Informacje ogólne

Cele rozwiązań w zakresie zapewniania jakości są wpisane w poszczególne procesy oraz misję i zadania odpowiednich instytucji. Nie istnieje jeden oficjalny dokument określający całościowo cele systemu zapewniania jakości.

Zewnętrzne zapewnianie jakości

Przepisy przewidują sześć następujących procesów zewnętrznego zapewniania jakości:

1. wstępna ocena instytucjonalna: ocena wniosków o wpis i wpisywanie nowotworzonych uczelni niepublicznych do ewidencji;
2. ponowna ocena instytucjonalna: ocena wniosków o przedłużenie i przedłużanie ważności wpisu uczelni niepublicznych do ewidencji;
3. wstępna ocena programowa:
   • ocena wniosków o pozwolenie i wydawanie pozwoleń na utworzenie studiów pierwszego i drugiego stopnia oraz jednolitych studiów magisterskich na wszystkich kierunkach studiów – w przypadku nowotworzonych uczelni oraz istniejących uczelni publicznych i niepublicznych, które nie spełniają ustawowych warunków autonomicznego tworzenia studiów (zob. też rozdział 7);
   • dodatkowo ocena wniosków / akredytacja w celu utworzenia studiów na kierunkach pielęgniarstwo i położnictwo; 
4. okresowa ocena programowa:

• ocena studiów pierwszego i drugiego stopnia oraz jednolitych studiów magisterskich na wszystkich kierunkach;
• dodatkowo ocena / akredytacja studiów na kierunkach pielęgniarstwo i położnictwo;

oraz dwa procesy, które nie zostały jeszcze wprowadzone:

5. ocena kompleksowa, koncentrująca się na efektywności działań w zakresie wewnętrznego zapewniania jakości
6. ewaluacja jakości kształcenia w szkole doktorskiej

Wszystkie cztery obecnie funkcjonujące procesy oraz ewaluacja jakości kształcenia w szkole doktorskiej łączą w sobie funkcję nadzorczą czy akredytacyjną z funkcją doskonalenia jakości kształcenia. Z jednej strony mają one charakter obligatoryjny i kończą się wydaniem formalnej decyzji, która warunkuje utworzenie lub kontynuację działalności uczelni niepublicznych bądź utworzenie lub kontynuację prowadzenia studiów lub szkoły doktorskiej w uczelniach publicznych i niepublicznych. Z drugiej strony kryteria, analiza materiału i raporty zespołów przeprowadzających ocenę są ukierunkowane na poprawę jakości. W większości tych procesów orientacja jakościowa znajduje również odzwierciedlenie w określonym wyniku procesu oceny, zależnym od stopnia spełniania kryteriów.

Pozytywna opinia Polskiej Komisji Akredytacyjnej (PKA) i decyzja Ministra Edukacja i Nauki w ramach wstępnej i ponownej oceny instytucjonalnej warunkuje prowadzenie działalności przez nowotworzone uczelnie niepubliczne, a w przypadku wstępnej oceny programowej – otrzymanie pozwolenia na utworzenie studiów pierwszego i drugiego stopnia oraz jednolitych studiów magisterskich w nowotworzonych uczelniach niepublicznych oraz istniejących uczelniach publicznych i niepublicznych, które nie mogą autonomicznie tworzyć studiów. Kryteria oceny wniosków mają charakter jakościowy, wykraczający poza formalne wymogi prawne i minimalne standardy jakościowe, a ocena kończy się opinią pozytywną, opinią pozytywną z zaleceniami dotyczącymi jakości planowanego kształcenia lub opinią negatywną.

Pozytywny wynik okresowej oceny programowej, przeprowadzanej przez PKA na wszystkich kierunkach, jest warunkiem dalszego prowadzenia studiów. Negatywna ocena PKA powoduje zaprzestanie prowadzenia studiów (jeżeli zostały autonomicznie utworzone przez uczelnie) lub może prowadzić do cofnięcia pozwolenia przez Ministra (jeżeli studia zostały utworzone na podstawie pozwolenia). Jednak podobnie jak w przypadku wstępnej oceny programowej kryteria, analiza materiału i raporty z oceny są ukierunkowane na podnoszenie jakości, a okres, na jaki PKA wydaje ocenę pozytywną, zależy od stopnia spełniania kryteriów. PKA przyznaje także certyfikaty potwierdzające wyróżniający poziom kształcenia (zob. informacje w rozdziale „Podejścia i metody zapewniania jakości” niżej).

Wstępna i okresowa ocena programowa na kierunkach pielęgniarstwo i położnictwo, dokonywana przez Krajową Radę Akredytacyjną Szkół Pielęgniarek i Położnych (KRASZPiP), kończy się przyznaniem, cofnięciem lub odmową przyznania akredytacji przez Ministra Zdrowia. W przypadku odmowy uczelnia nie jest uprawniona do utworzenia studiów i rekrutacji studentów, a cofnięcie powoduje wstrzymanie rekrutacji studentów do czasu ponownego uzyskania akredytacji. Równocześnie jednak dwa zestawy kryteriów, określające minimalne i dodatkowe standardy, odzwierciedlają podejście ukierunkowane na podnoszenie jakości, a poziom ich spełnienia decyduje o długości okresu, na jaki przyznaje się akredytację.

Pozytywny wynik ewaluacji jakości kształcenia w szkołach doktorskich, którą będzie przeprowadzać Komisja Ewaluacji Nauki, stanowi warunek dalszego prowadzenia przez uczelnię szkoły doktorskiej. Kryteria ewaluacji wykraczają jednak poza minimalne standardy i koncentrują się na jakości kształcenia, co pozwoli zespołom oceniającym formułować zalecenia służące poprawie jakości.

Szczegółowa koncepcja oceny kompleksowej, którą ma przeprowadzać PKA, nie została jeszcze opracowana. Z przepisów wynika, że proces ten będzie miał głównie charakter doradczy i ukierunkowany na doskonalenie jakości: wnioski będą składane dobrowolnie przez uczelnie, ocena będzie koncentrować się na efektywności samych mechanizmów zapewniania jakości, a odmowa wydania oceny pozytywnej nie będzie pociągać za sobą skutków prawnych. Jednak w przypadku oceny pozytywnej PKA nie będzie przeprowadzać okresowych ocen programowych na kierunkach studiów przyporządkowanych do dyscyplin w ramach dziedzin, w których PKA oceniła jakość kształcenia jako szczególnie wysoką, chyba że z takim wnioskiem wystąpi Minister Edukacji i Nauki.

Charakter wyłącznie doradczy, wspierający uczelnie w tworzeniu kultury jakości i podnoszeniu jakości, mają oceny dokonywane przez tzw. środowiskowe komisje akredytacyjne, tworzone samodzielnie przez uczelnie od lat 1990-tych. Komisje, które koncentrują się na określonych typach uczelni lub grupach kierunków studiów, nie działają na podstawie przepisów ogólnokrajowych. Dokonują oceny jakości na podstawie wniosków dobrowolnie składanych przez uczelnie, a ich decyzje nie pociągają za sobą skutków prawnych. W ostatnich dekadach większość komisji zawiesiła lub ograniczyła swą działalność w związku z obowiązkową oceną PKA. Z tych powodów nie zostały one uwzględnione w kolejnych rozdziałach. Bardziej szczegółowe informacje można znaleźć na stronach działających nadal komisji:

• Fundacja Promocji i Akredytacji Kierunków Ekonomicznych
• Komisja Akredytacyjna Uczelni Technicznych
• Uniwersytecka Komisja ds. Jakości Kształcenia na Kierunku Lekarskim

 

Wewnętrzne zapewnianie jakości

Przepisy określają jedynie ogólne zasady dotyczące programów studiów, oceny nauczycieli i okresowej oceny zajęć dokonywanej przez studentów. Szczegółowe rozwiązania są uregulowane w przepisach wewnętrznych uczelni. PKA i KRASzPiP oceniają mechanizmy wewnętrznego zapewniania jakości w ocenach zewnętrznych. 

Reformy w ostatniej dekadzie

System zapewniania jakości obejmujący całe szkolnictwo wyższe został stworzony na mocy przepisów z 2001 r., które wprowadziły jednolite obligatoryjne rozwiązania dla wszystkich rodzajów uczelni i kierunków studiów. Reformy w ostatniej dekadzie polegały przede wszystkim na stopniowym przesuwaniu punktu ciężkości w zewnętrznym zapewnianiu jakości z oceny zgodności z przepisami na ocenę jakości, wraz z upraszczaniem kryteriów i procedur, oraz na położeniu większego nacisku na wewnętrzne zapewnianie jakości. Znowelizowane przepisy umożliwiły też przyznawanie uczelniom dodatkowych środków finansowych z budżetu państwa na działania związane z zapewnianiem jakości.

Zgodnie z przepisami, które weszły w życie w 2011 r. wewnętrzne zapewnianie jakości stało się istotnym kryterium w ocenie zewnętrznej dokonywanej przez PKA. Równocześnie zadania PKA rozszerzono o okresową ocenę instytucjonalną (jednostek organizacyjnych uczelni, a nie całych uczelni), która objęła również studia trzeciego stopnia – w odróżnieniu od ocen programowych, dokonywanych wyłącznie na studiach pierwszego i drugiego stopnia oraz jednolitych studiach magisterskich. Znowelizowana ustawa powiązała też po raz pierwszy jakość kształcenia z finansowaniem w tym sensie, że minister ds. szkolnictwa wyższego przyznawał dodatkowe środki uczelniom, które otrzymały ocenę wyróżniającą w wyniku oceny programowej PKA. Środki były także przyznawane na zasadach konkursowych na doskonalenie wewnętrznego zapewniania jakości.

Nowelizacja przepisów w 2016 r. miała na celu odbiurokratyzowanie procesów kształcenia i zapewniania jakości i wyraźniejsze ukierunkowanie ocen PKA na doskonalenie jakości. Zlikwidowano też ocenę instytucjonalną. PKA uprościła kryteria oceny programowej. Ocena nadal obejmuje zarówno aspekty jakościowe, jak i formalne wymogi określone w przepisach. Te dwa elementy zostały jednak wyraźniej rozdzielone, większy nacisk położono na jakość kształcenia, a wizytacja w ramach oceny koncentruje się na aspektach jakościowych. Podobne podejście przyjęto w ocenie wniosków o nadanie uprawnień do prowadzenia studiów.

Pomimo zmian w latach 2011-2015 problemem pozostała m.in. biurokratyzacja systemu kształcenia (warunki tworzenia studiów i procedury oceny), niezadowalająca jakość kształcenia i poziom jego dostosowania do potrzeb otoczenia społeczno-gospodarczego, niska skuteczność kształcenia doktorantów oraz niski status dydaktycznej ścieżki kariery akademickiej w porównaniu ze ścieżką naukową. W odpowiedzi na te i inne, nie związane bezpośrednio z zapewnianiem jakości, problemy i na podstawie projektów przygotowanych przez środowisko akademickie Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego nowe przepisy dotyczące szkolnictwa wyższego i nauki zostały przyjęte w 2018 r.

Obecny system, działający na podstawie przepisów z 2018 r., nadal obejmuje cztery funkcjonujące wcześniej procesy (wstępną i okresową ocenę instytucjonalną oraz wstępną i okresową ocenę programową; zob. wyżej), ale nowe przepisy przewidują także wprowadzenie wspomnianych wyżej nowych procesów – oceny kompleksowej, która nie ma charakteru obligatoryjnego, oraz obowiązkowej ewaluacji jakości kształcenia w szkołach doktorskich (zob. wyżej).

Na podstawie obecnie obowiązujących przepisów Minister Edukacji i Nauki przyznaje uczelniom, na zasadach konkursowych, dodatkowe środki finansowe w ramach dwóch programów, które są bezpośrednio lub pośrednio związane z zapewnianiem jakości kształcenia. W ramach „Dydaktycznej inicjatywy doskonałości” publiczne uczelnie zawodowe mogą otrzymać środki na podniesienie jakości kształcenia, a warunkiem ich przyznania są pozytywne oceny jakości PKA z 6 lat poprzedzających ogłoszenie konkursu oraz wyniki monitoringu karier studentów i absolwentów. Ogólnym celem programu „Inicjatywa doskonałości – uczelnia badawcza” jest podniesienie międzynarodowego znaczenia działalności uczelni. Publiczne i niepubliczne uczelnie akademickie mogą otrzymać środki na podniesienie jakości działalności naukowej, m.in. poprzez wzmocnienie współpracy międzynarodowej, oraz doskonalenie jakości kształcenia, szczególnie w priorytetowych obszarach badawczych, wprowadzenie rozwiązań w zakresie rozwoju zawodowego pracowników i doskonalenia zarządzania uczelnią. Oprócz spełnienia kryteriów dotyczących jakości działalności naukowej, uczelnie ubiegające się o środki muszą prowadzić szkołę doktorską i nie mogą posiadać negatywnej oceny programowej wydanej przez PKA.

Organy odpowiedzialne

Organy odpowiedzialne za zewnętrzne zapewnianie jakości

Za zewnętrzne zapewnianie jakości odpowiada obecnie Minister Edukacji i Nauki i Polska Komisja Akredytacyjna (PKA) oraz Minister Zdrowia i Krajowa Rada Akredytacyjna Szkół Pielęgniarek i Położnych. Za dwa nowe procesy, ocenę kompleksową i ewaluację jakości kształcenia w szkołach doktorskich, które nie zostały jeszcze wprowadzone latach, będą odpowiadać, odpowiednio, PKA i Komisja Ewaluacji Nauki (KEN).

Minister Edukacji i Nauki

W ramach swych najważniejszych kompetencji Minister Edukacji i Nauki:

• określa w drodze rozporządzenia ogólne kryteria oceny programowej oraz dwóch nowych procesów, oceny kompleksowej i ewaluacji jakości kształcenia w szkołach doktorskich;
• podejmuje decyzje w sprawie wpisu do ewidencji nowotworzonych uczelni niepublicznych na wstępny okres 6 lat – po zasięgnięciu opinii PKA (wstępna ocena instytucjonalna);
• podejmuje decyzje w sprawie przedłużenia ważności wpisu uczelni niepublicznej do ewidencji na czas nieokreślony po zasięgnięciu opinii PKA lub odmawia przedłużenia w przypadku wydania przez PKA negatywnych ocen programowych na co najmniej połowie prowadzonych kierunków oraz w innych ustawowo określonych przypadkach (ponowna ocena instytucjonalna);
• wydaje uczelniom publicznym i niepublicznym pozwolenia na utworzenie studiów pierwszego i drugiego stopnia oraz jednolitych studiów magisterskich (jeżeli uczelnie nie spełniają ustawowych wymogów tworzenia studiów na danym kierunku w ramach swej autonomii) po zasięgnięciu opinii PKA oraz zasięgnięciu opinii (kierunek lekarski, lekarsko-dentystyczny i farmacja) lub przyznaniu akredytacji (kierunki pielęgniarstwo i położnictwo) przez Ministra Zdrowia (wstępna ocena programowa);
• cofa pozwolenia na utworzenie studiów w przypadku wydania przez PKA negatywnej oceny programowej oraz w innych ustawowo określonych przypadkach (okresowa ocena programowa);
• występuje do PKA z wnioskiem o przeprowadzenie oceny programowej, która nie została przewidziana w przyjętym przez PKA harmonogramie ocen (okresowa ocena programowa);
• występuje do KEN z wnioskiem o przeprowadzenie ewaluacji jakości kształcenia w szkole doktorskiej, która nie została przewidziana w przyjętym przez KEN harmonogramie ewaluacji (kiedy proces ten zostanie wprowadzony) (rodzaj okresowej oceny programowej;
• powołuje członków PKA i KEN spośród kandydatów zgłoszonych przez instytucje i organizacje wskazane w przepisach.

Polska Komisja Akredytacyjna

Polska Komisja Akredytacyjna (PKA) została utworzona na mocy przepisów ogólnokrajowych w 2002 r. (pod nazwą "Państwowa Komisja Akredytacyjna"). Jest ona jedynym ustawowym organem odpowiedzialnym za obowiązkową zewnętrzną ocenę jakości na wszystkich kierunkach studiów pierwszego i drugiego stopnia oraz jednolitych studiów magisterskich i we wszystkich uczelniach.

Najważniejsze zadania PKA obejmują:

• opiniowanie dla Ministra Edukacji i Nauki wniosków w sprawie wpisu uczelni niepublicznych do ewidencji oraz wniosków o przedłużenie ważności wpisu (funkcja doradcza wobec ministra we wstępnej ocenie instytucjonalnej oraz ponownej ocenie instytucjonalnej);
• opiniowanie dla Ministra Edukacji i Nauki wniosków uczelni publicznych i niepublicznych w sprawie utworzenia studiów pierwszego i drugiego oraz jednolitych studiów magisterskich (jeżeli uczelnie nie spełniają ustawowych warunków tworzenia studiów w ramach swej autonomii) (funkcja doradcza wobec ministra we wstępnej ocenie programowej);
• przeprowadzanie okresowych ocen programowych na studiach pierwszego i drugiego stopnia oraz jednolitych studiach magisterskich i podejmowanie decyzji akredytacyjnych (funkcja decyzyjna w okresowej ocenie programowej); ocena negatywna wydana przez PKA powoduje zaprzestanie prowadzenia studiów na danym kierunku, jeżeli uczelnia utworzyła je w ramach swej autonomii (tj. bez konieczności uzyskania pozwolenia ministra), a w pozostałych przypadkach Minister może cofnąć pozwolenie na utworzenie studiów;
• przeprowadzanie oceny kompleksowej (funkcja decyzyjna w procesie, który nie został jeszcze wprowadzony). 

W ramach oceny programowej, a w przyszłości również oceny kompleksowej, PKA może wydać ocenę na podstawie oceny, akredytacji lub certyfikatu podmiotu, który dokonał oceny jakości, jeżeli jest on wpisany do Europejskiego Rejestru Instytucji Działających na rzecz Zapewniania Jakości w Szkolnictwie Wyższym (European Quality Assurance Register for Higher Education, EQAR) lub PKA zawarła z nim umowę o uznawalności ocen. PKA może także uwzględnić w swoich procesach ocenę, akredytację lub certyfikat krajowego lub międzynarodowego podmiotu dokonującego ocen jakości kształcenia.

PKA jest instytucją autonomiczną, której niezależność została potwierdzona w wyniku trzech przeglądów zewnętrznych (2008, 2013 i 2018), koordynowanych przez Europejskie Stowarzyszenie na rzecz Zapewniania Jakości w Szkolnictwie Wyższym (European Association for Quality Assurance in Higher Education, ENQA) i przeprowadzonych zgodnie ze „Standardami i wskazówkami dotyczącymi zapewniania jakości w Europejskim Obszarze Szkolnictwa Wyższego” (European Standards and Guidelines for Quality Assurance in the European Higher Education Area, ESG).

Członków PKA (maks. 100) powołuje na 4-letnią kadencję Minister Edukacji i Nauki, ale kandydaci są zgłaszani przez Prezydium PKA oraz niezależne instytucje i organizacje wskazane w przepisach. Są to: Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Konferencje Rektorów Akademickich Szkół Polskich, Publicznych Uczelni Zawodowych i Zawodowych Szkół Polskich, Parlament Studentów Rzeczypospolitej Polskiej, oraz ogólnokrajowe stowarzyszenia naukowe i organizacje pracodawców.

Działalność PKA jest finansowana z budżetu państwa. Obsługę administracyjną i finansową PKA zapewnia Biuro PKA, którego dyrektora powołuje i odwołuje Przewodniczący PKA.

Zadania i ogólne ramy funkcjonowania PKA oraz ogólne kryteria ocen są określone w przepisach krajowych. Natomiast PKA samodzielnie określa swój tryb działania, procedury i szczegółowe kryteria opiniowania wniosków i oceny jakości, wybiera ekspertów, powołuje zespoły oceniające, wydaje opinie w sprawie wniosków dla Ministra Edukacji i Nauki i podejmuje pozytywne lub negatywne decyzje w procesach opiniowania wniosków i okresowej ewaluacji programowej.

PKA ma status pełnego członka ENQA od 2009 r. i w tym samym roku została wpisana do rejestru EQAR. Komisja ma także status pełnego członka Środkowo- i Wschodnioeuropejskiej Sieci Agencji ds. Zapewniania Jakości w Szkolnictwie Wyższym (Central and Eastern European Network for Quality Assurance in Higher Education, CEENQA) od 2002 r., Europejskiego Konsorcjum na rzecz Akredytacji (European Consortium for Accreditation, ECA) od 2005 r. i Międzynarodowej Sieci Agencji ds. Zapewniania Jakości w Szkolnictwie Wyższym (International Network for Quality Assurance Agencies in Higher Education, INQAAHE) od 2007 r.

Komisja Ewaluacji Nauki

Komisja Ewaluacji Nauki (KEN) została utworzona w 2019 r. na mocy przepisów ogólnokrajowych. Do zadań KEN w zakresie zapewniania jakości kształcenia należy przeprowadzanie ewaluacji kształcenia w szkołach doktorskich oraz przygotowywanie analiz dotyczących tych ewaluacji. KEN przeprowadza także ewaluacje działalności naukowej uczelni oraz innych instytucji prowadzących badania naukowe i sporządza na tej podstawie analizy. Ponadto Komisja przygotowuje projekty wykazu wydawnictw publikujących recenzowane monografie naukowe oraz wykazu czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych i przedstawia Ministrowi Edukacji i Nauki propozycje kategorii naukowych dla podmiotów poddanych ewaluacji.

W skład KEN wchodzi po 3 przedstawicieli poszczególnych dziedzin nauki i 7 osób z doświadczeniem w zakresie polityki naukowej. Członków KEN powołuje na 4-letnią kadencję Minister Edukacji i Nauki, a dana osoba może być członkiem KEN przez 2 kadencje. Minister powołuje członków KEN spośród kandydatów zgłaszanych przez uczelnie, instytuty Polskiej Akademii Nauk, instytuty badawcze i tzw. międzynarodowe instytuty naukowe (tworzone na podstawie odrębnych ustaw i działające w Polsce).

Zadania, ogólne ramy funkcjonowania KEN, ogólne zasady i szczegółowe kryteria ewaluacji jakości kształcenia w szkole doktorskiej są określone w przepisach.

Działalność KEN jest finansowana z budżetu państwa. Obsługę administracyjną i finansową KEN zapewnia Ministerstwo Edukacji i Nauki.

KEN, która działa dopiero od kilku lat, nie podlegała dotychczas przeglądowi zewnętrznemu, nie jest członkiem ENQA i nie jest wpisana do rejestru EQAR.

Minister Zdrowia i Krajowa Rada Akredytacyjna Szkół Pielęgniarek i Położnych

Minister Zdrowia i Krajowa Rada Akredytacyjna Szkół Pielęgniarek i Położnych (KRASZPiP) odpowiadają za obowiązkową akredytację nowotworzonych i istniejących studiów na dwóch kierunkach medycznych, pielęgniarstwie i położnictwie (wstępna i okresowa ocena / akredytacja programowa). Minister przyznaje akredytacje na podstawie ocen dokonywanych przez KRASzPiP. KRASzPiP została utworzona na mocy ustawy w 2001 r. (pod nazwą Krajowa Rada Akredytacyjna Szkolnictwa Medycznego).

Zgodnie z przepisami zadania KRASzPiP obejmują:

• dokonywanie ocen dotyczących spełniania przez uczelnie standardów kształcenia, które zostały określone w przepisach krajowych;
• prowadzenie bieżącej oceny dotyczącej przestrzegania przez uczelnie standardów kształcenia;
• występowanie do Ministra Zdrowia z wnioskami o przyznanie akredytacji lub odmowę przyznania akredytacji bądź jej cofnięcie w przypadku, gdy uczelnia nie spełnia standardów kształcenia.

Członków KRASzPiP (maks. 12) powołuje Minister Zdrowia na 4-letnią kadencję, a kandydaci są zgłaszani w połowie przez szkoły pielęgniarskie i szkoły położnictwa (jednostki uczelni prowadzące studia na tych kierunkach) i w połowie przez samorząd pielęgniarek i położnych oraz stowarzyszenia i organizacje zawodowe pielęgniarek i położnych.

KRASzPiP samodzielnie określa szczegółowe kryteria oceny i podejmuje w sposób niezależny decyzje dotyczące spełniania przez uczelnie standardów kształcenia. Minister Zdrowia określa jednak w rozporządzeniu jej tryb działania i sposób przeprowadzania oceny stanowiącej podstawę akredytacji oraz podejmuje ostateczne decyzje akredytacyjne, choć ich podstawę stanowią uchwały KRASZPiP o pozytywnym lub negatywnym zaopiniowaniu wniosku uczelni. KRASZPiP jest finansowana z budżetu państwa, a obsługę administracyjną i finansową Rady zapewnia Ministerstwo Zdrowia.

KRASzPiP nie podlegała dotychczas przeglądowi zewnętrznemu, nie jest członkiem ENQA i nie jest wpisana do rejestru EQAR.

Organy odpowiedziane za wewnętrzne zapewnianie jakości

Przepisy krajowe określają jedynie, że zadaniem senatu uczelni jest przeprowadzanie oceny funkcjonowania uczelni, a rektor uczelni określa kryteria, procedurę i podmiot dokonujący oceny nauczycieli, po zasięgnięciu opinii senatu uczelni, związków zawodowych, samorządu studenckiego oraz samorządu doktorantów. Szczegółowe rozwiązania są określone w przepisach wewnętrznych uczelni. Uczelnie powołały pełnomocników rektorów, koordynatorów lub inne osoby, komisje bądź inne gremia i / lub utworzyły jednostki zajmujące się bezpośrednio wewnętrznym zapewnianiem jakości.

Podejścia i metody zapewniania jakości

W poniższym rozdziale przedstawiono następujące procesy:

• Zewnętrzne zapewnianie jakości: 
  • wstępna ocena instytucjonalna
  • ponowna ocena instytucjonalna
  • wstępna ocena programowa
  • okresowa ocena programowa
  • okresowa ewaluacja jakości kształcenia w szkołach doktorskich (nowy proces, który nie został jeszcze wprowadzony)
  • ocena kompleksowa (nowy proces, który nie został jeszcze wprowadzony)

Wszystkie procesy z wyjątkiem oceny kompleksowej są obowiązkowe dla uczelni.

• Wewnętrzne zapewnianie jakości

Zewnętrzne zapewnianie jakości

Wstępna i ponowna ocena instytucjonalna

W przepisach nie używa się terminu „ocena instytucjonalna” ale określają one obowiązkową procedurę oceny wniosków i wpisywania do ewidencji czy licencjonowania uczelni niepublicznych (uczelnie publiczne tworzy się na mocy ogólnokrajowych przepisów).

Założyciel uczelni składa wniosek o wpis do ewidencji wraz z wnioskiem o pozwolenie na utworzenie studiów (zob. wstępna ocena programowa niżej). Polska Komisja Akredytacyjna (PKA) opiniuje wniosek, a Minister Edukacji i Nauki wpisuje uczelnię do rejestru na wstępny okres 6 lat.

Minister odmawia wpisu bez zasięgania opinii PKA, jeżeli zachodzą określone przesłanki formalno-prawne w stosunku do założyciela lub jego przedstawicieli prawnych (np. wpisanie do rejestru dłużników Krajowego Rejestru Sądowego; wymagalne zobowiązania wobec Skarbu Państwa; skazanie prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne) lub projekt statutu uczelni jest niezgodny z przepisami. Jeżeli nie występują te okoliczności, wniosek opiniuje PKA, a Minister odmawia wpisu w przypadku, gdy PKA negatywnie zaopiniuje wniosek w sprawie wpisu do ewidencji lub pozwolenia na utworzenie studiów.

Wniosek o wpis jest opiniowany wraz z wnioskiem o utworzenie studiów. Recenzje wniosku przygotowują członkowie PKA i jej eksperci zewnętrzni. PKA wydaje na ogół opinie o wnioskach na podstawie złożonych dokumentów, ale procedura przewiduje też wizytację w uzasadnionych przypadkach. Kryteria są opublikowane na stronie internetowej Komisji. 

Przed upływem wstępnego okresu 6 lat założyciel występuje z wnioskiem o przedłużenie ważności wpisu. Po zasięgnięciu opinii PKA Minister przedłuża ważność wpisu na czas nieokreślony lub wydaje decyzję odmowną. Decyzja jest odmowna, jeżeli uczelnia lub założyciel rażąco narusza przepisy prawa, PKA wydała negatywną ocenę programową na co najmniej połowie kierunków studiów prowadzonych przez uczelnię lub zaistniała jedna z wspomnianych wyżej formalno-prawnych przesłanek odmowy wpisu do ewidencji.

Wstępna ocena programowa

Wstępna ocena programowa – wszystkie kierunki studiów

Proces ten dotyczy wydawania pozwoleń na utworzenie studiów pierwszego i drugiego stopnia oraz jednolitych studiów magisterskich nowotworzonym uczelniom niepublicznym oraz tym istniejącym uczelniom publicznym i niepublicznym, które nie mogą samodzielnie uruchamiać studiów na danym kierunku, ponieważ nie spełniają ustawowych warunków. O pozwolenie muszą występować uczelnie, które nie posiadają jednej z trzech najwyższych kategorii naukowych, przyznawanych w wyniku zewnętrznej ewaluacji działalności naukowej, w dyscyplinie, do której przyporządkowany jest dany kierunek. Zob. też informacje o szkolnictwie wyższym w rozdziale 7.

Pozwolenia wydaje Minister Edukacji i Nauki, ale – z wyjątkiem ustawowo określonych przypadków (zob. niżej) – obowiązkowo zasięga on opinii PKA, która ocenia wnioski. W przypadku studiów na kierunku lekarskim, lekarsko-dentystycznym i farmacji Minister Edukacji i Nauki obowiązkowo zasięga także opinii Ministra Zdrowia, a w przypadku kierunków pielęgniarstwo i położnictwo wymagana jest dodatkowo akredytacja wydana przez Ministra Zdrowia (zob. niżej).

Minister odmawia wydania pozwolenia bez zasięgania opinii PKA, jeżeli zachodzą ustawowo określone przesłanki formalno-prawne (np. zaległości podatkowe uczelni lub wymagalne zobowiązania wobec Skarbu Państwa z tytułu subwencji; postawienie uczelni w stan likwidacji; objęcie uczelni publicznej programem naprawczym i brak ekonomicznego uzasadnienia do wydania pozwolenia; nierealizowanie zaleceń pokontrolnych). Minister może także odmówić wydania pozwolenia, jeżeli według stanu na dzień złożenia wniosku kształcenie na danym kierunku nie odpowiada potrzebom społeczno-gospodarczym.

Wnioski o pozwolenie są recenzowane przez członków i / lub ekspertów zewnętrznych PKA, włącznie z przedstawicielem studentów.  Procedura obejmuje na ogół analizę złożonych dokumentów, ale w uzasadnionych przypadkach przeprowadza się także wizytacje. Kryteria oceny wniosków są takie same jak w przypadku okresowej oceny programowej (zob. niżej). Wzory wniosków, recenzji i opinii oraz szczegółowe kryteria są opublikowane na stronie internetowej PKA.

Wstępna ocena / akredytacja programowa – kierunki pielęgniarstwo i położnictwo

Krajowa Rada Akredytacyjna Szkół Pielęgniarek i Położnych (KRASzPiP) ocenia stopień, w jakim nowotworzone studia na tych dwóch kierunkach i jednostki organizacyjne, które mają je prowadzić, spełniają standardy kształcenia określone w przepisach. Ocena jest dokonywana według takich samych procedur i kryteriów jak okresowa ocena programowa (zob. niżej). Kryteria są dostępne na stronie KRASzPiP. Na podstawie oceny KRASzPiP występuje do Ministra Zdrowia z wnioskiem o przyznanie lub odmowę akredytacji. Minister przyznaje akredytację na okres od 3 do 5 lat zależnie od stopnia spełnienia kryteriów obowiązkowych i dodatkowych.

Okresowa ocena programowa

Okresowa ocena – wszystkie kierunki studiów

Ocenę programową na wszystkich kierunkach studiów pierwszego i drugiego stopnia oraz jednolitych studiów magisterskich i we wszystkich uczelniach przeprowadza wyłącznie PKA. Oceny są dokonywane zgodnie z harmonogramem przyjętym przez PKA, ale ocena może również mieć miejsce na wniosek uczelni i jest niezwłocznie przeprowadzana na wniosek Ministra Edukacji i Nauki.

Częstotliwość ocen zależy od wyniku poprzedniej oceny. Zależnie od stopnia spełnienia kryteriów PKA wydaje ocenę pozytywną na okres do 2 lat lub na 6 lat, lub ocenę negatywną. Jeżeli uczelnia otrzymała ocenę pozytywną na okres do 2 lat, powtórna ocena kończy się oceną pozytywną wydaną na 6 lat lub oceną negatywną. Programy, które uzyskały ocenę pozytywną, są automatycznie uznawane za akredytowane.

Ocena negatywna powoduje zaprzestanie kształcenia na danym kierunku, jeżeli uczelnia utworzyła je w ramach swej autonomii, tj. bez wymogu uzyskania pozwolenia Ministra. W innym przypadku Minister może cofnąć pozwolenie na utworzenie studiów, co również oznacza zaprzestanie kształcenia na danym kierunku. Minister może także cofnąć pozwolenie, jeżeli uczelnia nie rozpoczęła kształcenia w ciągu 2 lat od wydania pozwolenia, nie przyjęła na studia żadnego studenta w ciągu 2 kolejnych lat akademickich, nie spełnia ustawowo określonych warunków formalnych lub – w przypadku kierunków pielęgniarstwa i położnictwa – nie uzyskała akredytacji Ministra Zdrowia (zob. niżej).

Oprócz ocen pozytywnych i negatywnych PKA może przyznawać certyfikaty doskonałości kształcenia, które potwierdzają wyróżniający poziom kształcenia, w czterech kategoriach: Doskonały kierunek (doskonałość w kształceniu na kierunku), Zawsze dla studenta (doskonałość we wsparciu rozwoju studentów), Otwarty na świat (doskonałość we współpracy międzynarodowej) i Partner dla rozwoju (doskonałość we współpracy z otoczeniem społeczno-gospodarczym). Certyfikaty przyznaje się uczelniom prowadzącym kierunek studiów, który otrzymał pozytywną ocenę programową na 6 lat, a ocena ta jest poparta dobrymi praktykami w zakresie jakości kształcenia lub regularnymi osiągnięciami studentów i absolwentów (do 5 lat po studiach) oraz rekomendacją w raporcie zespołu oceniającego, odnoszącą się do odpowiednich kryteriów oceny PKA.

Ocenę programową przeprowadzają zespoły liczące do 7 osób i złożone z członków i ekspertów zewnętrznych PKA. W skład zespołu wchodzą eksperci akademiccy, student i przedstawiciel pracodawców oraz, zależnie od możliwości i rodzaju oceny, międzynarodowy ekspert ds. jakości kształcenia. Ekspertów powołuje się zgodnie z procedurą i kryteriami opublikowanymi na stronie PKA i obowiązkowo uczestniczą oni w szkoleniu. Zarówno członkowie PKA, jak i wszyscy eksperci są pełnoprawnymi członkami zespołu oceniającego.

Ogólne kryteria oceny PKA (zob. tabela niżej) są takie same dla obydwu profili kształcenia, ogólnoakademickiego i praktycznego, natomiast szczegółowe standardy odzwierciedlają specyfikę danego profilu. W standardach uwzględnia się na przykład powiązanie koncepcji i celów kształcenia oraz treści programowych z działalnością naukową uczelni i jej wynikami dla profilu ogólnoakademickiego lub postęp oraz aktualny stan praktyki w obszarach działalności zawodowej / gospodarczej dla profilu praktycznego; efektywność metod kształcenia, metody oceny studentów oraz infrastrukturę pod kątem przygotowywania studentów do prowadzenia działalności naukowej w ramach profilu ogólnoakademickiego lub przygotowania do działalności zawodowej i opanowania umiejętności praktycznych w ramach profilu praktycznego. Kryteria wraz ze wskaźnikami są dostępne na stronie PKA.

Kryteria oceny programowej: wszystkie kierunki studiów

Konstrukcja programu studiów: koncepcja, cele kształcenia i efekty uczenia się

Realizacja programu studiów: treści programowe, harmonogram realizacji programu studiów oraz formy i organizacja zajęć, metody kształcenia, praktyki zawodowe, organizacja procesu nauczania i uczenia się

Przyjęcia na studia, weryfikacja osiągnięcia przez studentów efektów uczenia się, zaliczanie poszczególnych semestrów i lat oraz dyplomowanie

Kompetencje, doświadczenie, kwalifikacje i liczebność kadry prowadzącej kształcenie oraz rozwój i doskonalenie kadry

Infrastruktura i zasoby edukacyjne wykorzystywane w realizacji programu studiów oraz ich doskonalenie

Współpraca z otoczeniem społeczno-gospodarczym w konstruowaniu, realizacji i doskonaleniu programu studiów oraz jej wpływ na rozwój kierunku

Warunki i sposoby podnoszenia stopnia umiędzynarodowienia procesu kształcenia na kierunku

Wsparcie studentów w uczeniu się, rozwoju społecznym, naukowym lub zawodowym i wejściu na rynek pracy oraz rozwój i doskonalenie form wsparcia

Publiczny dostęp do informacji o programie studiów, warunkach jego realizacji i osiąganych rezultatach

Polityka jakości, projektowanie, zatwierdzanie, monitorowanie, przegląd i doskonalenie programu studiów

Wewnętrzne zapewnianie jakości ocenia się zgodnie z „Europejskimi standardami i wskazówkami” (ESG). Kryteria oceny PKA uwzględniają standardy ESG, które obejmują następujące aspekty: polityka zapewniania jakości; projektowanie i zatwierdzanie programów; uczenie się, nauczanie i ocenianie zorientowane na studenta; przyjęcia na studia, progresja, uznawanie osiągnięć i kwalifikacji oraz dyplomowanie; kadra dydaktyczna; zasoby dydaktyczne i wsparcie dla studentów; zarządzanie informacją; publikowanie informacji; ciągłe monitorowanie i okresowe przeglądy programów; oraz cykliczność zewnętrznego zapewniania jakości.

W trakcie powtórnej oceny programowej, przeprowadzanej w przypadku przyznania oceny pozytywnej na okres do 2 lat, PKA ocenia wyłącznie stopień realizacji przez uczelnię zaleceń wynikających z poprzedniej oceny.

Procedura oceny uwzględnia zalecane w ESG etapy i obejmuje: przygotowanie przez uczelnię raportu z samooceny; analizę raportu i wizytację przeprowadzaną przez zespół oceniający; opracowanie raportu przez zespół; przekazanie raportu ocenianej uczelni; przedstawienie przez uczelnię stanowiska w sprawie raportu; podjęcie decyzji przez PKA; oraz opublikowanie oceny wraz z uzasadnieniem i raportu z oceny. W przypadku powtórnej oceny programu, który został wcześniej akredytowany na okres do 2 lat, zespół oceniający przygotowuje raport na podstawie raportu uczelni z realizacji zaleceń, ale może także zwrócić się do uczelni o dodatkowe informacje i przeprowadzić wizytację.

W ramach oceny programowej PKA może wydać ocenę na podstawie oceny, akredytacji lub certyfikatu podmiotu, który dokonał oceny jakości, jeżeli jest on wpisany do Europejskiego Rejestru Instytucji Działających na rzecz Zapewniania Jakości w Szkolnictwie Wyższym (European Quality Assurance Register for Higher Education, EQAR) lub PKA zawarła z nim umowę o uznawalności ocen. Komisja może także uwzględnić w swoich procesach ocenę, akredytację lub certyfikat krajowego lub międzynarodowego podmiotu dokonującego ocen jakości kształcenia.

Uchwały PKA, wraz z wydaną oceną i jej uzasadnieniem oraz stanowiskiem uczelni, są publikowane w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie PKA. Na swej stronie internetowej Komisja zamieszcza także raporty zespołów oceniających. Ponadto PKA publikuje roczne raporty ze zbiorczą analizą ocen, które stanowią podstawę całościowej oceny jakości kształcenia w uczelniach i planowania działań służących podnoszeniu jakości.

W PKA funkcjonuje wewnętrzny system zapewniania jakości, który obejmuje szereg mechanizmów, m.in. wewnętrzne audyty procesów, ankietę, którą wypełniają ocenione uczelnie, oraz tzw. okienko jakości na stronie internetowej – formularz kontaktowy umożliwiający interesariuszom przesłanie uwag i sugestii. Wyniki ankiety są regularnie publikowane na stronie internetowej i w raportach z działalności PKA. Zgodnie z ESG, PKA podlega również przeglądowi zewnętrznemu raz na 5 lat (ostatni przegląd w 2018 r.).

Okresowa ocena / akredytacja – kierunki pielęgniarstwo i położnictwo

Oceny są dokonywane przez Krajową Radę Akredytacyjną Szkół Pielęgniarek i Położnych (KRASzPiP) i stanowią podstawę akredytacji przyznawanej przez Ministra Zdrowia.

Akredytację przyznaje się na okres od 3 do 5 lat, a jej okres ważności czy częstotliwość ocen zależy od stopnia spełniania obowiązkowych i dodatkowych kryteriów. Konsekwencją cofnięcia akredytacji jest wstrzymanie rekrutacji studentów w danej uczelni do czasu ponownego uzyskania akredytacji.

Ocenę przeprowadza zespół oceniający KRASzPiP. W wizytacjach nie uczestniczą członkowie Rady z ocenianej uczelni. Przepisy dotyczące KRASzPiP lub jej regulacje wewnętrzne nie wymagają udziału przedstawicieli studentów czy ekspertów zagranicznych.

Kryteria oceny są oparte na określonych w przepisach standardach kształcenia dla dwóch ocenianych kierunków. Podobnie jak wstępna ocena, okresowa ocena jest dokonywana przez KRASzPiP na podstawie kryteriów obligatoryjnych do uzyskania akredytacji na okres 3 lat i kryteriów dodatkowych do uzyskania akredytacji na 4 lub 5 lat, które obejmują przedstawione niżej bloki. Szczegółowe kryteria są dostępne na stronie internetowej Rady.

Kryteria oceny spełniania standardu kształcenia: kierunki studiów Pielęgniarstwo i Położnictwo

Sposób realizacji programu studiów: Kryteria obligatoryjne: cele kształcenia; efekty uczenia się; treści kształcenia; program studiów; metody kształcenia; zajęcia praktyczne i praktyki zawodowe; realizacja procesu nauczania i uczenia się; metody weryfikacji i oceny efektów uczenia się; udział interesariuszy zewnętrznych i wewnętrznych w opracowywaniu programu studiów. Kryteria dodatkowe: aktywne formy zajęć inne niż zajęcia praktyczne i praktyka, seminarium dyplomowe; współpraca międzynarodowa; umiędzynarodowienie studiów; stworzone dla studentów możliwości pogłębienia wiedzy, doskonalenia umiejętności i kompetencji społecznych przydatnych do wykonywania zawodu (np. zajęcia fakultatywne); wykorzystanie w procesie nauczania symulacji pośredniej i wysokiej wierności.

Kadra prowadząca kształcenie: Kryteria obligatoryjne: dorobek naukowy, kompetencje dydaktyczne, liczebność i stabilność kadry oraz obsada zajęć. Kryteria dodatkowe: podnoszenie kwalifikacji w zakresie zgodnym z realizowanymi zajęciami; uczestnictwo w pracach organizacji działających na rzecz rozwoju praktyki zawodowej; wspieranie przez uczelnię rozwoju naukowego kadry dydaktycznej.

Baza kształcenia: Kryteria obligatoryjne: infrastruktura i zasoby edukacyjne oraz doskonalenie i rozwój bazy dydaktycznej, zasobów bibliotecznych i informacyjnych. Kryteria dodatkowe: zaopatrzenie biblioteki i czytelni w polskie i zagraniczne czasopisma naukowe i/lub dostęp cyfrowy do czasopism; infrastruktura i wyposażenie umożliwiające realizację zajęć na różnych poziomach wierności symulacyjnej; spis sprzętu dydaktycznego uwzględniający przyporządkowanie sprzętu do jednostki podstawowej oraz filii.

Ocena jakości kształcenia i osiągnięć uczelni: Kryteria obligatoryjne: przejrzysta struktura zarządzania i monitorowania jakości kształcenia; wewnętrzny system zapewnienia jakości umożliwiający doskonalenie programu i procesu kształcenia; komisja ds. wewnętrznej oceny jakości kształcenia, posiadająca kryteria i narzędzia oceny; udział interesariuszy wewnętrznych i zewnętrznych w systematycznej ocenie jakości kształcenia; rekrutacja na studia prowadzona zgodnie z przyjętymi warunkami i kryteriami oraz monitorowanie odsiewu i jego przyczyn; monitorowanie karier zawodowych absolwentów; analiza jakości kształcenia oraz upowszechnianie jaj wyników i uwzględnianie ich w doskonaleniu procesu kształcenia. Kryteria dodatkowe: tworzenie możliwości międzynarodowej aktywności nauczycieli akademickich i studentów oraz okresowa ocena tej działalności; dokumentowanie działań realizowanych w procesie doskonalenia jakości kształcenia; działalność studenckich kół naukowych; organizowanie sympozjów i konferencji naukowych; inna działalność, np. na rzecz środowiska lokalnego/ współpraca z innymi uczelniami/ wdrażane innowacje.

Procedura oceny i akredytacji obejmuje następujące etapy: złożenie przez uczelnię wniosku o akredytację; rozpatrzenie wniosku przez KRASzPiP; wizytacja; opracowanie protokołu z wizytacji; przekazanie protokołu uczelni w celu przedstawienia uwag; podjęcie przez KRASzPiP uchwały o pozytywnym lub negatywnym zaopiniowaniu wniosku; wystąpienie do Ministra Zdrowia z wnioskiem o wydanie, odmowę lub cofnięcie akredytacji; oraz wydanie certyfikatu akredytacyjnego, odmowa przyznania lub cofnięcie akredytacji przez Ministra Zdrowia. KRASzPiP publikuje wyłącznie nazwy uczelni i kierunków, które uzyskały akredytację, oraz termin jej ważności.

Regulacje dotyczące KRASzPiP nie przewidują konkretnych rozwiązań, które służyłyby zapewnianiu jakości jej procedur, ani cyklicznego zewnętrznego przeglądu tej instytucji.

Ewaluacja jakości kształcenia w szkole doktorskiej

Ewaluację jakości kształcenia w szkole doktorskiej będzie przeprowadzać Komisja Ewaluacji Nauki (KEN). Szkoły doktorskie (nowa formuła, która zastąpiła studia doktoranckie / studia trzeciego stopnia) funkcjonują od 1 października 2019 r., a zgodnie z przepisami pierwszą ewaluację jakości kształcenia w szkole doktorskiej przeprowadza się po upływie co najmniej 5 lat od dnia rozpoczęcia kształcenia w ramach tej szkoły lub wcześniej na wniosek Ministra Edukacji i Nauki. Pierwsze ewaluacje są zaplanowane na rok akademicki 2024/2025.

Częstotliwość ewaluacji jest określona w przepisach. KEN będzie obowiązkowo przeprowadzać ewaluację każdej szkoły doktorskiej nie rzadziej niż co 6 lat lub w innym terminie na wniosek Ministra Edukacji i Nauki. Ewaluacja może zakończyć się oceną pozytywną lub negatywną. W przypadku oceny negatywnej uczelnia (lub inna instytucja naukowa) utraci możliwość prowadzenia szkoły doktorskiej, której dotyczy ewaluacja.

Zgodnie z przepisami ewaluację będzie przeprowadzać zespół oceniający, liczący od 4 do 7 osób. W skład każdego zespołu będą wchodzić członkowie KEN i jej eksperci posiadający znaczący dorobek naukowy lub artystyczny, w tym co najmniej jeden ekspert zatrudniony w zagranicznej uczelni lub instytucji naukowej, oraz jeden doktorant powołany spośród kandydatów wskazanych przez Krajową Reprezentację Doktorantów (organ przedstawicielski doktorantów).

Przepisy określają 8 przedstawionych niżej ogólnych kryteriów ewaluacji jakości kształcenia. Szczegółowe kryteria są opublikowane w rozporządzeniu Ministra Edukacji w sprawie ewaluacji jakości kształcenia w szkole doktorskiej (zob. akty prawne w części wstępnej do rozdziału 11), a w najbliższym czasie będą dostępne na stronie KEN.

Ogólne kryteria ewaluacji jakości kształcenia w szkołach doktorskich

Adekwatność programu kształcenia oraz indywidualnych planów badawczych do efektów uczenia się dla kwalifikacji na poziomie 8 Polskiej Ramy Kwalifikacji (PRK) oraz ich realizacji Sposób weryfikacji efektów uczenia się dla kwalifikacji na poziomie 8 PRK Kwalifikacje nauczycieli akademickich lub pracowników naukowych prowadzących kształcenie w szkole doktorskiej Jakość procesu rekrutacji Jakość opieki naukowej lub artystycznej i wsparcia w prowadzeniu działalności naukowej Rzetelność przeprowadzania oceny śródokresowej Umiędzynarodowienie Skuteczność kształcenia doktorantów

Zgodnie z przepisami procedura ewaluacji będzie obejmować przygotowanie przez szkołę doktorską raportu z samooceny; analizę raportu i wizytację przeprowadzaną przez zespół oceniający; przygotowanie przez zespół raportu z oceny (w języku polskim i angielskim); udostępnienie raportu ocenianej szkole; przedstawienie przez szkołę stanowiska w sprawie raportu; podjęcie przez KEN uchwały / decyzji w sprawie oceny; oraz opublikowanie uchwały KEN wraz z raportem z samooceny i raportem z ewaluacji w Biuletynie Informacji Publicznej.

Ocena kompleksowa

Ocena kompleksowa, która nie ma charakteru obligatoryjnego, będzie dotyczyć skuteczności działań danej uczelni na rzecz zapewnienia jakości we wszystkich dziedzinach, w których jest prowadzone kształcenie. PKA będzie przeprowadzać ocenę kompleksową na wniosek uczelni, która otrzymała wyłącznie pozytywne oceny programowe (zob. wyżej) lub pozytywną ocenę kompleksową.

Oceny dokonywać będzie zespół oceniający liczący do 7 osób i złożony z członków PKA i jej ekspertów zewnętrznych. W skład zespołu będą wchodzić eksperci akademiccy, student i przedstawiciel pracodawców oraz, zależnie od możliwości, międzynarodowy ekspert ds. jakości kształcenia. Zespoły będą powoływane zgodnie z procedurą i kryteriami opublikowanymi na stronie PKA, a eksperci będą obowiązkowo uczestniczyć w szkoleniu. Zarówno członkowie PKA, jak i wszyscy eksperci będą pełnoprawnymi członkami zespołu oceniającego.

Podobnie jak w przypadku oceny programowej procedura będzie obejmować: przygotowanie przez uczelnię raportu z samooceny; analizę raportu i wizytację przeprowadzaną przez zespół oceniający; opracowanie raportu przez zespół; przekazanie raportu ocenianej uczelni; przedstawienie przez uczelnię stanowiska w sprawie raportu; oraz podjęcie decyzji przez PKA. Uchwały PKA, wraz z wydaną oceną i jej uzasadnieniem oraz stanowiskiem uczelni, będą publikowane w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie PKA. Na swej stronie internetowej Komisja będzie także zamieszczać raporty zespołów oceniających.

Ocena będzie kończyć się wydaniem przez PKA oceny pozytywnej na okres od 3 do 8 lat lub odmową wydania oceny pozytywnej. W okresie obowiązywania oceny pozytywnej, PKA nie będzie przeprowadzać okresowych ocen programowych na kierunkach studiów przyporządkowanych do dyscyplin w ramach dziedzin, w których PKA oceniła jakość kształcenia jako szczególnie wysoką, chyba że z takim wnioskiem wystąpi Minister Edukacji i Nauki. W przypadku odmowy wydania oceny pozytywnej uczelnia będzie mogła wystąpić o ponowną ocenę kompleksową dopiero po upływie 5 lat, chyba że PKA określi krótszy termin.

W ramach oceny kompleksowej PKA będzie mogła także wydać ocenę na podstawie oceny, akredytacji lub certyfikatu podmiotu, który dokonał oceny jakości, jeżeli jest on wpisany do Europejskiego Rejestru Instytucji Działających na rzecz Zapewniania Jakości w Szkolnictwie Wyższym (European Quality Assurance Register for Higher Education, EQAR) lub PKA zawarła z nim umowę o uznawalności ocen. Komisja może także uwzględnić w swoich procesach ocenę, akredytację lub certyfikat krajowego lub międzynarodowego podmiotu dokonującego ocen jakości kształcenia.

Wewnętrzne zapewnianie jakości

Wewnętrzne zapewnianie jakości jest ogólnie wpisane w misję systemu szkolnictwa wyższego i nauki, którą zgodnie z przepisami jest prowadzenie najwyższej jakości kształcenia oraz działalności naukowej, kształtowanie postaw obywatelskich, a także uczestnictwo w rozwoju społecznym oraz tworzeniu gospodarki opartej na innowacjach. Przepisy nie określają zakresu czy aspektów, jakie należy uwzględnić w wewnętrznym zapewnianiu jakości, z wyjątkiem ogólnego zapisu zobowiązującego senat uczelni do przeprowadzania oceny funkcjonowania uczelni oraz ogólnych zasad zapewniania jakości programów, włącznie z okresową oceną zajęć dokonywaną przez studentów, i oceny nauczycieli.

Uczelnie powinny systematycznie oceniać i doskonalić jakość kształcenia i programy studiów. Zajęcia dydaktyczne prowadzone przez nauczycieli są obowiązkowo oceniane przez studentów i doktorantów co najmniej raz w roku. W programach należy także uwzględnić wnioski z analizy zgodności efektów uczenia się z potrzebami rynku pracy oraz analizy wyników prowadzonego przez Ministra Edukacji i Nauki monitoringu karier studentów i absolwentów studiów pierwszego i drugiego stopnia i jednolitych studiów magisterskich oraz osób, które ubiegają się i uzyskały stopień doktora. 

Okresowej ocenie pracy podlegają wszyscy nauczyciele akademiccy z wyjątkiem rektora uczelni. Ocena jest dokonywana przynajmniej raz na 4 lata lub na wniosek rektora. Dotyczy ona w szczególności wykonywania obowiązków w zakresie działalności dydaktycznej i / lub naukowej oraz przestrzegania przepisów o prawach własności intelektualnej i przemysłowej. Kryteria, procedurę i podmiot przeprowadzający ocenę określa rektor po zasięgnięciu opinii senatu, związków zawodowych, samorządu studenckiego i samorządu doktorantów. W ocenie uwzględnia się wyniki oceny nauczyciela w zakresie wypełniania obowiązków dydaktycznych, dokonywanej co najmniej raz w roku przez studentów i doktorantów. Ocena nauczyciela może być pozytywna lub negatywna. Nauczyciel może odwołać się od wyniku oceny do rektora. W przypadku oceny negatywnej, kolejna ocena okresowa jest dokonywana nie wcześniej niż po upływie 12 miesięcy od poprzedniej oceny. Rektor może rozwiązać stosunek pracy z nauczycielem, który otrzymał jedną ocenę negatywną, a jest do tego ustawowo zobowiązany po otrzymaniu przez nauczyciela dwóch kolejnych ocen negatywnych.  

Szczegółowe rozwiązania w zakresie wewnętrznego zapewniania jakości określają przepisy wewnętrzne uczelni. Są one uwzględniane w zewnętrznych ocenach programowych dokonywanych przez PKA i KRASzPiP.

Zbiorcze raporty dotyczące jakości w szkolnictwie wyższym

Na poziomie krajowym podstawowym źródłem zbiorczych informacji o jakości w szkolnictwie wyższym są raporty PKA. Raporty zawierają dane statystyczne dotyczące ocen oraz bardziej szczegółowe analizy dotyczące wybranych zagadnień (np. wyników ocen programowych według grup kierunków studiów). W rozdziałach analitycznych PKA omawia m.in. mocne i słabe strony uczelni, zmiany i trendy oraz wpływ swych działań na podnoszenie jakości. Raporty są przesyłane m.in. właściwym ministrom, Parlamentowi, Konferencjom Rektorów i Radzie Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz publikowane na stronie internetowej PKA. Wnioski są wykorzystywane w tworzeniu polityki dotyczącej szkolnictwa wyższego na poziomie krajowym, jak i przez samą PKA w doskonaleniu jej procesów.