Warunki przyjmowania i wybór placówki

Przedszkola publiczne prowadzą rekrutację według zasad określonych od roku szkolnego 2017/2018 w ustawie Prawo oświatowe. Rodzice decydują o wyborze przedszkola, korzystając przede wszystkim z placówek znajdujących się na terenie swojej gminy. Głównym kryterium przyjęcia jest wiek dziecka – ukończone 3 lata. W szczególnych przypadkach dopuszcza się, za zgodą dyrektora przedszkola, przyjmowanie dzieci młodszych, które ukończyły 2,5 roku (zmiana wprowadzona w 2003 r. w ustawie o systemie oświaty).

Prawo oświatowe przewiduje, że procedurę przyjęcia dziecka do publicznego przedszkola, rozpoczyna wniosek rodzica do dyrektora wybranej placówki; przy tym rodzic nie może złożyć wniosku więcej niż do 3 przedszkoli. W przypadku przedszkola, które z różnych powodów jest szczególnie atrakcyjne dla rodziców, gdy liczba dzieci zgłoszonych jest większa od liczby miejsc, jest przeprowadzane postępowanie rekrutacyjne, obejmujące maksymalnie trzy etapy (w zależności od potrzeb).

W pierwszej kolejności przedszkole przyjmuje dzieci spełniające obowiązek przygotowania przedszkolnego (dzieci 6-letnie), a także dzieci w wieku 3-5 lat będące mieszkańcami danej gminy. Dzieci te mają ustawowe prawo do edukacji przedszkolnej. Gmina zaś ustawowy obowiązek zapewnienia im miejsc w placówkach.

Gdy liczba kandydatów z gminy przekroczy liczbę wolnych miejsc, w drugim etapie rekrutacji przedszkole uwzględnia kryteria zagwarantowane prawem (z grupy pierwszej), uwzględniające potrzeby osób znajdujących się w trudnej sytuacji rodzinnej lub zdrowotnej (kryteria ustawowe, których wartość jest jednakowa). Są to:

• wielodzietność rodziny kandydata;
• niepełnosprawność kandydata;
• niepełnosprawność jednego z rodziców kandydata;
• niepełnosprawność obojga rodziców kandydata;
• niepełnosprawność rodzeństwa kandydata;
• samotne wychowywanie kandydata w rodzinie;
• objęcie kandydata pieczą zastępczą.

W razie stwierdzenia, że liczba dzieci z rodzin wymagających szczególnej opieki Państwa, znajdujących się w podobnej sytuacji, przewyższa liczbę miejsc w przedszkolu, w ostatnim etapie rekrutacji są brane pod uwagę kryteria ustalone przez gminę (z grupy drugiej), uwzględniające potrzeby rodziny i społeczności lokalnej oraz - w miarę potrzeb - kryterium finansowe (dochody rodziny).

Natomiast te publiczne przedszkola, które po przyjęciu dzieci z terenu gminy nadal będą dysponowały wolnymi miejscami, będą mogły przyjąć dzieci z innych gmin, na wniosek ich rodziców, stosując wobec kandydatów spoza gminy w razie potrzeby kryteria uwzględniające potrzeby osób znajdujących się w trudnej sytuacji rodzinne lub zdrowotnej i w dalszej kolejności - uwzględniające potrzeby rodziny i społeczności lokalnej oraz ewentualnie kryterium finansowe.

Zgodnie z przepisami prawa oświatowego, gmina, która nie zapewnia wszystkim dzieciom, którym ma obowiązek zapewnić możliwość realizowania obowiązku lub prawa do korzystania z wychowania przedszkolnego, jest obowiązana przeprowadzić otwarty konkurs ofert dla niepublicznych przedszkoli (w dalszej kolejności dla niepublicznych innych form wychowania przedszkolnego). Niepubliczne przedszkole wyłonione w drodze konkursu, otrzymuje dotację z budżetu gminy w wysokości 100% wydatków bieżących ponoszonych w przedszkolach publicznych prowadzonych przez gminę, w przeliczeniu na jednego ucznia, a w zamian pobiera opłaty, zapewnia czas bezpłatnego nauczania, wychowania i opieki w takim samym wymiarze, jak przedszkola gminne itp.

Nadal aktualny jest problem nierównomiernej sieci placówek wychowania przedszkolnego. Nadal są gminy, w których nie ma ani jednego publicznego przedszkola. Skutkuje to ograniczeniem dostępności do edukacji przedszkolnej, szczególnie na obszarach wiejskich. Np. jedynie 70,5% dzieci 3-letnich z obszarów wiejskich korzysta z wychowania przedszkolnego, podczas, gdy w miastach jest to 91,2%.

Liczebność grup i liczba dzieci przypadająca na jednego nauczyciela

Najczęściej stosowanym kryterium podziału dzieci na grupy jest ich wiek. Większość przedszkoli dzieli się na  oddziały wiekowe (oddział 3-latków, 4-latków, 5-latków, 6-latków). Stosowany jest także podział na dzieci w zbliżonym wieku, z uwzględnieniem ich potrzeb, zainteresowań i uzdolnień.

Możliwe jest również łączenie dzieci w różnym wieku (tzw. grupa rodzinkowa) ze względów pedagogicznych – różny wiek dzieci działa stymulująco na indywidualny rozwój. Na terenach wiejskich grupy dzieci w różnym wieku tworzy się również z powodów demograficznych (mała liczba dzieci), a w związku z tym przedszkola wiejskie liczą przeciętnie 2 oddziały (6-latki i pozostałe dzieci) lub jeden oddział.

Liczba dzieci w oddziale przedszkolnym nie może przekraczać 25, z wyjątkiem przedszkoli i oddziałów integracyjnych, w których jest odpowiednio niższa. W przedszkolach i oddziałach integracyjnych wynosi nie więcej niż 20, w tym nie więcej niż 5 dzieci niepełnosprawnych. Zajęcia w innych formach wychowania przedszkolnego, czyli w zespołach wychowania przedszkolnego i punktach przedszkolnych są prowadzone w grupach liczących od 3 do 25 dzieci.

Na ogół jednym oddziałem przedszkolnym opiekuje się 2 nauczycieli (najczęściej pierwszy przed południem, drugi – po południu).

W marcu 2022 r., po agresji Rosji na Ukrainę, wydane zostało rozporządzenie pozwalające na zwiększanie liczby dzieci w oddziale przedszkolnym o nie więcej niż 3 dzieci (do 28), będących obywatelami Ukrainy, które wjechały na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa. W roku szkolnym 2023/2024 nie będzie już można tworzyć nowych oddziałów o zwiększonej liczebności (do 28).

Według danych Systemu Informacji Oświatowej w roku szkolnym 2022/2023 z wychowania przedszkolnego korzystało 43 246 dzieci z Ukrainy (z tego ponad 36 tys. w miastach).

Roczny, tygodniowy i dzienny wymiar zajęć

Przedszkola funkcjonują przez cały rok szkolny, z wyjątkiem przerw ustalonych przez organ prowadzący na wniosek wspólny wniosek dyrektora przedszkola i rady przedszkola, a gdy nie ma rady przedszkola – na wspólny wniosek dyrektora przedszkola i rady rodziców. Oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych również funkcjonują przez cały rok szkolny z wyjątkiem przerw ustalonych przez organ prowadzący, na podobnych zasadach. Innymi formami wychowania przedszkolnego są: zespoły wychowania przedszkolnego, w którym zajęcia prowadzone są przez cały rok szkolny w niektóre dni tygodnia, oraz punkty przedszkolne, w których zajęcia prowadzone są przez cały rok szkolny we wszystkie dni tygodnia, z wyjątkiem przerw ustalonych przez organ prowadzący. Zespoły wychowania przedszkolnego ze względu na ograniczony czas nauczania, wychowania i opieki nie cieszą się zainteresowaniem ze strony zarówno podmiotów organizujących edukację przedszkolną, jak i rodziców (w roku szkolnym 2022/2023 stanowiły jedynie 0,2% wszystkich placówek wychowania przedszkolnego).

Dzienny i tygodniowy wymiar zajęć

Minimalny czas pracy przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych wynosi 5 godzin dziennie. Większość przedszkoli pracuje około 9 godzin dziennie. Przedszkola, oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych i punkty przedszkolne są czynne przez 5 dni w tygodniu. Organizację pracy danego przedszkola określa ramowy rozkład dnia ustalony przez dyrektora przedszkola z uwzględnieniem zasad ochrony zdrowia i higieny nauczania, wychowania i opieki, potrzeb, zainteresowań i uzdolnień dzieci, rodzaju niepełnosprawności oraz oczekiwań rodziców. Na podstawie ramowego rozkładu dnia nauczyciel, któremu powierzono opiekę nad danym oddziałem, ustala dla tego oddziału szczegółowy rozkład dnia, z uwzględnieniem potrzeb i zainteresowań dzieci. W ciągu dnia dzieci uczestniczą w zajęciach organizowanych lub inspirowanych przez nauczyciela oraz podejmują spontaniczną działalność zabawową w sali przedszkolnej i ogrodzie. Czas trwania zajęć organizowanych jest uzależniony od wieku dzieci. Czas trwania prowadzonych w przedszkolu zajęć powinien być dostosowany do możliwości rozwojowych dzieci.

W zespole wychowania przedszkolnego zajęcia są prowadzone w wybrane dni tygodnia, a w punkcie przedszkolnym - codziennie. Minimalny dzienny czas pracy w zespołach i punktach wynosi 3 godziny, a tygodniowy 12 godzin. Czas ten jest uzależniony od liczby dzieci korzystających z edukacji przedszkolnej w tych formach (im większa liczba dzieci, maksymalnie 25, tym większa tygodniowa liczba godzin – przykładowo, w sytuacji, gdy korzysta z niej 21-25 dzieci, czas pracy nie może być krótszy niż 25 godzin tygodniowo).