Opieka nad dziećmi w wieku do 3 lat

Przepisy ogólnokrajowe dotyczące opieki nad dziećmi do lat 3 nie przewidują zatrudniania w instytucjach opieki specjalistów w zakresie poradnictwa czy doradztwa na rzecz ich pracowników lub rodziców dzieci ani wsparcia psychologicznego lub pedagogicznego dla dzieci. Zgodnie z przepisami opiekun pracujący z dziećmi w żłobku albo klubie dziecięcym lub dzienny opiekun ma obowiązek współpracowania z rodzicami, a współpraca ta ma w szczególności formę konsultacji i udzielania informacji i porad rodzicom w zakresie pracy z dziećmi – zob. informacje o opiekunach w rozdziale 4.

Wychowanie przedszkolne i edukacja szkolna

W przepisach dotyczących wychowania przedszkolnego i edukacji szkolnej wyodrębnia się następujące stanowiska pracowników zajmujących się poradnictwem lub doradztwem: nauczyciel pedagog, nauczyciel pedagog specjalny, nauczyciel psycholog, nauczyciel terapeuta pedagogiczny, nauczyciel logopeda, nauczyciel doradca zawodowy oraz nauczyciel doradca metodyczny i nauczyciel konsultant. 

Pracownicy zajmujący te stanowiska są klasyfikowani w przepisach jako nauczyciele. W związku z tym zatrudnia się ich na takich samych warunkach jak nauczycieli (zob. rozdział 9.2 „Warunki pracy nauczycieli wczesnej edukacji i opieki oraz edukacji szkolnej”), ale w ich przypadku organ prowadzący przedszkole, szkołę lub placówkę określa tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć, który nie może przekraczać 22 godzin. Przepisy określają wymagane kwalifikacje i zadania poszczególnych specjalistów (zob. niżej). 

Pedagogów, psychologów, logopedów i doradców zawodowych zatrudniają także poradnie psychologiczno-pedagogiczne, które należą do systemu oświaty. Poradnie zajmują się diagnozowaniem dzieci i młodzieży, udzielaniem bezpośredniej pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz wspieraniem przedszkoli, szkół i placówek w realizacji zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych. Szczegółowe informacje o poradniach przedstawiono w rozdziale 12 „Wsparcie pedagogiczne i poradnictwo”.

Nauczyciel pedagog, nauczyciel pedagog specjalny i nauczyciel psycholog

Nauczyciel pedagog

Stanowisko nauczyciela-pedagoga w ogólnodostępnych przedszkolach i szkołach na wszystkich poziomach edukacji, z wyjątkiem oddziałów specjalnych w szkołach ogólnodostępnych, może zajmować osoba, która ukończyła:

• studia pierwszego i drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia na:

1. kierunku, na którym jest prowadzone kształcenie w zakresie pedagogiki przygotowującym do realizacji zadań pedagoga szkolnego, i posiada przygotowanie pedagogiczne lub
2. kierunku pedagogika specjalna w zakresie odpowiadającym prowadzonym zajęciom i posiada przygotowanie pedagogiczne,
   lub
3. kierunku lub w zakresie innym niż określone w punktach (1) i (2) i posiada przygotowanie pedagogiczne oraz ukończyła studia podyplomowe prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia w zakresie przygotowującym do realizacji zadań pedagoga szkolnego lub

• studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie prowadzone zgodnie ze standardami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. na kierunku:

1. pedagogika w specjalności odpowiadającej prowadzonym zajęciom i posiada przygotowanie pedagogiczne lub
2. innym niż określony punkcie (a) i posiada przygotowanie pedagogiczne oraz ukończyła studia podyplomowe w zakresie odpowiadającym prowadzonym zajęciom.

Stanowisko nauczyciela pedagoga w przedszkolach i szkołach podstawowych może również zajmować osoba, która ukończyła studia pierwszego stopnia prowadzone zgodnie ze standardami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. na kierunku:

1. pedagogika w specjalności odpowiadającej prowadzonym zajęciom i posiada przygotowanie pedagogiczne lub

2. innym kierunku i posiada przygotowanie pedagogiczne oraz ukończyła studia podyplomowe w zakresie odpowiadającym prowadzonym zajęciom.

Wyłącznie w przedszkolu można zatrudnić na tym stanowisku także osobę, która ukończyła jednolite studia magisterskie prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia na kierunku pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna oraz posiada przygotowanie pedagogiczne.

Kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela pedagoga w przedszkolu lub szkole specjalnej lub w oddziale specjalnym przedszkola lub szkoły ogólnodostępnej posiada osoba, która:

1. ukończyła jednolite studia magisterskie prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia na kierunku pedagogika specjalna w zakresie odpowiednim do niepełnosprawności uczniów lub rodzaju placówki i posiada przygotowanie pedagogiczne lub
2. ukończyła studia pierwszego i drugiego stopnia prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia w zakresie odpowiednim do niepełnosprawności uczniów lub rodzaju placówki na kierunku innym niż pedagogika specjalna i posiada przygotowanie pedagogiczne, lub
3. ukończyła studia pierwszego i drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia na kierunku, na którym jest prowadzone kształcenie w zakresie pedagogiki odpowiednim do niepełnosprawności uczniów lub rodzaju placówki, lub
4. ukończyła studia drugiego stopnia prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia na kierunku pedagogika specjalna, w zakresie odpowiednim do niepełnosprawności uczniów lub rodzaju placówki i posiada przygotowanie pedagogiczne, lub
5. ukończyła studia prowadzone zgodnie ze standardami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. na poziomie wymaganym do zajmowania stanowiska nauczyciela w danym typie szkoły lub rodzaju placówki, na kierunku pedagogika lub pedagogika specjalna w specjalności odpowiedniej do niepełnosprawności uczniów i posiada przygotowanie pedagogiczne, lub
6. ma kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska nauczyciela pedagoga określone dla nauczycieli pedagogów pracujących w przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych (zob. wyżej) i ukończyła studia prowadzone zgodnie ze standardami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. w zakresie pedagogiki specjalnej odpowiedniej do niepełnosprawności uczniów lub rodzaju placówki lub studia podyplomowe w zakresie pedagogiki specjalnej odpowiedniej do niepełnosprawności uczniów lub rodzaju placówki, lub zakład kształcenia nauczycieli w specjalności odpowiedniej do niepełnosprawności uczniów lub rodzaju placówki, lub kurs kwalifikacyjny w zakresie pedagogiki specjalnej odpowiedniej do niepełnosprawności uczniów lub rodzaju placówki.

Do najważniejszych obowiązków nauczyciela pedagoga należy:

• prowadzenie badań i działań diagnostycznych uczniów, w tym diagnozowanie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów w celu określenia mocnych stron, predyspozycji, zainteresowań i uzdolnień uczniów oraz przyczyn niepowodzeń edukacyjnych lub trudności w funkcjonowaniu uczniów, w tym barier i ograniczeń utrudniających funkcjonowanie ucznia i jego uczestnictwo w życiu przedszkola, szkoły lub placówki;

• diagnozowanie sytuacji wychowawczych w przedszkolu, szkole lub placówce w celu rozwiązywania problemów wychowawczych, które stanowią barierę i ograniczających aktywne i pełne uczestnictwo ucznia w życiu przedszkola, szkoły lub placówki;

• udzielanie uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej w formach odpowiednich do rozpoznanych potrzeb;

• podejmowanie działań z zakresu profilaktyki uzależnień i innych problemów dzieci i młodzieży;

• minimalizowanie skutków zaburzeń rozwojowych, zapobieganie zaburzeniom zachowania oraz inicjowanie różnych form pomocy w środowisku przedszkolnym, szkolnym i pozaszkolnym uczniów;

• inicjowanie i prowadzenie działań mediacyjnych i interwencyjnych w sytuacjach kryzysowych;

• pomoc rodzicom i nauczycielom w rozpoznawaniu i rozwijaniu indywidualnych możliwości, predyspozycji i uzdolnień uczniów;

• wspieranie nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i innych specjalistów w: 

  • rozpoznawaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów; oraz

  • udzielaniu pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

W ramach tych obowiązków nauczyciel pedagog prowadzi zajęcia bezpośrednio z wychowankami lub uczniami albo na ich rzecz. 

Nauczyciel pedagog specjalny 

Stanowisko nauczyciela pedagoga specjalnego w przedszkolach i szkołach na wszystkich poziomach edukacji, z wyjątkiem szkół specjalnych i oddziałów specjalnych w szkołach ogólnodostępnych, może zajmować osoba, która ukończyła: 

1. jednolite studia magisterskie prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia na kierunku: pedagogika specjalna w dowolnym zakresie i posiada przygotowanie pedagogiczne lub na którym jest realizowane wyłącznie kształcenie przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela, w zakresie pedagogiki resocjalizacyjnej, logopedii, pedagogiki korekcyjnej (terapii pedagogicznej) lub wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, lub logopedia oraz posiada przygotowanie pedagogiczne lub
2. studia pierwszego i drugiego stopnia prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia w zakresie pedagogiki resocjalizacyjnej, logopedii, pedagogiki korekcyjnej (terapii pedagogicznej) lub wczesnego wspomagania rozwoju dziecka na kierunku innym niż pedagogika specjalna i posiada przygotowanie pedagogiczne, lub
3. studia pierwszego i drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia na kierunku, na którym jest prowadzone kształcenie w zakresie pedagogiki, i posiada przygotowanie pedagogiczne oraz ukończyła studia podyplomowe prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia w zakresie edukacji włączającej, lub
4. studia drugiego stopnia prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia na kierunku pedagogika specjalna, w dowolnym zakresie i posiada przygotowanie pedagogiczne, lub
5. studia prowadzone zgodnie ze standardami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. w zakresie pedagogiki specjalnej i posiada przygotowanie pedagogiczne, lub
6. studia pierwszego i drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie prowadzone zgodnie ze standardami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. w zakresie pedagogiki i posiada przygotowanie pedagogiczne oraz ukończyła studia podyplomowe w zakresie pedagogiki specjalnej lub edukacji włączającej lub zakład kształcenia nauczycieli w specjalności pedagogika specjalna, lub kurs kwalifikacyjny w zakresie pedagogiki specjalnej.

W przedszkolach można także zatrudnić na tym stanowisku osobę, która posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska nauczyciela w przedszkolach oraz ukończyła studia podyplomowe prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia w zakresie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka.

Aby ułatwić przedszkolom i szkołom ogólnodostępnym zatrudnianie nauczycieli pedagogów specjalnych, do 31 sierpnia 2026 r. stanowisko to będą również mogły zajmować osoby, które ukończyły studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie prowadzone zgodnie ze standardami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. na:

• kierunku zgodnym (specjalności zgodnej) z nauczanym przedmiotem lub prowadzonymi zajęciami i posiada przygotowanie pedagogiczne lub

• kierunku, którego efekty uczenia się w kategoriach wiedzy i umiejętności obejmują treści nauczania określone w podstawie programowej kształcenia ogólnego w zakresie nauczanego przedmiotu lub treści prowadzonych zajęć na odpowiednim etapie edukacyjnym, i posiada przygotowanie pedagogiczne, lub

• kierunku innym (specjalności innej) niż określone w punktach wyżej i posiada przygotowanie pedagogiczne oraz ukończyła studia podyplomowe w zakresie nauczanego przedmiotu lub prowadzonych zajęć; lub 

Osoby, które ukończyły studia pierwszego stopnia prowadzone zgodnie ze standardami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. na kierunku pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna i posiada przygotowanie pedagogiczne lub studia prowadzone zgodnie ze standardami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. na:

• kierunku zgodnym (specjalności zgodnej) z prowadzonymi zajęciami i posiada przygotowanie pedagogiczne lub

• kierunku, którego efekty uczenia się w kategoriach wiedzy i umiejętności obejmują treści prowadzonych zajęć określone w podstawie programowej wychowania przedszkolnego lub podstawie programowej kształcenia ogólnego dla tych zajęć na odpowiednim etapie edukacyjnym, i posiada przygotowanie pedagogiczne, lub

• kierunku pedagogika w specjalności przygotowującej do pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym, lub

• kierunku innym (specjalności innej) niż określone w punktach wyżej i posiada przygotowanie pedagogiczne oraz ukończyła studia podyplomowe prowadzone zgodnie ze standardami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. w zakresie prowadzonych zajęć, lub

Osoby, które ukończyły zakład kształcenia nauczycieli w specjalności przygotowującej do pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym, oraz ukończyły:

• studia podyplomowe w zakresie pedagogiki specjalnej lub edukacji włączającej lub

• zakład kształcenia nauczycieli w specjalności pedagogika specjalna, lub

• kurs kwalifikacyjny w zakresie pedagogiki specjalnej.

Do zadań pedagoga specjalnego należy:

• współpraca z nauczycielami, wychowawcami grup wychowawczych lub innymi specjalistami, rodzicami oraz uczniami w:

• rekomendowaniu dyrektorowi przedszkola, szkoły lub placówki działań w zakresie zapewnienia aktywnego i pełnego uczestnictwa uczniów w życiu przedszkola, szkoły i placówki oraz dostępności architektonicznej, cyfrowej i informacyjno-komunikacyjnej dla osób ze specjalnymi potrzebami;

• prowadzeniu badań i działań diagnostycznych związanych z rozpoznawaniem indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów w celu określenia mocnych stron, predyspozycji, zainteresowań i uzdolnień uczniów oraz przyczyn niepowodzeń edukacyjnych lub trudności w funkcjonowaniu uczniów, w tym barier i ograniczeń utrudniających funkcjonowanie ucznia i jego uczestnictwo w życiu szkoły i placówki;

• rozwiązywaniu problemów dydaktycznych i wychowawczych uczniów;

• określaniu niezbędnych do nauki warunków, sprzętu specjalistycznego i środków dydaktycznych, w tym wykorzystujących technologie informacyjno-komunikacyjne, odpowiednich ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne ucznia;

• współpraca z zespołem nauczycieli i specjalistów, który odpowiada za opracowanie i realizację indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, w tym zapewnienia mu pomocy psychologiczno-pedagogicznej;

• wspieranie nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i innych specjalistów w:

• rozpoznawaniu przyczyn niepowodzeń edukacyjnych uczniów lub trudności w ich funkcjonowaniu, w tym barier i ograniczeń utrudniających funkcjonowanie ucznia i jego uczestnictwo w życiu szkoły lub placówki,

• udzielaniu pomocy psychologiczno-pedagogicznej w bezpośredniej pracy z uczniem,

• dostosowaniu sposobów i metod pracy do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia oraz jego możliwości psychofizycznych,

• doborze metod, form kształcenia i środków dydaktycznych do potrzeb uczniów;

• udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniom, rodzicom uczniów i nauczycielom;

• współpraca, w zależności od potrzeb, z innymi podmiotami (m.in. rodzicami ucznia, dyrektorem i nauczycielami przedszkola, szkoły lub placówki, pielęgniarką środowiska nauczania lub higienistką, poradniami psychologiczno-pedagogicznymi (zob. rozdział 12 „Wsparcie pedagogiczne i poradnictwo”), placówkami doskonalenia nauczycieli, innymi przedszkolami, szkołami i placówkami; organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami i podmiotami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży);

• przedstawianie radzie pedagogicznej propozycji w zakresie doskonalenia zawodowego nauczycieli szkoły lub placówki w zakresie zadań określonych dla pedagoga specjalnego.

Podobnie jak nauczyciel pedagog, w ramach tych obowiązków pedagog specjalny prowadzi zajęcia bezpośrednio z wychowankami lub uczniami albo na ich rzecz.

Nauczyciel psycholog

Na stanowisku nauczyciela psychologa we wszystkich rodzajach przedszkoli i szkół na wszystkich poziomach edukacji można zatrudnić osobę, która: 

1. ukończyła studia pierwszego i drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia na kierunku psychologia w zakresie odpowiadającym prowadzonym zajęciom i posiada przygotowanie pedagogiczne lub standardami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. na kierunku psychologia w specjalności odpowiadającej prowadzonym zajęciom i posiada przygotowanie pedagogiczne lub
2. spełnia warunki określone w ustawie z dnia 8 czerwca 2001 r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów, pracowała w zawodzie co najmniej dwa lata oraz posiada przygotowanie pedagogiczne.

Przepisy określają dla nauczyciela psychologa takie same obowiązki jak dla nauczyciela pedagoga – zob. wyżej. 

Nauczyciel terapeuta pedagogiczny

Na stanowisku nauczyciela-terapeuty pedagogicznego we wszystkich rodzajach przedszkoli i szkół na wszystkich poziomach edukacji można zatrudnić osobę, która ukończyła:

1. jednolite studia magisterskie prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia:

   • na kierunku pedagogika specjalna w zakresie pedagogiki korekcyjnej (terapii pedagogicznej) i posiada przygotowanie pedagogiczne lub

   • na kierunku, na którym jest realizowane wyłącznie kształcenie przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela, w zakresie pedagogiki korekcyjnej (terapii pedagogicznej) i posiada przygotowanie pedagogiczne, lub

   • na kierunku, na którym jest realizowane wyłącznie kształcenie przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela, w zakresie pedagogiki resocjalizacyjnej, logopedii lub wczesnego wspomagania rozwoju dziecka i posiada przygotowanie pedagogiczne oraz ukończyła studia podyplomowe prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia w zakresie pedagogiki korekcyjnej (terapii pedagogicznej), lub

   • na kierunku pedagogika specjalna w zakresie innym niż określony w punkcie (a) i posiada przygotowanie pedagogiczne oraz ukończyła studia podyplomowe prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia w zakresie pedagogiki korekcyjnej (terapii pedagogicznej), lub

   • na kierunku logopedia i posiada przygotowanie pedagogiczne oraz ukończyła studia podyplomowe prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia w zakresie pedagogiki korekcyjnej (terapii pedagogicznej) lub

2. studia pierwszego i drugiego stopnia prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia na kierunku innym niż pedagogika specjalna w zakresie pedagogiki korekcyjnej (terapii pedagogicznej) i posiada przygotowanie pedagogiczne lub,w zakresie pedagogiki resocjalizacyjnej, logopedii lub wczesnego wspomagania rozwoju dziecka i posiada przygotowanie pedagogiczne oraz ukończyła studia podyplomowe prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia w zakresie pedagogiki korekcyjnej (terapii pedagogicznej), lub
3. studia pierwszego i drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia na kierunku lub w zakresie innym niż określone w punktach wyżej i posiada przygotowanie pedagogiczne oraz ukończyła studia podyplomowe prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia w zakresie pedagogiki korekcyjnej (terapii pedagogicznej), lub 
4. studia drugiego stopnia prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia na kierunku pedagogika specjalna, w zakresie pedagogiki korekcyjnej (terapii pedagogicznej) i posiada przygotowanie pedagogiczne, lub
5. studia pierwszego i drugiego stopnia prowadzone zgodnie ze standardami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. w zakresie terapii pedagogicznej i posiada przygotowanie pedagogiczne, lub studia pierwszego i drugiego stopnia prowadzone zgodnie ze standardami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. i posiada przygotowanie pedagogiczne oraz ukończyła studia pierwszego stopnia prowadzone zgodnie ze standardami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. w zakresie terapii pedagogicznej lub studia podyplomowe w zakresie pedagogiki korekcyjnej (terapii pedagogicznej), lub zakład kształcenia nauczycieli w specjalności terapia pedagogiczna, lub kurs kwalifikacyjny w zakresie terapii pedagogicznej.

We wszystkich rodzajach przedszkoli i szkół stanowisko nauczyciela terapeuty pedagogicznego może również zajmować osoba, która ukończyła:

1. studia pierwszego stopnia prowadzone zgodnie ze standardami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. w zakresie terapii pedagogicznej i posiada przygotowanie pedagogiczne lub
2. studia pierwszego stopnia prowadzone zgodnie ze standardami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. w zakresie innym niż terapia pedagogiczna i posiada przygotowanie pedagogiczne oraz ukończyła studia podyplomowe w zakresie pedagogiki korekcyjnej (terapii pedagogicznej) lub zakład kształcenia nauczycieli w specjalności terapia pedagogiczna, lubkurs kwalifikacyjny w zakresie terapii pedagogicznej.

We wszystkich rodzajach szkół, z wyjątkiem klas I-III szkół podstawowych oraz szkół podstawowych specjalnych i oddziałów specjalnych w ogólnodostępnych szkołach podstawowych, na tym stanowisku można także zatrudnić osobę, która ukończyła: 

1. studia drugiego stopnia prowadzone zgodnie ze standardami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. w zakresie terapii pedagogicznej i posiada przygotowanie pedagogiczne lub
2. studia drugiego stopnia prowadzone zgodnie ze standardami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. w zakresie innym niż terapia pedagogiczna i posiada przygotowanie pedagogiczne oraz ukończyła studia pierwszego stopnia prowadzone zgodnie ze standardami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. w zakresie terapii pedagogicznej lub studia podyplomowe w zakresie pedagogiki korekcyjnej (terapii pedagogicznej), lub zakład kształcenia nauczycieli w specjalności terapia pedagogiczna, lub kurs kwalifikacyjny w zakresie terapii pedagogicznej.

Do zadań terapeuty pedagogicznego należy:

• prowadzenie badań diagnostycznych uczniów z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi lub specyficznymi trudnościami w uczeniu się w celu rozpoznawania trudności oraz monitorowanie efektów oddziaływań terapeutycznych;

• rozpoznawanie przyczyn utrudniających uczniom aktywne i pełne uczestnictwo w życiu przedszkola, szkoły lub placówki;

• prowadzenie zajęć korekcyjno-kompensacyjnych oraz innych zajęć terapeutycznych;

• podejmowanie działań profilaktycznych zapobiegających niepowodzeniom edukacyjnym uczniów, we współpracy z rodzicami uczniów;

• wspieranie nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i innych specjalistów w rozpoznawaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów w celu określenia mocnych stron, predyspozycji, zainteresowań i uzdolnień uczniów oraz przyczyn niepowodzeń edukacyjnych lub trudności w funkcjonowaniu uczniów, w tym barier i ograniczeń utrudniających funkcjonowanie ucznia i jego uczestnictwo w życiu przedszkola, szkoły lub placówki; oraz udzielaniu pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

Nauczyciel logopeda

Stanowisko nauczyciela logopedy we wszystkich rodzajach przedszkoli i szkół na wszystkich poziomach edukacji może zajmować osoba, która ukończyła: 

1. jednolite studia magisterskie prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia na kierunku: logopedia i posiada przygotowanie pedagogiczne lub na którym jest realizowane wyłącznie kształcenie przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela, w zakresie logopedii i posiada przygotowanie pedagogiczne, lub pedagogika specjalna w zakresie logopedii i posiada przygotowanie pedagogiczne, lub pedagogika specjalna w zakresie innym niż określony w punkcie wyżej i posiada przygotowanie pedagogiczne oraz ukończyła studia podyplomowe prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia w zakresie logopedii, lub na którym jest realizowane wyłącznie kształcenie przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela, w zakresie pedagogiki resocjalizacyjnej, pedagogiki korekcyjnej (terapii pedagogicznej) lub wczesnego wspomagania rozwoju dziecka i posiada przygotowanie pedagogiczne oraz ukończyła studia podyplomowe prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia w zakresie logopedii lub
2. studia pierwszego i drugiego stopnia prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia na kierunku innym niż pedagogika specjalna, w zakresie: logopedii, i posiada przygotowanie pedagogiczne lub pedagogiki resocjalizacyjnej, pedagogiki korekcyjnej (terapii pedagogicznej) lub wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, i posiada przygotowanie pedagogiczne oraz ukończyła studia podyplomowe prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia w zakresie logopedii, lub
3. studia pierwszego i drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia na kierunku lub w zakresie innym niż określone w dwóch punktach wyżej i posiada przygotowanie pedagogiczne oraz ukończyła studia podyplomowe prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia w zakresie logopedii, lub
4. studia drugiego stopnia prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia na kierunku pedagogika specjalna, w zakresie logopedii i posiada przygotowanie pedagogiczne, lub
5. studia w zakresie logopedii prowadzone zgodnie ze standardami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. na poziomie wymaganym do zajmowania stanowiska nauczyciela w przedszkolu, danym typie szkoły lub rodzaju placówki i posiada przygotowanie pedagogiczne, lub
6. studia prowadzone zgodnie ze standardami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. na poziomie wymaganym do zajmowania stanowiska nauczyciela w przedszkolu, danym typie szkoły lub rodzaju placówki i posiada przygotowanie pedagogiczne oraz ukończyła:

• studia pierwszego stopnia prowadzone zgodnie ze standardami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. w zakresie logopedii lub

• studia podyplomowe w zakresie logopedii.

Zadania nauczyciela-logopedy obejmują:

• diagnozowanie logopedyczne, w tym prowadzenie badań przesiewowych w celu ustalenia stanu mowy oraz poziomu rozwoju językowego uczniów;

• prowadzenie zajęć logopedycznych dla uczniów oraz porad i konsultacji dla rodziców i nauczycieli w zakresie stymulacji rozwoju mowy uczniów i eliminowania jej zaburzeń;

• podejmowanie działań profilaktycznych zapobiegających powstawaniu zaburzeń komunikacji językowej we współpracy z rodzicami uczniów;

• wspieranie nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i innych specjalistów w:

• rozpoznawaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów w celu określenia mocnych stron, predyspozycji, zainteresowań i uzdolnień uczniów oraz przyczyn niepowodzeń edukacyjnych lub trudności w funkcjonowaniu uczniów, w tym barier i ograniczeń utrudniających funkcjonowanie ucznia i jego uczestnictwo w życiu przedszkola, szkoły lub placówki;

• udzielaniu pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

Nauczyciel doradca zawodowy

Stanowisko nauczyciela doradcy zawodowego w klasach VII-VIII szkół podstawowych oraz w branżowych szkołach I stopnia, liceach ogólnokształcących i technikach, z wyjątkiem szkół podstawowych dla dorosłych i liceów ogólnokształcących dla dorosłych, posiada osoba, która ukończyła:

1. studia pierwszego i drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia na kierunku, na którym jest prowadzone kształcenie w zakresie doradztwa zawodowego i posiada przygotowanie pedagogiczne lub innym i posiada przygotowanie pedagogiczne oraz ukończyła studia podyplomowe prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia w zakresie doradztwa zawodowego lub
2. studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie prowadzone zgodnie ze standardami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. w zakresie doradztwa zawodowego i posiada przygotowanie pedagogiczne, lub
3. studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie prowadzone zgodnie ze standardami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. na dowolnym kierunku (dowolnej specjalności) i posiada przygotowanie pedagogiczne oraz ukończyła studia podyplomowe w zakresie doradztwa zawodowego.

W szkołach podstawowych można również zatrudnić na tym stanowisku osobę, która ukończyła: 

1. studia pierwszego stopnia prowadzone zgodnie ze standardami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. w zakresie doradztwa zawodowego i posiada przygotowanie pedagogiczne lub
2. studia pierwszego stopnia prowadzone zgodnie ze standardami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. na dowolnym kierunku (dowolnej specjalności) i posiada przygotowanie pedagogiczne oraz ukończyła studia podyplomowe w zakresie doradztwa zawodowego.

Przepisy określają dodatkowe wymagania dla doradców zawodowych pracujących w przedszkolach i szkołach prowadzących kształcenie specjalne: w klasach IV-VIII szkół podstawowych specjalnych, oddziałach specjalnych w klasach IV–VIII szkół podstawowych ogólnodostępnych, szkołach ponadpodstawowych specjalnych, z wyjątkiem szkół specjalnych przysposabiających do pracy, i oddziałach specjalnych w szkołach ponadpodstawowych ogólnodostępnych, dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami innymi niż niepełnosprawność intelektualna w stopniu umiarkowanym lub znacznym lub niepełnosprawności sprzężone, z których jedną jest niepełnosprawność intelektualna w stopniu umiarkowanym lub znacznym. Osoby te muszą posiadać kwalifikacje wymienione wyżej oraz ukończyć: 

1. jednolite studia magisterskie prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia na kierunku pedagogika specjalna w zakresie odpowiednim do niepełnosprawności uczniów lub rodzaju placówki i posiada przygotowanie pedagogiczne lub
2. studia pierwszego i drugiego stopnia prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia w zakresie odpowiednim do niepełnosprawności uczniów lub rodzaju placówki na kierunku innym niż pedagogika specjalna i posiada przygotowanie pedagogiczne, lub
3. studia drugiego stopnia prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia na kierunku pedagogika specjalna w zakresie odpowiednim do niepełnosprawności uczniów lub rodzaju placówki i posiada przygotowanie pedagogiczne, lub
4. studia prowadzone zgodnie ze standardami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. w zakresie pedagogiki specjalnej odpowiedniej do niepełnosprawności uczniów lub rodzaju placówki, lub
5. studia podyplomowe w zakresie pedagogiki specjalnej odpowiedniej do niepełnosprawności uczniów lub rodzaju placówki, lub
6. zakład kształcenia nauczycieli w specjalności odpowiedniej do niepełnosprawności uczniów lub rodzaju placówki, lub
7. kurs kwalifikacyjny w zakresie pedagogiki specjalnej odpowiedniej do niepełnosprawności uczniów lub rodzaju placówki.

Do zadań nauczyciela-doradcy zawodowego należy:

• prowadzenie zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu z uwzględnieniem rozpoznanych mocnych stron, predyspozycji, zainteresowań i uzdolnień uczniów;

• współpraca z innymi nauczycielami w tworzeniu i zapewnieniu ciągłości działań w zakresie zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu;

• wspieranie nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i innych specjalistów w udzielaniu pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

Nauczyciel doradca metodyczny i nauczyciel konsultant

W odróżnieniu od nauczycieli zajmujących wymienione wyżej stanowiska, którzy pracują z uczniami, nauczycielami i/lub rodzicami, nauczyciele doradcy metodyczni i nauczyciele konsultanci wspierają wyłącznie kadrę dydaktyczną i kierowniczą. Zarówno doradca metodyczny, jak i konsultant mają kwalifikacje, jakich wymaga się od nauczycieli (zob. rozdział 9.1. – Kształcenie nauczycieli), przy czym w ich przypadku konieczny jest dyplom magisterski, oraz stopień nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego (jeden z dwóch stopni w systemie awansu zawodowego nauczycieli) i co najmniej 5-letni staż pracy pedagogicznej. 

Nauczyciel doradca metodyczny wspomaga nauczycieli i radę pedagogiczną (w której skład wchodzą wszyscy nauczyciele oraz dyrektor) w przedszkolu, szkole i placówce w:

• rozwijaniu umiejętności metodycznych;

• planowaniu, organizowaniu i badaniu efektów procesu dydaktyczno-wychowawczego, z uwzględnieniem zróżnicowanych potrzeb uczniów;

• opracowywaniu, doborze i adaptacji programów nauczania;

• podejmowaniu działań innowacyjnych.

W ramach tych zadań nauczyciele-doradcy metodyczni:

• udzielają indywidualnych konsultacji;

• prowadzą zajęcia edukacyjne, zajęcia otwarte oraz zajęcia warsztatowe;

• organizują inne formy doskonalenia wspomagające pracę dydaktyczno-wychowawczą nauczycieli;

• organizują i prowadzą sieci współpracy i samokształcenia dla nauczycieli.

Doradcą metodycznym może być nauczyciel zatrudniony w placówce doskonalenia nauczycieli lub nauczyciel zatrudniony w przedszkolu, szkole lub placówce, któremu kurator oświaty powierza dodatkowo zadania doradcy metodycznego. Funkcję tę może pełnić nauczyciel, który posiada:

• kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska nauczyciela w placówce doskonalenia nauczycieli (studia magisterskie lub studia drugiego stopnia na kierunku / specjalności zgodnej z nauczanym przedmiotem lub rodzajem zajęć (a w przypadku innego kierunku – dodatkowo studia podyplomowe w tym zakresie) oraz przygotowanie pedagogiczne);

• stopień nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego (jeden z dwóch stopni w systemie awansu zawodowego nauczycieli);

• co najmniej dobrą ocenę pracy;

• udokumentowane osiągnięcia zawodowe;

• kompetencje społeczne, interpersonalne i komunikacyjne;

• umiejętności z zakresu technologii informacyjno-komunikacyjnej.

Nauczyciel wykonuje zadania doradcy metodycznego na podstawie dodatkowej umowy o pracę w publicznej placówce doskonalenia prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego. Umowę zawiera się na okres od roku do trzech lat, ale istnieje możliwość jej przedłużenia na kolejny okres nie krótszy niż rok i nie dłuższy niż trzy lata. Przed przedłużeniem umowy kurator oświaty zasięga opinii dyrektora publicznej placówki doskonalenia, która zatrudnia nauczyciela-doradcę metodycznego.

Łączny wymiar zatrudnienia nauczyciela w przedszkolu, szkole lub placówce i w publicznej placówce doskonalenia nauczycieli nie może przekraczać 1 i 1/2 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, określonego w przepisach dla stanowiska zgodnego ze specjalnością nauczyciela-doradcy metodycznego.

Nadzór pedagogiczny nad realizacją zadań doradcy metodycznego sprawuje dyrektor publicznej placówki doskonalenia, która zatrudnia nauczyciela-doradcę metodycznego. Dyrektor uwzględnia opinie nauczycieli korzystających z pomocy doradcy metodycznego.

Nauczyciele-konsultanci są obowiązkowo zatrudniani w publicznych placówkach doskonalenia nauczycieli, ale takie stanowiska mogą też tworzyć niepubliczne placówki doskonalenia nauczycieli na podstawie swych regulacji wewnętrznych. 

Do zadań nauczyciela-konsultanta należy:

• diagnozowanie stanu kwalifikacji nauczycieli;

• współdziałanie z nadzorem pedagogicznym, nauczycielami doradcami metodycznymi przy określaniu potrzeb doskonalenia nauczycieli;

• organizowanie doskonalenia i dokształcania nauczycieli w zakresie specjalistycznym, metodycznym i wychowawczym, we współpracy ze szkołami wyższymi, zakładami kształcenia nauczycieli i innymi instytucjami prowadzącymi działalność edukacyjną;

• organizowanie doskonalenia doradców metodycznych, kadry kierowniczej, pracowników nadzoru pedagogicznego i innych pracowników oświaty;

• koordynowanie pracy nauczycieli doradców metodycznych oraz udzielanie im merytorycznej i metodycznej pomocy;

• zbieranie, opracowywanie i upowszechnianie informacji pedagogicznej;

• inspirowanie innowacji, postępu pedagogicznego w szkołach i placówkach oświatowo-wychowawczych oraz otaczanie tych działań opieką merytoryczną;

• propagowanie i upowszechnianie nowych metod, technik i środków w nauczaniu i wychowaniu;

• organizowanie wymiany doświadczeń między szkołami i nauczycielami prowadzącymi działalność innowacyjną;

• udzielanie pomocy nauczycielom ubiegającym się o stopnie specjalizacji zawodowej;

• pozyskiwanie lub opracowywanie oraz wydawanie i upowszechnianie materiałów metodycznych i pomocniczych dotyczących doskonalenia warsztatu pracy nauczyciela i postępu pedagogicznego;

• współdziałanie z innymi placówkami doskonalenia nauczycieli.