Warunki przyjmowania i wybór placówki

Przedszkola publiczne prowadzą rekrutację według zasad określonych od roku szkolnego 2017/2018 w ustawie Prawo oświatowe. Rodzice decydują o wyborze przedszkola, korzystając przede wszystkim z placówek znajdujących się na terenie swojej gminy. Głównym kryterium przyjęcia jest wiek dziecka – ukończone 3 lata. W szczególnych przypadkach dopuszcza się, za zgodą dyrektora przedszkola, przyjmowanie dzieci młodszych, które ukończyły 2,5 roku. 

Prawo oświatowe przewiduje, że procedurę przyjęcia dziecka do publicznego przedszkola, rozpoczyna wniosek rodzica do dyrektora wybranej placówki; przy tym rodzic nie może złożyć wniosku więcej niż do 3 przedszkoli. W przypadku przedszkola, które z różnych powodów jest szczególnie atrakcyjne dla rodziców, gdy liczba dzieci zgłoszonych jest większa od liczby miejsc, jest przeprowadzane postępowanie rekrutacyjne, obejmujące maksymalnie trzy etapy (w zależności od potrzeb).

W pierwszej kolejności przedszkole przyjmuje dzieci spełniające obowiązek przygotowania przedszkolnego (dzieci 6-letnie), a także dzieci w wieku 3-5 lat będące mieszkańcami danej gminy. Dzieci te mają ustawowe prawo do edukacji przedszkolnej. Gmina zaś ustawowy obowiązek zapewnienia im miejsc w placówkach.

Gdy liczba kandydatów z gminy przekroczy liczbę wolnych miejsc, w drugim etapie rekrutacji przedszkole uwzględnia kryteria zagwarantowane prawem (z grupy pierwszej), uwzględniające potrzeby osób znajdujących się w trudnej sytuacji rodzinnej lub zdrowotnej (kryteria ustawowe, których wartość jest jednakowa). Są to:

• wielodzietność rodziny kandydata;
• niepełnosprawność kandydata;
• niepełnosprawność jednego z rodziców kandydata;
• niepełnosprawność obojga rodziców kandydata;
• niepełnosprawność rodzeństwa kandydata;
• samotne wychowywanie kandydata w rodzinie;
• objęcie kandydata pieczą zastępczą.

W razie stwierdzenia, że liczba dzieci z rodzin wymagających szczególnej opieki Państwa, znajdujących się w podobnej sytuacji, przewyższa liczbę miejsc w przedszkolu, w ostatnim etapie rekrutacji są brane pod uwagę kryteria ustalone przez gminę (z grupy drugiej), uwzględniające potrzeby rodziny i społeczności lokalnej oraz - w miarę potrzeb - kryterium finansowe (dochody rodziny).

Natomiast te publiczne przedszkola, które po przyjęciu dzieci z terenu gminy nadal będą dysponowały wolnymi miejscami, będą mogły przyjąć dzieci z innych gmin, na wniosek ich rodziców, stosując wobec kandydatów spoza gminy w razie potrzeby kryteria uwzględniające potrzeby osób znajdujących się w trudnej sytuacji rodzinne lub zdrowotnej i w dalszej kolejności - uwzględniające potrzeby rodziny i społeczności lokalnej oraz ewentualnie kryterium finansowe.

Zgodnie z przepisami prawa oświatowego, gmina, która nie zapewnia wszystkim dzieciom, którym ma obowiązek zapewnić możliwość realizowania obowiązku lub prawa do korzystania z wychowania przedszkolnego, jest obowiązana przeprowadzić otwarty konkurs ofert dla niepublicznych przedszkoli (w dalszej kolejności dla niepublicznych innych form wychowania przedszkolnego). Niepubliczne przedszkole wyłonione w drodze konkursu, otrzymuje dotację z budżetu gminy w wysokości 100% wydatków bieżących ponoszonych w przedszkolach publicznych prowadzonych przez gminę, w przeliczeniu na jednego ucznia, a w zamian pobiera opłaty, zapewnia czas bezpłatnego nauczania, wychowania i opieki w takim samym wymiarze, jak przedszkola gminne itp.

Nadal aktualny jest problem nierównomiernej sieci placówek wychowania przedszkolnego. Nadal są gminy, w których nie ma ani jednego publicznego przedszkola. Skutkuje to ograniczeniem dostępności do edukacji przedszkolnej, szczególnie na obszarach wiejskich. Np. jedynie 74,2% dzieci 3-letnich z obszarów wiejskich korzysta z wychowania przedszkolnego, podczas, gdy w miastach jest to 97,1%.

Liczebność grup i liczba dzieci przypadająca na jednego nauczyciela

Najczęściej stosowanym kryterium podziału dzieci na grupy jest ich wiek. Większość przedszkoli dzieli się na  oddziały wiekowe (oddział 3-latków, 4-latków, 5-latków, 6-latków). Stosowany jest także podział na dzieci w zbliżonym wieku, z uwzględnieniem ich potrzeb, zainteresowań i uzdolnień.

Możliwe jest również łączenie dzieci w różnym wieku (tzw. grupa rodzinkowa) ze względów pedagogicznych – różny wiek dzieci działa stymulująco na indywidualny rozwój. Na terenach wiejskich grupy dzieci w różnym wieku tworzy się również z powodów demograficznych (mała liczba dzieci), a w związku z tym przedszkola wiejskie liczą przeciętnie 2 oddziały (6-latki i pozostałe dzieci) lub jeden oddział.

Liczba dzieci w oddziale przedszkolnym nie może przekraczać 25, z wyjątkiem przedszkoli i oddziałów integracyjnych, w których jest odpowiednio niższa. W przedszkolach i oddziałach integracyjnych wynosi nie więcej niż 20, w tym nie więcej niż 5 dzieci niepełnosprawnych. Zajęcia w innych formach wychowania przedszkolnego, czyli w zespołach wychowania przedszkolnego i punktach przedszkolnych są prowadzone w grupach liczących od 3 do 25 dzieci.

Na ogół jednym oddziałem przedszkolnym opiekuje się 2 nauczycieli (najczęściej pierwszy przed południem, drugi – po południu).

W marcu 2022 r., po agresji Rosji na Ukrainę, wydane zostało rozporządzenie pozwalające na zwiększanie liczby dzieci w oddziale przedszkolnym o nie więcej niż 3 dzieci (do 28), będących obywatelami Ukrainy, które wjechały na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa. Od roku szkolnego 2023/2024 nie można już tworzyć nowych oddziałów o zwiększonej liczebności (do 28).

Według danych Systemu Informacji Oświatowej w roku szkolnym 2023/2024 z wychowania przedszkolnego korzystało   34 042 dzieci z Ukrainy (z tego 29,7 tys. w miastach).

Roczny, tygodniowy i dzienny wymiar zajęć

Przedszkola funkcjonują przez cały rok szkolny, z wyjątkiem przerw ustalonych przez organ prowadzący na wniosek wspólny wniosek dyrektora przedszkola i rady przedszkola, a gdy nie ma rady przedszkola – na wspólny wniosek dyrektora przedszkola i rady rodziców. Oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych również funkcjonują przez cały rok szkolny z wyjątkiem przerw ustalonych przez organ prowadzący, na podobnych zasadach. Innymi formami wychowania przedszkolnego są: zespoły wychowania przedszkolnego, w którym zajęcia prowadzone są przez cały rok szkolny w niektóre dni tygodnia, oraz punkty przedszkolne, w których zajęcia prowadzone są przez cały rok szkolny we wszystkie dni tygodnia, z wyjątkiem przerw ustalonych przez organ prowadzący. Zespoły wychowania przedszkolnego ze względu na ograniczony czas nauczania, wychowania i opieki nie cieszą się zainteresowaniem ze strony zarówno podmiotów organizujących edukację przedszkolną, jak i rodziców (w roku szkolnym 2023/2024 stanowiły niecałe 0,2% wszystkich placówek wychowania przedszkolnego).

Dzienny i tygodniowy wymiar zajęć

Minimalny czas pracy przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych wynosi 5 godzin dziennie. Większość przedszkoli pracuje około 9 godzin dziennie. Przedszkola, oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych i punkty przedszkolne są czynne przez 5 dni w tygodniu. Organizację pracy danego przedszkola określa ramowy rozkład dnia ustalony przez dyrektora przedszkola z uwzględnieniem zasad ochrony zdrowia i higieny nauczania, wychowania i opieki, potrzeb, zainteresowań i uzdolnień dzieci, rodzaju niepełnosprawności oraz oczekiwań rodziców. Na podstawie ramowego rozkładu dnia nauczyciel, któremu powierzono opiekę nad danym oddziałem, ustala dla tego oddziału szczegółowy rozkład dnia, z uwzględnieniem potrzeb i zainteresowań dzieci. W ciągu dnia dzieci uczestniczą w zajęciach organizowanych lub inspirowanych przez nauczyciela oraz podejmują spontaniczną działalność zabawową w sali przedszkolnej i ogrodzie. Czas trwania zajęć organizowanych jest uzależniony od wieku dzieci. Czas trwania prowadzonych w przedszkolu zajęć powinien być dostosowany do możliwości rozwojowych dzieci.

W zespole wychowania przedszkolnego zajęcia są prowadzone w wybrane dni tygodnia, a w punkcie przedszkolnym - codziennie. Minimalny dzienny czas pracy w zespołach i punktach wynosi 3 godziny, a tygodniowy 12 godzin. Czas ten jest uzależniony od liczby dzieci korzystających z edukacji przedszkolnej w tych formach (im większa liczba dzieci, maksymalnie 25, tym większa tygodniowa liczba godzin – przykładowo, w sytuacji, gdy korzysta z niej 21-25 dzieci, czas pracy nie może być krótszy niż 25 godzin tygodniowo).