Klasyfikacja zawodów opiera się na wyodrębnieniu kwalifikacji. Obowiązująca klasyfikacja zawodów szkolnictwa branżowego zawiera około 200 zawodów obejmujących ponad  250 kwalifikacji, które zostały przyporządkowane do 32 branż, uwzględniając specyfikę umiejętności zawodowych lub zakres, w jakim umiejętności te są wykorzystywane podczas wykonywania zadań zawodowych. W poszczególnych zawodach wyodrębnia się jedną, dwie lub trzy kwalifikacje. Ponadto wyróżnia się 5 zawodów artystycznych bez wyodrębniania kwalifikacji. Uczniowie i słuchacze zdobywają i potwierdzają pojedyncze kwalifikacje w ciągu całego procesu kształcenia (nie tylko na zakończenie nauki w szkole). 

Egzaminy zawodowe można zdawać nie tylko na zakończenie nauki szkolnej, ale również na innych etapach kształcenia lub po zdobyciu określonej kwalifikacji. Po zdaniu egzaminu w zakresie danej (jednej) kwalifikacji, uczeń otrzymuje certyfikat kwalifikacji zawodowej. Natomiast po zdaniu egzaminów potwierdzających wszystkie kwalifikacje wymagane w danym zawodzie (oraz po uzyskaniu odpowiedniego poziomu wykształcenia), uczeń otrzymuje dyplom zawodowy.

System egzaminów zewnętrznych potwierdzających kwalifikacje zawodowe jest na tyle elastyczny, że umożliwia walidację efektów kształcenia pozaformalnego i nieformalnego. System egzaminów zewnętrznych jest otwarty dla osób, które zdobyły wiedzę i umiejętności zawodowe poza systemem szkolnictwa zawodowego.

Absolwenci szkół podstawowych zainteresowani przede wszystkim zdobyciem zawodu mogą skorzystać z oferty szkół branżowych I stopnia o 3-letnim cyklu kształcenia. Absolwent szkoły branżowej I stopnia uzyskuje po zdaniu egzaminu zawodowego dyplom zawodowy, potwierdzający kwalifikacje w określonych zawodach zdefiniowanych dla potrzeb rynku pracy. W przypadku podjęcia dalszego kształcenia może kontynuować naukę:

• w branżowej szkole II stopnia kształcącej w zawodzie, w którym wyodrębniono kwalifikację wspólną dla zawodu nauczanego w branżowej szkole I i II stopnia;
• w liceum ogólnokształcącym dla dorosłych począwszy od klasy II.

Polski system kształcenia zawodowego obejmuje również inne instytucje, wzbogacające możliwości uzyskiwania kwalifikacji zawodowych, a zwłaszcza:

• możliwość łączenia szkół zawodowych w placówki kształcenia zawodowego i centra kształcenia ustawicznego w celu urozmaicenia oferty kształcenia i zwiększenia możliwości współpracy z pracodawcami;
• kwalifikacyjne kursy zawodowe dla dorosłych – pozaszkolne formy kształcenia, umożliwiające zdawanie egzaminów potwierdzających kwalifikacje w zawodzie.

Typy szkół

W polskim systemie kształcenia zawodowego funkcjonują następujące typy zawodowych średnich szkół zawodowych dla młodzieży:

• trzyletnie branżowe szkoły I stopnia (dla uczniów w wieku 15-18 lat), ukończenie szkoły branżowej I stopnia umożliwia uzyskanie dyplomu zawodowego po zdaniu egzaminu zawodowego, a także dalsze kształcenie w szkole branżowej II stopnia (zob. wyżej) lub liceum ogólnokształcącego dla dorosłych począwszy od klasy drugiej;
• dwuletnie branżowe szkoły II stopnia (dla uczniów w wieku 19-20 lat) – umożliwiają  uzyskanie dyplomu zawodowego w zawodzie nauczanym na poziomie technika, w którym wyodrębniono kwalifikację wspólną dla zawodu nauczanego w branżowej szkole I i II stopnia, po zdaniu egzaminu zawodowego w danym zawodzie, oraz uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego;
• pięcioletnie technika (dla uczniów w wieku 15-20 lat), których ukończenie umożliwia uzyskanie nie tylko dyplomu zawodowego po zdaniu egzaminu zawodowego, potwierdzającego kwalifikacje wyodrębnione w danym zawodzie, lecz również świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego,
• trzyletnie szkoły specjalne przysposabiające do pracy dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa potwierdzającego przysposobienie do pracy (patrz: Wsparcie pedagogiczne i poradnictwo).

Dostępność szkół i podstawowe dane statystyczne

Ponadpodstawowe szkoły zawodowe znajdują się przede wszystkim w miastach. Wśród szkół zawodowych funkcjonujących na terenach wiejskich przeważają szkoły rolnicze.

W roku szkolnym 2022/2023 funkcjonowały 1 861 technika (w tym 37 specjalnych), w których kształciło się 711,1 tys. uczniów. W porównaniu z poprzednim rokiem szkolnym, liczba techników wzrosła (o ok. 0,4%), podobnie jak ogólna liczba uczniów (o 8,3%). W tym samym okresie działalność prowadziły 1 672 szkoły branżowe I stopnia (w tym 397 specjalnych), co oznacza spadek ich liczby o 2 w stosunku do ubiegłego roku szkolnego. Ogółem w szkołach tego typu uczyło się 195,1 tys. uczniów (o 5,8% mniej niż rok wcześniej). W tym samym okresie sprawozdawczym w całym kraju istniało również 226 branżowych szkół II stopnia dla młodzieży (w tym 12 specjalnych), do których łącznie uczęszczało ponad 11,3 tys. uczniów.

Aktualne dane statystyczne w języku polskim i angielskim można odnaleźć w publikacji polskiego Głównego Urzędu Statystycznego „Oświata i wychowanie w roku szkolnym 2023-2024”.

Warunki przyjmowania i wybór szkoły

Patrz Organizacja ogólnokształcącego szkolnictwa średniego.

Podział uczniów na grupy – kryterium wieku

Do szkół zawodowych standardowo przyjmuje się absolwentów szkół podstawowych w wieku 15 lat; okres kształcenia w technikach, a także łącznie w szkołach branżowych I i II stopnia, wynosi pięć lat (wiek uczniów 15-20 lat).

Podstawową jednostką organizacyjną polskiej szkoły jest oddział, grupujący (z założenia) uczniów w tym samym wieku, którzy wspólnie realizują pod kierunkiem nauczycieli ten sam program nauczania. Wszystkie oddziały na tym samym poziomie kształcenia określa się w przepisach prawa mianem klas, które oznacza się cyframi rzymskimi (np. w pięcioletnim technikum – od I do V; w szkole branżowej I stopnia – od I do III).

Podstawowym kryterium podziału uczniów na klasy jest wiek oraz ewentualnie uzyskanie przez ucznia promocji do klasy programowo wyższej. Każdym oddziałem opiekuje się nauczyciel wychowawca. Z reguły ta funkcja jest powierzana nauczycielom na cały czas nauki w szkole.

Minimalna i maksymalna liczba uczniów w jednym oddziale generalnie nie jest określona prawnie; istnieją wyjątki od tej reguły, np. liczba uczniów w oddziale szkoły branżowej integracyjnej oraz w oddziale integracyjnym w szkole ogólnodostępnej wynosi od 15 do 20, w tym od 3 do 5 uczniów niepełnosprawnych.

W przypadku bardziej licznych oddziałów szkół branżowych, na niektórych zajęciach (m.in. z technologii informacyjnej oraz języków obcych) obowiązuje podział na grupy.

W szkolnictwie średnim nie ma podziału na cykle.

Organizacja roku szkolnego

Patrz Organizacja ogólnokształcącego szkolnictwa średniego.

Dzienny i tygodniowy wymiar zajęć

W technikach tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć edukacyjnych i zajęć z wychowawcą wynosi 34-36 godzin (w oddziale dwujęzycznym 36-38 godzin), zaś w szkołach branżowych I stopnia – 29-31 godzin. Do podanych wielkości należy dodać godziny religii lub etyki (nieobowiązkowe – do wyboru przez uczniów) oraz godziny będące w dyspozycji dyrektora szkoły.

Lekcje zaczynają się przeważnie o godz. 8.00 i kończą ok. godz. 14.00-15.00, jeśli szkoła pracuje na jedną zmianę (kończą się później, jeśli szkoła pracuje na dwie zmiany). Każda lekcja trwa 45 minut. Przerwy uważa się za wystarczające, jeśli trwają co najmniej 5 minut, ale nie dłużej niż 25 minut. Czas pracy szkoły zależy także od wielkości budynku szkolnego oraz liczby sal lekcyjnych i pomieszczeń do zajęć pozalekcyjnych. Uczniowie szkół średnich uczęszczają do szkoły przez 5 dni w tygodniu (od poniedziałku do piątku), chociaż w uzasadnionych wypadkach istnieją możliwości wydłużenia nauki do 6 dni w tygodniu w poszczególnych szkołach. Na ogół jednak z tej możliwości się nie korzysta.