Kolegia

Kolegia funkcjonują na podstawie legislacji dotyczącej systemu oświaty i zaliczane są do systemu oświaty. Kolegia pracowników służb społecznych zostały utworzone w roku 2005, kształcą w zawodzie pracownik socjalny w systemie stacjonarnym i niestacjonarnym. Nauka w kolegiach trwa 3 lata (6 semestrów) i prowadzi do uzyskania dyplomu. Kolegia pracowników służb społecznych specjalizują się w kształceniu pracowników socjalnych. Kolegia mogą prowadzić szkolenia specjalizacyjne z zakresu organizacji pomocy społecznej, w zakresie specjalizacji w zawodzie pracownika socjalnego oraz superwizorów pracy socjalnej.

W roku akademickim 2022/2023 działały 4 kolegia pracowników służb społecznych, w ramach których funkcjonowało w sumie 11 oddziałów, do których uczęszczało 167 słuchaczy. Większość z nich stanowiły kobiety (152 słuchaczki).

Publiczne kolegia pracowników służb społecznych są tworzone i prowadzone przez władze wojewódzkie. Utworzenie publicznego kolegium wymaga pozytywnej opinii pozytywnej opinii ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego .

Każde kolegium jest objęte opieką naukowo-dydaktyczną przez uczelnię, która prowadzi studia magisterskie na kierunkach i specjalnościach odpowiadających specjalności prowadzonej w kolegium. Szczegółowe warunki opieki akademickiej określa obowiązkowe porozumienie między organem prowadzącym kolegium a uczelnią. Nadzór nad kolegiami pracowników służb społecznych prowadzą kuratorzy oświaty.

Uczelnie

W Polsce wyróżnione zostały dwa główne typy uczelni: uczelnie akademickie oraz uczelnie zawodowe.

Uczelnia akademicka to uczelnia, która prowadzi działalność naukową i posiada kategorię naukową A+, A albo B+ w co najmniej 1 dyscyplinie naukowej albo artystycznej. Uczelnie akademickie mogą prowadzić studia wyższe, tj. studia pierwszego stopnia, prowadzące do uzyskania tytułu licencjata lub inżyniera (ISCED 6), studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie, prowadzące do uzyskania tytułu magistra lub równorzędnego (ISCED 7), oraz kształcenie doktorantów (ISCED 8).

Uczelnia zawodowa to uczelnia, która prowadzi kształcenie uwzględniające potrzeby otoczenia społeczno-gospodarczego i nie spełnia kryteriów uczelni akademickiej. Prowadzi studia  pierwszego stopnia, może  również prowadzić kształcenie specjalistyczne, studia drugiego stopnia oraz jednolite studia magisterskie. Uczelnie zawodowe prowadzą studia wyłącznie o profilu praktycznym.

Dodatkowo, Ustawa o szkolnictwie wyższym i nauce wprowadza wymogi dotyczące nazewnictwa szkół wyższych:

• wyraz „akademia” jest zastrzeżony dla nazwy uczelni akademickiej,
• wyraz „politechnika” jest zastrzeżony dla nazwy uczelni akademickiej posiadającej kategorię naukową A+, A albo B+ w co najmniej 2 dyscyplinach w zakresie nauk inżynieryjnych i technicznych,
• wyraz „uniwersytet” jest zastrzeżony dla nazwy uczelni akademickiej posiadającej kategorię naukową A+, A albo B+ w co najmniej 6 dyscyplinach naukowych lub artystycznych, zwanych dalej „dyscyplinami”, zawierających się w co najmniej 3 dziedzinach nauki lub sztuki, 
• nazwa „akademia nauk stosowanych” – zastrzeżona dla uczelni, która spełnia łącznie następujące warunki: 
  • funkcjonuje co najmniej 10 lat;
  • liczba studentów kształcących się w uczelni wynosi co najmniej 250, z czego co najmniej 100 studentów kształci się na studiach stacjonarnych;
  • co najmniej 50% nauczycieli akademickich jest zatrudnionych w tej uczelni jako podstawowym miejscu pracy;
  • prowadzi studia pierwszego lub drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie na co najmniej 5 kierunkach;
  • prowadzi kształcenie na co najmniej 1 kierunku studiów przygotowujących do wykonywania zawodów, o których mowa w art. 68 ust. 1 (lekarz, lekarz dentysta, farmaceuta, pielęgniarka, położna, diagnosta laboratoryjny, fizjoterapeuta, ratownik medyczny, lekarz weterynarii, architekt, nauczyciel), lub kierunku studiów kończących się uzyskaniem tytułu zawodowego inżyniera lub magistra inżyniera;
  • żaden kierunek studiów prowadzonych przez uczelnię nie został oceniony negatywnie w wyniku przeprowadzonej przez Polską Komisję Akredytacyjną, zwaną dalej „PKA”, oceny jakości kształcenia.

W celu prowadzenia studiów wyższych zarówno uczelnie akademickie, jak i uczelnie zawodowe są zobowiązane spełnić te same warunki, zawarte w Rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 27 września 2018 r. w sprawie studiów.

Rozporządzenie określa m.in.:

1. warunki, jakie musi spełniać program studiów;
2. zakres informacji zawartych we wniosku o pozwolenie na utworzenie studiów na określonym kierunku, poziomie i profilu,;
3. kierunki studiów, które są prowadzone jako jednolite studia magisterskie;
4. wymagania dotyczące prowadzenia zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość oraz maksymalną liczbę punktów ECTS, jaka może być uzyskana w ramach tego kształcenia
5. wymogi dotyczące dokumentacji przebiegu studiów, legitymacji i dyplomów.

W programie studiów określa się m.in. formę studiów, liczbę semestrów i liczbę punktów ECTS konieczną do ich ukończenia oraz tytuł zawodowy nadawany absolwentom. Dodatkowo, program zawiera wskazanie zajęć (lub grupy zajęć), niezależnie od formy ich prowadzenia, wraz z przypisaniem do nich efektów uczenia się i treści programowych zapewniających uzyskanie tych efektów;  łączną liczbę godzin zajęć; sposoby weryfikacji i oceny efektów uczenia się osiągniętych przez studenta w trakcie całego cyklu kształcenia oraz łączną liczbę punktów ECTS, jaką student musi uzyskać w ramach zajęć prowadzonych z bezpośrednim udziałem wykładowców. Należy również wskazać wymiar, zasady i formę odbywania praktyk zawodowych oraz liczbę punktów ECTS, jaką student musi uzyskać w ramach tych praktyk. Co do zasady, program studiów umożliwia studentowi wybór zajęć, którym przypisano punkty ECTS w wymiarze nie mniejszym niż 30% łącznej liczby punktów ECTS.

Programy studiów muszą być przygotowane w zgodzie z Rozporządzeniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 14 listopada 2018 r. w sprawie charakterystyk drugiego stopnia efektów uczenia się dla kwalifikacji na poziomach 6–8 Polskiej Ramy Kwalifikacji, które określa charakterystyki drugiego stopnia efektów uczenia się dla kwalifikacji uzyskiwanych w ramach systemu szkolnictwa wyższego i nauki po uzyskaniu kwalifikacji pełnej na poziomie 4, ujęte w kategoriach wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych.

Studia dzielą się na studia o profilu praktycznym i ogólnoakademickim, co ma swoje odwzorowanie w programie studiów. W przypadku studiów o profilu praktycznym program obejmuje zajęcia kształtujące umiejętności praktyczne w wymiarze większym niż 50% ogólnej liczby punktów ECTS, natomiast w przypadku profilu ogólnoakademickiego - obejmuje zajęcia związane z prowadzoną w uczelni działalnością naukową w dyscyplinie lub dyscyplinach, do których przyporządkowany jest kierunek studiów, w wymiarze większym niż 50% liczby punktów ECTS.

Zgodnie z ustawą Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce można wyróżnić następujące specjalne rodzaje szkół wyższych:

• uczelnia wojskowa – uczelnię publiczną nadzorowaną przez ministra właściwego ds. obrony narodowej;
• uczelnia służb państwowych – uczelnię publiczną nadzorowaną przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych;
• uczelnia artystyczna – uczelnię publiczną nadzorowaną przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego;
• uczelnia medyczna – uczelnię publiczną nadzorowaną przez ministra właściwego do spraw zdrowia;
• uczelnia morska – uczelnię publiczną nadzorowaną przez ministra właściwego do spraw gospodarki morskiej;

Zgodnie z danymi bazy RAD-on w 2024 r. w Polsce działało 362 uczelnie, w tym 16 uczelni kościelnych, 211 uczelni niepublicznych i 135 uczelni publicznych. 52 uczelnie znajdują się w stanie likwidacji. Wśród uczelni można wyróżnić następujące typy (według GUS):

• uniwersytety
• uczelnie techniczne
• uczelnie rolnicze
• uczelnie ekonomiczne
• uczelnie pedagogiczne
• uniwersytety medyczne
• uczelnie morskie
• akademie wychowania fizycznego
• uczelnie artystyczne
• uczelnie teologiczne
• uczelnie resortu obrony narodowej oraz resortu spraw wewnętrznych i administracji.

103 z uczelni publicznych to uczelnie akademickie, które prowadzą studia pierwszego i drugiego stopnia oraz kształcenie doktorantów, a pozostałe 32 to uczelnie zawodowe, oferujące studia pierwszego i drugiego stopnia.

Należy zwrócić uwagę, że od roku 2010/2011, kiedy to w Polsce działało 460 uczelni następuje powolny proces normalizacji rynku usług edukacyjnych wynikający ze spadku popytu, co jest efektem w głównej mierze niżu demograficznego. W efekcie niektóre szkoły wyższe podlegały w ostatnich latach procesowi konsolidacji lub likwidacji.

Jak wyjaśniono powyżej, kształcenie doktorantów może być również prowadzone przez jednostki naukowo-badawcze inne niż uczelnie (Polska Akademia Nauk oraz instytucje badawczo-rozwojowe). Uprawnienie do nadawania stopnia doktora w dyscyplinie posiada uczelnia, instytut PAN, instytut badawczy albo instytut międzynarodowy w dyscyplinie, w której posiada kategorię naukową A+, A albo B+. Instytucje te nie są omawiane jako odrębny typ instytucji prowadzących studia, gdyż ich głównym zadaniem jest prowadzenie działalności naukowo-badawczej, a nie studiów.

Studia mogą mieć dwie podstawowe formy organizacyjne: stacjonarną i niestacjonarną.

• studia stacjonarne – w ramach których co najmniej połowa punktów ECTS objętych programem studiów jest uzyskiwana w ramach zajęć z bezpośrednim udziałem nauczycieli akademickich lub innych osób prowadzących zajęcia i studentów;
• studia niestacjonarne, wskazane w uchwale senatu, w ramach których mniej niż połowa punktów ECTS objętych programem studiów może być uzyskiwana z bezpośrednim udziałem nauczycieli akademickich lub innych osób prowadzących zajęcia i studentów.;

Studia niestacjonarne z reguły odbywają się w trybie zaocznym lub wieczorowym.

Uczelnia akademicka posiadająca kategorię naukową A+ albo A w co najmniej 4 dyscyplinach zawierających się w co najmniej 2 dziedzinach może prowadzić indywidualne studia międzydziedzinowe, które kończą się uzyskaniem dyplomu na więcej niż 1 kierunku.

Uczelnia może prowadzić studia wspólne z inną uczelnią, instytutem PAN, instytutem badawczym, instytutem międzynarodowym, zagraniczną uczelnią lub instytucją naukową. Zasady współpracy określa umowa zawarta w formie pisemnej. Absolwent studiów wspólnych może otrzymać dyplom wspólny.

Uczelnia może prowadzić studia dualne, które są studiami o profilu praktycznym prowadzonymi z udziałem pracodawcy. Organizację studiów określa umowa zawarta w formie pisemnej.

Jeżeli pozwala na to specyfika kształcenia na studiach na określonym kierunku, część efektów uczenia się objętych programem studiów może być uzyskana w ramach zajęć prowadzonych z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość przy wykorzystaniu infrastruktury i oprogramowania zapewniających synchroniczną i asynchroniczną interakcję między studentami i osobami prowadzącymi zajęcia.

W przypadku zajęć prowadzonych z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, liczba punktów ECTS, uzyskana w ten sposób nie może być większa niż 50% ogólnej liczby punktów ECTS uzyskanej w  trakcie studiów. Dodatkowo, konieczne jest łączne spełnienie następujących wymagań:

• wykładowcy są przygotowani do ich realizacji w ten sposób, a realizacja zajęć jest na bieżąco kontrolowana przez uczelnię;
• dostęp do infrastruktury informatycznej i oprogramowania umożliwia synchroniczną i asynchroniczną interakcję między studentami a wykładowcami;
• zapewniono materiały dydaktyczne opracowane w formie elektronicznej;
• studenci mają możliwość osobistych konsultacji z nauczycielami akademickimi i innymi osobami prowadzącymi zajęcia w siedzibie uczelni lub w jej filii;
• weryfikacja osiągnięcia przez studentów efektów uczenia się odbywa się przez bieżącą kontrolę postępów w nauce, z tym że przeprowadzanie zaliczeń i egzaminów kończących określone zajęcia odbywa się w siedzibie uczelni lub w jej filii;
• studenci odbyli szkolenia przygotowujące do udziału w tych zajęciach.

W przypadku zajęć kształtujących umiejętności praktyczne metody i techniki kształcenia na odległość mogą być wykorzystywane jedynie pomocniczo.