System szkolnictwa artystycznego – poziom ponadpodstawowy
Szkolnictwo artystyczne w Polsce umożliwia szczególnie uzdolnionym artystycznie dzieciom i młodzieży zindywidualizowane kształcenie w poszczególnych dziedzinach sztuki. Tworzy odrębny w stosunku do kształcenia ogólnokształcącego system, za który odpowiada minister właściwy ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Zadania ministra wynikające z pełnienia funkcji organu prowadzącego dla części szkół i organu nadzoru dla wszystkich szkół artystycznych realizowane są w Departamencie Szkolnictwa Artystycznego i Edukacji Kulturalnej Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz w Centrum Edukacji Artystycznej. Obowiązujące prawo umożliwia prowadzenie tych szkół i placówek również przez jednostki samorządu terytorialnego oraz inne podmioty, jednak nadal dominującym podmiotem w tym sektorze oświaty jest państwo, reprezentowane przez ministra kultury.
System kształcenia artystycznego w Polsce obejmuje — oprócz wyższych szkół artystycznych — szkoły kształcące na poziomie podstawowym oraz średnim (ponadpodstawowym). Generalnie tworzą go następujące publiczne i niepubliczne szkoły oraz placówki:
- szkoły artystyczne realizujące wyłącznie kształcenie w zakresie przedmiotów artystycznych
- szkoły artystyczne realizujące równolegle przedmioty artystyczne i przedmioty ogólnokształcące (wg tej samej podstawy programowej i zasad, jak w szkołach ogólnokształcących)
- placówki artystyczne - ogniska artystyczne umożliwiające rozwijanie zainteresowań i uzdolnień artystycznych
- bursy - placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom szkół artystycznych w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania
W systemie edukacji artystycznej w Polsce równoległe kształcenie ogólne na poziomie średnim i artystyczne zapewniają następujące typy szkół artystycznych:
- ogólnokształcące szkoły muzyczne II stopnia (czteroletnie) –umożliwiające uczniom uzyskanie zarówno dyplomu zawodowego muzyka, jak i świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego;
- licea sztuk plastycznych – o pięcioletnim cyklu edukacyjnym, realizujące kształcenie ogólne w zakresie liceum ogólnokształcącego, po ukończeniu których można uzyskać dyplom potwierdzający kwalifikacje w zawodzie plastyk oraz świadectwo dojrzałości;
- szkoły baletowe (dziewięcioletnie) – gdzie w klasie V przeprowadza się egzamin ósmoklasisty, zaś klasy VI-IX programowo odpowiadają liceum ogólnokształcącemu; uczniowie mają zatem możliwość uzyskania dyplomu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie tancerz oraz świadectwa dojrzałości.
W Polsce działają również typy szkół artystycznych nie zapewniające kształcenia ogólnego. Młodzież uczęszczająca do szkół średnich może zdobywać wiedzę i umiejętności w zakresie sztuki w szkołach:
- muzycznych I stopnia (uczniów szkół średnich przyjmuje się na krótszy, 4-letni cykl kształcenia, bez możliwości uzyskania kwalifikacji zawodowych);
- muzycznych II stopnia (6-letnich lub 4-letnich);
- sztuki tańca (9-letnich);
- sztuki cyrkowej (3-letnich);
- policealnych – muzycznych (3-letnich) i plastycznych (2-letnich).
W średnich szkołach artystycznych można zdobyć następujące zawody: muzyk, plastyk, tancerz, aktor scen muzycznych, aktor cyrkowy.
System szkolnictwa artystycznego na poziomie podstawowym został opisany w rozdziale 5 pt. „Szkolnictwo podstawowe”, w sekcji zatytułowanej „System szkolnictwa artystycznego — poziom podstawowy”
Ramy prawne funkcjonowania szkolnictwa artystycznego stopnia podstawowego i średniego wyznaczają dwie ustawy - Prawo oświatowe i Karta Nauczyciela. Z nich wynikają delegacje do szczegółowych uregulowań w rozporządzeniach, zarówno dla ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, jak i ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.
Szkoły artystyczne w liczbach, rok szkolny 2022/2023
1. Szkoły artystyczne I stopnia:
- ogólnokształcące – 55 szkół, do których uczęszczało ok. 10,2 tys. uczniów;
- realizujące wyłącznie kształcenie artystyczne – 411 szkół publicznych i niepublicznych, do których uczęszczało ok. 53,7 tys. uczniów.
2. Szkoły artystyczne II stopnia:
- ogólnokształcące – 102 szkoły, do których uczęszczało 14,5 tys. uczniów;
- realizujące wyłącznie kształcenie artystyczne – 118 szkół, do których uczęszczało 9,8 tys. uczniów.
Źródło w języku polskim i angielskim: „Oświata i wychowanie w roku szkolnym 2022-2023”, GUS 2023. Zaktualizowane dane są dostępne w: "Oświata i wychowanie w roku szkolnym 2023-2024", GUS, 2024.