Opieka nad dziećmi w wieku do 3 lat

Pracownicy sprawujący opiekę nad dziećmi w wieku do 3 lat nie są uznawani za nauczycieli zgodnie z definicją przyjętą w ustawie z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela.

Nie istnieje jednolity system kształcenia personelu sprawującego opiekę nad dziećmi do 3 lat. Określone w przepisach wymagania kwalifikacyjne dla opiekunów w żłobkach i klubach dziecięcych oraz dziennych opiekunów (zob. rozdział 9.1.5 „Kwalifikacje, ocena, świadectwa”) wskazują wiele możliwych ścieżek kształcenia, ale osoby, które nie spełniają szczegółowych wymagań, muszą ukończyć szkolenie w zakresie opieki na dzieckiem. Zakres programowy tych szkoleń jest ustalony w przepisach (zob. rozdział 9.1.3 „Programy kształcenia, poziomy specjalizacji, sylwetka absolwenta”). Przepisy nie określają wymagań dotyczących wykształcenia dla osób zatrudnianych przez rodziców lub opiekunów dzieci jako nianie. 

 Wychowanie przedszkolne i edukacja szkolna

Od 1 października 2016 roku kształcenie nauczycieli systemu oświaty jest prowadzone wyłącznie w systemie szkolnictwa wyższego, w ramach studiów pierwszego i drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich oraz studiów podyplomowych. 

Szczegółowe standardy kształcenia są określone w przepisach (Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 25 lipca 2019 r. w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela). Standard kształcenia dla nauczycieli przedszkola i edukacji wczesnoszkolnej dotyczy nauczycieli przedszkoli i klas I-III szkoły podstawowej. Standard kształcenia dla pozostałych nauczycieli ma zastosowanie do nauczycieli w klasach IV-VIII szkół podstawowych i szkołach ponadpodstawowych, włącznie z nauczycielami przedmiotu, nauczycielami teoretycznych przedmiotów zawodowych i nauczycielami praktycznej nauki zawodu, a także do nauczyciela prowadzącego określone zajęcia i nauczyciela psychologa.  

Kształcenie nauczycieli przedszkoli i klas I-III szkół podstawowych jest prowadzone na kierunku pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna, wyłącznie na jednolitych studiach magisterskich. Nie ma możliwości kształcenia nauczycieli tej specjalności w formie studiów podyplomowych.

Kształcenie nauczycieli przedmiotu obejmuje 5-letni cykl (jako jednolite studia magisterskie lub studia pierwszego i drugiego stopnia, prowadzone łącznie w tym samym zakresie merytorycznym co studia magisterskie). Studia przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela teoretycznych przedmiotów zawodowych lub nauczyciela praktycznej nauki zawodu są prowadzone jako studia pierwszego stopnia, studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie.

Kształcenie na studiach podyplomowych przygotowujące do zawodu nauczyciela może być prowadzone w zakresie przygotowania: 

• psychologiczno-pedagogicznego i dydaktycznego do nauczania przedmiotu lub prowadzenia zajęć, 

• psychologiczno-pedagogicznego i dydaktycznego do nauczania teoretycznych przedmiotów zawodowych lub praktycznej nauki zawodu, 

• merytorycznego i dydaktycznego do nauczania kolejnego przedmiotu lub prowadzenia kolejnych zajęć, 

• pedagogicznego do wykonywania zawodu nauczyciela psychologa,

• psychologiczno-pedagogicznego i dydaktycznego do nauczania języka obcego.

Obecnie nauczyciele z wyższym wykształceniem (tj. tytułem licencjata/inżyniera lub magistra) stanowią 98% ogółu nauczycieli zatrudnionych w systemie oświaty.

 

9.1.1 Instytucje, poziomy i modele kształcenia

Opieka nad dziećmi w wieku do 3 lat

Opiekunowie w żłobkach i klubach dziecięcych oraz opiekunowie dzienni muszą posiadać co najmniej wykształcenie średnie lub średnie branżowe (zob. informacje o szkołach średnich w rozdziale 6) lub wykształcenie wyższe (zob. informacje o szkolnictwie wyższym w rozdziale 7). Osoby, które nie spełniają szczegółowych wymagań kwalifikacyjnych dla opiekunów w żłobkach i klubach dziecięcych lub dziennych opiekunów (zob. rozdział 9.1.5 „Kwalifikacje, ocena, świadectwa”), są zobowiązane ukończyć specjalne szkolenie w zakresie opieki na dzieckiem. 

Przepisy określają czas trwania takich szkoleń (od 40 do 280 godzin zależnie od posiadanych kwalifikacji i/lub doświadczenia w pracy z małym dzieckiem) i ich zakres programowy – zob. rozdział 9.1.3 „Programy kształcenia, poziomy specjalizacji, sylwetka absolwenta”. 

Szkolenia prowadzą różne podmioty (np. ośrodki szkoleniowe sektora prywatnego, fundacje, zespoły żłobków). Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zatwierdza program przedstawiany przez podmiot, który zamierza prowadzić szkolenie. 

Wychowanie przedszkolne i edukacja szkolna

Kształceniem nauczycieli pracujących w systemie oświaty zajmują się uczelnie. Uczelnie kształcą nauczycieli wszystkich poziomów oświaty – od placówek przedszkolnych, przez szkoły podstawowe do szkół ponadpodstawowych – na studiach pierwszego i drugiego stopnia, jednolitych studiach magisterskich oraz studiach podyplomowych.

W trosce o jakość przygotowania kadry pedagogicznej uprawnienia do kształcenia nauczycieli mają tylko te uczelnie, które prowadzą badania naukowe i korzystają z najnowszych zdobyczy naukowych w zakresie kształcenia nauczycieli i edukacji uczniów. Nauczycieli mogą kształcić tylko uczelnie, które posiadają co najmniej kategorię naukową B (przyznawaną na podstawie zewnętrznej ewaluacji jakości działalności naukowej według skali od najwyższej kategorii A+ do najniższej kategorii C) w dyscyplinie, do której przypisany jest kierunek studiów.

Kształcenie nauczycieli zajmują się następujące typy uczelni: 

• Uniwersytety i uczelnie pedagogiczne przygotowują głównie nauczycieli wychowania przedszkolnego i nauczania początkowego oraz nauczycieli przedmiotów ogólnokształcących dla szkół podstawowych i ponadpodstawowych, a także nauczycieli i wychowawców do pracy w innych placówkach systemu oświaty (placówkach oświatowych i opiekuńczych, poradniach specjalistycznych udzielających pomocy dzieciom i młodzieży oraz bibliotekach szkolnych i pedagogicznych).

• Uczelnie wychowania fizycznego kształcą nauczycieli wychowania fizycznego i gimnastyki korekcyjno-kompensacyjnej dla szkół i placówek wszystkich typów i szczebli nauczania;

• Uczelnie techniczne kształcą nauczycieli przedmiotów zawodowych dla szkół ponadpodstawowych, wychowania technicznego oraz, w mniejszym zakresie, nauczycieli przedmiotów ogólnokształcących z grupy matematyczno-przyrodniczej dla szkół wszystkich szczebli i typów;

• Uczelnie artystyczne kształcą nauczycieli plastyki i muzyki dla szkół różnych szczebli i typów;

• Uczelnie ekonomiczne, rolnicze i medyczne kształcą nauczycieli przedmiotów zawodowych dla szkół ponadpodstawowych.

W edukacji nauczycieli dominujący jest model równoległy (ang. concurrent model). W ramach studiów w uczelniach studenci poszczególnych kierunków mają możliwość wyboru specjalności nauczycielskiej, co oznacza, że mogą zdobywać przygotowanie pedagogiczne w trakcie studiów, równolegle z przygotowaniem merytorycznym. Zgodnie z tym modelem kształcą przede wszystkim uczelnie pedagogiczne, ale występuje on także we wszystkich pozostałych uczelniach.

Osoby, które nie wybrały specjalizacji nauczycielskiej, a decydują się na wybór zawodu nauczyciela po ukończeniu studiów, mogą zdobyć przygotowanie do wykonywania tego zawodu na studiach podyplomowych w uczelniach (zob. informacje o przygotowaniu pedagogicznym na studiach podyplomowych w części wstępnej do rozdziału 9.1). Ta ścieżka wpisuje się w etapowy model (ang. consecutive model) kształcenia nauczycieli.

Informacje o czasie trwania i programie studiów, włącznie z minimalną liczbą godzin przeznaczonych na teoretyczne i praktyczne przygotowanie pedagogiczne, przedstawiono w rozdziale 9.1.3 „Programy kształcenia, poziomy specjalizacji, sylwetka absolwenta”. Zob. też rozdział 9.1.6 „Alternatywne ścieżki kształcenia”.  

9.1.2 Warunki przyjęć

Opieka nad dziećmi w wieku do 3 lat

Warunkiem przyjęcia na szkolenie dla opiekuna w żłobku lub klubie dziecięcym albo dziennego opiekuna jest ukończenie 18 lat oraz posiadanie co najmniej wykształcenia średniego lub średniego branżowego. 

Wychowanie przedszkolne i edukacja szkolna

Uczelnia ustala warunki, tryb oraz termin rozpoczęcia i zakończenia rekrutacji oraz sposób jej przeprowadzenia. 

Studia pierwszego, studia drugiego stopnia i jednolite studia magisterskie

Na studia pierwszego stopnia lub jednolite studia magisterskie może być przyjęta osoba, która posiada świadectwo dojrzałości (lub świadectwo dojrzałości i dyplom zawodowy / potwierdzający kwalifikacje zawodowe w zawodzie nauczanym na poziomie technika, jeśli kandydat dodatkowo zdał odpowiedni egzamin). Podstawą przyjęcia na studia są wyniki egzaminu maturalnego (i ew. egzaminu zawodowego lub egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie). Uczelnia ustala, jakie wyniki stanowią podstawę przyjęcia na studia, i podaje je do wiadomości publicznej.

Uczelnia może dodatkowo przeprowadzić egzaminy wstępne, aby sprawdzić uzdolnienia artystyczne, sprawność fizyczną lub szczególne predyspozycje kandydatów do podjęcia studiów (np. w przypadku przyszłych nauczycieli plastyki, muzyki lub wychowania fizycznego), jeśli nie zostały one sprawdzone w trakcie egzaminu maturalnego, zawodowego lub potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie. Egzaminy wstępne nie mogą dotyczyć przedmiotów objętych egzaminem maturalnym, zawodowym lub potwierdzającym kwalifikacje w zawodzie. 

Na studia drugiego stopnia może być przyjęta osoba, która posiada dyplom ukończenia studiów (studiów pierwszego lub drugiego stopnia, lub jednolitych studiów magisterskich).

Studia podyplomowe

Studia podyplomowe mogą podejmować osoby, które posiadają przynajmniej tytuł zawodowy licencjata lub inżyniera (uzyskiwany po ukończeniu studiów pierwszego stopnia).

9.1.3 Programy kształcenia, poziomy specjalizacji, sylwetka absolwenta

Opieka nad dziećmi w wieku do 3 lat

Poniższe informacje dotyczą obowiązkowych szkoleń dla osób, które nie spełniają szczegółowych wymagań kwalifikacyjnych dla opiekunów w żłobkach i klubach dziecięcych i dziennych opiekunów (zob. rozdział 9.1.5 „Kwalifikacje, ocena, świadectwa”). 

Zakres programowy szkoleń jest określony w przepisach (Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 marca 2011 r. w sprawie zakresu programów szkoleń dla opiekuna w żłobku lub klubie dziecięcym oraz dziennego opiekuna)

W związku z tym, że od niań nie wymaga się określonych kwalifikacji, nie istnieją programy szkolenia dla tej grupy. 

Szkolenia dla opiekunów w żłobku lub klubie dziecięcym

Program 280-godzinnego szkolenia dla opiekuna obejmuje następujące bloki tematyczne:

1. psychopedagogiczne podstawy rozwoju jednostki (20 godzin): 

   • adaptacja jako rezultat rozwoju,

   • przebieg rozwoju jednostki w cyklu życia,

   • uwarunkowania procesu rozwoju jednostki,

   • osiągnięcia rozwojowe w poszczególnych etapach życia jednostki;

2. rozwój dziecka w okresie wczesnego dzieciństwa (25 godzin): 

   • zadania rozwojowe w okresie niemowlęcym i poniemowlęcym,

   • aspekty rozwoju dziecka — charakterystyka zmian w zakresie rozwoju poznawczego, psychospołecznego i motorycznego na poszczególnych etapach życia dziecka,

   • źródła szans i zagrożeń dla rozwoju dziecka w wieku do lat 3,

   • neurologiczne podstawy rozwoju dziecka,

   • mechanizmy rozwoju dziecka,

   • środowisko rodzinne jako czynnik warunkujący rozwój dziecka; 

3. stymulowanie wszechstronnego rozwoju dziecka (120 godzin): 

   • rozpoznawanie potrzeb rozwojowych dziecka,

   • planowanie i dokumentowanie rozwoju dziecka w codziennych sytuacjach (powitanie, pożegnanie, posiłki, czynności higieniczne, odpoczynek, zabawa),

   • kreowanie przedmiotowego i społecznego środowiska rozwoju dziecka,

   • opieka pielęgnacyjna i zdrowotna nad dzieckiem prawidłowo i nieprawidłowo rozwijającym się,

   • zabawa jako podstawowa forma aktywności dziecka — zabawy eksploracyjne, muzyczne, rytmiczne, plastyczne i techniczne,

   • wprowadzanie dziecka w kulturę,

   • budowanie relacji społecznych z dzieckiem, rodzicami i lokalnymi służbami odpowiedzialnymi za rozwój dziecka;

   • umiejętność pracy ze zróżnicowanymi językowo i kulturowo grupami dzieci; 

4. kompetencje opiekuna dziecka (35 godzin): 

   • odpowiedzialność prawna opiekuna,

   • ochrona praw dziecka, 

   • podstawy medycyny ratunkowej (udzielanie dziecku pierwszej pomocy),

   • przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,

   • umiejętności radzenia sobie ze stresem i rozwiązywania problemów,

   • emisja głosu, 

   • umiejętność efektywnej komunikacji z rodzicami; 

5. praktyki zawodowe (80 godzin).

Program 80-godzinnego szkolenia uzupełniającego dla opiekuna, prowadzonego w formie warsztatów lub ćwiczeń, obejmuje następujące bloki tematyczne:

1. stymulowanie wszechstronnego rozwoju dziecka (60 godzin): 

   • rozpoznawanie potrzeb rozwojowych dziecka,

   • źródła szans i zagrożeń rozwoju dziecka w wieku do lat 3,

   • wczesne wspomaganie rozwoju dziecka,

   • innowacyjne metody planowania, organizowania, monitorowania i dokumentowania procesu rozwoju dziecka,

   • budowanie relacji społecznych z dzieckiem, rodzicami i lokalnymi służbami odpowiedzialnymi za rozwój dziecka;

2. kompetencje opiekuna dziecka (20 godzin): 

   • odpowiedzialność prawna opiekuna,

   • umiejętności radzenia sobie ze stresem i rozwiązywania problemów.

Szkolenia dla opiekunów dziennych

Program 160-godzinnego szkolenia dla dziennego opiekuna, prowadzonego w formie warsztatów lub ćwiczeń, obejmuje następujące bloki tematyczne:

1. rozwój dziecka w okresie wczesnego dzieciństwa (20 godzin): 

   • aspekty rozwoju dziecka — charakterystyka zmian w zakresie rozwoju poznawczego, psychospołecznego i motorycznego na poszczególnych etapach życia dziecka,

   • źródła szans i zagrożeń dla rozwoju dziecka w wieku do lat 3,

   • mechanizmy rozwoju dziecka, 

   • środowisko rodzinne jako czynnik warunkujący rozwój dziecka; 

2. stymulowanie wszechstronnego rozwoju dziecka (90 godzin): 

   • rozpoznawanie potrzeb rozwojowych dziecka,

   • planowanie i dokumentowanie rozwoju dziecka w codziennych sytuacjach (powitanie, pożegnanie, posiłki, czynności higieniczne, odpoczynek, zabawa),

   • kreowanie przedmiotowego i społecznego środowiska rozwoju dziecka,

   • opieka pielęgnacyjna i zdrowotna nad dzieckiem prawidłowo i nieprawidłowo rozwijającym się,

   • zabawa jako podstawowa forma aktywności dziecka — zabawy eksploracyjne, muzyczne, rytmiczne, plastyczne i techniczne,

   • wprowadzanie dziecka w kulturę,

   • budowanie relacji społecznych z dzieckiem, rodzicami i lokalnymi służbami odpowiedzialnymi za rozwój dziecka, 

   • umiejętność pracy ze zróżnicowanymi językowo i kulturowo grupami dzieci; 

3. kompetencje opiekuna dziecka (20 godzin): 

   • odpowiedzialność prawna opiekuna,

   • ochrona praw dziecka,

   • podstawy medycyny ratunkowej (udzielanie dziecku pierwszej pomocy),

   • przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, 

   • umiejętność efektywnej komunikacji z rodzicami; 

4. praktyki zawodowe (30 godzin).

Zakres programowy 40-godzinnego szkolenia uzupełniającego dla dziennego opiekuna,prowadzonego w formie warsztatów lub ćwiczeń, obejmuje następujące zagadnienia:

1. udzielanie dziecku pierwszej pomocy;
2. umiejętności radzenia sobie ze stresem i rozwiązywania problemów;
3. innowacyjne metody stymulowania rozwoju dziecka. 

Wychowanie przedszkolne i edukacja szkolna

Standard kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela określa zajęcia i grupy zajęć, minimalną liczbę godzin zajęć i punktów ECTS, efekty uczenia się i sposoby weryfikacji osiągniętych efektów uczenia się, a także infrastrukturę niezbędną do prowadzenia kształcenia oraz osoby prowadzące kształcenie (Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 25 lipca 2019 r. w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela, z późn. zm.). Znowelizowane standardy obowiązują od 1 października 2023 r. 

W ramach wyznaczonych standardem uczelnie opracowują programy studiów. Program studiów określa liczbę semestrów, profil studiów (ogólnoakademicki lub praktyczny; zob. rozdział 7.1 „Rodzaje instytucji szkolnictwa wyższego”), liczbę punktów ECTS wymaganą do ukończenia studiów, liczbę godzin zajęć, w tym praktyk zawodowych, oraz dyscypliny naukowe lub artystyczne, do których jest przyporządkowany kierunek studiów. 

Kształcenie nauczycieli w uczelniach jest najczęściej prowadzone na kierunkach studiów przygotowujących specjalistów do różnych zawodów (np. na kierunku chemia przygotowuje się specjalistów do pracy w zakładach przemysłowych, instytutach badawczych, laboratoriach, jak też nauczycieli chemii).

W ramach danego kierunku studiów studenci mogą wybrać specjalność nauczycielską i zdobyć zarówno przygotowanie merytoryczne, jak i przygotowanie do zawodu nauczycielskiego w trakcie studiów. Jeśli nie wybrali specjalności nauczycielskiej, mogą ukończyć studia na danym kierunku i zdobyć przygotowanie do zawodu nauczyciela na studiach podyplomowych. 

Standardy kształcenia nauczycieli

Przepisy określają odrębne standardy kształcenia dla nauczycieli przedszkola i edukacji wczesnoszkolnej (klasy I–III szkoły podstawowej) oraz pozostałych nauczycieli (klasy IV-VIII szkoły podstawowej i szkoły ponadpodstawowe). Drugi standard ma zastosowanie do kształcenia nauczycieli przedmiotu, nauczycieli teoretycznych przedmiotów zawodowych, nauczycieli praktycznej nauki zawodu i nauczyciela prowadzącego zajęcia (a także nauczyciela psychologa). 

Proces kształcenia jest realizowany w postaci zajęć lub grup zajęć. Godzina zajęć trwa 45 minut. 

Standard kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela przedszkola i edukacji wczesnoszkolnej (klasy I–III szkoły podstawowej)

Kształcenie tej grupy nauczycieli jest prowadzone wyłącznie jako jednolite studia magisterskie na kierunku pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna. 

Studia stacjonarne trwają co najmniej 9 semestrów. Studia niestacjonarne mogą trwać dłużej niż studia stacjonarne. 

Liczba godzin zajęć, w tym praktyk zawodowych, nie może być mniejsza niż 2860. Program studiów niestacjonarnych może określać mniejszą liczbę godzin zajęć, jeżeli zapewnia osiągnięcie takich samych efektów uczenia się jak na studiach stacjonarnych.

Ukończenie studiów wymaga uzyskania co najmniej 301 punktów ECTS.

Kształcenie obejmuje przygotowanie merytoryczne i przygotowanie pedagogiczne. 

Przygotowanie merytoryczne (przygotowanie do integracji treści nauczania) przeznacza się co najmniej 480 godzin (57 punktów ECTS), podzielone w standardzie na treści poszczególnych przedmiotów. 

Przygotowanie pedagogiczne obejmuje następujące grupy zajęć (wraz z minimalną liczbą godzin zajęć i punktów ECTS):

• przygotowanie psychologiczno-pedagogiczne: 720 godzin i 80 punktów ECTS; 

• przygotowanie dydaktyczne obejmujące następujące grupy zajęć: wspieranie rozwoju dzieci; podstawy dydaktyki nauczania zintegrowanego; metodyka poszczególnych typów edukacji; dziecko lub uczeń ze specjalnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi: 1060 godzin i 116 punktów ECTS; 

• organizacja pracy przedszkola i szkoły z elementami prawa oświatowego i praw dziecka oraz kultura przedszkola i szkoły: 60 godzin i 7 punktów ECTS; 

• podstawy diagnostyki edukacyjnej dla nauczycieli: 60 godzin i 7 punktów ECTS; 

• kultura języka: 60 godzin i 7 punktów ECTS; 

• metodologia badań naukowych: 120 godzin i 10 punktów ECTS; 

• praktyki zawodowe: 240 godzin i 10 punktów ECTS. 

Wspomniane wyżej rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela przedstawia szczegółowy podział liczby godzin na poszczególne zajęcia w ramach grup zajęć.

Standard kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela przedmiotu, nauczyciela teoretycznych przedmiotów zawodowych i nauczyciela praktycznej nauki zawodu (klasy IV-VIII szkoły podstawowej i szkoły ponadpodstawowe) oraz nauczyciela prowadzącego określone rodzaje zajęć

Studia pierwszego i drugiego stopnia oraz jednolite studia magisterskie

Kształcenie nauczycieli jest prowadzone jako studia pierwszego stopnia, studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie na kierunku, którego program studiów określa efekty uczenia się obejmujące wiedzę i umiejętności odpowiadające wszystkim wymaganiom podstawy programowej przedmiotu nauczania lub podstawy programowej kształcenia w zawodzie lub treściom prowadzonych zajęć. 

Czas trwania studiów stacjonarnych przygotowujących do zawodu nauczyciela i liczba punktów ECTS: 

• studia pierwszego stopnia: co najmniej 6 semestrów i 180 punktów ECTS; 

• studia drugiego stopnia: co najmniej 3 semestry i 90 punktów ECTS; 

• jednolite studia magisterskie: co najmniej 9 semestrów i 300 punktów ECTS lub co najmniej 360 punktów ECTS w przypadku studiów trwających dłużej niż 10 semestrów. 

Studia niestacjonarne mogą trwać dłużej niż odpowiednie studia stacjonarne.

Kształcenie na studiach pierwszego stopnia, studiach drugiego stopnia i jednolitych studiach magisterskich obejmuje przygotowanie merytoryczne i przygotowanie pedagogiczne. 

Liczbę godzin i punktów ECTS przewidzianą na przygotowanie merytoryczne w ramach studiów pierwszego lub drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich określa program studiów. 

Przygotowanie pedagogiczne obejmuje następujące grupy zajęć (wraz z minimalną liczbą godzin zajęć i punktów ECTS):

• przygotowanie psychologiczno-pedagogiczne: 210 godzin i 10 punktów ECTS, w tym praktyki zawodowe 30 godzin;  
  • przygotowanie dydaktyczne:  

• podstawy dydaktyki i emisja głosu: 60 godzin i 3 punkty ECTS oraz

• przygotowanie dydaktyczne do nauczania pierwszego przedmiotu lub prowadzenia pierwszych zajęć: 270 godzin i 15 punktów ECTS, w tym praktyki zawodowe: 120 godzin (w przypadku przedmiotu nauczanego lub zajęć prowadzonych w szkole podstawowej i ponadpodstawowej, teoretycznych przedmiotów zawodowych i praktycznej nauki zawodu) lub 150 godzin i 7 punktów ECTS, w tym praktyki zawodowe 60 godzin (w przypadku przedmiotu nauczanego lub zajęć prowadzonych w szkole podstawowej lub ponadpodstawowej); 

  lub

• przygotowanie dydaktyczne do nauczania kolejnego przedmiotu lub prowadzenia kolejnych zajęć: 180 godzin i 7 punktów ECTS, w tym praktyki zawodowe 90 godzin (w przypadku przedmiotu nauczanego lub zajęć prowadzonych w szkole podstawowej i ponadpodstawowej, teoretycznych przedmiotów zawodowych i praktycznej nauki zawodu) lub 120 godzin i 6 punktów ECTS, w tym praktyki zawodowe 60 godzin (w przypadku przedmiotu nauczanego lub zajęć prowadzonych w szkole podstawowej lub ponadpodstawowej). 

Jeżeli przygotowanie pedagogiczne obejmuje przygotowanie dydaktyczne jedynie do nauczania pierwszego przedmiotu lub prowadzenia pierwszych zajęć, minimalny łączny wymiar kształcenia teoretycznego i praktyk wynosi odpowiednio 390 i 150 godzin lub 330 i 90 godzin zależenie od wariantu przygotowania dydaktycznego. 

Wspomniane wyżej rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela przedstawia szczegółowy podział liczby godzin na poszczególne zajęcia w ramach grup zajęć. 

Studia podyplomowe

Kształcenie na studiach podyplomowych przygotowujące do zawodu nauczyciela może być prowadzone w zakresie przygotowania:

• psychologiczno-pedagogicznego i dydaktycznego do nauczania przedmiotu lub prowadzenia zajęć,

• psychologiczno-pedagogicznego i dydaktycznego do nauczania teoretycznych przedmiotów zawodowych lub praktycznej nauki zawodu,

• merytorycznego, psychologiczno-pedagogicznego i dydaktycznego,

• merytorycznego i dydaktycznego do nauczania kolejnego przedmiotu lub prowadzenia kolejnych zajęć,

• pedagogicznego do wykonywania zawodu nauczyciela psychologa,

• psychologiczno-pedagogicznego i dydaktycznego do nauczania języka obcego.

Studia podyplomowe przygotowujące do zawodu nauczyciela trwają co najmniej 3 semestry (przepisy nie określają minimalnej łącznej liczby punktów ECTS, ponieważ łączna liczba zależy od zakresu kształcenia – zob. punkty wyżej). Minimalna liczba godzin przeznaczonych na przygotowanie merytoryczne wynosi 180 (10 punktów ECTS).

Program studiów podyplomowych, w ramach którego prowadzone są określone grupy zajęć, zapewnia osiągnięcie takich samych efektów kształcenia jak program studiów pierwszego lub drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich. 

 

9.1.4 Kadra kształcąca nauczycieli

Opieka nad dziećmi w wieku do 3 lat

Szkolenia dla opiekunów w żłobku lub klubie dziecięcym i opiekunów dziennych są organizowane przez różne podmioty, które uzyskały zgodę Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (np. prywatne ośrodki szkoleniowe, fundacje, zespoły żłobków). Podmioty te same dobierają kadrę prowadzącą szkolenia. 

Wychowanie przedszkolne i edukacja szkolna

Zgodnie z wspomnianym wyżej standardem kształcenie nauczycieli w uczelniach prowadzą nauczyciele akademiccy i inne osoby, które posiadają kompetencje zawodowe lub naukowe oraz doświadczenie w zakresie prowadzonych zajęć. 

Ogólne wymagania dotyczące poziomu wykształcenia i stopnia lub tytułu naukowego kadry akademickiej są określone ustawowo (zob. rozdziały 9.4 „Kształcenie nauczycieli akademickich” i 9.5.2 „Rekrutacja”), natomiast statut uczelni może określać dodatkowe wymagania i kwalifikacje zawodowe dla osób zatrudnianych na poszczególnych stanowiskach. Przepisy nie wymagają od nauczycieli akademickich posiadania określonych kwalifikacji w zakresie przygotowania pedagogicznego. 

Jednak zgodnie ze standardem kształcenia nauczyciela przedszkola i edukacji wczesnoszkolnej (klas I–III szkoły podstawowej) zajęcia prowadzą m.in. nauczyciele akademiccy, którzy posiadają dorobek naukowy w dyscyplinach naukowych – pedagogika lub psychologia.

Zgodnie ze standardem kształcenia pozostałych nauczycieli (klas IV-VIII szkoły podstawowej i szkół ponadpodstawowych) w kształceniu w grupach zajęć „Przygotowanie merytoryczne” i „Przygotowanie dydaktyczne” uczestniczą m.in. osoby prowadzące działalność naukową w dyscyplinie naukowej lub artystycznej odpowiadającej przedmiotowi nauczania lub prowadzonym zajęciom, a w grupie „Przygotowanie psychologiczno-pedagogiczne” – m.in. osoby prowadzące badania naukowe w dyscyplinie naukowej pedagogika lub psychologia. (Zob. standardy i grupy zajęć w rozdziale 9.1.3 „Program kształcenia, poziomy specjalizacji, sylwetka absolwenta”)

W przypadku studiów podyplomowych nauczycieli mogą kształcić wyłącznie osoby, które uczestniczą w kształceniu nauczycieli prowadzonym przez uczelnię w ramach studiów pierwszego lub drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich, na kierunku odpowiadającym zakresowi kształcenia na studiach podyplomowych.

9.1.5 Kwalifikacje, ocena, świadectwa

Opieka nad dziećmi w wieku do 3 lat

Przepisy nie określają metod oceny uczestników szkoleń ani rodzajów świadectw, jakie mają otrzymać osoby kończące szkolenie dla opiekuna w żłobku lub klubie dziecięcym albo dziennego opiekuna. Podmiot planujący prowadzić szkolenie przedstawia informacje o sposobie potwierdzania ukończenia szkolenia we wniosku o zatwierdzenie programu szkolenia, który składa się do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. 

Na stanowisku opiekuna w żłobku lub klubie dziecięcym można zatrudnić osoby, które posiadają następujące kwalifikacje:

• kwalifikacje pielęgniarki/położnej, opiekunki dziecięcej, nauczyciela wychowania przedszkolnego, nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej, pedagoga opiekuńczo-wychowawczego, pedagoga społeczno-wychowawczego, pedagoga wczesnej edukacji, terapeuty pedagogicznego, nauczyciela z kwalifikacjami z zakresu terapii pedagogicznej, lub

• ukończone studia wyższe lub studia podyplomowe na kierunku lub specjalności: wczesne wspomaganie rozwoju, wspomaganie rozwoju dzieci w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej w żłobkach i przedszkolach, edukacja prorozwojowa, pedagogika małego dziecka, wychowania przedszkolnego, psychologia dziecięca, psychologia wspierania rozwoju i kształcenia, psychologia wychowawcza.

Na stanowisku opiekuna w żłobku lub klubie dziecięcym można zatrudnić również osobę, która odbyła nie wcześniej niż 2 lata przed podjęciem pracy na tym stanowisku, szkolenie z udzielania dziecku pierwszej pomocy oraz posiada co najmniej wykształcenie:

• wyższe na dowolnym kierunku, którego program obejmuje zagadnienia związane z opieką nad małym dzieckiem lub jego rozwojem, i odbyła 80-godzinne szkolenie

• średnie lub średnie branżowe oraz:  

  • posiada co najmniej roczne doświadczenie w pracy z dziećmi w wieku do lat 3 lub

  • przed zatrudnieniem jako opiekun w żłobku lub klubie dziecięcym odbyła 280-godzinne szkolenie, z czego co najmniej 80 godzin w formie zajęć praktycznych, polegających na sprawowaniu opieki nad dzieckiem pod kierunkiem opiekuna.

Dziennym opiekunem może być osoba, która:

• daje rękojmię należytego sprawowania opieki nad dziećmi;

• nie jest i nie była pozbawiona władzy rodzicielskiej oraz władza rodzicielska nie została jej zawieszona ani ograniczona;

• wypełnia obowiązek alimentacyjny, w przypadku gdy taki obowiązek został nałożony na podstawie tytułu wykonawczego pochodzącego lub zatwierdzonego przez sąd;

• nie figuruje w bazie danych Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym z dostępem ograniczonym lub nie została skazana prawomocnym wyrokiem za inne przestępstwo umyślne;

• posiada warunki lokalowe zapewniające bezpieczną opiekę nad dzieckiem;

• odbyła: 

  •  160-godzinne szkolenie albo

  •  40-godzinne szkolenie uzupełniające, w tym z zakresu udzielania dziecku pierwszej pomocy, jeżeli posiada kwalifikacje pielęgniarki, położnej, opiekunki dziecięcej, nauczyciela wychowania przedszkolnego, nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej lub pedagoga opiekuńczo-wychowawczego, pedagoga społeczno-wychowawczego, pedagoga wczesnej edukacji, terapeuty pedagogicznego.

Do tych szkoleń nie jest zobowiązana osoba, która pracowała z dziećmi w wieku do lat 3 przez okres co najmniej 12 miesięcy bezpośrednio przed rozpoczęciem pełnienia funkcji dziennego opiekuna oraz odbyła nie wcześniej niż 2 lata przed rozpoczęciem pełnienia funkcji dziennego opiekuna szkolenie z udzielania dziecku pierwszej pomocy.

Nianią może zostać każdy, kto spełnia trzy poniższe warunki:

• nie jest rodzicem dziecka, którym ma się opiekować,

• ukończyła 18 lat,

• wykona badania dla celów sanitarno-epidemiologicznych i dostanie orzeczenie o braku przeciwwskazań do pracy.

Nianią może więc być na przykład babcia, siostra, kuzynka dziecka, ktoś spoza rodziny — sąsiadka, studentka, emeryt, osoba na świadczeniu przedemerytalnym. 

Niania nie musi mieć kierunkowego wykształcenia ani doświadczenia zawodowego w pracy z małymi dziećmi. Nie musi też odbywać specjalnych szkoleń.

Wychowanie przedszkolne i edukacja szkolna

Ocena, dyplomy i świadectwa wydawane po ukończeniu kształcenia

W szkolnictwie wyższym nie przyznaje się “kwalifikacji nauczycielskich” jako takich. Dyplomy ukończenia studiów pierwszego, studiów drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich ze specjalnością nauczycielską i świadectwa ukończenia studiów podyplomowych przygotowujących do wykonywania zawodu nauczyciela potwierdzają przygotowanie pedagogiczne, a tym samym „kwalifikacje nauczycielskie”.

Studia pierwszego stopnia, studia drugiego stopnia i jednolite studia magisterskie

Pracę studenta w trakcie studiów oceniają nauczyciele akademiccy podczas ćwiczeń, kolokwiów, testów i egzaminów ustnych i / lub pisemnych.

Warunkiem ukończenia studiów i uzyskania dyplomu ukończenia studiów jest:

• uzyskanie efektów uczenia się określonych w programie studiów i wymaganej liczby punktów ECTS (studia pierwszego stopnia: 180 punktów ECTS; studia drugiego stopnia: 90 punktów ECTS; jednolite studia magisterskie trwające 9 lub 10 semestrów albo 11 lub 12 semestrów: odpowiednio 300 lub 360 punktów ECTS); 

• pozytywna ocena pracy dyplomowej (w przypadku studiów pierwszego stopnia studenci przygotowują pracę dyplomową, jeśli przewiduje to program studiów); 

• zdanie egzaminu dyplomowego. 

Studia pierwszego stopnia prowadzą do uzyskania tytułu zawodowego licencjata, inżyniera lub równorzędnego tytułu, a studia drugiego stopnia i jednolite studia magisterskie – tytułu zawodowego magistra, magistra inżyniera lub równorzędnego tytułu.

Absolwenci studiów otrzymują uczelniane dyplomy ukończenia studiów, potwierdzające uzyskanie odpowiedniego tytułu zawodowego i suplementy do dyplomów, które zawierają informacje określone w przepisach i są uznawane w całym kraju. 

W suplemencie do dyplomu, opartym na modelu opracowanym przez Komisję Europejską, Radę Europy i UNESCO/CEPES, podane są informacje o dyplomie, poziomie wykształcenia, treści studiów i osiągniętych wynikach (wraz z punktami ECTS i wynikiem ukończenia studiów) i uprawnieniach posiadacza dyplomu.

Studia podyplomowe

Pracę studenta w trakcie studiów oceniają nauczyciele akademiccy podczas ćwiczeń, kolokwiów, testów i egzaminów ustnych i / lub pisemnych.

Warunkiem ukończenia studiów podyplomowych jest uzyskanie określonych efektów kształcenia i co najmniej 30 punktów ECTS oraz złożenie pracy końcowej lub egzaminu końcowego, jeśli przewiduje to program kształcenia.

Absolwenci otrzymują świadectwo ukończenia studiów podyplomowych, które zawiera m.in. informacje o zakresie studiów, liczbie semestrów i wyniku studiów oraz wykaz zajęć teoretycznych i praktycznych wraz z liczbą punktów ECTS.

Kwalifikacje wymagane do wykonywania zawodu nauczyciela

Od października 2023 r. obowiązują nowe wymogi kwalifikacyjne dla nauczycieli (Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 14 września 2023 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli), które są konsekwencją zmian w standardach kształcenia. 

Nowy standard kształcenia nauczycieli wprowadził zasadę ogólną, zgodnie z którą kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela danego przedmiotu lub prowadzonych zajęć posiadają osoby, które ukończyły:

• jednolite studia magisterskie albo

• studia pierwszego i drugiego stopnia łącznie – przy czym zarówno studia pierwszego stopnia, jak i studia drugiego stopnia są prowadzone w takim samym zakresie, odpowiadającym nauczanemu przedmiotowi lub prowadzonym zajęciom

 oraz 

• posiadają przygotowanie pedagogiczne. 

Kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w przedszkolach i klasach I-III szkół podstawowych, z wyjątkiem szkół podstawowych specjalnych ma osoba, która ukończyła:

1. jednolite studia magisterskie prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia na kierunku pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna i posiada przygotowanie pedagogiczne lub
2. studia pierwszego stopnia prowadzone zgodnie z przepisami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. na kierunku pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna i posiada przygotowanie pedagogiczne, lub
3. studia drugiego stopnia prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia na kierunku pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna (studia prowadzone do dnia zakończenia ostatniego cyklu kształcenia rozpoczętego przed 1 października 2022 r.) i posiada przygotowanie pedagogiczne, lub
4. studia prowadzone zgodnie z przepisami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. 

Kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w klasach IV-VIII szkół podstawowych i w szkołach ponadpodstawowych, z wyjątkiem szkół specjalnych posiada osoba, która ukończyła:

1. studia pierwszego i drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia na: 

   • kierunku studiów zgodnym z nauczanym przedmiotem lub prowadzonymi zajęciami i posiada przygotowanie pedagogiczne lub

   • kierunku studiów, których program określa efekty uczenia się w kategoriach wiedzy i umiejętności obejmujące treści nauczania określone w podstawie programowej kształcenia ogólnego w zakresie nauczanego przedmiotu lub treści prowadzonych zajęć na odpowiednim etapie edukacyjnym, i posiada przygotowanie pedagogiczne, lub

   • kierunku studiów, których program określa efekty uczenia się w kategoriach wiedzy i umiejętności obejmujące treści nauczania odpowiadające wymaganiom ogólnym określonym w podstawie programowej kształcenia ogólnego w zakresie nauczanego przedmiotu lub treści prowadzonych zajęć na odpowiednim etapie edukacyjnym, i posiada przygotowanie pedagogiczne oraz ukończyła studia podyplomowe prowadzone zgodnie z nowym standardem kształcenia w zakresie nauczanego przedmiotu lub prowadzonych zajęć lub

2. studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie prowadzone zgodnie z przepisami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. na: 

   • kierunku zgodnym (specjalności zgodnej) z nauczanym przedmiotem lub prowadzonymi zajęciami i posiada przygotowanie pedagogiczne lub

   • kierunku, którego efekty uczenia się w kategoriach wiedzy i umiejętności obejmują treści nauczania określone w podstawie programowej kształcenia ogólnego w zakresie nauczanego przedmiotu lub treści prowadzonych zajęć na odpowiednim etapie edukacyjnym, i posiada przygotowanie pedagogiczne, lub

   • kierunku innym (specjalności innej) niż powyższe i posiada przygotowanie pedagogiczne oraz ukończyła studia podyplomowe w zakresie nauczanego przedmiotu lub prowadzonych zajęć.

Od ogólnej reguły 5-letniego cyklu kształcenia w aktualnych przepisach przewidziano jednak bardzowiele wyjątków. Przede wszystkim dla nauczycieli pracujących w szkołach podstawowych, którzy uzyskali kwalifikacje według wcześniejszych standardów kształcenia (czyli przepisów obowiązujących przed 3 sierpnia 2019 r.), wystarczające jest ukończenie studiów pierwszego stopnia. W szkołach podstawowych mogą także pracować nauczyciele, którzy ukończyli zakład kształcenia nauczycieli w odpowiedniej specjalności (tzw. kolegia nauczycielskie istniały do końca roku 2015/2016). Zob. inne wyjątki w rozdziale 9.1.6 „Alternatywne ścieżki kształcenia”. 

9.1.6 Alternatywne ścieżki kształcenia

W Polsce nie ma alternatywnych ścieżek kształcenia dla nauczycieli. Jednak wymagania kwalifikacyjne dotyczące wykonywania tego zawodu wskazują różne wyjątki od zasady, zgodnie z którą nauczyciele są zobowiązani ukończyć pięcioletnie studia magisterskie bądź łącznie studia pierwszego i drugiego stopnia. Dotyczy to m.in. nauczycieli praktycznej nauki zawodu i nauczycieli przedmiotów wymienionych niżej.  

Nauczycielem przedmiotu Wychowanie do życia w rodzinie w szkole podstawowej  może być nauczyciel innego przedmiotu lub zajęć, legitymujący się świadectwem ukończenia kursu kwalifikacyjnego z zakresu wychowania do życia w rodzinie, prowadzonego zgodnie z przepisami w sprawie placówek doskonalenia nauczycieli.

Teoretycznych przedmiotów zawodów mogą uczyć nauczyciele, którzy ukończyli co najmniej studia pierwszego stopnia oraz posiadają przygotowanie pedagogiczne. Wymagania kwalifikacyjne wobec nauczycieli teoretycznych przedmiotów zawodowych wynikają ze specyfiki kształcenia tej grupy nauczycieli. Wielu spośród tych nauczycieli pierwotnie kształciło się w zawodach „nienauczycielskich”, do wykonywania których nie jest wymagane ukończenie studiów drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich. W trakcie pracy zawodowej są często zatrudniani jako fachowcy na stanowisku nauczyciela teoretycznych przedmiotów zawodowych (lub praktycznej nauki zawodu) i uzupełniają przygotowanie pedagogiczne. 

Nauczyciele praktycznej nauki zawodu mogą posiadać świadectwo dojrzałości, praktykę zawodową albo dyplom mistrzowski i tytuł mistrza w zawodzie, którego nauczają, a ponadto przygotowanie pedagogiczne. 

Nauczyciele języków obcych: 

• W przedszkolach i w klasach I–III szkół podstawowych języka obcego mogą również uczyć nauczyciele przedszkoli i klas I–III szkół podstawowych, którzy ukończyli studia w czasie, w którym odbyte kształcenie nie obejmowało przygotowania do wczesnego nauczania języka obcego, a którzy posiadają świadectwo egzaminu z danego języka obcego w stopniu co najmniej podstawowym oraz ukończyli studia podyplomowe lub kurs kwalifikacyjny w zakresie wczesnego nauczania danego języka obcego. 

  • Nauczyciele języka obcego w szkołach podstawowych mogą legitymować się dyplomem ukończenia studiów pierwszego stopnia na kierunku studiów, których program nie określał efektów uczenia się obejmujących treści nauczania określone w podstawie programowej języka obcego nowożytnego, a którzy posiadają świadectwo egzaminu z danego języka obcego w stopniu zaawansowanym lub biegłym (wskazanego w przepisach) oraz przygotowanie pedagogiczne.

  • We wszystkich typach szkół i placówek języka obcego mogą uczyć nauczyciele, którzy posiadają: 

  Þ dyplom ukończenia studiów drugiego stopnia na dowolnym kierunku oraz świadectwo egzaminu z danego języka obcego w stopniu zaawansowanym lub biegłym oraz przygotowanie pedagogiczne, lub świadectwo złożenia państwowego nauczycielskiego egzaminu z danego języka obcego stopnia II; lub 

Þ dyplom ukończenia studiów pierwszego stopnia w specjalności danego języka obcego lub lingwistyki stosowanej w zakresie danego języka obcego prowadzonych na podstawie przepisów obowiązujących przed dniem wejścia w życie rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela z 2012 r., oraz przygotowanie pedagogiczne;  lub 

Þ dyplom ukończenia studiów (bez określenia ich poziomu) uzyskany w kraju, w którym językiem urzędowym jest dany język nauczany w szkole lub placówce, oraz przygotowanie pedagogiczne. 

Nauczycielami języka regionalnego mogą być osoby, które ukończyły studia co najmniej pierwszego stopnia w zakresie danego języka regionalnego i posiadają przygotowanie pedagogiczne. 

Nauczycielami przedmiotu Biznes i zarządzanie mogą być również nauczyciele podstaw przedsiębiorczości.  W związku z tym, że ten przedmiot został wprowadzony w szkołach średnich (liceach ogólnokształcących, technikach i branżowych szkołach I stopnia) w roku szkolnym 2023/2024, przyjęto, że nauczyciele przedmiotu Podstawy przedsiębiorczości są odpowiednio przygotowani do nauczania nowego przedmiotu.

Religii mogą uczyć nauczyciele, którzy spełniają wymagania kwalifikacyjne określone w porozumieniach zawartych między ministrem właściwym do spraw oświaty i wychowania a Konferencją Episkopatu Polski lub władzami innych kościołów i związków wyznaniowych. 

Wspomniane wyżej kursy kwalifikacyjne są krótszą formą kształcenia prowadzoną przez placówki doskonalenia nauczycieli, poza systemem szkolnictwa wyższego. Zgodnie z przepisami placówki doskonalenia nauczycieli mogą prowadzić wyłącznie kursy kwalifikacyjne w zakresie przygotowania pedagogicznego i pedagogiki specjalnej dla nauczycieli praktycznej nauki zawodu oraz przedmiotu Wychowanie do życia w rodzinie (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 maja 2019 r. w sprawie placówek doskonalenia nauczycieli). Podobne rozwiązania istnieją dla nauczycieli szkół nadzorowanych przez innych ministrów. 

Zgodnie z przepisami (rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu) ramowy program kursu pedagogicznego dla nauczycieli praktycznej nauki zawodu obejmuje zagadnienia z zakresu pedagogiki, psychologii i metodyki oraz umiejętności dydaktycznych w wymiarze 48 godzin. Łącznie 40 godzin jest przeznaczone na zagadnienia z zakresu pedagogiki, psychologii i metodyki, a 8 godzin na umiejętności dydaktyczne. Przepisy określają też plan i treści nauczania dla poszczególnych zajęć w ramach tych bloków. Program kursu, który zamierza prowadzić placówka doskonalenia nauczycieli, zatwierdza kurator oświaty (lub właściwy minister w przypadku szkół nadzorowanych przez innych ministrów). Kwalifikacje kadry prowadzącej kurs są przedstawione we wniosku placówki o zatwierdzenie kursu. Na zakończenie kursu pedagogicznego uczestnicy zdają egzamin. Uczestnik otrzymuje świadectwo, zgodne ze wzorem określonym w przepisach, które potwierdza uzyskanie kwalifikacji wynikających z zakresu danego kursu.