Poradnictwo ogólne

Pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana uczniowi w przedszkolu, szkole i placówce polega na:

• rozpoznawaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia oraz możliwości psychofizycznych uczniów i czynników środowiskowych wpływających na ich funkcjonowanie w przedszkolu, szkole i placówce
• zaspokajaniu tych potrzeb.

Celem udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej jest wspieranie potencjału rozwojowego uczniów i stwarzanie im warunków do aktywnego i pełnego uczestnictwa w życiu przedszkola, szkoły i placówki oraz w środowisku społecznym.

Do zadań nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i specjalistów w przedszkolu, szkole i placówce należy w szczególności:

• rozpoznawanie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów
• określanie mocnych stron, predyspozycji, zainteresowań i uzdolnień uczniów
• rozpoznawanie przyczyn niepowodzeń edukacyjnych lub trudności w funkcjonowaniu uczniów, w tym barier i ograniczeń utrudniających funkcjonowanie uczniów i ich uczestnictwo w życiu przedszkola, szkoły lub placówki
• podejmowanie działań sprzyjających rozwojowi kompetencji oraz potencjału uczniów w celu podnoszenia efektywności uczenia się i poprawy ich funkcjonowania
• współpraca z poradnią psychologiczno-pedagogiczną w procesie diagnostycznym i postdiagnostycznym w szczególności w zakresie: 
  • oceny funkcjonowania uczniów
  • barier i ograniczeń w środowisku utrudniających funkcjonowanie uczniów i ich uczestnictwo w życiu przedszkola, szkoły lub placówki
  • efektów działań podejmowanych w celu poprawy funkcjonowania ucznia oraz planowania dalszych działań.

Nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych oraz specjaliści w przedszkolu, szkole i placówce prowadzą w szczególności:

• w przedszkolu –obserwację pedagogiczną mającą na celu wczesne rozpoznanie u dziecka dysharmonii rozwojowych i podjęcie wczesnej interwencji, a w przypadku dzieci realizujących obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne – obserwację pedagogiczną zakończoną analizą i oceną gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole (diagnoza przedszkolna)
• w szkole obserwację pedagogiczną w trakcie bieżącej pracy z uczniami mającą na celu rozpoznanie u uczniów: 
  • trudności w uczeniu się, w tym w przypadku uczniów klas I–III szkoły podstawowej z powodu deficytów kompetencji i zaburzeń sprawności językowych oraz ryzyka wystąpienia specyficznych trudności w uczeniu się
  • potencjału ucznia i jego zainteresowań
  • szczególnych uzdolnień
  • wspomaganie uczniów w wyborze kierunku kształcenia i zawodu w trakcie bieżącej pracy z uczniami.

Stwierdzenie, że dziecko potrzebuje wsparcia w procesie kształcenia i wychowania, zapoczątkowuje działania przedszkola, inne formy wychowania przedszkolnego, szkoły i placówki, których celem jest realizacja tych potrzeb. Ten obszar pracy jednostki systemu oświaty to udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

Jedną z form pomocy psychologiczno-pedagogicznej są porady i konsultacje dla dzieci i młodzieży.

Pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana jest także rodzicom uczniów oraz nauczycielom, w formie porad, konsultacji, warsztatów i szkoleń.

Celem tej pomocy w odniesieniu do rodziców i nauczycieli jest:

• wspieranie w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i dydaktycznych
• rozwijanie umiejętności wychowawczych w celu zwiększania efektywności pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów.

Porady, konsultacje, warsztaty i szkolenia prowadzą nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych i specjaliści.

Specjaliści wykonujący w przedszkolu, szkole i placówce zadania w zakresie pomocy psychologiczno-pedagogicznej to w szczególności:

• psycholodzy
• pedagodzy, w tym pedagodzy specjalni
• logopedzi
• doradcy zawodowi
• terapeuci pedagogiczni.

Do zadań specjalistów zatrudnionych w przedszkolach, szkołach i placówkach należy m.in.:

• prowadzenie badań i działań diagnostycznych dzieci i młodzieży
• udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej w formach odpowiednich do rozpoznanych potrzeb we współpracy z nauczycielami i innymi specjalistami
• prowadzenie działań profilaktycznych i informacyjnych
• pomoc rodzicom i nauczycielom, zarówno w rozpoznawaniu potrzeb dzieci, jak i wspomaganiu ich rozwoju.

Do zadań pedagogów specjalnych zatrudnionych w przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych i integracyjnych należy:

• współpraca z nauczycielami, wychowawcami i innymi specjalistami, rodzicami oraz uczniami w:
  • rekomendowaniu dyrektorowi przedszkola, szkoły lub placówki do realizacji działań w zakresie zapewnienia aktywnego i pełnego uczestnictwa uczniów w życiu przedszkola, szkoły i placówki oraz dostępności, o której mowa w ustawie z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami
  • prowadzeniu badań i działań diagnostycznych związanych z rozpoznawaniem indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów w celu określenia mocnych stron, predyspozycji, zainteresowań i uzdolnień uczniów oraz przyczyn niepowodzeń edukacyjnych lub trudności w funkcjonowaniu uczniów, w tym barier i ograniczeń utrudniających funkcjonowanie ucznia i jego uczestnictwo w życiu przedszkola, szkoły i placówki
  • rozwiązywaniu problemów dydaktycznych i wychowawczych uczniów
  • określaniu niezbędnych do nauki warunków, sprzętu specjalistycznego i środków dydaktycznych, w tym wykorzystujących technologie informacyjno-komunikacyjne,
• współpraca z zespołem nauczycieli w zakresie opracowania i realizacji indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego uczniów (dotyczy uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego)
• wspieranie nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i innych specjalistów w:
  • rozpoznawaniu przyczyn niepowodzeń edukacyjnych uczniów lub trudności w ich funkcjonowaniu, w tym barier i ograniczeń utrudniających funkcjonowanie ucznia i jego uczestnictwo w życiu przedszkola, szkoły lub placówki
  • udzielaniu pomocy psychologiczno-pedagogicznej w bezpośredniej pracy z uczniem
  • dostosowaniu sposobów i metod pracy do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia oraz jego możliwości psychofizycznych
  • doborze metod, form kształcenia i środków dydaktycznych do potrzeb uczniów
• udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniom, rodzicom uczniów i nauczycielom
• współpraca, w zależności od potrzeb, z innymi podmiotami (m.in. poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, placówkami doskonalenia nauczycieli, innymi przedszkolami, szkołami i placówkami, organizacjami pozarządowymi, pomocą nauczyciela, pracownikiem socjalnym, asystentem rodziny)
• przedstawianie radzie pedagogicznej propozycji w zakresie doskonalenia zawodowego nauczycieli przedszkola, szkoły lub placówki w zakresie wymienionych wyżej zadań.

(rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach; Dz. U. z 2023 poz. 1798)

W przypadku, gdy mimo udzielanej uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej, nie następuje poprawa funkcjonowania ucznia, dyrektor przedszkola, szkoły lub placówki, za zgodą rodziców ucznia albo pełnoletniego ucznia, może wystąpić do publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej z wnioskiem o przeprowadzenie diagnozy i wskazanie sposobu rozwiązania problemu ucznia.

Poradnie psychologiczno-pedagogiczne

Poradnie psychologiczno-pedagogiczne, w tym poradnie specjalistyczne, to wyspecjalizowane jednostki systemu oświaty udzielające pomocy psychologiczno-pedagogicznej i wspierające w tym zakresie przedszkola, szkoły i placówki.

Poradnie mogą być:

• publiczne
• niepubliczne.

Poradnie specjalistyczne prowadzą działalność ukierunkowaną na specyficzny, jednorodny charakter problemów, z uwzględnieniem potrzeb lokalnej społeczności.

W roku szkolnym 2023/2024 funkcjonują 1324 poradnie psychologiczno-pedagogicznych.

Prowadzenie publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych należy do zadań oświatowych powiatów.

Publiczna poradnia psychologiczno-pedagogiczna udziela bezpłatnej pomocy psychologiczno-pedagogicznej na wniosek rodzica dziecka lub ucznia lub pełnoletniego ucznia. 

Przyjęcie dziecka lub ucznia w poradni może również nastąpić na wniosek dyrektora przedszkola, szkoły lub placówki, za zgodą rodziców ucznia albo pełnoletniego ucznia.

Organ prowadzący poradnię określa rejon jej działania.

Odbiorcy usług poradni to:

• dzieci w wieku od urodzenia
• młodzież
• rodzice
• nauczyciele
• przedszkola, szkoły i placówki systemu oświaty

(rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych; Dz. U. poz. 199, z późn. zm.)

Do zadań publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych należy:

• diagnozowanie dzieci i młodzieży
• celem diagnozowania dziecka jest określenie jego indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz indywidualnych możliwości psychofizycznych, wyjaśnienie mechanizmów jego funkcjonowania w odniesieniu do zgłaszanego problemu oraz wskazania sposobu rozwiązania tego problemu
• wydawanie opinii i orzeczeń dotyczących kształcenia i wychowania dzieci i młodzieży
• udzielanie pomocy bezpośredniej uczniom oraz rodzicom
• realizacja zadań profilaktycznych oraz wspierających wychowawczą i edukacyjną funkcję przedszkola, szkoły i placówki, w tym wspieranie nauczycieli w rozwiązywaniu problemów dydaktyczno-wychowawczych
• wspomaganie przedszkoli, szkół i placówek.

Pomoc ze strony poradni psychologiczno-pedagogicznej jest dobrowolna.

Diagnoza w poradni, a także wydanie informacji o wynikach przeprowadzonej diagnozy, opinii lub orzeczenia, odbywa się na wniosek rodzica lub pełnoletniego ucznia.

Diagnoza potrzeb dziecka pozwala na wskazanie kierunków działań w zakresie kształcenia i wychowania dziecka oraz wspomagania jego rozwoju.

Efektem diagnozy jest w szczególności:

• wydanie opinii, w tym: 
  1. o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju – jest to jedyna opinia, która jest  wydawana wyłącznie przez zespół orzekający działający w publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej
  2. o specyficznych trudnościach w uczeniu się
  3. w sprawie odroczenia rozpoczęcia przez dziecko obowiązku szkolnego
  4. w sprawie wcześniejszego przyjęcia dziecka do szkoły podstawowej
  5. w sprawie udzielenia zezwolenia na indywidualny program lub tok nauki
  6. w sprawie spełniania przez ucznia obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą
  7. w sprawie zwolnienia ucznia z nauki drugiego języka obcego
  8. w sprawie objęcia ucznia nauką w klasie terapeutycznej
  9. w sprawie objęcia ucznia zindywidualizowaną ścieżką kształcenia
  10. w sprawie dostosowania wymagań edukacyjnych wynikających z programu nauczania do indywidualnych potrzeb edukacyjnych ucznia
  11. w sprawie pierwszeństwa w przyjęciu ucznia z problemami zdrowotnymi do szkoły ponadpodstawowej
  12. w sprawie zezwolenia na zatrudnienie młodocianego w celu przyuczenia do wykonywania określonej pracy lub nauki zawodu
  13. w sprawie braku przeciwwskazań do wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych
  14. w innych sprawach związanych z kształceniem i wychowaniem dzieci i młodzieży (np. dla lekarzy, sądu)
• wydanie orzeczenia o potrzebie: 
  1. kształcenia specjalnego
  2. zajęć rewalidacyjno-wychowawczych
  3. indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego
  4. indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży
• objęcie bezpośrednią pomocą psychologiczno-pedagogiczną w poradni dziecka, rodziców lub zarówno dziecka jak i rodziców
• wspomaganie nauczycieli i specjalistów prowadzących zajęcia z dzieckiem w jednostce oświaty do której uczęszcza.

Opinia wydawana jest rodzicowi albo pełnoletniemu uczniowi i może być przekazana do jednostki oświaty do której uczęszcza uczeń również tylko na wniosek rodzica lub pełnoletniego ucznia.

Orzeczenia wydawane są przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradniach specjalistycznych.

Orzeczenia wydawane są na wniosek rodziców dziecka lub pełnoletnich uczniów. Wnioskodawca może wziąć udział w posiedzeniu zespołu orzekającego i przedstawić swoje stanowisko. Orzeczenie wydawane jest wyłącznie wnioskodawcom. Od orzeczenia w terminie 14 dni służy odwołanie do właściwego terytorialnie kuratora oświaty za pośrednictwem zespołu, który wydał orzeczenie.

Orzeczenie może być na wniosek rodzica dziecka uchylone lub zmienione w każdym czasie.

(rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 września 2017 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych; Dz. U. z 2023 r. poz. 2061)

Niepubliczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne są uprawnione do wydawania opinii w sprawach, w których przepisy nie zastrzegają, że opinia musi być wydana przez publiczną poradnię.

Aby niepubliczna poradnia psychologiczno-pedagogiczna mogła wydać opinię:

• o specyficznych trudnościach w uczeniu się
• w sprawie odroczenia rozpoczęcia przez dziecko obowiązku szkolnego
• w sprawie wcześniejszego przyjęcia dziecka do szkoły podstawowej

musi spełniać następujące warunki:

• musi być założona zgodnie z art. 168 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r.  – Prawo oświatowe
• musi zatrudniać pracowników posiadających kwalifikacje określone dla pracowników publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych.

Udzielanie bezpośredniej pomocy dzieciom i młodzieży oraz rodzicom przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne polega w szczególności na:

• prowadzeniu terapii dzieci i młodzieży oraz ich rodzin
• wspieraniu dzieci i młodzieży wymagających pomocy psychologiczno-pedagogicznej
• pomocy w wyborze kierunku kształcenia i zawodu oraz w planowaniu kształcenia i kariery zawodowej
• udzielaniu pomocy rodzicom w rozpoznawaniu potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych dzieci i młodzieży oraz w rozwiązywaniu problemów edukacyjnych i wychowawczych.

Realizowanie przez poradnie zadań profilaktycznych oraz wspierających wychowawczą i edukacyjną funkcję przedszkola, szkoły i placówki polega w szczególności na wspieraniu nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i specjalistów w:

• rozpoznawaniu potrzeb rozwojowych i edukacyjnych dzieci i młodzieży, w tym w rozpoznawaniu ryzyka wystąpienia specyficznych trudności w uczeniu się u uczniów klas I-III szkoły podstawowej
• udzielaniu pomocy psychologiczno-pedagogicznej
• opracowywaniu i realizowaniu indywidualnych programów edukacyjno-terapeutycznych oraz indywidualnych programów zajęć rewalidacyjno-wychowawczych
• rozwiązywaniu problemów dydaktycznych i wychowawczych.

Poradnie wspierają również przedszkola, szkoły i placówki poprzez:

• realizację działań z zakresu profilaktyki uzależnień i innych problemów dzieci i młodzieży
• prowadzenie edukacji dotyczącej ochrony zdrowia psychicznego wśród dzieci i młodzieży, rodziców i nauczycieli
• udzielaniu, we współpracy z placówkami doskonalenia nauczycieli.

Na pisemny wniosek dyrektora przedszkola, szkoły lub placówki lub rodzica dziecka niepełnosprawnego albo pełnoletniego ucznia niepełnosprawnego, publiczna poradnia jest zobowiązana jest także do współpracy w określaniu niezbędnych warunków do nauki, sprzętu specjalistycznego i środków dydaktycznych, w tym z wykorzystaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych.

Do współpracy ze szkołami ogólnodostępnymi w zakresie diagnozowania i rozwiązywania problemów dydaktyczno-wychowawczych uczniów objętych kształceniem specjalnym uczęszczających do tych szkół, zobowiązane są także ośrodki specjalne:

• specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze w zakresie pracy z uczniami niepełnosprawnymi
• młodzieżowe ośrodki wychowawcze w zakresie pracy z uczniami niedostosowanymi społecznie
• młodzieżowe ośrodki socjoterapii w zakresie pracy z uczniami zagrożonymi niedostosowaniem społecznym.

W 2023 r. został zakończony pilotaż, który służył wypracowaniu systemowych rozwiązań, które uregulują pełnienie przez placówki specjalne dodatkowej roli (realizowanej obok dotychczasowych zadań w zakresie kształcenia, wychowania i opieki), polegającej na wspieraniu przedszkoli i szkół ogólnodostępnych i integracyjnych w realizacji zróżnicowanych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych uczęszczających do nich dzieci i uczniów. W 23 utworzonych Specjalistycznych Centrach Wspierających Edukację Włączającą testowany był model doradztwa i szkoleń dla nauczycieli oraz funkcjonowania wypożyczalni sprzętu specjalistycznego.  

Działania finansowane były z budżetu państwa i Europejskiego Funduszu Społecznego.

(linki do projektów:

• Opracowanie modelu funkcjonowania Specjalistycznych Centrów Wspierających Edukację Włączającą (SCWEW)
• Pilotażowe wdrożenie modelu Specjalistycznych Centrów Wspierających Edukację Włączającą (SCWEW)

Poradnictwo psychologiczne

Poradnictwo psychologiczne dla dzieci i młodzieży, a także rodziców i nauczycieli w zakresie rozwiązywania problemów wychowawczych i dydaktycznych oraz rozwijaniu umiejętności wychowawczych, prowadzone jest w systemie oświaty w przedszkolach, szkołach i placówkach do których uczęszczają dzieci i młodzież oraz poradniach psychologiczno-pedagogicznych.

Do zadań psychologa w przedszkolu, szkole i placówce należy w szczególności:

• prowadzenie badań i działań diagnostycznych uczniów, w tym diagnozowanie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów w celu określenia mocnych stron, predyspozycji, zainteresowań i uzdolnień uczniów oraz przyczyn niepowodzeń edukacyjnych lub trudności w funkcjonowaniu uczniów, w tym barier i ograniczeń utrudniających funkcjonowanie ucznia i jego uczestnictwo w życiu przedszkola, szkoły i placówki
• diagnozowanie sytuacji wychowawczych w przedszkolu, szkole lub placówce w celu rozwiązywania problemów wychowawczych stanowiących barierę i ograniczających aktywne i pełne uczestnictwo ucznia w życiu przedszkola, szkoły i placówki
• udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej w formach odpowiednich do rozpoznanych potrzeb
• podejmowanie działań z zakresu profilaktyki uzależnień i innych problemów dzieci i młodzieży
• minimalizowanie skutków zaburzeń rozwojowych, zapobieganie zaburzeniom zachowania oraz inicjowanie różnych form pomocy w środowisku szkolnym i pozaszkolnym uczniów;
• inicjowanie i prowadzenie działań mediacyjnych i interwencyjnych w sytuacjach kryzysowych
• pomoc rodzicom i nauczycielom w rozpoznawaniu i rozwijaniu indywidualnych możliwości, predyspozycji i uzdolnień uczniów
• wspieranie nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i innych specjalistów w: 
  • rozpoznawaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów w celu określenia mocnych stron, predyspozycji, zainteresowań i uzdolnień uczniów oraz przyczyn niepowodzeń edukacyjnych lub trudności w funkcjonowaniu uczniów, w tym barier i ograniczeń utrudniających funkcjonowanie ucznia i jego uczestnictwo w życiu przedszkola, szkoły i placówki
  • udzielaniu pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

Pomoc psychologiczna udzielana jest również w poradniach psychologiczno-pedagogicznych.

Pomoc psychologiczna w poradniach udzielana jest w zróżnicowanych, dostosowanych do potrzeb ucznia i rodzaju zgłaszanego problemy formach:

• porad i konsultacji dla dzieci i młodzieży, rodziców i nauczycieli
• indywidualnych lub grupowych zajęciach terapeutycznych dla dzieci i młodzieży
• terapii rodzin
• grup wsparcia
• mediacji
• interwencji kryzysowej
• warsztatów
• wykładów i prelekcji
• działalności informacyjno-szkoleniowej.

Doradztwo zawodowe

Doradztwo zawodowe polega na realizacji zaplanowanych i systematycznych działań mających na celu wspieranie uczniów i słuchaczy w procesie podejmowania świadomych decyzji edukacyjnych i zawodowych.

Ramowe plany nauczania dla poszczególnych typów publicznych szkół określają minimalny wymiar godzin zajęć z zakresu doradztwa zawodowego (DZ)

Ramowy plan nauczania obejmuje również zajęcia z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej wśród których jedną z form są zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu. Liczba godzin tych zajęć powinna odpowiadać rozpoznanym potrzebom uczniów w tym zakresie, uwzględniając zajęcia określone w indywidualnych programach edukacyjno-terapeutycznych uczniów.

(rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 kwietnia 2019 r. w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół; Dz. U. poz. 639, z późn. zm.)

Doradztwo zawodowe prowadzone jest w różnych formach:

Wizyty zawodoznawcze mają na celu poznanie przez dzieci/uczniów środowiska pracy w wybranych zawodach. Organizowane są u pracodawców, w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe lub w placówkach kształcenia ustawicznego i centrach kształcenia zawodowego.

Na każdy rok szkolny w szkole opracowuje się program realizacji doradztwa zawodowego, który określa:

• tematykę działań
• oddziały, których dotyczą działania
• metody i formy realizacji działań, z uwzględnieniem udziału rodziców w tych działaniach (np. przez organizację spotkań z rodzicami), z wyjątkiem branżowych szkół II stopnia, szkół policealnych i szkół dla dorosłych
• terminy realizacji działań
• osoby odpowiedzialne za realizację poszczególnych działań
• podmioty, z którymi szkoła współpracuje przy realizacji działań z uwzględnieniem odpowiednio potrzeb uczniów, słuchaczy i rodziców oraz lokalnych lub regionalnych działań związanych z doradztwem zawodowym:
• pracodawcy
• organizacje pracodawców
• samorządy gospodarcze
• inne organizacje gospodarcze
• stowarzyszenia lub samorządy zawodowe
• placówki kształcenia ustawicznego
• centra kształcenia zawodowego
• szkoły prowadzące kształcenie zawodowe
• poradnie psychologiczno-pedagogiczne
• placówki doskonalenia nauczycieli
• instytucje rynku pracy

Program zatwierdza dyrektor szkoły, w terminie do dnia 30 września każdego roku szkolnego, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej.

Statut szkoły organizację dodatkowych zajęć dla uczniów, zwiększających szanse ich zatrudnienia, jeżeli szkoła takie zajęcia prowadzi.

Do zadań doradcy zawodowego w szkole należy w szczególności:

• systematyczne diagnozowanie zapotrzebowania uczniów i słuchaczy na działania związane z realizacją doradztwa zawodowego
• prowadzenie zajęć doradztwa zawodowego
• opracowywanie we współpracy z innymi nauczycielami, w tym nauczycielami wychowawcami opiekującymi się oddziałami, psychologami lub pedagogami, programu doradztwa zawodowego, oraz koordynacja jego realizacji
• wspieranie nauczycieli, w tym nauczycieli wychowawców opiekujących się oddziałami, psychologów lub pedagogów, w zakresie realizacji działań określonych w programie
• koordynowanie działalności informacyjno-doradczej prowadzonej realizowanej przez szkołę, w tym gromadzenie, aktualizacja i udostępnianie informacji edukacyjnych i zawodowych właściwych dla danego poziomu kształcenia.

W przypadku braku doradcy zawodowego, zadania realizuje wskazany przez dyrektora szkoły nauczyciel, w tym nauczyciel wychowawca opiekujący się oddziałem, pedagog lub psycholog.

(rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego; Dz. U. poz. 325)

W indywidualnych programach edukacyjno-terapeutycznych uczniów uczęszczających do klas VII i VIII szkoły podstawowej  lub do szkoły ponadpodstawowej, obowiązkowo określa się zajęcia z zakresu doradztwa zawodowego oraz zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu realizowane w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

Dla uczniów z niepełnosprawnościami oraz chorych, szczególnie istotne jest uwzględnienie w planowaniu ścieżki kształcenia i wyborze zawodu ewentualnych ograniczeń wynikających ze stanu zdrowia. Jeśli uczeń, z uwagi na problemy zdrowotne, ma ograniczone możliwości wyboru kierunku kształcenia, potwierdzone opinią publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, może ubiegać się o pierwszeństwo przyjęcia na drugim etapie postępowania rekrutacyjnego do szkoły ponadpodstawowej.

Działania szkół w zakresie doradztwa zawodowego wspierają publiczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne, w tym poradnie specjalistyczne.

Poradnie udzielają dzieciom i młodzieży pomocy w wyborze kierunku kształcenia i zawodu oraz planowaniu kształcenia i kariery zawodowej w formie:

• warsztatów
• porad i konsultacji
• wykładów
• prelekcji.

Publiczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne realizują zadania z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego m. in. w formie:

• warsztatów
• porad
• konsultacji
• udziału w spotkaniach nauczycieli i specjalistów oraz zebraniach rad pedagogicznych
• sieci współpracy i samokształcenia dla nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i specjalistów umożliwiających dzielenie się wiedzą i wymianę doświadczeń.

Poradnie prowadzą również działalność informacyjno-szkoleniową w zakresie doradztwa zawodowego, skierowaną do uczniów, rodziców i nauczycieli.

Ośrodek Rozwoju Edukacji w Warszawie 

Wsparcie kadr systemu doradztwa zawodowego w systemie edukacji zapewnia Ośrodek Rozwoju Edukacji (ORE).

ORE jest centralną, publiczną placówką doskonalenia nauczycieli o ogólnopolskim zasięgu działania. Organem prowadzącym ORE jest minister właściwy do spraw oświaty i wychowania.

Wśród zadań realizowanych przez ORE w zakresie poradnictwa zawodowego wyróżnić należy:

• diagnozowanie potrzeb edukacyjnych doradców zawodowych, nauczycieli i innych pracowników placówek edukacyjnych z zakresu poradnictwa zawodowego
• doskonalenie zawodowe kadr systemu doradztwa zawodowego w systemie edukacji
• wspieranie publicznych placówek doskonalenia nauczycieli, poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradni specjalistycznych, bibliotek pedagogicznych oraz nauczycieli-doradców metodycznych w organizowaniu i prowadzeniu wspomagania szkół w obszarze doradztwa zawodowego
• opracowywanie i publikacja materiałów informacyjnych i metodycznych oraz promowanie działalności innowacyjnej, w tym prowadzenie działalności wydawniczej;
• tworzenie baz danych i zasobów edukacyjnych oraz upowszechnianie informacji pedagogicznej w zakresie doradztwa zawodowego
• współpraca z partnerami krajowymi i zagranicznymi na rzecz podnoszenia jakości i promocji doradztwa zawodowego
• prowadzenie portalu „Doradztwo zawodowe” oraz sieci wsparcia Doradca Zawodowy
• pełnienie roli Krajowego Punktu Referencyjnego w ramach sieci EQAVET (Europejskie Ramy Wspierające Zapewnianie Jakości w Kształceniu i Szkoleniu Zawodowym).

Branżowe centra umiejętności

W 2023 r. został utworzony nowy rodzaj publicznej lub niepublicznej placówki umożliwiającej uzyskanie i uzupełnienie wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych lub zmianę takich kwalifikacji, a także wspierające współpracę szkół, placówek i uczelni z pracodawcami.

Jednym z zadań branżowych centrów umiejętności jest wspieranie realizacji doradztwa zawodowego dla uczniów i aktywizacja zawodowa studentów, doktorantów i absolwentów studiów.

Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania ogłasza konkurs mający na celu wyłonienie branżowych centrów umiejętności tworzących ogólnopolską sieć branżowych centrów umiejętności oraz rozwój tej sieci.

(art. 8 ust 3a-3e ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. ‒ Prawo oświatowe; Dz.U. z 2023 r. poz. 900, z późn. zm.)

rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 28 września 2023 r. w sprawie ramowych statutów: publicznej placówki kształcenia ustawicznego, publicznego centrum kształcenia zawodowego i publicznego branżowego centrum umiejętności; Dz.U. poz. 2066