Kształcenie dorosłych prowadzą:

• szkoły dla dorosłych, szkoły branżowe II stopnia i szkoły policealne (które przyjmują osoby dorosłe, ale nie są zaliczane do szkół dla dorosłych) oraz placówki kształcenia ustawicznego i centra kształcenia zawodowego (niżej określane łącznie jako „placówki”), które działają w ramach systemu oświaty;

oraz

• podmioty działające poza systemem oświaty: podmioty prowadzące działalność oświatową na podstawie przepisów dotyczących działalności gospodarczej oraz instytucje rynku pracy prowadzące działalność edukacyjno-szkoleniową (głównie publiczne i niepubliczne instytucje szkoleniowe wpisane do Rejestru Instytucji Szkoleniowych) na podstawie przepisów dotyczących zatrudnienia i rynku pracy.

W tych dwóch „pod-sektorach” kształcenia dorosłych istnieją odmienne rozwiązania w zakresie zapewniania jakości.

Szkoły i placówki, które kształcą dorosłych i należą do systemu oświaty, podlegają przepisom oświatowym. Cele, rozwiązania i ostatnie reformy w zakresie zewnętrznego i wewnętrznego zapewniania jakości w tych szkołach i placówkach są takie same jak w edukacji szkolnej dla dzieci i młodzieży (zob. rozdział 11.1 "Wczesna opieka i edukacja oraz edukacja szkolna"). Jedynym dodatkowym rozwiązaniem w sektorze kształcenia dorosłych jest możliwość uzyskania akredytacji, przyznawanej przez kuratora oświaty, przez placówki prowadzące kształcenie dorosłych w formach pozaszkolnych.  (zob. Podejścia i metody zapewniania jakości w kształceniu dorosłych niżej).

W odniesieniu do podmiotów, które prowadzą kształcenie dorosłych czy kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych poza systemem oświaty, w ramach działalności gospodarczej lub szkoleniowej związanej z rynkiem pracy, nie istnieją przepisy lub zalecenia określające cele lub rozwiązania w zakresie zapewniania jakości. Podmioty te nie podlegają nadzorowi pedagogicznemu sprawowanemu przez kuratorów oświaty, a tym samym nie podlegają obowiązkowym kontrolom zewnętrznym przeprowadzanym przez kuratoria i mogą samodzielnie kształtować podejścia w zakresie zapewniania jakości.

Podobnie jednak jak placówki systemu oświaty, podmioty te mogą dobrowolnie ubiegać się o akredytację określonych form kształcenia ustawicznego, przyznawaną przez kuratora oświaty. „Rynkowym” czynnikiem motywującym do uzyskania akredytacji są przepisy ustawy o podatku od towarów i usług. Z podatku VAT zwolnione są usługi kształcenia świadczone przez podmioty, które posiadają akredytację, w zakresie objętym akredytacją. Rozwiązanie to pozwala obniżyć koszty i zwiększyć konkurencyjność na rynku edukacyjnym.

Organy odpowiedzialne

W przypadku szkół dla dorosłych, szkół branżowych II stopnia i szkół policealnych oraz placówek systemu oświaty prowadzących kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych organami odpowiedzialnymi są te same organy, które odpowiadają za zewnętrzne i wewnętrzne zapewnianie jakości w edukacji szkolnej – zob. rozdział 11.1.

Nie istnieją organy odpowiedzialne za zewnętrzne zapewnianie jakości w podmiotach prowadzących kształcenie dorosłych poza systemem oświaty, w ramach działalności gospodarczej lub szkoleniowej związanej z rynkiem pracy. Podmioty te mogą też samodzielnie powoływać organy odpowiedzialne za wewnętrzne zapewnianie jakości zgodnie ze swymi regulacjami wewnętrznymi.

Niezależnie od tego, organem odpowiedzialnym za dobrowolną akredytację zarówno placówek systemu oświaty prowadzących kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych, jak i podmiotów prowadzących kształcenie ustawiczne poza systemem oświaty jest kurator oświaty. Kurator oświaty nie jest organem niezależnym od władz centralnych – kieruje on kuratorium oświaty, które stanowi jednostkę organizacyjną administracji rządowej na szczeblu województwa, i jest powoływany i odwoływany przez Ministra Edukacji i Nauki na wniosek wojewody (kierującego organem administracji rządowej na szczeblu województwa) (zob. bardziej szczegółowe informacje w rozdziale 11.1).

Kurator oświaty powołuje zespół akredytacyjny, zapewnia obsługę administracyjną zespołu, a po przeprowadzeniu przez zespół postępowania akredytacyjnego podejmuje decyzję o przyznaniu lub odmowie przyznania akredytacji. Podstawą decyzji akredytacyjnej jest przede wszystkim ocena działalności placówki / podmiotu dokonana przez zespół akredytacyjny. W przypadku placówek systemu oświaty prowadzących kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych kurator uwzględnia jednak dodatkowo wyniki nadzoru pedagogicznego sprawowanego nad placówką, który obejmuje m.in. kontrolę zewnętrzną (zob. informacje o kontrolach w rozdziale 11.1.2 „Podejścia i metody zapewniania jakości”).

Podejścia i metody zapewniania jakości

W przypadku szkół dla dorosłych, szkół branżowych II stopnia, szkół policealnych oraz placówek systemu oświaty prowadzących kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych obowiązują takie same rozwiązania w zakresie zewnętrznego i wewnętrznego zapewniania jakości jak w edukacji szkolnej. Rozwiązania te obejmują zarówno system zewnętrznego i wewnętrznego nadzoru pedagogicznego (kontrole), jak i ocenę nauczycieli oraz ocenę pracy dyrektora. Zob. rozdział 11.2.

Nie istnieją uregulowane przepisami rozwiązania w zakresie zapewniania jakości dla podmiotów prowadzących kształcenie dorosłych / kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych poza systemem oświaty, w ramach działalności gospodarczej lub szkoleniowej związanej z rynkiem pracy. Podmioty te nie podlegają zewnętrznemu nadzorowi pedagogicznemu, który funkcjonuje w systemie oświaty, a wszelkie rozwiązania w zakresie wewnętrznego zapewniania jakości są samodzielnie wprowadzane przez te podmioty.

Jak wspomniano w poprzednich podrozdziałach, zarówno placówki prowadzące kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych w ramach systemu oświaty, jak i podmioty prowadzące taką działalność poza systemem oświaty mogę ubiegać się dobrowolnie o akredytację kuratora oświaty.

Akredytacja kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych

Zasady przyznawania akredytacji placówkom systemu oświaty i podmiotom spoza systemu oświaty, które prowadzą kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych, są określone w przepisach. Akredytacja potwierdza, że dana placówka lub podmiot spełnia określone wymogi i zapewnia wysoką jakość w zakresie danej formy kształcenia.

Akredytacja dotyczy pięciu następujących form kształcenia ustawicznego: kwalifikacyjny kurs zawodowy, kurs umiejętności zawodowych, kurs kompetencji ogólnych, turnus dokształcenia teoretycznego dla młodocianych pracowników lub inny kurs umożliwiający uzyskanie i / lub uzupełnienie wiedzy, umiejętności lub kwalifikacji zawodowych. Placówki należące do systemu oświaty mogą prowadzić kształcenie ustawiczne we wszystkich pięciu wyżej wymienionych formach, a podmioty spoza systemu oświaty jedynie w formie kwalifikacyjnych kursów zawodowych.

Akredytację mogą uzyskać placówki / podmioty, które:

• prowadziły kształcenie w formie lub formach pozaszkolnych przez co najmniej 3 lata (przy czym podmioty spoza systemu oświaty mogą ubiegać się o akredytację, jeżeli prowadziły kwalifikacyjne kursy zawodowe lub edukację pozaszkolną w zakresie zawodu lub zawodów odpowiadających zawodowi lub zawodom określonym w klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego przez co najmniej 3 lata);
• opracowują i stosują system zapewniania jakości kształcenia oraz systematycznie go doskonalą;
• zapewniają bazę wyposażoną w środki dydaktyczne;
• zapewniają wykwalifikowaną kadrę;
• realizują określony w przepisach program nauczania w zakresie danej formy pozaszkolnej;
• zapewniają warunki realizacji praktycznej nauki zawodu – w przypadku ubiegania się o akredytację na kwalifikacyjne kursy zawodowe i kursy umiejętności zawodowych;
• zapewniają bezpieczne i higieniczne warunki realizacji kształcenia w danej formie pozaszkolnej;
• udostępniają uczestnikom danej formy pozaszkolnej materiały dydaktyczne.

Ocenę działalności placówki / podmiotu ubiegającej/go się o akredytację przeprowadza zespół akredytacyjny powołany przez kuratora oświaty. W skład zespołu wchodzą:

• dwaj przedstawiciele kuratora oświaty, wyznaczeni spośród pracowników kuratorium oświaty, z których jeden pełni funkcję przewodniczącego zespołu;
• przedstawiciel wojewódzkiego urzędu pracy (jeśli o akredytację ubiega się placówka publiczna prowadzona przez powiat) lub powiatowego urzędu pracy (jeśli o akredytację ubiega się inna niż wymieniona wyżej placówka lub podmiot);
• przedstawiciel organizacji pracodawców powołany przez kuratora spośród kandydatów zgłoszonych przez organizacje pracodawców.

Na wniosek przewodniczącego zespołu kurator może także powołać w skład zespołu specjalistę z określonej dziedziny wiedzy.

Procedura akredytacji jest określona w przepisach. Zespół akredytacyjny analizuje złożony wniosek i załączone do niego dokumenty (akt założycielski, statut, dokument przedstawiający własną ocenę kształcenia) oraz przeprowadza wizytację w miejscach prowadzenia kształcenia. Zespół sporządza protokół, który przedkłada kuratorowi.

Ocena własna placówki / podmiotu i ocena zespołu akredytacyjnego obejmuje następujące aspekty czy kryteria, określone i uszczegółowione przepisach:

• doświadczenie w prowadzeniu kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych; prowadzenie kształcenia przez co najmniej 3 lata;
• system zapewniania jakości kształcenia: wewnętrzny system zapewniania jakości; nowatorskie rozwiązania programowo-metodyczne i organizacyjne; narzędzia monitorowania jakości; rozwiązania służące podnoszeniu jakości; narzędzia ewaluacji kształcenia; wykorzystywanie wyników ewaluacji do modyfikowania programu nauczania i organizacji kształcenia;
• wyposażenie bazy w środki dydaktyczne: pomieszczenia, wyposażenie dydaktyczne, biblioteka;
• kadra dydaktyczna: kwalifikacje, ocena i doskonalenie kadry;
• programy nauczania, materiały dydaktyczne i warunki kształcenia: m.in. własne i inne programy nauczania, z uwzględnieniem rozwiązań informatycznych i zgodności z przepisami; elementy programu (m.in. wymagania wstępne dla uczestników, cele kształcenia, opis efektów kształcenia, liczba godzin kształcenia, plan nauczania, wykaz literatury, formy oceny osiągnięć); własne i inne materiały dydaktyczne; warunki praktycznej nauki zawodu oraz bezpieczne i higieniczne warunki kształcenia;
• dokumentacja: prowadzenie i elementy dokumentacji. 

Decyzję o przyznaniu lub odmowie przyznania akredytacji podejmuje kurator oświaty, uwzględniając ocenę zespołu akredytacyjnego i – w przypadku placówek funkcjonujących w systemie oświaty – wyniki nadzoru pedagogicznego, m.in. kontroli zewnętrznej (zob. informacje ogólne w części wstępnej do rozdziału 11 i bardziej szczegółowe informacje w podrozdziale 11.1). Kurator oświaty przyznaje akredytację na 5 lat.

W przypadku stwierdzenia, że placówka / podmiot przestał/a spełniać przynajmniej jeden z warunków akredytacji, kurator poleca usunięcie uchybień, a dodatkowo może zobowiązać placówkę / podmiot do przeprowadzenia własnej oceny. Jeżeli uchybienia nie zostaną usunięte w wyznaczonym terminie, kurator może cofnąć akredytację.