Odpowiedzialność za koordynowanie polityki oświatowej ponosi minister właściwy do spraw oświaty i wychowania, który ją koordynuje. Niektórzy ministrowie mogą prowadzić publiczne szkoły i placówki (informacja w tym zakresie podana jest niżej, na końcu rozdziału dotyczącego zarządzania oświatą na szczeblu krajowym).

Reforma administracji państwowej i reforma systemu oświaty doprowadziły do tego, że jedynie polityka oświatowa całego państwa jest przygotowywana i wdrażana centralnie, natomiast zarządzanie oświatą oraz kierowanie szkołami, przedszkolami i innymi placówkami oświatowymi jest zdecentralizowane. Uprawnienia w zakresie zarządzania przedszkolami i szkołami podstawowymi zostały przekazane gminom. Zarządzanie szkołami ponadpodstawowymi , artystycznymi oraz specjalnymi zostało przekazane powiatom jako ich ustawowy obowiązek. Natomiast województwa samorządowe prowadzą jedynie szkoły o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym. Za nadzór pedagogiczny odpowiedzialni są kuratorzy oświaty w 16 województwach.

Zarządzanie edukacją na szczeblu krajowym

Zarządzanie oświatą

Za zarządzanie oświatą na szczeblu krajowym odpowiedzialny jest minister właściwy do spraw oświaty i wychowania (Minister Edukacji Narodowej - od 1 stycznia 2024 r. Ministerstwo Edukacji i Nauki zostało podzielone na Ministerstwo Edukacji Narodowej oraz Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego) oraz podlegli mu wiceministrowie. Dyrektor Generalny jest odpowiedzialny za sprawne działanie ministerstwa – urzędu zapewniającego obsługę ministra.

W skład Ministerstwa Edukacji Narodowej oprócz Biura Ministra i Biura Dyrektora Generalnego wchodzi 11 innych jednostek organizacyjnych — departamentów odpowiedzialnych za poszczególne elementy polityki edukacyjnej państwa. W ramach departamentów dodatkowo wyodrębniono wydziały. Aktualny wykaz głównych jednostek organizacyjnych MEN przedstawia się następująco:

1. Departament Budżetu i Finansów (DBF)
2. Departament Funduszy Strukturalnych (DFS)
3. Departament Kontroli i Audytu (DKA)
4. Departament Prawny (DP)
5. Departament Współpracy Międzynarodowej (DWM)
6. Departament Wychowania i Profilaktyki (DWP)
7. Departament Edukacji Włączającej (DWE)
8. Departament Komunikacji (DK)
9. Departament Kształcenia Ogólnego i Transformacji Cyfrowej (DKOTC)
10. Departament Strategii, Kwalifikacji i Kształcenia Zawodowego (DSKKZ)
11. Departament Współpracy z Samorządem Terytorialnym (DWST)

Zadania i uprawnienia ministra ds. oświaty i wychowania

Minister koordynuje i realizuje politykę oświatową państwa i współdziała w tym zakresie z wojewodami oraz innymi jednostkami organizacyjnymi właściwymi do spraw funkcjonowania systemu oświaty.

W drodze rozporządzeń minister ds. oświaty i wychowania reguluje przede wszystkim następujące zagadnienia:

w zakresie treści kształcenia ogólnego i zawodowego oraz podręczników:

• podstawy programowe wychowania przedszkolnego, kształcenia ogólnego, kształcenia w zawodach i ramowe plany nauczania,
• klasyfikację zawodów szkolnictwa zawodowego,
• warunki i sposób wykonywania przez szkoły i placówki zadania umożliwiania uczniom podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej,
• warunki i sposób wykonywania przez szkoły nauki religii,
• warunki i tryb dopuszczania podręczników do użytku szkolnego,
• sposób przekazywania przez dyrektora szkoły podstawowej jednostkom samorządu terytorialnego informacji niezbędnych dla ustalenia wysokości dotacji celowej na zakup podręczników;

w zakresie systemu oceniania:

• szczegółowe warunki i sposób oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów w szkołach publicznych,
• szczegółowe warunki i sposób przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty, egzaminu maturalnego i egzaminu zawodowego,
• warunki i tryb przeprowadzania egzaminów eksternistycznych,
• warunki i tryb wydawania oraz wzory świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych,
• tworzy okręgowe komisje egzaminacyjne oraz określa ich zasięg terytorialny;

w zakresie przyjmowanie do publicznych szkół i placówek:

• skład i zadania komisji rekrutacyjnej oraz tryb i terminy przeprowadzania postępowania rekrutacyjnego,
• sposób przeliczania na punkty kryteriów przyjmowania do publicznych szkół, w przypadku większej liczby kandydatów, niż liczba wolnych miejsc w tych szkołach,
• warunki przechodzenia ucznia z jednego do innego typu szkoły publicznej,

w zakresie zarządzania i organizacji jednostek w systemie oświaty:

• wymagania wobec szkół i placówek, dotyczące realizacji niezbędnych działań w celu tworzenia optymalnych warunków realizacji działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej, zapewnienia każdemu uczniowi warunków niezbędnych do jego rozwoju, podnoszenia jakości pracy szkoły lub placówki i jej rozwoju organizacyjnego,
• regulamin konkursu na stanowisko kuratora oświaty,
• wymagania, jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko dyrektora i inne stanowisko kierownicze oraz regulamin konkursu na stanowisko dyrektora,
• typy szkół i placówek, w których nie tworzy się rady pedagogicznej, rady rodziców i samorządu uczniowskiego,
• warunki i tryb organizowania praktycznej nauki zawodu,
• ramowe statuty szkół i placówek publicznych,
• sposób prowadzenia przez dokumentacji przebiegu nauczania,
• warunki prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej,
• organizację roku szkolnego,
• organizację oraz sposób przeprowadzania konkursów, turniejów i olimpiad,
• ogólne przepisy bezpieczeństwa i higieny obowiązujące w szkołach i placówkach;

w zakresie nadzoru pedagogicznego:

• warunki i tryb sprawowania oraz formy nadzoru pedagogicznego,
• wykaz stanowisk w nadzorze pedagogicznym, kwalifikacje niezbędne do sprawowania nadzoru pedagogicznego;

w zakresie wychowania przedszkolnego:

• rodzaje innych form wychowania przedszkolnego,
• tryb udzielania i sposób rozliczania dotacji na dofinansowanie zadań w zakresie wychowania przedszkolnego;

w zakresie kształcenia ustawicznego:

• rodzaje publicznych placówek i ośrodków kształcenia ustawicznego oraz ich zadania,
• warunki, organizację i tryb prowadzenia kształcenia ustawicznego,
• warunki organizowania i prowadzenia kwalifikacyjnych kursów zawodowych,
• sposoby potwierdzania efektów kształcenia uzyskanych w wyniku ukończenia kształcenia realizowanego w formach pozaszkolnych,
• warunki i tryb przyznawania i cofania akredytacji placówkom i ośrodkom prowadzącym kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych;

w zakresie kształcenia i doskonalenia nauczycieli:

• warunki i tryb przyznawania i cofania akredytacji placówkom doskonalenia nauczycieli,
• warunki i tryb tworzenia, przekształcania i likwidowania oraz organizację i sposób działania placówek doskonalenia nauczycieli;

w zakresie organizacji dodatkowych zajęć, opieki, pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz zaspokajania specjalnych potrzeb edukacyjnych:

• rodzaje i zasady działania publicznych placówek oświatowo-wychowawczych oraz dla uczniów niepełnosprawnych i młodzieży niedostosowanej społecznie,
• zasady udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkołach i placówkach oraz zasady działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych,
• sposób i tryb organizowania indywidualnego nauczania oraz organizację indywidualnego programu lub toku nauki,
• warunki organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy,
• warunki organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci,
• terminy przekazywania dotacji gminom na dofinansowanie świadczeń pomocy materialnej o charakterze socjalnym oraz sposób ustalania wysokości tej dotacji,
• warunki, jakie muszą spełniać organizatorzy wypoczynku dzieci i młodzieży szkolnej oraz zasady jego organizowania i nadzorowania,
• warunki i sposób organizowania krajoznawstwa i turystyki przez szkoły i placówki,
• warunki tworzenia, organizacji, działania oddziałów i szkół sportowych oraz szkół mistrzostwa sportowego;

w zakresie spraw oświaty powiązanych z zagranicą:

• warunki i tryb przyjmowania do publicznych przedszkoli, szkół, zakładów kształcenia nauczycieli oraz na kwalifikacyjne kursy zawodowe osób niebędących obywatelami polskimi oraz obywateli polskich, którzy pobierali naukę w szkołach innych państw,
• sposób organizacji dodatkowej nauki języka polskiego i zajęć wyrównawczych w zakresie przedmiotów nauczania oraz nauki języka i kultury kraju pochodzenia, wysokość stypendium dla stypendystów niebędących obywatelami polskimi,
• organizację kształcenia dzieci obywateli polskich czasowo przebywających za granicą,
• warunki i sposób wspomagania wśród Polonii i Polaków zamieszkałych za granicą oraz dzieci pracowników migrujących nauczania języka polskiego, historii, geografii, kultury polskiej oraz innych przedmiotów nauczanych w języku polskim w szkołach innych państw lub nauczanych w innych formach przez organizacje społeczne za granicą,
• warunki i tryb nostryfikacji świadectw szkolnych i maturalnych uzyskanych za granicą,
• warunki kierowania za granicę uczniów w celu kształcenia oraz nauczycieli w celu doskonalenia.

Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania (Minister Edukacji Narodowej) zakłada i prowadzi szkoły polskie (przy przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych Rzeczypospolitej Polskiej) oraz publiczne placówki doskonalenia nauczycieli o zasięgu ogólnokrajowym. Może także zakładać i prowadzić publiczne szkoły i placówki o charakterze eksperymentalnym, publiczne placówki kształcenia ustawicznego o zasięgu ogólnokrajowym, a także szkoły i zespoły szkół w Polsce oraz przy przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych Rzeczypospolitej Polskiej, które: a) prowadzą kształcenie dzieci obywateli polskich czasowo przebywających za granicą zgodnie z podstawą programową kształcenia ogólnego, określoną w przepisach prawa polskiego, lub b) umożliwiają uczniom uczęszczającym do szkół funkcjonujących w systemach oświaty innych państw uzupełnianie wykształcenia w zakresie szkoły podstawowej i liceum ogólnokształcącego, zgodnie z ramami programowymi kształcenia uzupełniającego i planami nauczania dla szkół polskich.

Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego (Minister Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu) zakłada i prowadzi publiczne szkoły artystyczne oraz placówki dla uczniów szkół artystycznych, a także placówki doskonalenia nauczycieli szkół artystycznych. Wydaje w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw oświaty i wychowania rozporządzenia dotyczące organizacji i funkcjonowania szkolnictwa artystycznego.

Minister właściwy do spraw rolnictwa (Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi) może zakładać i prowadzić publiczne szkoły rolnicze oraz placówki rolnicze o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym, a także publiczne placówki doskonalenia nauczycieli przedmiotów zawodowych, którzy nauczają w szkołach rolniczych.

Minister właściwy do spraw środowiska (Minister Klimatu i Środowiska) może zakładać i prowadzić publiczne szkoły leśne.

Minister właściwy do spraw gospodarki morskiej (Minister Infrastruktury) może zakładać i prowadzić publiczne szkoły morskie.

Minister właściwy do spraw żeglugi śródlądowej (Minister Infrastruktury) może zakładać i prowadzić publiczne szkoły żeglugi śródlądowej.

Minister właściwy do spraw rybołówstwa (Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi) może zakładać i prowadzić publiczne szkoły rybołówstwa.

Minister właściwy do spraw zdrowia (Minister Zdrowia) może założyć i prowadzić publiczną placówkę doskonalenia nauczycieli przedmiotów zawodowych o zasięgu ogólnokrajowym w zakresie nauczania w zawodach, dla których zgodnie z klasyfikacją zawodów szkolnictwa branżowego ministrem właściwym jest minister właściwy do spraw zdrowia.

Minister Sprawiedliwości może zakładać i prowadzić publiczne szkoły i placówki w okręgowych ośrodkach wychowawczych, zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich oraz publiczne szkoły i placówki przy zakładach karnych i aresztach śledczych. Szkoły i placówki przy zakładach karnych i aresztach śledczych działają w ramach ich struktury.

Pewne możliwości prowadzenia szkół ustawa zastrzega również dla innych ministrów niż wyżej wymienieni: ci, których wymieniono w przepisach w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego, mogą zakładać i prowadzić publiczne szkoły prowadzące kształcenie zawodowe oraz placówki kształcenia ustawicznego oraz centra kształcenia zawodowego, kształcące wyłącznie w zawodach, dla których są właściwi.

Minister właściwy do spraw wewnętrznych (Minister Spraw Wewnętrznych), z racji nadzoru nad Państwową Strażą Pożarną, jest jedynym organem mogącym zakładać i prowadzić szkoły kształcące w zawodzie technik pożarnictwa (obecnie trzy szkoły w kraju).

Minister Obrony Narodowej ma z kolei istotne kompetencje nadzorcze w odniesieniu do oddziałów przygotowania wojskowego (tzw. klas wojskowych) w szkołach ogólnodostępnych prowadzonych przez różne organy — głównie jednostki samorządu terytorialnego. Może również zakładać i prowadzić publiczne przedszkola, szkoły i placówki (aktualnie dwa przedszkola przy jednostkach wojskowych oraz dwa licea ogólnokształcące o profilu przydatnym dla Sił Zbrojnych RP: lotnicze i informatyczne).

Zarządzanie szkolnictwem wyższym

Za sprawy związane z rozwojem nauki w Polsce, kształceniem studentów i doktorantów oraz funkcjonowaniem szkół wyższych odpowiada minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego (od 1 stycznia 2024 r. Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego).

Obsługę zadań Ministra w zakresie szkolnictwa wyższego i nauki zapewniają w szczególności:

• Departament Departament Analiz Strategicznych i Popularyzacji Nauki;
• Departament Innowacji i Rozwoju;
• Departament Nauki;
• Departament Prawny;
• Departament Organizacji Uczelni, Kształcenia i Spraw Studenckich;
• Departament Programów Naukowych i Inwestycji;
• Departament Współpracy Międzynarodowej.

Dodatkowo:

• uczelnie wojskowe  są nadzorowane przez ministra właściwego do spraw obrony narodowej;
• uczelnie służb państwowych – przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych;
• uczelnie artystyczne –przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego;
• uczelnie medyczne –przez ministra właściwego do spraw zdrowia;
• uczelnie morskie –przez ministra właściwego do spraw gospodarki morskiej.

Zadania i uprawnienia ministra ds. szkolnictwa wyższego

Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego sprawuje nadzór nad zgodnością działań uczelni z przepisami prawa i statutem oraz z treścią udzielonego pozwolenia na utworzenie uczelni niepublicznej, a także nad prawidłowością wydatkowania środków publicznych. Może także żądać informacji i wyjaśnień od organów uczelni, założyciela uczelni niepublicznej oraz dokonywać kontroli działalności uczelni.

Minister do spraw szkolnictwa wyższego, w drodze rozporządzenia, m.in.:

1. tworzy publiczną uczelnię zawodową lub zmienia jej nazwę;
2. włącza publiczną uczelnię zawodową lub instytut badawczy do uczelni publicznej;
3. likwiduje publiczną uczelnię zawodową;
4. sposób zapewnienia w uczelni bezpiecznych i higienicznych warunków pracy i kształcenia;
5. czasowo ograniczyć lub czasowo zawiesić funkcjonowanie uczelni na obszarze kraju lub jego części, uwzględniając stopień zagrożenia na danym obszarze (w przypadkach uzasadnionych nadzwyczajnymi okolicznościami zagrażającymi życiu lub zdrowiu członków wspólnoty uczelni);
6. standardy kształcenia dla kierunków oraz poziomów kształcenia w przypadku kierunków: lekarza, lekarza dentysty, farmaceuty, pielęgniarki, położnej, diagnosty laboratoryjnego, fizjoterapeuty, ratownika medycznego, lekarza weterynarii, architekta, nauczyciela;
7. wymagania dotyczące programu studiów;
8. kierunki studiów prowadzone jako jednolite studia magisterskie;
9. zakres informacji zawartych we wniosku o pozwolenie na utworzenie studiów na określonym kierunku, poziomie i profilu, dokumenty dołączane do wniosku oraz sposób składania wniosku;
10. wymagania dotyczące prowadzenia zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość oraz maksymalną liczbę punktów ECTS, jaka może być uzyskana w ramach tego kształcenia;
11. sposób prowadzenia dokumentacji przebiegu studiów, sporządzania duplikatów i odpisów dokumentów oraz dokonywania sprostowań i zmian danych osobowych w dokumentach;
12. wzór legitymacji studenckiej oraz sposób wydawania legitymacji i potwierdzania jej ważności;
13. niezbędne elementy dyplomu ukończenia studiów i dyplomu wspólnego;
14. wzór suplementu do dyplomu;
15. tytuły zawodowe równorzędne tytułom licencjata i inżyniera oraz tytułom magistra i magistra inżyniera;
16. wysokość i sposób pobierania opłat za uwierzytelnianie dokumentów przeznaczonych do obrotu prawnego z zagranicą, za wydanie indeksu i legitymacji studenckiej oraz za wydanie duplikatów tych dokumentów, a także za wydanie odpisów w językach obcych dyplomu ukończenia studiów i suplementu do dyplomu lub duplikatu dyplomu ukończenia studiów i suplementu do dyplomu;
17. wysokość opłaty za przeprowadzenie rekrutacji;
18. sposób ustalania wysokości miesięcznego dochodu na osobę w rodzinie osoby ubiegającej się o kredyt studencki uprawniającej do otrzymania kredytu studenckiego,
19. tryb składania wniosków o kredyt studencki;
20. wzór legitymacji służbowej oraz sposób potwierdzania jej ważności, mając na uwadze potrzebę poświadczenia zatrudnienia nauczyciela akademickiego
21. zakres oraz tryb przeprowadzania badania lekarskiego mającego na celu stwierdzenie, czy stan zdrowia nauczyciela akademickiego wymaga powstrzymania się od pracy, oraz określenie zaleconego leczenia i czasu potrzebnego na jego przeprowadzenie,
22. wysokość wynagrodzenia profesora, mając na uwadze adekwatność wynagrodzenia do kwalifikacji niezbędnych do zatrudnienia na tym stanowisku.
23. niezbędne elementy świadectwa ukończenia studiów podyplomowych, świadectwa dyplomowanego specjalisty oraz świadectwa dyplomowanego specjalisty technologa,
24. niezbędne elementy dyplomu doktorskiego oraz dyplomu habilitacyjnego, sposób sporządzania duplikatów i odpisów dyplomów
25. kryteria oceny programowej oraz oceny kompleksowej, mając na uwadze międzynarodowe standardy w zakresie zapewniania jakości kształcenia oraz potrzebę zapewnienia właściwych wzorców oceny.
26. szczegółowe kryteria ewaluacji jakości kształcenia w szkole doktorskiej oraz sposób jej przeprowadzania, mając na uwadze specyfikę kształcenia w szkole doktorskiej
27. rodzaje osiągnięć naukowych i artystycznych uwzględnianych w ewaluacji jakości działalności naukowej, definicje monografii naukowej i artykułu naukowego, szczegółowe kryteria i sposób oceny osiągnięć, sposób określania kategorii naukowej, a także sposób przeprowadzania ewaluacji, mając na uwadze specyfikę prowadzenia działalności naukowej w ramach dziedzin, zwłaszcza w zakresie nauk społecznych, humanistycznych i teologicznych
28. sposób sporządzania wykazów wydawnictw oraz czasopism naukowych,
29. szczegółowy tryb prowadzenia mediacji, postępowania wyjaśniającego i postępowania dyscyplinarnego w sprawach odpowiedzialności dyscyplinarnej nauczycieli akademickich, a także sposób wykonywania kar dyscyplinarnych i ich zatarcia, mając na uwadze konieczność zapewnienia rzetelności, obiektywności, przejrzystości i sprawności prowadzenia postępowań.
30. szczegółowy tryb postępowania wyjaśniającego i postępowania dyscyplinarnego w sprawach studentów, a także sposób wykonywania kar dyscyplinarnych i ich zatarcia, mając na uwadze konieczność zapewnienia rzetelności, obiektywności, przejrzystości i sprawności prowadzenia postępowań
31. szczegółowy tryb postępowania nostryfikacyjnego
32. współczynniki kosztochłonności prowadzenia kształcenia na studiach stacjonarnych w poszczególnych dyscyplinach oraz prowadzenia działalności naukowej w poszczególnych dyscyplinach;

Minister sprawuje nadzór nad federacjami, w tym w drodze decyzji administracyjnej minister tworzy, likwiduje, zmienia skład lub nazwę federacji uczelni.

Inne organy w szkolnictwie wyższym

Rada Doskonałości Naukowej (RDN) działa na rzecz zapewnienia rozwoju kadry naukowej zgodnie z najwyższymi standardami jakości działalności naukowej wymaganymi do uzyskania stopni naukowych, stopni w zakresie sztuki i tytułu profesora. W zakresie prowadzonych postępowań pełni funkcję centralnego organu administracji rządowej. W skład rady może wejść osoba, która ma nieposzlakowaną opinię, posiada przynajmniej stopień doktora habilitowanego oraz istotny dorobek naukowy. W skład RDN wchodzi po 3 przedstawicieli każdej dyscypliny. Do zadań Rady należy

1. podejmowanie czynności w postępowaniu w sprawie nadania stopnia doktora habilitowanego,
2. rozpatrywanie odwołań od decyzji o odmowie nadania stopnia doktora oraz zażaleń na postanowienia o odmowie dopuszczenia do obrony,
3. rozpatrywanie odwołań od decyzji o odmowie nadania stopnia doktora habilitowanego,
4. ocena decyzji w sprawie nabycia uprawnień równoważnych,
5. podejmowanie czynności w postępowaniu w sprawie nadania tytułu profesora,
6. sprawowanie nadzoru nad podmiotami doktoryzującymi i podmiotami habilitującymi w zakresie zgodności z prawem,
7. wydawanie opinii w innych sprawach przedstawionych przez ministra,
8. wskazuje kandydatów na recenzentów w liczbie stanowiącej co najmniej trzykrotność liczby recenzentów wyznaczanych przez RDN w danej sprawie, z których następnie, w drodze losowania, wyłaniani są recenzenci.

Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego jest wybieralnym organem przedstawicielskim środowiska nauki i szkolnictwa wyższego. Rada współdziała z Ministrem Edukacji i Nauki oraz innymi organami władzy publicznej w ustalaniu polityki państwa w zakresie szkolnictwa wyższego oraz polityki naukowej i innowacyjnej państwa. W szczególności Rada:

1. wyraża z własnej inicjatywy opinie i przedstawia wnioski we wszystkich sprawach dotyczących szkolnictwa wyższego, nauki i kultury oraz może zwracać się w tych sprawach do organów władzy publicznej i uczelni, w tym o udzielenie wyjaśnień i informacji, zawiadamiając o tym ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego;
2. sporządza opinie w sprawach przedstawionych przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego, ministra właściwego do spraw nauki oraz inne organy władzy i administracji publicznej lub z inicjatywy własnej;
3. opiniuje projekty aktów prawnych dotyczących szkolnictwa wyższego oraz rozwoju nauki i innowacyjności, a także zawieranych przez Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych dotyczących szkolnictwa wyższego i nauki;
4. wyraża opinie w sprawach projektu budżetu państwa w zakresie części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego, oraz w sprawach zasad przyznawania uczelniom dotacji z budżetu państwa;
5. opiniuje plany i sprawozdania z działalności Narodowego Centrum Nauki i Narodowego Centrum Badań i Rozwoju: (a) opiniuje wnioski o finansowanie inwestycji w zakresie dużej infrastruktury badawczej oraz sprawozdania z jego wykorzystania, uwzględniając związki polskiej infrastruktury badawczej z infrastrukturą europejską; (b) wyraża opinie w sprawie standardów kształcenia dla regulowanych kierunków studiów,;
6. przedstawia ministrowi właściwemu do spraw szkolnictwa wyższego propozycje dotyczące wzorcowych opisów efektów kształcenia dla poszczególnych kierunków studiów, z uwzględnieniem poziomu i profilu kształcenia, przypisanych do odpowiednich obszarów kształcenia.

Organem szkolnictwa wyższego działającym na rzecz jakości kształcenia jest Polska Komisja Akredytacyjna (PKA). Działalność PKA obejmuje wszystkie uczelnie działające na podstawie ustawy o szkolnictwie wyższym.

PKA przedstawia ministrowi opinie i wnioski dotyczące:

• opinie w sprawie wpisu uczelni niepublicznej do ewidencji;
• opinie w innych sprawach przedstawionych przez ministra
• opinie w sprawie spełnienia warunków prowadzenia studiów na określonym kierunku,
• poziomie i profilu oraz związku studiów ze strategią uczelni;
• uchwały dotyczące oceny programowej;
• uchwały dotyczące oceny kompleksowej;

PKA współpracuje z krajowymi i międzynarodowymi organizacjami, których przedmiotem działania jest ocena jakości kształcenia i akredytacja. Podejmuje decyzje o przeprowadzeniu oceny kompleksowej albo odmowie jej przeprowadzenia z uwzględnieniem wyników ocen programowych. Bardziej szczegółowe informacje o PKA zostały przedstawione w rozdziale "Zapewnianie jakości kształcenia".

Uczelnie akademickie  mogą utworzyć Konferencję Rektorów Akademickich Szkół Polskich. Uczelnie zawodowe mogą utworzyć Konferencję Rektorów Zawodowych Szkół Polskich, a w przypadku uczelni państwowych – Konferencję Rektorów Publicznych Uczelni Zawodowych. Organem nadzorującym konferencje jest minister. Dodatkowo, w Polsce funkcjonują regionalne i sektorowe konferencje rektorów.

Za kwestie związane z mobilnością studentów, doktorantów i pracowników szkół wyższych odpowiada Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej (NAWA), do  której zadań należy:

• stworzenie systemu programów mobilnościowych dla studentów, doktorantów, pracowników naukowych i nauczycieli akademickich, które dotyczyć będą zarówno przyjazdów do Polski, jak i wyjazdów za granicę;
• prowadzenie programów wspierających powroty do kraju polskich naukowców;
• stworzenie mechanizmu finansowania (w tym np. stypendia, finansowanie lub dofinansowanie kształcenia lub utrzymania);
• uruchomienie projektów wspierających uczelnie w podnoszeniu jakości oferty edukacyjnej;
• prowadzenie szeroko pojętych działań informacyjno-promocyjnych dotyczących polskiego systemu szkolnictwa wyższego;
• propagowanie znajomości języka polskiego za granicą.

 Do instytucji przedstawicielskich środowiska szkolnictwa wyższego i nauki należą również Parlament Studentów RP oraz Krajowa Reprezentacja Doktorantów.

Organem pomocniczym ministra w zakresie polityki naukowej państwa jest Komitet Polityki Naukowej - sporządza oceny, opinie, opracowania, raporty i ewaluacje, które przedstawia Ministerstwu. Może także występować z własnymi inicjatywami w zakresie rozwiązań systemowych oraz regulacji prawnych i aktów wykonawczych, dotyczącymi polityki naukowej.

Zarządzanie edukacją na szczeblu regionu (województwa)

Poziom regionalny oznacza w Polsce poziom województwa. Obecnie w Polsce jest 16 województw.

Kuratorzy oświaty

Kurator oświaty sprawuje nadzór pedagogiczny nad instytucjami systemu oświaty w województwie. Jest on powoływany i odwoływany przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania na wniosek wojewody, któremu podlega, a tym samym jest włączony w strukturę administracji rządowej w terenie. Mimo że nie istnieje bezpośrednia zależność służbowa kuratora oświaty od ministra ds. oświaty i wychowania, ten ostatni ma jednak wpływ na wynik konkursu na stanowisko kuratora oświaty poprzez wskazanie trzech członków komisji konkursowej, a także posiada kompetencję do odwołania kuratora oświaty nawet z własnej inicjatywy. Ministerstwo Edukacji Narodowej (MEN) sprawuje również nadzór nad kuratorami oświaty oraz koordynuje w różny sposób ich pracę (np. poprzez organizowanie narad, szkoleń i konferencji oraz administrowanie elektroniczną platformą nadzoru pedagogicznego).

Zgodnie z ustawą o systemie oświaty, kurator oświaty w imieniu wojewody wykonuje zadania i kompetencje w zakresie oświaty określone w ustawie i przepisach odrębnych na obszarze województwa, w tym m.in.:

• sprawuje nadzór pedagogiczny nad publicznymi i niepublicznymi szkołami i placówkami oraz placówkami doskonalenia nauczycieli;
• realizuje politykę oświatową państwa, a także współdziała z organami jednostek samorządu terytorialnego w tworzeniu i realizowaniu odpowiednio regionalnej i lokalnej polityki oświatowej, zgodnych z polityką oświatową państwa;
• opiniuje arkusze organizacji publicznych szkół i placówek, z wyjątkiem szkół i placówek prowadzonych przez ministrów, w zakresie ich zgodności z przepisami, przedstawiane przez organy prowadzące szkoły i placówki przed zatwierdzeniem arkuszy;
• opiniuje plany pracy publicznych placówek doskonalenia nauczycieli, z wyjątkiem placówek prowadzonych przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, ministra właściwego do spraw rolnictwa i ministra właściwego do spraw zdrowia;
• opiniuje plany sieci publicznych szkół prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego (gminy oraz powiaty) pod względem zgodności z warunkami ustawowymi;
• wyraża opinie w przedmiocie likwidacji publicznych szkół;
• opracowuje programy wykorzystania środków na dofinansowanie doskonalenia nauczycieli, wyodrębnionych w budżecie wojewody;
• organizuje olimpiady, konkursy, turnieje, przeglądy oraz inne formy współzawodnictwa i prezentacji osiągnięć uczniów szkół na obszarze województwa;
• bada potrzeby nauczycieli w zakresie doskonalenia oraz inicjuje i koordynuje działania związane z doskonaleniem nauczycieli;
• wspomaga działania w zakresie organizowania egzaminów i sprawdzianów w szkołach;
• współdziała z organami jednostek samorządu terytorialnego w zakresie kształtowania i rozwoju bazy materialnej szkół i placówek;
• współdziała z właściwymi organami, organizacjami i innymi podmiotami w sprawach dotyczących warunków rozwoju dzieci i młodzieży;
• koordynuje, wspomaga i nadzoruje organizację wypoczynku dzieci i młodzieży na obszarze województwa w okresie ferii letnich i zimowych.

Na wniosek kuratora wojewoda może ustanowić delegatury kuratorium oświaty dla poszczególnych części województwa. Dyrektor delegatury otrzymuje właściwe upoważnienia od kuratora.

Władze samorządowe

Ogólne kompetencje jednostek samorządu terytorialnego – do jakich zalicza się w Polsce również województwa (na tym szczeblu istnieją zarówno władze samorządowe, jak i administracja rządowa) – zostaną opisane bliżej w następnej części opracowania. Trzeba jednak zwrócić uwagę, że z uwagi na dość znaczną niezależność organizacyjną szkół i placówek, do jednostek samorządu – gmin i powiatów – jako tzw. organów prowadzących należy nadzór nad działalnością jednostek organizacyjnych systemu edukacji pod względem finansowym i administracyjnym (prawidłowego zarządzania szkołami). Kontrolują one również wykorzystanie publicznych środków finansowych przez szkoły niepubliczne.

Na szczeblu regionalnym (wojewódzkim) władze samorządowe nie wykonują typowych zadań oświatowych. Mimo to są one odpowiedzialne za prowadzenie niektórych instytucji oświatowych o charakterze wspomagającym:

• placówek doskonalenia nauczycieli,
• bibliotek pedagogicznych,
• szkół i placówek o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym.