Programy nauczania

Przepisy określają ogólne wymogi dotyczące konstrukcji programu studiów, natomiast nie odnoszą się szczegółowo do treści programów (z wyjątkiem kierunków przygotowujących do wykonywania zawodów regulowanych), a tym samym nie określają treści związanych z europejskim, globalnym czy międzykulturowym wymiarem programów (ustawa – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce z 20 lipca 2018 r. (z późn. zm.);  Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 27 września 2018 r. w sprawie studiów) (z późn. zm.). Zob. też informacje o szkolnictwie wyższym w rozdziale 7.

Według danych systemu POL-on (Zintegrowanego Systemu Informacji o Nauce i Szkolnictwie Wyższym) polskie uczelnie oferują łącznie ok. 50 programów na kierunku Europeistyka i kierunkach pokrewnych (studia pierwszego i drugiego stopnia łącznie). Studia na tych kierunkach są prowadzone przede wszystkim przez uczelnie publiczne, głównie uniwersytety i kilka uczelni technicznych, ale także uczelnie niepubliczne. Ponadto różne elementy wiedzy o Europie, UE czy świecie są wpisane w programy kształcenia, zarówno w ramach przedmiotów obowiązkowych, jak i fakultatywnych, opracowywane przez uczelnie na wielu kierunkach studiów.

Zgodnie z ustawą Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce uczelnie mogą prowadzić wspólne studia pierwszego i drugiego stopnia, jednolite studia magisterskie oraz wspólne kształcenie doktorantów z innymi uczelniami lub instytucjami krajowymi i zagranicznymi. Absolwenci studiów otrzymują wspólne dyplomy, które obowiązkowo zawierają określone w przepisach elementy.

W ostatnich dwóch dekadach polskie uczelnie rozszerzyły też ofertę studiów w językach obcych. Według informacji w portalu „Ready, Steady, Go! Poland”, uczelnie oferują łącznie ponad 950 programów w językach obcych, ale głównie w języku angielskim.

Partnerstwa i sieci

Najszersze możliwości tworzenia partnerstw i sieci stwarza polskim uczelniom program Erasmus+. Uczelnie uczestniczą również w innych programach wielostronnych, a projekty współfinansowane z środków unijnych i krajowych służą m.in. wzmacnianiu zdolności instytucjonalnych w zakresie współpracy zagranicznej.

Programy UE

W ramach projektów programu Erasmus+ (2014-2020; 2021-2027) uczelnie – podobnie jak szkoły i inne placówki edukacyjne – min. rozwijają swój potencjał w zakresie współpracy międzynarodowej i / lub podnoszą jakość swej pracy (Partnerstwa współpracy), realizują różne działania służące rozwijaniu umiejętności przydatnych na rynku pracy (Centra Doskonałości Zawodowej) lub tworzą strategie, podejścia i innowacje w zakresie rozwijania nowych umiejętności (Sojusze na rzecz innowacji). Uczelnie także opracowują i testują modele współpracy i mobilności w zakresie kształcenia i doskonalenia zawodowego nauczycieli (Akademie Nauczycielskie), tworzą lub prowadzą wspólne studia magisterskie (Działania w zakresie opracowywania studiów i Wspólne studia magisterskie Erasmus Mundus) oraz prowadzą kształcenie i badania w zakresie problematyki UE (np. katedry, kursy intensywne, Centra Doskonałości) (Studia i Badania Jean Monnet).

Programy / projekty współfinansowane z środków UE i środków krajowych

Program PO WER

Z środków Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) i środków krajowych finansuje się Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój, PO WER (2014-2020; projekty trwające do końca 2023 r.), W jego ramach realizowane są m.in. następujące projekty wspierające tworzenie partnerstw i umiędzynarodowienie polskiego szkolnictwa wyższego, których operatorem jest Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej:

• Katamaran, Wsparcie zdolności instytucjonalnej polskich uczelni poprzez tworzenie i realizację międzynarodowych programów studiów (2018-2023): tworzenie i realizacja wspólnych studiów drugiego stopnia.
• STER, Umiędzynarodowienie szkół doktorskich (2022-2024): mobilność doktorantów polskich i zagranicznych; działania związane z „internacjonalizacją w domu” (np. organizowanie pobytów zagranicznej kadry akademickiej; szkolenia, spotkania, konferencje, szkoły letnie); działania służące rozwijaniu współpracy międzynarodowej (np. opracowanie wniosków o finansowanie projektów, realizacja wspólnych projektów badawczych w zakresie kształcenia doktorantów; opracowanie wspólnego programu kształcenia i materiałów dydaktycznych); działania służące pozyskaniu zagranicznych doktorantów (np. przygotowanie materiałów informacyjnych w językach obcych, organizacja spotkań informacyjnych, tworzenie stron internetowych lub narzędzi na potrzeby zagranicznych doktorantów).
• Spinaker, Intensywne międzynarodowe programy kształcenia (2022-2023): tworzenie nowych lub adaptacja istniejących intensywnych programów (od 30 do 150 godzin dydaktycznych) w języku obcym, w formie zdalnej i / lub stacjonarnej, przygotowanie kadry dydaktycznej oraz realizacja programów.

Programy wielostronne

Środkowoeuropejski Program Wymiany Uniwersyteckiej (CEEPUS)

CEEPUS jest pierwszym programem współpracy wielostronnej w dziedzinie edukacji między krajami Europy Środkowej, ustanowionym na podstawie wielostronnej umowy międzynarodowej. Polska bierze udział w programie od 1994 r., a jego operatorem w Polsce jest Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej. Inne kraje uczestniczące to: Albania, Austria, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Czarnogóra, Czechy, Kosowo, Macedonia Północna, Mołdawia, Rumunia, Serbia, Słowacja, Słowenia oraz Węgry. Uczelnie z krajów uczestniczących tworzą sieci współpracy, w ramach których prowadzona jest wymiana studentów i kadry akademickiej - zob. informacje o mobilności studentów i kadry akademickiej w podrozdziałach 13.2.1 i 13.2.2.

Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki

Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki został powołany w 2000 r. przez rządy Czech, Słowacji, Polski i Węgier (V4) i jest finansowany w równych częściach przez rządy tych krajów. Dodatkowo fundusz jest zasilany przez inne organizacje rządowe lub rządy, m.in. Holandii, Kanady, Korei Południowej, Niemiec, Stanów Zjednoczonych, Szwajcarii i Szwecji. Obecnie jego celem jest zacieśnianie współpracy między samymi krajami V4 oraz między regionem V4 a innymi krajami, zwłaszcza z regionu Zachodnich Bałkanów i Partnerstwa Wschodniego. Biuro obsługujące Fundusz jest usytuowane w Bratysławie, Słowacja. Oprócz stypendiów dla studentów i kadry akademickiej (zob. podrozdziały 13.2.1 i 13.2.2) Fundusz oferuje ‘granty wyszehradzkie’ na projekty z udziałem partnerów z co najmniej 2, 3 lub wszystkich krajów V4, których celem jest podnoszenie umiejętności przydatnych na rynku pracy i w uczeniu się przez całe życie.

Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego (MF EOG) – Program Edukacja

Program Edukacja MF EOG (2014-2021; ostatni nabór wniosków w 2021 r.), projekty trwające maksymalnie 2 lata) jest finansowany przez Islandię, Lichtenstein i Norwegię, a jego operatorem w Polsce jest Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji. W ramach komponentu „Współpraca instytucjonalna na rzecz poprawy jakości i dopasowania oferty edukacyjnej” uczelnie, podobnie jak placówki innych sektorów edukacji, mogą otrzymać fundusze na opracowanie lub uaktualnienie oferty kształcenia, włącznie z programami nauczania, oraz działania służące wymianie doświadczeń i dobrych praktyk oraz wspólne inicjatywy (np. konferencje, seminaria, spotkania i szkolenia) z partnerami w państwach-darczyńcach.

Programy / inicjatywy krajowe

Oprócz programów współfinansowanych z środków UE i środków krajowych (zob. wyżej), Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej realizuje program Partnerstwa Strategiczne (2022-2024), którego celem jest opracowanie rozwiązań wspierających długotrwałą współpracę dydaktyczną, naukową lub wdrożeniową w ramach międzynarodowych partnerstw strategicznych. Środki przyznaje się na następujące działania: organizacja wymiany, wykładów, wizyt studyjnych i / lub staży przemysłowych studentów, doktorantów i kadry akademickiej; przygotowanie lub doskonalenie innowacyjnych materiałów dydaktycznych, metod i narzędzi kształcenia; tworzenie wspólnych studiów prowadzących do wspólnego lub podwójnego dyplomu; prowadzenie wspólnych prac badawczo-rozwojowych; opracowanie i wdrożenie strategii upowszechniania efektów badań; tworzenie lub doskonalenie systemu zarządzania jakością kształcenia w instytucjach partnerskich; nawiązywanie współpracy z zagranicznymi przedsiębiorcami w celu dostosowania oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy.

Inne inicjatywy

Filia Kolegium Europejskiego w Warszawie-Natolinie

Założone w 1949 r. Kolegium Europejskie, z siedzibą w Brugii, Belgia, jest instytutem uniwersyteckim, który oferuje studia magisterskie o tematyce europejskiej. Filia w Warszawie-Natolinie powstała w 1992 r. dzięki wsparciu finansowemu rządu polskiego i Komisji Europejskiej. Campus w Natolinie prowadzi Interdyscyplinarne Studia Europejskie na poziomie magisterskim w języku angielskim i francuskim. 

Collegium Polonicum w Słubicach

Collegium Polonicum jest jednostką wspólną Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i Uniwersytetu Europejskiego Viadrina we Frankfurcie nad Odrą. Collegium kształci studentów, prowadzi badania naukowe, m.in. dotyczące integracji europejskiej i regionów przygranicznych, oraz wspiera współpracę polskich i niemieckich pracowników naukowych. Na podstawie umowy zawartej w 2002 r. przez polskiego Ministra Edukacji Narodowej i Sportu oraz Ministra Nauki, Badań i Kultury Kraju Związkowego Brandenburgii Collegium przyjmuje nie tylko studentów z uczelni partnerskich, ale także studentów i absolwentów innych uczelni na okres studiów lub kursy podyplomowe.