Skip to main content
European Commission logo

Eurydice

EACEA National Policies Platform:Eurydice
Szkolnictwo wyższe

Poland

7.Szkolnictwo wyższe

Last update: 9 January 2024
On this page

Szkolnictwo wyższe obejmuje obecnie następujące rodzaje programów kształcenia:

  • programy kształcenia w kolegiach (ISCED5) prowadzone przez publiczne kolegia pracowników służb społecznych, które trwają trzy lata i są zaliczane do systemu szkolnictwa wyższego na potrzeby porównań międzynarodowych, ale nie są uznawane za część systemu szkolnictwa wyższego w świetle legislacji krajowej;
  • kształcenie specjalistyczne (ISCED5) – prowadzone przez publiczne i niepubliczne uczelnie zawodowe, trwające nie krócej niż trzy semestry. Program kształcenia specjalistycznego określa efekty uczenia się z uwzględnieniem uniwersalnych charakterystyk pierwszego stopnia określonych w Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji. Program przewiduje zajęcia kształtujące umiejętności praktyczne.
  • studia wyższe (ISCED 6-7) prowadzone przez publiczne i niepubliczne uczelnie akademickie i zawodowe, które spełniają następujące wymagania:
    • studia pierwszego stopnia (licencjackie lub inżynierskie), trwające co najmniej 6 semestrów i prowadzące do uzyskania tytułu licencjata lub trwające co najmniej 7 semestrów i prowadzące do uzyskania tytułu inżyniera, w zależności od kierunku studiów,
    • studia drugiego stopnia (magisterskie) – trwające od 3 do 5 semestrów i prowadzące do uzyskania tytułu magistra lub równorzędnego, w zależności od kierunku studiów,
    • jednolite studia magisterskie trwające od 9 do 12 semestrów i prowadzące do uzyskania tego samego tytułu magistra lub równorzędnego jak w przypadku studiów drugiego stopnia; prowadzone na kierunkach określonych w odpowiednich przepisach.,
  • kształcenie doktorantów (ISCED 8) trwające od 3 do 4 lat.  Uprawnienie do nadawania stopnia doktora w dyscyplinie posiada uczelnia, instytut PAN, instytut badawczy albo instytut międzynarodowy w dyscyplinie, w której posiada kategorię naukową A+, A albo B.

Czas trwania studiów może zależeć od ich formy - studia niestacjonarne mogą trwać dłużej niż odpowiednie studia stacjonarne.

Uczelnie oraz instytucje badawcze prowadzą także studia podyplomowe dla osób legitymujących się dyplomem ukończenia studiów wyższych, trwające od 1 roku do 2 lat. Studia podyplomowe są jednak uważane za element kształcenia dorosłych lub kształcenia ustawicznego.

Zajęcia dydaktyczne w uczelniach przeważnie zaczynają się pierwszego października i kończą się w czerwcu. Rok akademicki jest podzielony na dwa semestry. Poza wakacjami letnimi są jeszcze następujące przerwy w zajęciach: przerwa związana ze Świętami Bożego Narodzenia oraz Świętem Trzech Króli, która trwa 1-2 tygodnie, ferie zimowe w lutym, trwające również 1-2 tygodnie, oraz krótsza przerwa związana ze Świętami Wielkanocnymi.

Szczegóły dotyczące kalendarza akademickiego są określane w poszczególnych uczelniach.

Podstawy prawne

Kolegia

Kolegia pracowników służb społecznych, które są zaliczane do poziomu ISCED 5, działają na podstawie następujących aktów prawnych:

Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 września 2016 r. w sprawie kolegiów pracowników służb społecznych określa szczegółowe zasady i warunki tworzenia, przekształcania i likwidowania kolegiów pracowników służb społecznych, organizację i zasady działania kolegiów, w tym zasady powierzania stanowisk kierowniczych; zasady sprawowania opieki naukowo-dydaktycznej oraz sprawowania nadzoru nad kolegiami; warunki i tryb wydawania oraz wzory druków wydawanych słuchaczom i absolwentom kolegiów, w tym umieszczenie na dyplomach ukończenia kolegiów znaków graficznych informujących o poziomie Polskiej Ramy Kwalifikacji.

Rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z 7 kwietnia 2005 r. w sprawie standardów kształcenia w kolegiach pracowników służb społecznych ustanawia, standardy kształcenia oferowanych w tych kolegiach: czas trwania kształcenia, grupy przedmiotów obowiązujących w ramach minimum programowego oraz ogólne podstawy programowe, a także zakres i czas trwania praktyk studenckich oraz profil absolwenta. Standardy kształcenia stanowią podstawę do przygotowania programów kształcenia w kolegiach.

Kształcenie specjalistyczne

Kształcenie specjalistyczne realizowane jest w tym samych ramach legislacyjnych co pozostałe formy kształcenia w ramach szkolnictwa wyższego (patrz punkt poniżej). W szczególności, zasady prowadzenia kształcenia specjalistycznego określa Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz.U. 2018 poz. 1668) z późniejszymi zmianami, gdzie zapisy dot. kształcenia specjalistycznego przedstawione są wspólnie z przepisami dla kształcenia podyplomowego w dedykowanym rozdziale. To, oraz fakt, że część przepisów odnosi się zarówno do kształcenia specjalistycznego i kształcenia podyplomowego wskazuje na intencję ustawodawcy organizacji kształcenia specjalistycznego w formie analogicznej do kształcenia podyplomowego.

 

Szkolnictwo wyższe

Legislacja odnosząca się do szkolnictwa wyższego:

Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (PoSWN) skonsolidowała podstawowe regulacje z zakresu szkolnictwa wyższego i nauki, scalając unormowania z zakresu, który w dotychczasowym stanie prawnym wynikał z ustaw: Prawo o szkolnictwie wyższym, o zasadach finansowania nauki, o pożyczkach i kredytach studenckich, o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki.  Większość przepisów ustawy weszła w życie 1 października 2018 r, jednak proces pełnego wdrażania PoSWN zakończył się dopiero w 2022 roku.

Ustawa odnosi się zarówno do uczelni publicznych jak i niepublicznych, natomiast nie odnosi się do seminariów duchownych administrowanych przez Kościoły i organizacje wyznaniowe, z wyjątkiem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, chyba że umowa pomiędzy rządem polskim i władzami kościelnymi postanowi inaczej.

Informacje dot. legislacji można również znaleźć w rozdziale 15

Cele

Kształcenie na poziomie szkolnictwa wyższego odbywa się w kolegiach pracowników służb społecznych (poziom ISCED 5), w uczelniach (ISCED 5-8) oraz w jednostkach naukowo-badawczych (tylko ISCED 8).

W ustawie PoSWN z 2018 r. przyjęto następujące założenia:

  • obowiązkiem władzy publicznej jest tworzenie optymalnych warunków dla wolności badań naukowych i twórczości artystycznej, wolności nauczania oraz autonomii społeczności akademickiej,
  • każdy uczony ponosi odpowiedzialność za jakość i rzetelność prowadzonych badań oraz za wychowanie młodego pokolenia,
  • uczelnie oraz inne instytucje badawcze realizują misję o szczególnym znaczeniu dla państwa i narodu: wnoszą kluczowy wkład w innowacyjność gospodarki, przyczyniają się do rozwoju kultury, współkształtują standardy moralne obowiązujące w życiu publicznym.

W tym kontekście misją systemu szkolnictwa wyższego i nauki jest prowadzenie najwyższej jakości kształcenia oraz działalności naukowej, kształtowanie postaw obywatelskich, a także uczestnictwo w rozwoju społecznym oraz tworzeniu gospodarki opartej na innowacjach.  

Do podstawowych obowiązków nauczyciela akademickiego będącego pracownikiem:

  1. dydaktycznym – należy kształcenie i wychowywanie studentów lub uczestniczenie w kształceniu doktorantów;
  2. badawczym – należy prowadzenie działalności naukowej lub uczestniczenie w kształceniu doktorantów;
  3. badawczo-dydaktycznym – należy prowadzenie działalności naukowej, kształcenie i wychowywanie studentów lub uczestniczenie w kształceniu doktorantów.

Nauczyciel akademicki jest obowiązany do uczestniczenia w pracach organizacyjnych na rzecz uczelni oraz stałego podnoszenia kompetencji zawodowych.

Głównym celem jednostek naukowo-badawczych jest prowadzenie działalności badawczo-rozwojowej, lecz wiele z nich kształci także przyszłych pracowników nauki poprzez kształcenie doktorantów.

Szczegółowe informacje dotyczące celów kształcenia w kolegiach, studiów wyższych i kształcenia doktorantów przedstawiono poniżej.

Kształcenie w kolegiach

Kształcenie w kolegiach (ISCED 5) przygotowuje słuchaczy do pracy w zawodzie - kolegia pracowników służb społecznych kształcą przyszłych pracowników socjalnych i mogą prowadzić kursy doskonalenia zawodowego w dziedzinie opieki społecznej.

Kształcenie specjalistyczne

 

Kształcenie specjalistyczne realizowane jest w uczelniach zawodowych i jest skierowane do kandydatów, którzy z różnych powodów nie mogą podjąć studiów licencjackich. Ich celem jest wyposażanie studentów w głównej mierze w kompetencje praktyczne.

Wprowadzenie kształcenia specjalistycznego wypełnia dotychczasową lukę w ofercie dydaktycznej polskich szkół wyższych, w której brakowało studiów typu short cycle na poziomie ISCED 5.

Studia wyższe

Studia wyższe, prowadzone przez uczelnie akademickie i zawodowe, obejmują studia I stopnia (licencjackie lub inżynierskie), II stopnia (magisterskie) oraz jednolite studia magisterskie. Studia I stopnia umożliwiają zdobycie wiedzy i umiejętności w określonej dziedzinie, przygotowując studentów do pracy w konkretnym zawodzie. Absolwenci studiów I stopnia mają wstęp na studia II stopnia. Studia II stopnia oraz jednolite studia magisterskie umożliwiają zdobycie specjalistycznej wiedzy w określonej dziedzinie, przygotowując studentów do kreatywnej pracy w danym zawodzie. Ukończenie studiów II stopnia i jednolitych studiów magisterskich umożliwia podjęcie kształcenia w szkołach doktorskich.

Obecnie jako główne cele polityki edukacyjnej na studiach I i II stopnia należy wskazać:

  1. Ograniczenie umasowienia studiów, poprzez promowanie odpowiedniej wielkości wskaźnika dostępności dydaktycznej (liczby studentów przypadających na nauczyciela akademickiego)
  2. Zwiększenie umiędzynarodowienia, poprzez stosowanie odpowiednich bodźców finansowych (algorytm dotacyjny) i rozwiązań instytucjonalnych (powołanie Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej),
  3. Intensyfikacja działań projakościowych (strumienie finansowania),
  4. Większe powiązanie oferty edukacyjnej z potrzebami rynku pracy.

Kształcenie doktorantów

Uprawnienie do nadawania stopnia doktora w dyscyplinie posiada uczelnia, instytut PAN, instytut badawczy albo instytut międzynarodowy w dyscyplinie, w której posiada kategorię naukową A+, A albo B.

Kształcenie doktorantów, prowadzone przez szkoły doktorskie w  uczelniach akademickich i jednostkach naukowo-badawczych, umożliwiają zdobycie zaawansowanej wiedzy w określonej dziedzinie lub dyscyplinie naukowej i przygotowanie studentów do samodzielnej pracy badawczej oraz twórczej, a także do uzyskania stopnia naukowego doktora. W związku z tym studia te umożliwiają przygotowanie studenta do procedury uzyskania stopnia doktora. Posiadacze stopnia naukowego doktora mogą kontynuować pracę badawczą w celu uzyskania stopnia naukowego doktora habilitowanego, a następnie tytułu naukowego profesora.