Informacje podstawowe

Opieka nad dziećmi w wieku do 3 lat

Zgodnie z przepisami ogólnokrajowymi nadzór zewnętrzny nad żłobkami i klubami dziecięcymi (oraz opiekunami dziennymi sprawującymi opiekę indywidualną; zob. rozdział 4), włącznie z monitorowaniem jakości opieki, sprawuje wójt, burmistrz lub prezydent miasta (organ wykonawczy gminy) zgodnie z planem nadzoru przyjętym przez radę gminy (organ stanowiący i kontrolny gminy). Nadzór dotyczy całości działań żłobka lub klubu dziecięcego, które obejmują zarówno zapewnienie opieki pielęgnacyjnej i edukacyjnej, jak i prowadzenie zajęć opiekuńczo-wychowawczych i edukacyjnych. Szczegółowe standardy opieki nad dziećmi są określane przez władze gminy. Tzw. czynności nadzorcze, włącznie z kontrolami, wykonują osoby upoważnione przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.

Szczegółowy zakres zadań tych osób określają władze gminy, natomiast przepisy ogólnokrajowe uprawniają je do:

• wstępu na teren nieruchomości, obiektu, lokalu lub ich części w dniach i godzinach, w których działalność jest wykonywana lub powinna być wykonywana;
• żądania ustnych lub pisemnych wyjaśnień, okazania dokumentów lub innych nośników informacji oraz udostępnienia danych mających związek z przedmiotem nadzoru;
• dostępu do dokumentacji pracowniczej osób zatrudnionych w nadzorowanych żłobkach lub klubach dziecięcych lub zatrudnionych przez podmiot zatrudniający dziennego opiekuna.

Przepisy ogólnokrajowe nie wskazują osób odpowiedzialnych za wewnętrzny nadzór nad jakością opieki w żłobkach lub klubach dziecięcych. W związku z tym, że dyrektor żłobka lub osoba kierująca klubem dziecięcym odpowiada całościowo za funkcjonowanie placówki, w praktyce funkcje nadzorcze powierza się osobie zajmującej to stanowisko – zob. informacje o kadrze kierowniczej w żłobkach i klubach dziecięcych wyżej. Szczegółowe obowiązki w zakresie nadzoru są określone w statucie placówki, nadawanym przed podmiot prowadzący placówkę, i regulaminie organizacyjnym, nadawanym przez dyrektora żłobka lub osobę kierującą klubem dziecięcym lub innych regulacjach wewnętrznych placówki.

Informacje o zapewnianiu jakości przedstawiono w rozdziale 11.1 „Zapewnianie jakości kształcenia we wczesnej edukacji i opiece oraz edukacji szkolnej”.

Wychowanie przedszkolne i edukacja szkolna

Jakość kształcenia jest monitorowana w ramach nadzoru pedagogicznego, który obejmuje dwie formy działań:

• kontrole przeprowadzane w przedszkolach, szkołach i placówkach (zob. szczegółowe informacje o kontroli przedstawiono w rozdziale 11.1 Zapewnianie jakości kształcenia we wczesnej edukacji i opiece (ECEC) oraz edukacji szkolnej);
• wspomaganie przedszkoli, szkół i placówek, którego celem jest doskonalenie ich pracy (np. takie działania jak przekazywanie informacji, planowanie działań rozwojowych, organizacja szkoleń i narad).

Nadzór pedagogiczny w obydwu wymienionych wyżej formach jest sprawowany na trzech poziomach:

• krajowym – Minister Edukacji i Nauki oraz Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego (w odniesieniu do szkół artystycznych), Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi (szkoły rolnicze), Minister Klimatu i Środowiska (szkoły leśne) i Minister Sprawiedliwości (zakłady poprawcze, schroniska dla nieletnich, ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne oraz szkoły w tych jednostkach);
• wojewódzkim – kurator oświaty;
• instytucjonalnym – dyrektor przedszkola, szkoły lub placówki (jeżeli jest nauczycielem, a w innym przypadku nauczyciel zajmujący stanowisko kierownicze).

Na poziomie krajowym i wojewódzkim, tj. w urzędach podległych wymienionym wyżej ministrom i kuratoriach oświaty, istnieją następujące stanowiska związane ze sprawowaniem zewnętrznego nadzoru pedagogicznego, które wymagają kwalifikacji pedagogicznych określonych w przepisach:

• w ministerstwach:
  • wizytatorzy, starsi wizytatorzy i główni wizytatorzy;
• w kuratoriach oświaty:
  • kuratorzy i wice-kuratorzy oświaty koordynujący pracę komórek organizacyjnych, których statutowym zadaniem jest sprawowanie nadzoru pedagogicznego,
  • kierownicy komórek organizacyjnych, których statutowym zadaniem jest sprawowanie nadzoru pedagogicznego,
  • wizytatorzy i starsi wizytatorzy;
• w specjalistycznych jednostkach nadzoru, które mogą być tworzone w przypadku szkół podlegających nadzorowi innych ministrów niż Minister Edukacji i Nauki:
  • dyrektorzy jednostek i inni pracownicy zajmujący stanowiska kierownicze i wykonujący zadania w zakresie nadzoru pedagogicznego,
  • wizytatorzy, starsi wizytatorzy i główni wizytatorzy.

Zadania związane bezpośrednio z kontrolami w przedszkolach, szkołach i placówkach wykonują wizytatorzy, starsi wizytatorzy i główni wizytatorzy (niżej określani łącznie jako wizytatorzy). Zob. Wymagania do objęcia stanowiska wizytatora i Warunki pracy wizytatora niżej.

Na poziomie instytucjonalnym, tj. w przedszkolach, szkołach i placówkach publicznych, za wewnętrzny nadzór pedagogiczny odpowiada dyrektor (lub nauczyciel zajmujący inne stanowisko kierownicze, jeżeli dyrektor nie jest nauczycielem) we współpracy z innymi nauczycielami zajmującymi stanowiska kierownicze. Przepisy w zakresie nadzoru wewnętrznego nie odnoszą się do przedszkoli, szkół i placówek niepublicznych, które mogą wprowadzać inne rozwiązania.  

Ogólne informacje o obowiązkach dyrektora (lub nauczyciela zajmującego stanowisko kierownicze, który sprawuje nadzór pedagogiczny) w sektorze publicznym przedstawiono w podrozdziale „Obowiązki i kompetencje dyrektora szkoły” wyżej. Zob. też szczegółowe informacje o nadzorze wewnętrznym, włącznie z kontrolami wewnętrznymi i oceną pracy nauczycieli, które przeprowadza dyrektor (lub nauczyciel zajmujący stanowisko kierownicze) w rozdziale 11.1 „Zapewnianie jakości kształcenia we wczesnej edukacji i opiece oraz edukacji szkolnej”.

Wymagania do objęcia stanowiska

Opieka nad dziećmi w wieku do 3 lat

Przepisy ogólnokrajowe nie określają wymagań kwalifikacyjnych dla osób wykonujących bezpośrednio czynności w ramach nadzoru zewnętrznego nad żłobkami i klubami dziecięcymi. Osoby te są wskazywane przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, który określa dla wymagania kwalifikacyjne.

Przepisy ogólnokrajowe nie wskazują osób odpowiedzialnych za wewnętrzny nadzór nad jakością opieki w żłobku lub klubie dziecięcym. W praktyce za jakość opieki odpowiada dyrektor żłobka lub osoba kierująca klubem dziecięcym. Zob. wymagania do objęcia tych stanowisk w rozdziale 10.1.1 „Kadra kierownicza we wczesnej edukacji i opiece oraz edukacji szkolnej”.

Wychowanie przedszkolne i edukacja szkolna

Wymagania kwalifikacyjne dla dyrektora przedszkola, szkoły lub innej placówki oświatowej, który odpowiada za wewnętrzne monitorowanie jakości kształcenia, przedstawiono w podrozdziale 10.1.1 ‘Kadra kierownicza we wczesnej edukacji i opiece oraz edukacji szkolnej: Wymagania do objęcia stanowiska”.

Wymagania do objęcia stanowiska wizytatora

Zgodnie z przepisami stanowiska wizytatorów w ministerstwach, innych urzędach oraz w kuratoriach oświaty, które odpowiadają za zewnętrzne monitorowanie jakości kształcenia, mogą zajmować:

• nauczyciele mianowani lub dyplomowani (jeden z dwóch stopni awansu zawodowego nauczycieli oświaty), którzy posiadają dyplom magisterski (ukończone studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie) oraz:
  • ukończone formy doskonalenia w zakresie administracji lub zarządzania lub
  • co najmniej 2-letni staż pracy na stanowisku kierowniczym w przedszkolu, szkole, placówce bądź zakładzie kształcenia nauczycieli lub
  • co najmniej 2-letni staż pracy w urzędzie organu sprawującego nadzór pedagogiczny nad przedszkolami, szkołami i placówkami lub w urzędzie organu prowadzącego przedszkola, szkoły lub placówki na stanowisku związanym z organizacją pracy przedszkoli, szkół i placówek;
• nauczyciele akademiccy mający co najmniej 5-letni staż pracy w uczelni i ukończone formy doskonalenia w zakresie administracji lub zarządzania.

Przedstawione wyżej wymogi obowiązują wszystkich wizytatorów, niezależnie od poziomu systemu oświaty, na którym przeprowadzają kontrole.

Warunki pracy

Opieka nad dziećmi w wieku do 3 lat

Osoby zajmujące się bezpośrednio zewnętrznym nadzorem nad jakością opieki w żłobkach i klubach dziecięcych są zatrudniane przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Warunki pracy tych osób są określane zgodnie z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa pracy i przepisami emerytalnymi, przepisami dotyczącymi pracowników samorządowych oraz regulacjami przyjmowanymi przez władze gminy.

Informacje o warunkach pracy dyrektora żłobka i osoby kierującej klubem dziecięcym, który odpowiada za wewnętrzny nadzór nad jakością opieki, przedstawiono w rozdziale 10.1.1 „Kadra kierownicza we wczesnej edukacji i opiece oraz edukacji szkolnej – Warunki pracy”.

Wychowanie przedszkolne i edukacja szkolna

Warunki pracy dyrektora przedszkola, szkoły lub innej placówki oświatowej, który odpowiada za wewnętrzne monitorowanie jakości kształcenia, przedstawiono w podrozdziale 10.1.2 ‘Kadra kierownicza we wczesnej edukacji i opiece oraz edukacji szkolnej: Warunki pracy”.

Warunki pracy wizytatora

Warunki pracy wizytatorów, którzy odpowiadają za zewnętrzne monitorowanie jakości kształcenia, są uregulowane w przepisach dotyczących służby cywilnej, ponieważ wizytatorzy – podobnie jak inni pracownicy organów administracji rządowej, włącznie z kuratoriami oświaty, które są jednostką administracji rządowej na poziomie regionalnym – mają status członków korpusu służby cywilnej, a równocześnie w przepisach dotyczących nauczycieli w związku z tym, że wizytatorzy mają także status nauczyciela.

Informacje o naborze na wolne stanowiska wizytatorów są podawane w ogłoszeniu adresowanym do pracowników urzędu administracji rządowej lub kuratorium oświaty w przypadku rekrutacji wewnętrznej lub ogłoszeniu publikowanym w Biuletynie Informacji Publicznej w przypadku rekrutacji zewnętrznej. Postępowanie rekrutacyjne przeprowadza zespół, który analizuje dokumenty złożone przez kandydatów i przeprowadza rozmowy kwalifikacyjne lub test. Zespół wybiera jednego kandydata do pracy i kilku kolejnych najlepszych kandydatów rezerwowych według poziomu spełniania ustalonych kryteriów. Ostateczną decyzję o zatrudnieniu wizytatora podejmuje odpowiedni urzędnik w przypadku rekrutacji w urzędzie administracji rządowej lub kurator w przypadku rekrutacji w kuratorium oświaty.

Zgodnie z przepisami dotyczącymi służby cywilnej stosunek pracy z wizytatorem (podobnie jak innymi członkami korpusu służby cywilnej) może zostać rozwiązany lub wygasa m.in. w przypadku dwóch kolejnych negatywnych ocen pracy, naruszenia przepisów prawnych, utraty nieposzlakowanej opinii, utraty uprawnień do wykonywania pracy na tym stanowisku i niezdolności do pracy z przyczyn zdrowotnych.

Wizytatorom przysługuje wynagrodzenie i inne świadczenia określone dla członków korpusu służby cywilnej. Wynagrodzenie składa się z wynagrodzenia zasadniczego, ustalanego zgodnie ze stanowiskiem pracy, oraz dodatku za staż pracy w służbie cywilnej i - zależnie od formy zatrudnienia - dodatku z tytułu posiadanego stopnia służbowego. Ponadto wizytatorzy korzystają z szeregu uprawnień przewidzianych dla nauczycieli, które dotyczą m.in. możliwości awansu na wyższy stopień zawodowy, emerytury (zob. warunki pracy nauczycieli w rozdziale 9.2.) i korzystania z mieszkania służbowego.

Aktywność wizytatorów w doskonaleniu zawodowym jest uwzględniana w ocenie ich pracy. Wizytatorzy mogą korzystać z różnych form doskonalenia zawodowego przewidzianych dla pracowników oświaty, które organizują placówki doskonalenia zawodowego nauczycieli i kształcenia ustawicznego, uczelnie oraz inne instytucje edukacyjne i szkoleniowe.