Polityka planowania

Opieka nad dziećmi w wieku do 3 lat

W świetle litery prawa personel sprawujący opiekę nad dziećmi w wieku do lat trzech to nie są nauczyciele, rozumiani zgodnie z definicją przyjętą w ustawie z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela.

Polityka planowania pozostaje w gestii Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, a na poziomie lokalnym - w gestii władz gminy.

Minister właściwy do spraw rodziny:

1. monitoruje proces realizacji ustawy  z dnia 4 lutego 2011 roku o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3;
2. upowszechnia informacje o formach opieki nad dzieckiem w wieku do lat 3;
3. inspiruje badania, ekspertyzy i analizy dotyczące systemu opieki nad dzieckiem w wieku do lat 3.

Rada Ministrów składa corocznie Sejmowi i Senatowi, w terminie do dnia 30 września, sprawozdanie z realizacji ww. ustawy.

Minister właściwy do spraw rodziny określa, w drodze rozporządzenia z dnia 19 września 2023 roku, standardy opieki sprawowanej nad dziećmi w wieku do lat 3, biorąc pod uwagę konieczność zapewnienia tym dzieciom wysokiej jakości opieki dostosowanej do ich potrzeb rozwojowych. Standardy opieki sprawowanej nad dziećmi w wieku do lat 3 dotyczą:

1. pracy z dzieckiem;
2. bezpieczeństwa dzieci;
3. organizacji pracy, rozwoju i bezpieczeństwa odpowiednio personelu zatrudnionego w żłobku lub klubie dziecięcym lub dziennego opiekuna;
4. monitoringu i ewaluacji;
5. współpracy osób sprawujących opiekę z rodzicami.

 

Wychowanie przedszkolne i edukacja szkolna

Za politykę planowania kadr nauczycielskich dla sektora oświaty (zatrudnianie nauczycieli, ich awanse i wynagrodzenia) odpowiada Minister Edukacji Narodowej. 

Monitoring kadry nauczycielskiej na szczeblu centralnym prowadzony jest w oparciu o System Informacji Oświatowej (SIO). Administratorem bazy danych SIO jest minister właściwy do spraw oświaty i wychowania.

Celem działania systemu informacji oświatowej jest pozyskiwanie danych niezbędnych do:

• prowadzenia polityki oświatowej państwa na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym, w tym wspomagania zarządzania oświatą;
• efektywnego funkcjonowania systemu finansowania zadań oświatowych na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym;
• analizy efektywności wykorzystania środków publicznych przeznaczonych na finansowanie zadań oświatowych;
• nadzorowania i koordynowania wykonywania nadzoru pedagogicznego na terenie kraju oraz podnoszenia jakości edukacji;
• prowadzenia monitoringu karier absolwentów publicznych i niepublicznych szkół ponadpodstawowych.

Systematyczna analiza danych pochodzących z SIO pozwala władzom oświatowym między innymi na diagnozowanie i długofalowe prognozowanie zmian zachodzących w strukturze zatrudnienia nauczycieli (planowanie perspektywiczne), prognozowanie zapotrzebowania na nowych nauczycieli oraz racjonalne planowanie pracy aktualnie zatrudnionych nauczycieli.

Ustawa o systemie informacji oświatowej z dnia 15 kwietnia 2011 r. (z późniejszymi zmianami) nakłada na jednostki samorządu terytorialnego obowiązek gromadzenia danych dotyczących działalności szkół i placówek oświatowych prowadzonych przez te jednostki, danych o uczniach i nauczycielach, w postaci lokalnych elektronicznych baz danych, a następnie przekazywania ich w cyklu rocznym do kuratoriów i do centralnej bazy danych prowadzonej przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. Dane dotyczące nauczycieli gromadzone w systemie SIO są zorganizowane wg różnych parametrów (m.in. informacji o formie i wymiarze zatrudnienia, wykształceniu i przygotowaniu pedagogicznym, stażu pracy, sprawowanych funkcjach i zajmowanych stanowiskach, wysokości wynagrodzenia), umożliwiając tym samym monitorowanie struktury zatrudnienia.

Bieżący monitoring jest niezbędny z punktu widzenia podziału części subwencji oświatowej państwa i opracowywania rocznej ustawy budżetowej.

Wśród szczegółowych danych gromadzonych w SIO w zbiorach danych nauczycieli gromadzone są dane dotyczące:

• wykształcenia nauczycieli;
• formy zatrudnienia na podstawie ustawy – Karta Nauczyciela, Kodeksu pracy, ustawy o systemie oświaty lub innej podstawie prawnej;
• zajmowanych stanowisk i sprawowanych funkcji;
• rodzajów i wymiaru zajęć dydaktycznych, wychowawczych, opiekuńczych lub innych wykonywanych obowiązków przydzielonych nauczycielowi w arkuszu organizacyjnym szkoły lub placówki oświatowej na dany rok szkolny;
• przyczyn nieprowadzenia zajęć;
• stopnia awansu zawodowego;
• wysokości wynagrodzenia;
• form dokształcania i doskonalenia zawodowego.

Rekrutacja

Opieka nad dziećmi w wieku do 3 lat

Kadra opiekuńcza w publicznych żłobkach ma status pracowników samorządowych, a w niepublicznych podlega przepisom Kodeksu pracy.

Opiekun dzienny jest zatrudniany na podstawie umowy o pracę zgodnie z przepisami obowiązującego Kodeksu Pracy.

Dziennym opiekunem jest osoba fizyczna:

1. prowadząca działalność na własny rachunek albo
2. zatrudniana przez jednostki samorządu terytorialnego oraz instytucje publiczne, na podstawie umowy o pracę albo umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

Dziennym opiekunem może być osoba, która:

1. daje rękojmię należytego sprawowania opieki na dziećmi;
2. nie jest i nie była pozbawiona władzy rodzicielskiej oraz władza rodzicielska nie została jej zawieszona ani ograniczona;
3. wypełnia obowiązek alimentacyjny w przypadku, gdy taki obowiązek został nałożony na podstawie tytułu wykonawczego pochodzącego lub zatwierdzonego przez sąd;
4. nie figuruje w bazie danych Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym z dostępem ograniczonym lub nie została skazana prawomocnym wyrokiem za inne przestępstwo umyślne;
5. posiada warunki lokalowe zapewniające bezpieczną opiekę nad dzieckiem

Pełnienie funkcji dziennego opiekuna wymaga zgłoszenia do prowadzonego przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta wykazu osób oraz podmiotów, zatrudniających dziennych opiekunów. W przypadku rozwiązania lub wygaśnięcia umowy z dziennym opiekunem następuje wykreślenie dziennego opiekuna z wykazu.

Personel sprawujący opiekę w żłobku lub klubie dziecięcym, dzienny opiekun przed podjęciem zatrudnienia zobowiązany jest przedstawić  zaświadczenie o niekaralności, wystawione nie wcześniej niż 3 miesiące przed rozpoczęciem pracy lub świadczenia usług w żłobku lub klubie dziecięcym.

Nianią jest osoba fizyczna sprawująca opiekę nad dziećmi na podstawie umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanej „umową uaktywniającą”. Umowa uaktywniająca jest zawierana w formie pisemnej między nianią a rodzicami albo rodzicem samotnie wychowującym dziecko.

Wychowanie przedszkolne i edukacja szkolna

Stosunek pracy z nauczycielem nawiązuje się w szkole lub zespole szkół.

Praca nauczyciela w szkole lub placówce publicznej może być wykonywana jedynie w ramach stosunku pracy.

Dyrektor szkoły nawiązuje z nauczycielem stosunek pracy odpowiednio na podstawie umowy o pracę lub mianowania na stanowisku zgodnym z posiadanymi przez nauczyciela kwalifikacjami oraz zgodnie z posiadanym przez nauczyciela stopniem awansu zawodowego. 

Umowa o pracę może stanowić podstawę nawiązania stosunku pracy z nauczycielami wszystkich stopni awansu zawodowego.

Stanowisko nauczyciela może zajmować osoba, która:

• posiada wyższe wykształcenie z odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym lub ukończyła zakład kształcenia nauczycieli i podejmuje pracę na stanowisku, do którego są to wystarczające kwalifikacje;
• przestrzega podstawowych zasad moralnych;
• spełnia warunki zdrowotne niezbędne do wykonywania zawodu.

Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania, a w stosunku do nauczycieli szkół artystycznych – minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, w porozumieniu z zainteresowanymi ministrami, w drodze rozporządzenia, określa:

• szczegółowe kwalifikacje wymagane od nauczycieli, wskazując w szczególności poziom wykształcenia i jego zakres w odniesieniu do poszczególnych typów szkół i placówek;
• warunki uzyskiwania kwalifikacji do nauczania języków obcych, także poprzez egzaminy znajomości języka i wykaz tych egzaminów;

Minister może też określić szkoły i wypadki, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli, uwzględniając w szczególności potrzeby kształcenia zawodowego.

Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego może określić, w drodze rozporządzenia, szkoły artystyczne, w których stanowiska nauczycieli mogą zajmować osoby mające ukończoną szkołę artystyczną II stopnia w zakresie kierunku odpowiadającego nauczanym przedmiotom, uwzględniając w szczególności rodzaje szkół artystycznych, w których możliwe będzie zatrudnienie nauczycieli mających ukończoną szkołę artystyczną II stopnia.

Nauczycieli zatrudnia dyrektor szkoły w drodze naboru otwartego. Nie ma szczegółowych regulacji prawnych określających zasady polityki kadrowej w szkole. Podstawą wszelkich zmian jest arkusz organizacyjny, sporządzany przez dyrektora szkoły i zatwierdzany przez organ prowadzący.

Dyrektor szkoły prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego informuje kuratora oświaty o wolnych stanowiskach pracy dla nauczycieli, a kurator oświaty udostępnia je na stronie podmiotowej kuratorium oświaty.

Dyrektor szkoły nawiązuje z nauczycielem stosunek pracy odpowiednio na podstawie umowy o pracę lub mianowania na stanowisku zgodnym z posiadanymi przez nauczyciela kwalifikacjami oraz zgodnie z posiadanym przez nauczyciela stopniem awansu zawodowego.

Stosunek pracy z osobą rozpoczynającą pracę w szkole, która:

• nie posiada stopnia awansu zawodowego oraz
• posiada wymagane kwalifikacje

nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas określony na 2 lata szkolne.

Podstawą zatrudnienia przez pierwsze 2 lata pracy w szkole jest umowa o pracę na czas określony, a po przepracowaniu w szkole co najmniej 2 lat i uzyskaniu co najmniej dobrej oceny pracy - umowa o pracę na czas nieokreślony.

W przypadku nauczycieli, którzy mają już dwuletni staż pracy, ale nie uzyskali stopnia awansu zawodowego oraz oceny pracy, umowa może zostać zawarta na czas określony na okres tylko jednego roku.

Z kolei nauczyciele, którzy do 31 sierpnia 2022 r. uzyskali stopień awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego, umowę o pracę zawiera się na czas nieokreślony - pod warunkiem, że nie jest to zatrudnienie na podstawie art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela, czyli w przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela.

W szczególnych przypadkach uzasadnionych potrzebami szkoły z osobą, legitymującą się wymaganym poziomem wykształcenia, lecz nieposiadającą przygotowania pedagogicznego, może być nawiązany stosunek pracy, o ile osoba ta zobowiąże się do uzyskania przygotowania pedagogicznego w trakcie pierwszego roku pracy w szkole. W przypadku gdy nauczyciel w trakcie pierwszego roku pracy w szkole nie uzyska przygotowania pedagogicznego, dyrektor szkoły rozwiązuje z nauczycielem umowę o pracę z końcem tego roku szkolnego bez wypowiedzenia. Dyrektor szkoły może nie rozwiązać umowy o pracę z nauczycielem, jeżeli nauczyciel nie uzyskał przygotowania pedagogicznego z przyczyn od niego niezależnych i zobowiąże się do uzyskania przygotowania pedagogicznego w trakcie drugiego roku pracy w szkole.

Stosunek pracy z nauczycielem, który:

• nie posiada stopnia awansu zawodowego oraz
• posiada wymagane kwalifikacje, oraz
• posiada co najmniej 2 lata pracy w szkole, oraz
• posiada co najmniej dobrą ocenę pracy

nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.

Nauczyciela mianowanego i dyplomowanego zatrudnia się na podstawie mianowania, jeżeli:

• posiada obywatelstwo polskie, z tym że wymóg ten nie dotyczy obywateli państwa członkowskiego Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym;
• ma pełną zdolność do czynności prawnych i korzysta z praw publicznych;
• nie toczy się przeciwko niemu postępowanie karne w sprawie o umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub postępowanie dyscyplinarne;
• nie był skazany prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe;
• nie był prawomocnie ukarany karą dyscyplinarną w okresie 3 lat przed nawiązaniem stosunku pracy;
• posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania danego stanowiska.

W przypadku braku warunków do zatrudnienia nauczyciela w szkole w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony stosunek pracy z nauczycielem mianowanym lub dyplomowanym nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w niepełnym wymiarze.

Wszystkich nauczycieli dotyczy wymóg niekaralności. Nauczyciel - w celu potwierdzenia spełnienia warunku o niekaralności - przed nawiązaniem stosunku pracy, jest obowiązany przedstawić dyrektorowi szkoły informację z Krajowego Rejestru Karnego.

Z dniem 1 października 2017 roku weszła w życie ustawa z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym, która wprowadziła publiczny rejestr osób karanych za przestępstwa na tle seksualnym. Do bazy danych mają dostęp placówki oświatowe, mające obowiązek sprawdzać, czy pracownik figuruje w rejestrze.

Przygotowanie do zawodu nauczyciela

Opieka nad dziećmi w wieku do 3 lat

Odrębne przygotowanie do zawodu personelu pracującego z dziećmi w wieku do 3 lat nie jest przewidziane.

Wychowanie przedszkolne i edukacja szkolna

Przygotowanie do zawodu nauczyciela odbywają nauczyciele bez stopnia awansu zawodowego (tzw. nauczyciele początkujący), którzy zostali zatrudnieni:

• w wymiarze co najmniej ½ obowiązkowego wymiaru zajęć

oraz

• zgodnie z kwalifikacjami oraz zatrudnieni na podstawie art. 10 ust. 3 Karty Nauczyciela nieposiadający przygotowania pedagogicznego, którzy zobowiązali się do jego uzupełnienia w ciągu pierwszego roku pracy w szkole (art. 9a ust. 2 Karty Nauczyciela).

Nauczyciel początkujący, w celu uzyskania stopnia nauczyciela mianowanego odbywa przygotowanie do zawodu nauczyciela przy wsparciu mentora, czyli doświadczonego nauczyciela.

Odbycie przygotowania do zawodu jest obligatoryjne.

Przygotowanie do zawodu nauczyciela jest ściśle powiązane z awansem zawodowym nauczycieli i zawiera w sobie element oceny pracy.

W okresie przygotowania do zawodu nauczyciel otrzymuje obowiązkowe wsparcie mentora przydzielonego przez dyrektora placówki spośród nauczycieli mianowanych lub dyplomowanych.

Zadaniem mentora jest:

• wspieranie na bieżąco nauczyciela w procesie wdrażania do pracy w zawodzie, w tym zapoznanie go z dokumentacją przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz innymi dokumentami obowiązującymi w szkole;
• udzielanie nauczycielowi pomocy w doborze właściwych form doskonalenia zawodowego;
• dzielenie się z nauczycielem wiedzą i doświadczeniem w zakresie niezbędnym do efektywnej realizacji obowiązków nauczyciela;
• umożliwienie nauczycielowi obserwowania prowadzonych przez siebie zajęć oraz omawianie z nim tych zajęć;
• obserwowanie zajęć prowadzonych przez nauczyciela oraz omawianie ich z tym nauczycielem;
• inspirowanie i zachęcanie nauczyciela do podejmowania wyzwań zawodowych.

Ponadto mentor jest zobowiązany do poszerzania swojej wiedzy i systematycznego doskonalenia umiejętności w zakresie niezbędnym do pełnienia tej funkcji.

Przygotowanie do zawodu nauczyciela trwa 3 lata i 9 miesięcy, przy czym przewiduje się możliwość skrócenia tego wymiaru do 2 lat i 9 miesięcy dla nauczycieli posiadających stopień naukowy oraz nauczycieli, którzy przed nawiązaniem stosunku pracy w szkole w Polsce prowadzili zajęcia w szkole za granicą - nauczyciel zamierzający skorzystać ze skróconego wymiaru musi złożyć do dyrektora oświadczenie w tej sprawie.

Również nauczyciel, który przed nawiązaniem stosunku pracy w szkole był nauczycielem akademickim i legitymował się co najmniej 3-letnim okresem pracy na uczelni, lub w dniu nawiązania po raz pierwszy stosunku pracy w szkole posiadał co najmniej 5-letni okres pracy i znaczący dorobek zawodowy, będzie mógł uzyskać zgodę dyrektora szkoły na odbywanie przygotowania do zawodu nauczyciela w wymiarze skróconym do 2 lat i 9 miesięcy.

W drugim roku odbywania przygotowania do zawodu, przed dokonaniem oceny pracy, nauczyciel jest obowiązany prowadzić zajęcia w wymiarze co najmniej 1 godziny, w obecności:

• dyrektora;
• mentora;
• doradcy metodycznego albo nauczyciela konsultanta, albo przedstawiciela organu sprawującego nadzór pedagogiczny, albo nauczyciela dyplomowanego, który naucza tego samego przedmiotu lub prowadzi ten sam rodzaj zajęć, zatrudnionego w tej samej lub innej placówce; osobę tę będzie wskazywał dyrektor.

O wymiarze zajęć prowadzonych przez nauczyciela w drugim roku odbywania przygotowania do zawodu decyduje dyrektor szkoły, biorąc pod uwagę potrzeby nauczyciela w zakresie doskonalenia umiejętności praktycznych. Po przeprowadzeniu zajęć osoby obecne omawiają je z nauczycielem.

W ostatnim roku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciel, który w tym okresie uzyska co najmniej dobrą ocenę pracy, jest zobowiązany przeprowadzić zajęcia w wymiarze 1 godziny w obecności komisji powołanej przez dyrektora, w skład której będą wchodzili:

• dyrektor, jako jej przewodniczący,
• ekspert z listy ekspertów prowadzonej przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania posiadający kwalifikacje z zakresu psychologii lub pedagogiki, w tym pedagogiki specjalnej, albo nauczyciel mianowany lub dyplomowany zatrudniony na stanowisku psychologa, pedagoga lub pedagoga specjalnego w tej samej lub innej placówce,
• doradca metodyczny, nauczyciel-konsultant, przedstawiciel organu sprawującego nadzór pedagogiczny albo nauczyciel dyplomowany, który naucza tego samego przedmiotu lub prowadzi ten sam rodzaj zajęć (zatrudniony w tej samej lub innej placówce).

Na wniosek nauczyciela w pracach komisji może brać udział w charakterze obserwatora również przedstawiciel wskazanego związku zawodowego.

Po omówieniu zajęć prowadzonych w ostatnim roku przygotowania do zawodu i przeprowadzeniu rozmowy z nauczycielem, komisja wydaje stosowną opinię. Pozytywna opinia komisji jest jednym z warunków uzyskania stopnia nauczyciela mianowanego.

Z kolei w przypadku negatywnej opinii, w ciągu 14 dni od jej otrzymania nauczyciel może złożyć do dyrektora przedszkola wniosek o ponowne przeprowadzenie zajęć na tych samych warunkach. Nauczyciel, który ponownie uzyska negatywną opinię, jest obowiązany odbyć dodatkowe przygotowanie do zawodu nauczyciela w wymiarze roku i 9 miesięcy, w trakcie którego ponownie będzie zobowiązany do prowadzenia zajęć w obecności komisji.

Nauczyciel, który uzyskał negatywną opinię oraz nie złożył wniosku o ponowne przeprowadzenie zajęć lub po ponownym przeprowadzeniu zajęć również uzyskał opinię negatywną musi odbyć dodatkowe przygotowanie do zawodu w wymiarze roku i 9 miesięcy. W ostatnim roku dodatkowego przygotowania nauczyciel, który w tym okresie uzyska co najmniej dobrą ocenę pracy, ponownie będzie przeprowadził zajęcia w wymiarze 1 godziny, w obecności komisji powołanej przez dyrektora szkoły lub placówki.

Nauczyciel, który uzyskał negatywną ocenę pracy w drugim roku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela, nie może być ponownie zatrudniony w tej samej szkole do czasu uzyskania stopnia nauczyciela mianowanego. Po podjęciu zatrudnienia w innej szkole nauczyciel odbywa przygotowanie do zawodu, do którego nie będzie już wliczany okres dotychczas odbytego przygotowania do zawodu nauczyciela w poprzedniej szkole lub placówce.

Nauczyciel, który uzyskał negatywną ocenę pracy w ostatnim roku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela, po podjęciu zatrudnienia w innej szkole odbywa dodatkowe przygotowanie w wymiarze roku i 9 miesięcy. W ostatnim roku dodatkowego przygotowania do zawodu nauczyciela w innej szkole nauczyciel, który w tym okresie uzyskał co najmniej dobrą ocenę pracy, przeprowadza zajęcia, w wymiarze 1 godziny, w obecności komisji powołanej przez dyrektora szkoły lub placówki.

Status zawodowy

Opieka nad dziećmi w wieku do 3 lat

Kadra opiekuńcza w publicznych żłobkach ma status pracowników samorządowych, a w niepublicznych podlega przepisom Kodeksu pracy.

Wychowanie przedszkolne i edukacja szkolna

W Polsce podstawowe ustalenia dotyczące statusu zawodowego nauczycieli zawarte są w wielokrotnie nowelizowanej ustawie Karta Nauczyciela  z dnia 26 stycznia 1982 roku, w której uregulowano wszystkie zasadnicze kwestie dotyczące warunków pracy nauczyciela.

Ustawa Karta Nauczyciela określa szczegółowo takie kwestie jak obowiązki nauczycieli, wymagania kwalifikacyjne, awans zawodowy, nawiązanie, zmian i rozwiązanie stosunku pracy, warunki pracy i wynagrodzenie, nagrody i odznaczenia, uprawnienia socjalne i urlopy, finansowanie dokształcania i doskonalenia zawodowego nauczycieli, ochrona zdrowia, odpowiedzialność dyscyplinarna, uprawnienia emerytalne. Formalne uwarunkowania pracy nauczycieli precyzują liczne rozporządzenia ministra do spraw oświaty i wychowania oraz szkolnictwa wyższego i nauki.

Ustawie Karta Nauczyciela podlegają nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w:

• publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach oraz placówkach doskonalenia nauczycieli;
• zakładach poprawczych oraz schroniskach dla nieletnich;
• publicznych kolegiach pracowników służb społecznych;
• urzędach organów administracji rządowej, kuratoriach oświaty, specjalistycznej jednostce nadzoru, Centralnej Komisji Egzaminacyjnej oraz okręgowych komisjach egzaminacyjnych, organach sprawujących nadzór pedagogiczny nad zakładami poprawczymi, schroniskami dla nieletnich oraz szkołami przy zakładach karnych;
• w publicznych szkołach i zespołach szkół przy przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych Rzeczypospolitej Polskiej;
• w publicznych placówkach doskonalenia nauczycieli o zasięgu ogólnokrajowym, publicznych placówkach doskonalenia nauczycieli szkół artystycznych oraz publicznych placówkach doskonalenia nauczycieli przedmiotów zawodowych, którzy nauczają w szkołach rolniczych, oraz publicznej placówce doskonalenia nauczycieli przedmiotów zawodowych o zasięgu ogólnokrajowym;
• w szkołach działających na podstawie Konwencji o Statucie Szkół Europejskich, sporządzonej w Luksemburgu dnia 21 czerwca 1994 r.;
• szkołach za granicą;
• publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach prowadzonych przez osoby fizyczne oraz osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego;
• przedszkolach niepublicznych, niepublicznych placówkach oraz szkołach niepublicznych i niepublicznych szkołach artystycznych o uprawnieniach publicznych szkół artystycznych;
• publicznych innych formach wychowania przedszkolnego prowadzonych przez osoby fizyczne oraz osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego oraz niepublicznych innych formach wychowania przedszkolnego;

Oraz pracownicy zatrudnieni: 

• u pracodawców nie wymienionych wyżej, pełniący funkcję instruktorów praktycznej nauki zawodu oraz kierowników praktycznej nauki zawodu, posiadający kwalifikacje określone dla nauczycieli praktycznej nauki zawodu oraz wykonujący pracę dydaktyczną i wychowawczą w wymiarze przewidzianym dla tych nauczycieli;
• w Ochotniczych Hufcach Pracy na stanowiskach wychowawców, pedagogów oraz na stanowiskach kierowniczych, posiadający kwalifikacje i wykonujący pracę dydaktyczną i wychowawczą co najmniej w połowie obowiązującego ich czasu pracy.

Nauczyciel, podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, korzysta z ochrony przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych na zasadach określonych w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny. Z ochrony przewidzianej w Kodeksie karnym dla funkcjonariuszy publicznych korzystają zatem wszyscy nauczyciele podlegający przepisom Karty Nauczyciela.

Organ prowadzący szkołę i dyrektor szkoły są obowiązani z urzędu występować w obronie nauczyciela, gdy ustalone dla nauczyciela uprawnienia zostaną naruszone.

Zastępstwa

Opieka nad dziećmi w wieku do 3 lat

Brak regulacji dotyczących zastępstw w placówkach dla dzieci w wieku do lat 3 - zastępstwa są zapewniane w ramach danej placówki. 

Wychowanie przedszkolne i edukacja szkolna

Nauczyciel zatrudniony w pełnym wymiarze zajęć może realizować godziny ponadwymiarowe tj. dodatkowe godziny zajęć. Ponadto, w przypadku konieczności krótkotrwałego zastępstwa nauczyciela nieobecnego pracy, nauczyciel może być zobowiązany do realizacji doraźnych zastępstw.

Przez godzinę ponadwymiarową rozumie się przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych.

Godziny ponadwymiarowe przydzielane nauczycielom są godzinami realizowanymi ponad obowiązujące nauczyciela pensum, czyli ponad obowiązkowy tygodniowy wymiar zajęć dydaktycznych, opiekuńczych i wychowawczych. Godzin ponadwymiarowych nie można utożsamiać z godzinami nadliczbowymi.

Ogólna liczba godzin ponadwymiarowych przydzielonych danemu nauczycielowi nie może przekraczać ½ tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć, przy czym przydzielenie nauczycielowi godzin ponadwymiarowych powyżej ¼ tygodniowego pensum wymaga zgody nauczyciela. Limit godzin ponadwymiarowych, jakie realizować może konkretny nauczyciel zależy zatem od wymiaru obowiązkowego tygodniowego pensum tego nauczyciela.

Godziny ponadwymiarowe przydzielane są nauczycielom w dłuższym okresie, zwykle na cały semestr lub rok szkolny.

Przydział godzin ponadwymiarowych wymaga opinii rady pedagogicznej.

Co do zasady, nauczyciel nie może się sprzeciwić przydzieleniu mu godzin ponadwymiarowych. Wynika to z tego, że praca w godzinach ponadwymiarowych nie stanowi uprawnienia nauczyciela, lecz jest jego obowiązkiem, jeżeli została zarządzona zgodnie z prawem.

W przypadku niektórych nauczycieli przydzielenie godzin ponadwymiarowych może nastąpić tylko za ich zgodą, dotyczy to następujących przypadków:

• nauczyciel jest w ciąży,
• nauczyciel wychowuje dziecko do lat 4,
• nauczyciel jest w trakcie odbywania stażu,
• dyrektor chce przydzielić godziny w wymiarze większym niż ¼ tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć.

Nauczyciel otrzymuje wynagrodzenie za wszystkie dodatkowo przepracowane godziny, które wynikają z konieczności zorganizowania przez szkołę zastępstw za nieobecnego nauczyciela, zarówno godziny ponadwymiarowe, jak i godziny doraźnych zastępstw. Wynagrodzenie za pracę w takich godzinach wypłaca się według stawki osobistego zaszeregowania nauczyciela, z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy.

Od reguły przyznawania godzin ponadwymiarowych w roku szkolnym 2023/2024 obowiązują 3 wyjątki - można przekroczyć limit godzin ponadwymiarowych w przypadku nauczyciela:

• liceum ogólnokształcącego,
• technikum,
• branżowej szkoły I stopnia (art. 93b Karty Nauczyciela).

Poza tym w roku szkolnym 2023/2024 można przydzielać godziny ponadwymiarowe za zgodą nauczyciela, powyżej limitu ½ tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć w innych szkołach, w których:

• utworzono oddział przygotowawczy dla uczniów z Ukrainy – każdemu nauczycielowi,
• nie utworzono takiego oddziału przygotowawczego – nauczycielowi języka polskiego.

Przez godzinę doraźnego zastępstwa rozumie się przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych, której realizacja następuje w zastępstwie nieobecnego nauczyciela.

Wynagrodzenie za godziny doraźnych zastępstw wypłaca się według stawki osobistego zaszeregowania nauczyciela, z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy.

Godziny doraźnych zastępstw przydziela się nauczycielowi w razie nagłej potrzeby spowodowanej nieobecnością nauczyciela w celu zapewnienia realizacji zadań szkoły, czyli ramowego planu nauczania lub wyłącznie dla zapewnienia opieki uczniom w czasie lekcji.

W przypadku zastępstwa nieobecnego nauczyciela z nauczycielem nawiązuje się stosunek pracy na podstawie umowy o pracę na czas określony – na okres wynikający z zastępstwa nieobecnego nauczyciela.

Obowiązki nieobecnego nauczyciela można też powierzyć w zastępstwie nauczycielowi już zatrudnionemu w danej szkole w wymiarze pełnego etatu. Wówczas obowiązują następujące ograniczenia:

• bez zgody nauczyciela tygodniowy wymiar dodatkowych zajęć z tytułu zastępstwa nie może przekraczać ¼ tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć (pensum);
• najczęściej 4,5 godziny lekcyjnej tygodniowo; za zgodą nauczyciela wymiar dodatkowych zajęć nie może przekraczać ½ tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć (pensum), najczęściej 9 godzin lekcyjnych tygodniowo.

Doraźne zastępstwa można także przydzielać nauczycielom zatrudnionym w niepełnym wymiarze czasu.

Formy wsparcia dla nauczycieli

Opieka nad dziećmi w wieku do 3 lat

Brak regulacji dotyczących form wsparcia dla kadr zatrudnionych w placówkach dla dzieci w wieku do lat 3. Placówki zatrudniają specjalistów różnego typu, w tym personel medyczny (pielęgniarki, położne).  

Wychowanie przedszkolne i edukacja szkolna

W rozwiązywaniu problemów wychowawczych i dydaktycznych oraz rozwijaniu umiejętności wychowawczych w celu zwiększania efektywności pomocy udzielanej uczniom. nauczyciel może oczekiwać wsparcia na terenie przedszkola, szkoły i placówki ze strony nauczycieli psychologów, pedagogów, logopedów, doradców zawodowych i terapeutów pedagogicznych (patrz szczegółowy opis ich zadań w rozdziale 10). 

System wynagrodzeń

Opieka nad dziećmi w wieku do 3 lat

Personel publicznych żłobków i klubów dziecięcych mają status pracowników samorządowych.  Szczegółowe zasady wynagradzania pracowników zatrudnionych w gminnych żłobkach i klubach dziecięcych zostaną określone w regulaminach wynagradzania sporządzanych przez samorządowych pracodawców (zgodnie z art. 39 ust 1-2 ustawy o pracownikach samorządowych).

Maksymalną wysokość wynagrodzenia dziennego opiekuna zatrudnianego przez jednostki samorządu terytorialnego oraz zasady jego ustalania określa, w drodze uchwały, odpowiednio rada gminy, rada powiatu lub sejmik województwa.

Umowa uaktywniająca zawierana między nianią a rodzicami albo rodzicem samotnie wychowującym dziecko określa między innymi wysokość wynagradzania oraz sposób i termin jego wypłaty.

Wychowanie przedszkolne i edukacja szkolna

Minister właściwy do spraw edukacji i nauki corocznie określa minimalne stawki wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, nawet jeśli kwota bazowa, od której zależy płaca podstawowa w szkole, nie uległa zmianie.

Kwestie wynagradzania nauczycieli reguluje ustawa Karta Nauczyciela z 26 stycznia 1982 r. (z późniejszymi zmianami) oraz rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (ostatnio znowelizowane przez Ministra Edukacji i Nauki dnia 24 lutego 2023  roku).

Wynagrodzenie nauczycieli składa się z:

• wynagrodzenia zasadniczego,
• dodatków za wysługę lat, motywacyjnego, funkcyjnego, w tym z tytułu sprawowania funkcji wychowawcy klasy, oraz za warunki pracy,
• wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw
• nagród i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, z wyjątkiem świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych i dodatków socjalnych (mieszkaniowego i wiejskiego).

Wysokość wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela jest uzależniona od stopnia awansu zawodowego, posiadanych kwalifikacji oraz wymiaru zajęć obowiązkowych, a wysokość dodatków odpowiednio od okresu zatrudnienia, jakości świadczonej pracy, wykonywania dodatkowych zadań lub zajęć, powierzonego stanowiska oraz trudnych, uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia warunków pracy.

Średnie wynagrodzenie nauczycieli stanowi dla:

1) nauczyciela początkującego – 120%,

2) nauczyciela mianowanego – 144%,

3) nauczyciela dyplomowanego – 184%

– kwoty bazowej, określanej dla nauczycieli corocznie w ustawie budżetowej.

 

 

Od 1 stycznia 2023 roku  r. minimalne wynagrodzenie za pracę nauczycieli wynosi (w PLN):

Poziom wykształcenia	Nauczyciel nieposiadający stopnia awansu zawodowego (nauczyciel początkujący)	Nauczyciel mianowany	Nauczyciel dyplomowany
Tytuł zawodowy magistra z przygotowaniem pedagogicznym	3690	3890	4550
Tytuł zawodowy magistra bez przygotowania pedagogicznego, tytuł zawodowy licencjata (inżyniera) z przygotowaniem pedagogicznym, tytuł zawodowy licencjata (inżyniera) bez przygotowania pedagogicznego, dyplom ukończenia kolegium nauczycielskiego lub nauczycielskiego kolegium języków obcych, pozostałe wykształcenie	3600	3700	3960

Podstawę do ustalenia minimalnej stawki wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela stanowi najwyższy posiadany przez nauczyciela poziom wykształcenia.

Nauczyciel początkujący otrzymuje jednorazowe świadczenie na start w wysokości 1000 zł, wypłacane w terminie 30 dni od dnia, w którym nauczyciel rozpoczął odbywanie przygotowania do zawodu nauczyciela. Nauczyciel może otrzymać świadczenie na start w wysokości 1000 zł nie więcej niż jeden raz w okresie całego zatrudnienia.

Więcej informacji na temat zarobków nauczycieli znajduje się w  publikacji internetowej Eurydice: Teachers’ and School Heads’ Salaries and Allowances in Europe. Eurydice Facts and Figures. Luxembourg: Publications Office of the European Union. 

 

 

Czas pracy i urlop

Opieka nad dziećmi w wieku do 3 lat

Ogólny czas pracy

Opiekunów w żłobkach lub klubach dziecięcych obowiązuje 8-godzinna norma dobowa i przeciętnie 40-godzinna tygodniowa.

Czas sprawowania opieki przez dziennego opiekuna dopasowany jest do czasu pracy rodziców. Przepisy nie regulują ile godzin dziennie dziecko może spędzić u dziennego opiekuna. Podmiot zatrudniający dziennego opiekuna w umowie z dziennym opiekunem określa godziny jego pracy.

Strony umowy uaktywniającej między nianią a rodzicami/rodzicem samotnie wychowującym dziecko powinny określać konkretne dni w tygodniu, godziny oraz adres, pod którym niania będzie się opiekować dzieckiem. Nie ma określonej maksymalnej dobowej liczby godzin, przez które niania może sprawować opiekę nad dzieckiem.

Urlop

Opiekunom w żłobku i klubie dziecięcym przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze określonym w Kodeksie pracy, czyli:

• 20 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat,
• 26 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.

W umowie o świadczenie usług przez dziennego opiekuna musi pojawić się zapis dotyczący warunków czasowego niesprawowania opieki, w szczególności związanego z wypoczynkiem dziennego opiekuna.

Umowa uaktywniająca zawierana pomiędzy nianią a rodzicami albo rodzicem samotnie wychowującym dziecko ma charakter umowy cywilnoprawnej, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Oznacza to, że niania nie ma prawa do urlopu wypoczynkowego. 

Wychowanie przedszkolne i edukacja szkolna

Ogólny czas pracy

W ramach czasu pracy nauczyciel zobowiązany jest realizować:

1. zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz;
2. inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów;
3. zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym.

Wyłącznie w ramach pensum lub w godzinach ponadwymiarowych powinny być przydzielane zajęcia:

• świetlicowe,
• w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej (w tym zajęcia specjalistyczne np. wczesne wspomaganie rozwoju, logopedyczne czy terapeutyczne),
• na kwalifikacyjnych kursach zawodowych.

Wszyscy nauczyciele zatrudnieni w przedszkolach, szkołach i placówkach, w których czas pracy reguluje Karta Nauczyciela, muszą prowadzić konsultacje dla uczniów lub rodziców.

Od 1 września 2023 r. nauczyciel jest zobowiązany do dostępności w szkole w wymiarze:

• jednej godziny tygodniowo – jeżeli jest zatrudniony w wymiarze nie niższym niż ½ obowiązkowego wymiaru zajęć,
• jednej godziny w ciągu dwóch tygodni – jeżeli jest zatrudniony w wymiarze poniżej ½ etatu.

Wymiar dostępności nauczyciela ustala dyrektor szkoły odpowiednio do potrzeb w przypadku nauczyciela, który w ramach stosunku pracy prowadzi:

• zajęcia dydaktyczne, wychowawcze lub opiekuńcze bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz w wymiarze niższym niż 6 godzin tygodniowo lub
• wyłącznie zajęcia w formach pozaszkolnych lub zajęcia w szkole dla dorosłych, branżowej szkole II stopnia lub szkole policealnej, bez względu na wymiar zatrudnienia.

Co jednak ważne, wymiar ten nie może być wyższy od wymiaru określonego dla nauczycieli zatrudnionych w wyższym wymiarze. Dostępność nauczyciela w szkole oraz inne zajęcia i czynności realizowane przez niego w ramach stosunku pracy nie mogą przekroczyć maksymalnego tygodniowego wymiaru czasu pracy obowiązującego tego nauczyciela.

Wymiar godzin zajęć dydaktycznych (pensum)

Czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin tygodniowo.

Nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć obowiązuje pięciodniowy tydzień pracy. Nauczycielom dokształcającym się, odbywającym szkolenie branżowe, wykonującym inne ważne społecznie zadania lub – jeżeli to wynika z organizacji pracy w szkole – dyrektor szkoły może ustalić czterodniowy tydzień pracy.

W szkołach, w których praca odbywa się we wszystkie dni tygodnia, nauczyciel korzysta co najmniej raz na dwa tygodnie z dwu kolejnych dni wolnych od pracy, z których jeden musi przypadać w niedzielę. Nie dotyczy to nauczyciela pracującego w systemie kształcenia zaocznego.

Nauczyciel obowiązany jest realizować zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, bezpośrednio z uczniami w wymiarze od 18 do 30 godzin w zależności od typu placówki lub ustalonym przez dyrektora szkoły/organ prowadzący.

Tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami, jest zróżnicowany i uzależniony od typu szkoły i wykonywanych zajęć.

Tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, nauczycieli zatrudnionych w pełnym wymiarze zajęć ustala się według następujących norm:

Stanowisko – typ (rodzaj) szkoły	Tygodniowa liczba godzin obowiązkowego wymiaru zajęć dydaktycznych, wychowawczych, opiekuńczych
Nauczyciele przedszkoli, z wyjątkiem nauczycieli pracujących z grupami dzieci 6-letnich	25
Nauczyciele przedszkoli i innych placówek przedszkolnych pracujących z grupami dzieci 6-letnich	22
Nauczyciele: przedszkoli specjalnych, szkół podstawowych, szkół specjalnych, liceów ogólnokształcących, przedmiotów z zakresu kształcenia ogólnego i teoretycznych przedmiotów zawodowych w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe, w tym w szkołach specjalnych i szkolenia rzemieślniczego w okręgowych ośrodkach wychowawczych, schroniskach dla nieletnich oraz zakładach poprawczych, teoretycznych przedmiotów zawodowych na kwalifikacyjnych kursach zawodowych, przedmiotów artystycznych i ogólnokształcących w szkołach artystycznych	18

Nauczyciele realizujący 18-godzinny wymiar zajęć dydaktycznych tygodniowo (przy czym 1 godzina dydaktyczna trwa 45 minut) mogą prowadzić zajęcia w wymiarze do 27 godzin tygodniowo za zgodą organu prowadzącego szkołę, o którą występuje dyrektor szkoły, po uzyskaniu opinii rady pedagogicznej.

Podstawę wynagrodzenia nauczyciela pełnoetatowego stanowi 18-godzinny tygodniowy wymiar zajęć, a za godziny wykraczające poza ten wymiar nauczyciele otrzymują dodatkowe wynagrodzenie.

Nauczycielowi korzystającemu z obniżonego tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć nie przydziela się godzin ponadwymiarowych.

W szczególnych przypadkach, podyktowanych koniecznością realizacji programu nauczania, nauczyciel może być obowiązany do odpłatnej pracy w godzinach ponadwymiarowych, zgodnie z posiadaną specjalnością, których liczba nie może przekroczyć ¼ tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Przydzielenie nauczycielowi większej liczby godzin ponadwymiarowych może nastąpić wyłącznie za jego zgodą, jednak w wymiarze nieprzekraczającym ½ tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć.

Nauczyciel może być obowiązany do realizowania tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć wychowawczych także w porze nocnej. Za każdą godzinę pracy w porze nocnej nauczycielowi przysługuje dodatkowe wynagrodzenie w wysokości 15% godzinowej stawki wynagrodzenia zasadniczego.

Za zgodą organu prowadzącego szkołę dyrektor może nauczycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć obniżyć tygodniowy wymiar zajęć na czas określony lub do odwołania. Nauczycielom dokształcającym się, wykonującym inne ważne społecznie zadania lub – jeżeli to wynika z organizacji pracy w szkole – dyrektor szkoły może ustalić czterodniowy tydzień pracy.

Ewidencja czasu pracy

Zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz są rejestrowane i rozliczane w okresach tygodniowych odpowiednio w dziennikach lekcyjnych lub dziennikach zajęć.

Ferie i urlopy

Nauczyciele mają prawo do odpłatnego czasu wolnego podczas ferii oraz świąt państwowych i religijnych, co w praktyce oznacza, że nauczyciele mają w ciągu roku ponad trzy miesiące czasu wolnego od pracy.

Nauczycielowi zatrudnionemu w szkole, w której w organizacji pracy przewidziano ferie szkolne, przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze odpowiadającym okresowi ferii i w czasie ich trwania.

Ferie letnie trwają około 2 miesięcy. Nauczyciel może być zobowiązany przez dyrektora szkoły do przeprowadzenia podczas ferii egzaminów lub wykonywania prac związanych z zakończeniem roku szkolnego i przygotowaniem nowego roku szkolnego, opracowania szkolnego zestawu programów oraz uczestniczenia w doskonaleniu zawodowym w określonej formie, ale zajęcia te nie mogą trwać dłużej niż 7 dni.

Za czas urlopu wypoczynkowego nauczycielowi przysługuje wynagrodzenie, jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował.

W wynagrodzeniu za urlop wypoczynkowy nauczyciela uwzględnia się:

• wynagrodzenie zasadnicze;
• dodatki: za wysługę lat, motywacyjny, funkcyjny oraz za warunki pracy;
• wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw;
• dodatkowe wynagrodzenie za pracę w porze nocnej;
• odrębne wynagrodzenie za zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze wykonywane w dniu wolnym od pracy;
• wynagrodzenie za pracę w święto;
• jednorazowy dodatek uzupełniający.

Nauczycielom zatrudnionym w szkołach, w których nie są przewidziane ferie szkolne, przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze 35 dni roboczych w czasie ustalonym w planie urlopów.

Po przepracowaniu co najmniej 7 lat w szkole w wymiarze nie niższym niż ½ obowiązkowego wymiaru zajęć nauczyciel ma prawo do płatnego urlopu na okres do 1 roku dla poratowania zdrowia w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia, jeżeli komisja lekarska uzna, że stan zdrowia nauczyciela tego wymaga.

Dyrektor szkoły udziela urlopu dla poratowania zdrowia:

• w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia: 
  • choroby zagrażającej wystąpieniem choroby zawodowej lub
  • choroby, w której powstaniu czynniki środowiska pracy lub sposób wykonywania pracy odgrywają istotną rolę, lub
• na leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację uzdrowiskową.

Dyrektor szkoły na pisemny wniosek nauczyciela o udzielenie urlopu dla poratowania zdrowia wydaje skierowanie na badanie lekarskie przeprowadzane przez uprawnionego lekarza. Uprawniony lekarz orzeka o potrzebie udzielenia nauczycielowi urlopu dla poratowania zdrowia. W okresie przebywania na urlopie dla poratowania zdrowia nauczyciel zachowuje prawo do comiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za wysługę lat oraz prawo do innych świadczeń pracowniczych. Nauczycielowi można udzielić kolejnego urlopu dla poratowania zdrowia nie wcześniej niż po upływie roku od dnia zakończenia poprzedniego urlopu dla poratowania zdrowia. Łączny wymiar urlopu dla poratowania zdrowia nauczyciela w okresie całego zatrudnienia nie może przekraczać 3 lat.

Kobieta ma prawo do płatnego urlopu macierzyńskiego w wymiarze 20 tygodni, 6 tygodni urlopu dodatkowego oraz 26 tygodni urlopu rodzicielskiego – łącznie w przypadku urodzenia jednego dziecka matka/rodzice mają prawo do 52 tygodni tych urlopów. W razie gdy czas pracy kobiety karmiącej dziecko wynosi ponad 4 godziny ciągłej pracy dziennie, przysługuje jej prawo korzystania z jednej godziny przerwy wliczanej do czasu pracy.

Jedno z rodziców ma prawo do bezpłatnego urlopu wychowawczego, trwającego maksymalnie 3 lata na jedno dziecko. Nauczyciel uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć dyrektorowi szkoły pisemny wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu pracy oraz odpowiednio obniżenie wymiaru zatrudnienia do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru zatrudnienia w okresie, w którym mógłby korzystać z takiego urlopu. A nauczycielowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat miałoby przysługiwać w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy w wymiarze 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Nauczyciel nieposiadający prawa do urlopu wychowawczego, opiekujący się dzieckiem, do ukończenia przez nie 8. roku życia, może wnioskować o obniżenie wymiaru czasu pracy oraz odpowiednio obniżenie wymiaru zatrudnienia do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru zatrudnienia w okresie nie dłuższym niż do ukończenia przez dziecko 8. roku życia.

Nauczycielowi przysługuje bezpłatny urlop opiekuńczy w wymiarze 5 dni w roku kalendarzowym w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych.

 

Awans zawodowy

Opieka nad dziećmi w wieku do 3 lat

Pracownicy zatrudnieni w żłobkach i klubach dziecięcych mają status pracowników samorządowych. Według art. 20 ustawy o pracownikach samorządowych pracownik samorządowy, który wykazuje inicjatywę w pracy i sumiennie wykonuje swoje obowiązki, może zostać przeniesiony na wyższe stanowisko. Chodzi o stanowisko umiejscowione wyżej w hierarchii stanowisk określonej w rozporządzeniu w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych. Ponadto, awansowany pracownik musi posiadać kwalifikacje wymagane na stanowisku, na które ma zostać przeniesiony.

Stanowiskami pomocniczymi i obsługi w żłobkach i klubach dziecięcych są: 

• Starszy dzienny opiekun 
• Starsza pielęgniarka, starsza położna, starszy opiekun
• Starszy terapeuta zajęciowy 
• Starszy fizjoterapeuta
• Starszy dietetyk
• Pielęgniarka, położna, opiekun
• Terapeuta zajęciowy
• Fizjoterapeuta
• Dietetyk
• Młodszy opiekun

Awans wewnętrzny nie dotyczy jednak dziennych opiekunów oraz niań, którzy nie mają statusu pracownika samorządowego.

 

Wychowanie przedszkolne i edukacja szkolna

Awans zawodowy nauczycieli

Istnieją dwa stopnie awansu zawodowego nauczycieli:

• nauczyciel mianowany
• nauczyciel dyplomowany.

Nauczyciele nieposiadający stopnia awansu zawodowego nazywani są nauczycielami początkującymi.

Nauczycielowi dyplomowanemu, posiadającemu co najmniej 20-letni okres pracy w zawodzie nauczyciela, w tym co najmniej 10-letni okres pracy jako nauczyciel dyplomowany, oraz znaczący i uznany dorobek zawodowy, na wniosek Kapituły do Spraw Profesorów Oświaty może być nadany przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania tytuł honorowy profesora oświaty.

Nauczyciele akademiccy, posiadający stopień naukowy oraz legitymujący się co najmniej 3-letnim okresem pracy w szkole wyższej, z dniem nawiązania stosunku pracy w kolegium pracowników służb społecznych uzyskują stopień nauczyciela mianowanego.

Nauczyciele akademiccy, posiadający stopień naukowy oraz legitymujący się co najmniej 5-letnim okresem pracy w szkole wyższej, z dniem nawiązania stosunku pracy w szkole uzyskują stopień nauczyciela mianowanego.

Początkujący nauczyciel ⇒ nauczyciel mianowany

Nauczyciel początkujący, czyli nieposiadający stopnia awansu zawodowego, musi odbyć przygotowanie do zawodu nauczyciela w wymiarze 3 lat i 9 miesięcy.

Jeśli natomiast nauczyciel początkujący posiada stopień naukowy lub przed nawiązaniem stosunku pracy w szkole w Rzeczypospolitej Polskiej prowadził zajęcia w szkole za granicą – może odbyć o rok krótsze przygotowanie do zawodu nauczyciela – w wymiarze 2 lat i 9 miesięcy.

Warunkiem nadania nauczycielowi początkującemu stopnia nauczyciela mianowanego jest:

• spełnienie wymagań kwalifikacyjnych, czyli posiadanie wyższego wykształcenia z odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym lub ukończenia zakładu kształcenia nauczycieli
• odbycie przygotowania do zawodu nauczyciela, podczas którego nauczyciel będzie doskonalił umiejętności praktyczne oraz pogłębiał wiedzę teoretyczną niezbędną do  jego wykonywania,
• posiadanie co najmniej dobrej oceny pracy uzyskanej w ostatnim roku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela,
• uzyskanie pozytywnej opinii o przeprowadzonych zajęciach,
• zdanie egzaminu na stopień nauczyciela mianowanego, podczas którego sprawdza się spełnianie przez nauczyciela wymagań dotyczących wiedzy i umiejętności niezbędnych do efektywnego realizowania obowiązków nauczyciela, określonych w przepisach. 

Praca nauczyciela przed uzyskaniem pierwszego stopnia awansu jest oceniana przez dyrektora szkoły w drugim oraz ostatnim roku odbywania przygotowania do zawodu. Zgodnie z przepisami nauczyciel, który uzyskał negatywną ocenę pracy w drugim roku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela, nie może być ponownie zatrudniony w tej samej szkole do czasu uzyskania stopnia nauczyciela mianowanego.

Komisję egzaminacyjną dla nauczycieli ubiegających się o awans na stopień nauczyciela mianowanego powołuje organ prowadzący szkołę.

W skład komisji wchodzą:

• przedstawiciel organu prowadzącego szkołę, jako jej przewodniczący;
• przedstawiciel organu sprawującego nadzór pedagogiczny;
• dyrektor szkoły;
• dwaj eksperci z listy ekspertów ustalonej przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.

Zakres wymagań dotyczących wiedzy i umiejętności niezbędnych do efektywnego realizowania obowiązków nauczyciela, których spełnianie jest sprawdzane przez komisję egzaminacyjną podczas egzaminu na stopień nauczyciela mianowanego obejmuje:

1. znajomość przepisów prawa dotyczących organizacji, zadań i zasad funkcjonowania szkoły, w której nauczyciel odbywał przygotowanie do zawodu nauczyciela;
2. umiejętność prowadzenia zajęć w sposób zapewniający właściwą realizację statutowych zadań szkoły, w szczególności realizację podstawy programowej
3. umiejętność rozpoznawania potrzeb uczniów i indywidualizowania nauczania;
4. umiejętność stosowania w pracy wiedzy z zakresu psychologii, pedagogiki i dydaktyki;
5. znajomość środowiska uczniów oraz umiejętność uwzględniania w swojej pracy problematyki środowiska lokalnego i współczesnych problemów społecznych i cywilizacyjnych;
6. umiejętność korzystania w pracy, zwłaszcza w trakcie prowadzonych zajęć, z narzędzi multimedialnych i informatycznych.

Jeżeli nauczyciel nie zda egzaminu na stopień nauczyciela mianowanego, odbywa dodatkowe przygotowanie do zawodu nauczyciela w wymiarze roku i 9 miesięcy. W ostatnim roku odbywania dodatkowego przygotowania do zawodu nauczyciela nauczyciel, który w tym okresie uzyskał co najmniej dobrą ocenę pracy, ponownie przeprowadza zajęcia, w wymiarze 1 godziny, w obecności komisji powołanej przez dyrektora szkoły.

Komisja egzaminacyjna zapoznaje się z opinią o przeprowadzonych zajęciach i oceną pracy nauczyciela oraz przeprowadza egzamin, podczas którego nauczyciel:

• odpowiada na pytania członków komisji egzaminacyjnej;
• wykazuje się umiejętnością rozwiązania wskazanego przez komisję egzaminacyjną problemu związanego z wykonywaną pracą.

Na podstawie liczby punktów przyznanych przez członków komisji egzaminacyjnej oblicza się średnią arytmetyczną punktów. Nauczyciel zdał egzamin przed komisją egzaminacyjną, jeżeli średnia arytmetyczna uzyskanych punktów wynosi co najmniej 7.

Stopień nauczyciela mianowanego nadaje organ prowadzący szkołę.

Nauczyciel mianowany ⇒ nauczyciel dyplomowany

Warunkami nadania nauczycielowi mianowanemu stopnia nauczyciela dyplomowanego są:

• spełnienie wymagań kwalifikacyjnych;
• przepracowanie w przedszkolu wymaganego okresu (5 lat i 9 miesięcy);
• posiadanie co najmniej bardzo dobrej oceny pracy uzyskanej w ostatnim roku pracy przed złożeniem wniosku o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego;
• uzyskanie akceptacji komisji kwalifikacyjnej, która na podstawie dokonanej analizy dorobku zawodowego nauczyciela i przeprowadzonej rozmowy sprawdza spełnianie przez nauczyciela wymagań dotyczących realizowania zadań lub podejmowania działań na rzecz oświaty oraz ich efektów.

Warunkiem nadania stopnia nauczyciela dyplomowanego jest teraz przepracowanie co najmniej 5 lat i 9 miesięcy od dnia nadania stopnia nauczyciela mianowanego. Możliwość złożenia wniosku o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego na stopień nauczyciela dyplomowanego po przepracowaniu 4 lat i 9 miesięcy od dnia nadania stopnia nauczyciela mianowanego będzie dotyczyła nauczycieli posiadających stopień naukowy oraz nauczycieli, którzy przed nawiązaniem stosunku pracy w placówce w Polsce prowadzili zajęcia w placówce za granicą.

Warunkiem ubiegania się o awans jest uzyskanie akceptacji komisji kwalifikacyjnej, która na podstawie dokonanej analizy dorobku zawodowego nauczyciela i przeprowadzonej rozmowy sprawdza spełnianie przez nauczyciela wymagań dotyczących realizowania zadań lub podejmowania działań na rzecz oświaty oraz ich efektów.

Komisję kwalifikacyjną dla nauczycieli ubiegających się o awans na stopień nauczyciela dyplomowanego powołuje organ sprawujący nadzór pedagogiczny (kurator oświaty).

W skład komisji wchodzą:

• przedstawiciel organu sprawującego nadzór pedagogiczny;
• dyrektor szkoły, z wyjątkiem przypadku gdy o awans ubiega się dyrektor szkoły;
• dwaj eksperci z listy ekspertów prowadzonej przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.

Nastąpiło zmniejszenie liczby wchodzących w skład komisji ekspertów z listy ekspertów prowadzonej przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania – z trzech do dwóch. Nadal istnieje możliwość powołania w skład komisji egzaminacyjnej i komisji kwalifikacyjnej, na wniosek nauczyciela, przedstawiciela wskazanego we wniosku związku zawodowego.

Zakres wymagań dotyczących realizowania zadań lub podejmowania działań na rzecz oświaty oraz ich efektów, których spełnianie jest sprawdzane przez komisję kwalifikacyjną w postępowaniu kwalifikacyjnym na stopień nauczyciela dyplomowanego, obejmuje:

1. doskonalenie warsztatu pracy, w tym w zakresie stosowania technologii informacyjnej i komunikacyjnej, oraz pogłębianie wiedzy i umiejętności w celu podnoszenia jakości pracy szkoły;
2. umiejętność dzielenia się wiedzą i doświadczeniem z innymi nauczycielami, w tym przez prowadzenie: 
   • zajęć otwartych, w szczególności dla nauczycieli odbywających przygotowanie do zawodu, lub
   • zajęć w ramach wewnątrzszkolnego doskonalenia zawodowego lub innych zajęć dla nauczycieli;
3. umiejętność wykorzystywania w pracy metod aktywizujących ucznia oraz narzędzi multimedialnych i informatycznych sprzyjających procesowi uczenia się;
4. realizowanie co najmniej jednego z następujących zadań: 
   • wykonywanie zadań mentora, opiekuna praktyk pedagogicznych, społecznego kuratora sądowego, egzaminatora okręgowej komisji egzaminacyjnej, rzeczoznawcy do spraw podręczników, konsultanta Centrum Edukacji Artystycznej, wolontariusza wykonującego świadczenia na rzecz stowarzyszenia lub innej organizacji, których celem statutowym jest działalność wychowawcza albo rozszerzanie i wzbogacanie form działalności dydaktycznej, wychowawczej, opiekuńczej i innowacyjnej szkoły, instruktora harcerstwa lub innych zadań służących podniesieniu jakości pracy szkoły lub wykonywanych na rzecz dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi lub zagrożonych wykluczeniem społecznym,
   • opracowanie i wdrożenie innowacji lub działań dydaktycznych, wychowawczych, opiekuńczych lub innych związanych z oświatą, w tym podejmowanie działań w ramach realizowanego w szkole eksperymentu pedagogicznego,
   • opracowanie podręcznika lub autorskiej pracy z zakresu oświaty lub rozwoju dziecka opublikowanej w czasopiśmie branżowym lub w formie innej zwartej publikacji,
   • prowadzenie cyklicznych zajęć szkoleniowych dla nauczycieli lub rodziców uczniów, o ile nie należą one do obowiązków nauczyciela, w tym z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość,
   • przeprowadzanie i analizowanie badań naukowych z zakresu oświaty, w szczególności związanych ze specyfiką i potrzebami szkoły, oraz wykorzystywanie wyników tych badań do podnoszenia jakości pracy szkoły.

Komisja kwalifikacyjna zapoznaje się z oceną pracy nauczyciela oraz opisem i analizą sposobu realizacji wymagań, a także przeprowadza rozmowę z nauczycielem, podczas której nauczyciel:

• dokonuje prezentacji dorobku zawodowego;
• odpowiada na pytania członków komisji kwalifikacyjnej dotyczące zrealizowanych zadań lub podjętych działań na rzecz oświaty oraz ich efektów.

Na podstawie liczby punktów przyznanych przez członków komisji kwalifikacyjnej oblicza się średnią arytmetyczną punktów. Nauczyciel uzyskał akceptację komisji kwalifikacyjnej, jeżeli średnia arytmetyczna uzyskanych punktów wynosi co najmniej 7.

Stopień nauczyciela dyplomowanego nadaje Minister Edukacji Narodowej.

Awans zawodowy w administracji oświatowej

Poza możliwością uzyskania stopni awansu zawodowego i zagwarantowaną ustawowo zmianą uposażenia uzależnioną od poziomu wykształcenia, uzyskanego stopnia awansu zawodowego i stażu pracy, nauczyciel wewnątrz szkoły ma niewielkie możliwości awansu, ponieważ skala funkcji i stanowisk w obecnej strukturze jest bardzo ograniczona.

Nauczyciel, jeżeli posiada wymagane kwalifikacje i staż pracy oraz odpowiedni stopień awansu zawodowego, ma prawo do ubiegania się o stanowisko dyrektora szkoły, kuratora oświaty lub wizytatora w urzędach administracji oświatowej.

Jeżeli posiada odpowiednie kwalifikacje, może również zmienić miejsce pracy ze szkoły podstawowej na średnią lub podjąć pracę na stanowisku doradcy lub nauczyciela-konsultanta w placówkach doskonalenia nauczycieli. Często jednak taki awans zawodowy jest wynikiem propozycji z zewnątrz, a nie zagwarantowanym awansem w karierze nauczycielskiej.

Pewne stanowiska (np. dyrektora szkoły czy kuratora oświaty) osiągalne są wyłącznie w wyniku konkursów i na określoną przepisami kadencję. Nie są zatem awansem stałym, a w wyniku kolejnego konkursu można je stracić, co równa się powrotowi do grona szeregowych nauczycieli.

Mimo że dla nauczycieli dostępne są kursy i obowiązują stopnie awansu zawodowego, ukończenie kursu lub zdobycie stopnia awansu zawodowego nie zapewnia stanowiska kierowniczego.

Przeniesienia

Opieka nad dziećmi w wieku do 3 lat

Brak regulacji dotyczących przeniesień, sprawy te są regulowane na poziomie placówki i na szczeblu lokalnym.  

Wychowanie przedszkolne i edukacja szkolna

Nauczyciele poszukują pracy indywidualnie, bezpośrednio w szkołach lub placówkach oświatowych. Nauczyciele mogą swobodnie zmieniać miejsca pracy lub rezygnować z pracy w systemie oświaty i podejmować pracę w innych działach gospodarki.

Przeniesienie służbowe bywa wykorzystywane w razie braku możliwości zatrudnienia nauczyciela w dotychczasowej szkole z przyczyn organizacyjnych. Przeniesienie służbowe nauczycieli można stosować wyłącznie w stosunku do nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania. Zmiana miejsca wykonywania pracy przez nauczyciela zatrudnionego na podstawie umowy o pracę może więc nastąpić wyłącznie w drodze rozwiązania dotychczasowego stosunku pracy i nawiązania nowego.

Nauczyciel zatrudniony na podstawie mianowania może być przeniesiony na własną prośbę lub z urzędu za jego zgodą na inne stanowisko w tej samej lub innej szkole, w tej samej lub innej miejscowości, na takie same lub inne stanowisko. W przypadku przeniesienia nauczyciela do innej szkoły na inne niż dotychczas zajmowane stanowisko obowiązuje go tygodniowy wymiar zajęć właściwy do tego stanowiska.

Przeniesienie nauczyciela z urzędu do innej miejscowości może nastąpić pod warunkiem zapewnienia nauczycielowi w nowym miejscu pracy odpowiedniego do jego stanu rodzinnego mieszkania oraz miejsca pracy dla współmałżonka, jeśli jest on nauczycielem.

Zwolnienia (rozwiązywanie stosunku pracy)

Opieka nad dziećmi w wieku do 3 lat

Opiekun w żłobku lub klubie dziecięcym zatrudniony jest najczęściej na podstawie umowy o pracę, którą rozwiązuje się:

• na mocy porozumienia stron,
• przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy za wypowiedzeniem),
• przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia),
• z upływem czasu, na który była zawarta.

W umowie o świadczenie usług przez dziennego opiekuna musi pojawić się zapis dotyczący rozwiązania umowy. W umowie określa się okres wypowiedzenia. Jednocześnie rozwiązanie umowy może być ze skutkiem natychmiastowym, czyli bez zachowania okresu wypowiedzenia, w przypadku naruszenia przez dziennego opiekuna obowiązków wynikających z umowy.

Warunki rozwiązania umowy z nianią zapisane są w umowie uaktywniającej zawieranej pomiędzy nianią a rodzicami albo rodzicem samotnie wychowującym dziecko. W umowie można określić okres wypowiedzenia, ale zleceniodawca ma prawo wypowiedzieć umowę ze skutkiem natychmiastowym w przypadku naruszenia przez nianię obowiązków.

Wychowanie przedszkolne i edukacja szkolna

Nauczyciele, tak jak i inni pracownicy, mają możliwość rozwiązania stosunku pracy za porozumieniem stron. Jeżeli natomiast strony nie dojdą do porozumienia, rozwiązanie umowy o pracę może nastąpić za wypowiedzeniem.

Rozwiązanie umowy o pracę zawartej z nauczycielem na czas nieokreślony następuje z końcem roku szkolnego, za trzymiesięcznym wypowiedzeniem.

Nauczyciel może być zwolniony w razie całkowitej lub częściowej likwidacji szkoły. Jeżeli dalsze zatrudnienie nauczyciela nie jest możliwe, dyrektor szkoły przenosi nauczyciela w stan nieczynny lub, na wniosek nauczyciela, rozwiązuje z nim stosunek pracy.

Nauczyciele zatrudnieni w pełnym wymiarze godzin, którzy otrzymali wypowiedzenia z przyczyn organizacyjnych mają 30 dni na podjęcie decyzji o przejściu w stan nieczynny. Nauczyciel przeniesiony w stan nieczynny zachowuje prawo do comiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego oraz prawo do innych świadczeń pracowniczych, do czasu wygaśnięcia stosunku pracy. Dyrektor szkoły ma obowiązek przywrócić do pracy w pierwszej kolejności nauczyciela pozostającego w stanie nieczynnym, gdy tylko taka możliwość zaistnieje. Odmowa podjęcia pracy przez nauczyciela powoduje wygaśnięcie stosunku pracy z dniem odmowy.

Stosunek pracy z nauczycielem zatrudnionym na podstawie mianowania ulega rozwiązaniu z następujących przyczyn:

• na wniosek nauczyciela;
• w razie czasowej niezdolności nauczyciela do pracy spowodowanej chorobą, jeżeli okres tej niezdolności przekracza 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży – 270 dni. W szczególnie uzasadnionych wypadkach okres nieobecności w pracy może być przedłużony o kolejne 12 miesięcy, o ile nauczyciel uzyska prawo do świadczenia rehabilitacyjnego w razie choroby i macierzyństwa, lub zostanie mu udzielony urlop dla poratowania zdrowia;
• w razie orzeczenia przez lekarza przeprowadzającego badanie okresowe lub kontrolne o niezdolności nauczyciela do wykonywania dotychczasowej pracy;
• w razie uzyskania negatywnej oceny pracy;
• w razie cofnięcia skierowania do nauczania religii w szkole na zasadach określonych w odrębnych przepisach;
• na mocy porozumienia stron;
• w razie nieusprawiedliwionego niezgłoszenia się nauczyciela na badanie okresowe lub kontrolne.

Stosunek pracy nauczyciela wygasa z mocy prawa w razie:

• prawomocnego ukarania w postępowaniu dyscyplinarnym karą dyscyplinarną zwolnienia z pracy oraz karą dyscyplinarną zwolnienia z pracy z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczycielskim w okresie trzech lat od ukarania lub karą wydalenia z zawodu nauczycielskiego
• prawomocnego skazania na karę pozbawienia praw publicznych albo prawa wykonywania zawodu lub utraty pełnej zdolności do czynności prawnych,
• prawomocnego skazania za przestępstwo popełnione umyślnie
• upływu trzymiesięcznego okresu odbywania kary pozbawienia wolności
• stwierdzenia, że nawiązanie stosunku pracy nastąpiło na podstawie fałszywych lub nieważnych dokumentów albo zostało dokonane z naruszeniem warunków dotyczących zatrudnienia nauczycieli określonych w ustawie Karta Nauczyciela.

Zgodnie z Kartą Nauczyciela stosunek pracy z nauczycielem zatrudnionym na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony ulega rozwiązaniu, jeżeli w ciągu 6 lat od rozpoczęcia odbywania przygotowania do zawodu nauczyciel nie uzyska stopnia nauczyciela mianowanego. Do tego 6-letniego okresu są wliczane okresy zatrudnienia w placówce zgodnie z wymaganymi kwalifikacjami w wymiarze co najmniej ½ obowiązkowego wymiaru zajęć. Natomiast do tego okresu nie są wliczane okresy nieobecności nauczyciela w pracy trwające nieprzerwanie dłużej niż 30 dni, z wyjątkiem okresów urlopu wypoczynkowego.

Rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem z ww. przyczyny następuje z końcem roku szkolnego, w którym upłynie 6 lat od rozpoczęcia odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela. Nauczyciel, który w ciągu 6 lat od rozpoczęcia odbywania przygotowania do zawodu nie uzyska stopnia nauczyciela mianowanego, będzie mógł być zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas określony na jeden rok szkolny. Umowa taka będzie mogła zostać zawarta więcej niż jeden raz.
 

Emerytury

Opieka nad dziećmi w wieku do 3 lat

Personelowi sprawującemu opiekę nad dziećmi w wieku do lat 3 przysługuje emerytura w powszechnym wieku emerytalnym, której jedynym warunkiem przyznania jest osiągnięcie odpowiedniego wieku tj. 60 lat u kobiet i 65 lat u mężczyzn.

Wychowanie przedszkolne i edukacja szkolna

Nauczyciel może zwrócić się o następujące świadczenia:

• emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym,
• emeryturę nauczycielską, czyli wcześniejszą emerytura,
• świadczenie kompensacyjne.

Emerytura w powszechnym wieku emerytalnym

Emerytura jest świadczeniem pieniężnym wypłacanym z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych osobom, które po osiągnięciu wieku emerytalnego decydują się na zaprzestanie aktywności zawodowej. Podstawową emeryturą przysługującą nauczycielom i innym pracownikom oświaty jest emerytura powszechna. Jedynym warunkiem jej przyznania jest osiągnięcie odpowiedniego wieku. Ustawowy wiek przejścia na emeryturę w Polsce wynosi 60 lat u kobiet i 65 lat u mężczyzn. Emerytury dla nauczycieli na zasadach powszechnych przysługują niezależnie od stażu w placówkach pedagogicznych.

Emerytura nauczycielska na podstawie ustawy Karta Nauczyciela

Karta Nauczyciela pozwala nauczycielom przejść na emeryturę na szczególnych zasadach wcześniej, czyli przed osiągnięciem przez nich wieku ustawowego. 

Wcześniejsze emerytury dotyczą nauczycieli, którzy:

• swoją pracę rozpoczęli przed 1 stycznia 1999 roku,
• posiadają udokumentowany okres składkowy obejmujący co najmniej 30 lat, w tym co najmniej 20 lat faktycznego wykonywania pracy na stanowisku nauczyciela. 

Nauczyciele spełniający ww. warunki mogą przejść na emeryturę również w przypadku rozwiązania stosunku pracy lub wygaśnięcia stosunku pracy w okolicznościach, które są związane z całkowitą likwidacją szkoły, częściową likwidacją szkoły lub ze zmianami organizacyjnymi powodującymi zmniejszenie liczby oddziałów w szkole, przeniesieniem nauczyciela w stan nieczynny oraz przywróceniem nauczyciela do pracy pozostającego w stanie nieczynnym.

Żeby przejść na wcześniejszą emeryturę nauczyciele powinni rozwiązać na swój wniosek stosunek pracy. Nie oznacza to, że nie będą mogli być już nigdy zatrudnieni. Zatrudnienie będzie możliwe, ale wyłącznie w przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela. Warunkiem jest także uzyskanie zgody kuratora. Co ważne, zatrudniony nauczyciel, będący na emeryturze na szczególnych zasadach (i nie mający jeszcze wieku emerytalnego), będzie mógł posiadać nie więcej, niż 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć.

Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne

Nauczycielskie świadczenia kompensacyjne są odpowiednikiem emerytur pomostowych dla nauczycieli (dla osób zatrudnionych przy pracach o szczególnym charakterze bądź w szczególnych warunkach).

Do nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych uprawnieni są nauczyciele pracujący w szkołach, przedszkolach, placówkach kształcenia ustawicznego, młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, w młodzieżowych ośrodkach socjoterapii oraz w specjalnych ośrodkach wychowawczych, publicznych i niepublicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych.

Nauczyciele mogą otrzymać świadczenie kompensacyjne, jeśli spełnią trzy poniższe warunki:

• skończą określony wiek: 
  • kobiety: 55 lat – w latach 2009–2024, 56 lat – w latach 2025–2026, 57 lat – w latach 2027–2028, 58 lat – w latach 2029–2030, 59 lat – w latach 2031–2032,
  • mężczyźni: 55 lat – w latach 2009–2014, 56 lat – w latach 2015–2016, 57 lat – w latach 2017–2018, 58 lat – w latach 2019–2020, 59 lat – w latach 2021–2022, 60 lat – w latach 2023–2024, 61 lat – w latach 2025–2026, 62 lata – w latach 2027–2028, 63 lata – w latach 2029–2030, 64 lata – w latach 2031–2032;
• mają co najmniej 30 lat stażu, w tym minimum 20 lat pracy nauczycielskiej w jednej z wyżej wymienionych placówek w wymiarze co najmniej ½ obowiązkowego wymiaru zajęć,
• rozwiążą stosunek pracy.