Informacje ogólne

Opieka nad dziećmi w wieku do lat 3

Przepisy ogólnokrajowe określają ogólne zasady organizowania i funkcjonowania opieki (zob. formy opieki w rozdziale 4), warunki tworzenia i prowadzenia instytucji opieki, włącznie z wymogami lokalowymi i sanitarnymi, kwalifikacje kadry (zob. rozdziały 4 i 10) oraz zasady sprawowania nadzoru nad żłobkami, klubami dziecięcymi i opiekunami dziennymi (tj. trzema z czterech form opieki, poza nianią) przez Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz władze gminy. Szczegółowe standardy opieki określają obecnie władze gminy. 

Nadzór zewnętrzny sprawowany przez władze gminy nad żłobkami, klubami dziecięcymi i opiekunami dziennymi obejmuje wspomniane wyżej aspekty uregulowane w ogólnokrajowych przepisach oraz zgodność ze standardami opieki określonymi w planie nadzoru przyjętym przez radę gminy (organ stanowiący i kontrolny gminy). W ramach nadzoru wójt, burmistrz lub prezydent miasta (organ wykonawczy gminy) prowadzi rejestr żłobków i klubów dziecięcych oraz wykaz opiekunów dziennych pracujących na własny rachunek i podmiotów zatrudniających dziennych opiekunów, które / którzy spełniają ustawowe wymogi sprawowania opieki, oraz może przeprowadzać kontrole i prowadzić inne czynności nadzorcze.

Szczegółowe rozwiązania dotyczące wewnętrznego zapewniania jakości opieki są określone w regulacjach wewnętrznych żłobka lub klubu dziecięcego zgodnie ze standardami opieki przyjętymi w danej gminie. Przepisy ogólnokrajowe przyznają jedynie pewne kompetencje radzie rodziców w żłobku lub klubie dziecięcym (zob. podrozdziały 11.1.1 „Organy odpowiedzialne” i 11.1.2 „Podejścia i metody zapewniania jakości”). 

Reformy w ostatniej dekadzie

Nowym rozwiązaniem są standardy opieki nad dziećmi, które zostały wprowadzone przepisami ogólnokrajowymi we wrześniu 2023 r. (zob. część wstępną do rozdziału 11). Standardy te uwzględniają Zalecenie Rady Unii Europejskiej z dnia 22 maja 2019 r. w sprawie wysokiej jakości systemów wczesnej edukacji i opieki na dzieckiem (2019/C 189/02) oraz wyniki badań jakości opieki w żłobkach, klubach dziecięcych i u dziennych opiekunów, przeprowadzonych przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. Jak wspomniano w części wstępnej do rozdziału 11, standardy te nie są jednak obecnie obowiązkowe, a w związku z tym władze gmin mogą również stosować własne standardy. Informacje o standardach określonych w przepisach przedstawiono w podrozdziale 11.1.2 ‘Podejścia i metody zapewniania jakości”. 

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przygotowało projekt rozporządzenia, w którym standardy zostały podzielone na standardy niezbędne (obowiązkowe) i standardy podnoszenia jakości (nieobowiązkowe). Standardy niezbędne będą obowiązkowe w ramach zewnętrznego i wewnętrznego zapewniania jakości od 1 czerwca 2026 r.

Wychowanie przedszkolne i edukacja szkolna

Przepisy przewidują jednakowe rozwiązania na poziomie wychowania przedszkolnego i edukacji szkolnej. Obejmują one trzy następujące główne elementy, które podlegają odrębnym szczegółowym regulacjom prawnym i służą innym szczegółowym celom, ale ich wspólnym ogólnym celem jest podnoszenie jakości kształcenia i efektywności działania przedszkoli i szkół:

• nadzór pedagogiczny,

• ocena pracy dyrektorów przedszkoli i szkół,

• ocena pracy indywidualnych nauczycieli.

Nadzór pedagogiczny

Celem nadzoru pedagogicznego jest wspieranie rozwoju przedszkoli i szkół (oraz innych placówek systemu oświaty), podnoszenie jakości kształcenia i wyrównywanie szans edukacyjnych oraz tworzenie możliwości wszechstronnego rozwoju uczniów i nauczycieli. Dane zebrane w ramach nadzoru mają także ułatwiać tworzenie i prowadzenie polityki edukacyjnej państwa opartej na porównywalnych danych o całym systemie oświaty.

Nadzór pedagogiczny jest sprawowany w dwóch formach:

• kontrola, w ramach której ocenia się stan przestrzegania przepisów prawa, przebieg procesów kształcenia i wychowania oraz efekty działalności przedszkoli i szkół;

• wspomaganie pracy przedszkoli i szkół w celu inspirowania i intensyfikowania procesów służących poprawie i doskonaleniu pracy przedszkoli i szkół, ukierunkowane na rozwój uczniów (np. publikowanie wyników nadzoru pedagogicznego, organizowanie konferencji i narad oraz przekazywanie informacji o zagadnieniach i przepisach oświatowych przez organ nadzoru pedagogicznego; diagnozowanie pracy przedszkola lub szkoły oraz planowanie i prowadzenie działań rozwojowych przez jego / jej dyrektora).

W podrozdziale 11.1.2 „Podejścia i metody zapewniania jakości” omówiono wyłącznie kontrolę jako mechanizm oceny w ramach zapewniania jakości. W tym podrozdziale przedstawiono także obszary czy zagadnienia podlegające nadzorowi pedagogicznemu, które wyznaczają zakres kontroli. 

Zadania w zakresie kontroli i wspomagania są obowiązkowo wykonywane przez zewnętrzne organy nadzoru pedagogicznego w odniesieniu do przedszkoli i szkół (oraz innych placówek) publicznych i niepublicznych oraz przez dyrektorów przedszkoli i szkół (oraz innych placówek) publicznych, we współpracy z pozostałą kadrą kierowniczą i innymi nauczycielami, w ramach wewnętrznego nadzoru pedagogicznego. Przepisy dotyczące nadzoru wewnętrznego nie odnoszą się do przedszkoli i szkół (czy innych placówek) niepublicznych, które mogą wprowadzać inne rozwiązania w tym zakresie. Wyniki kontroli wewnętrznej są uwzględniane w kontrolach zewnętrznych.

Ocena pracy dyrektora

Pracę dyrektora przedszkola lub szkoły oceniają organy zewnętrzne, tj. organ prowadzący przedszkole lub szkołę i organ nadzoru pedagogicznego, a cząstkowe oceny dokonane przez te organy w odniesieniu do określonych obowiązków składają się na ocenę całościową. Ocena pracy dyrektora nie jest formalnie powiązana z pozostałymi mechanizmami zapewniania jakości, ale organ nadzoru pedagogicznego uwzględnia wnioski z oceny dyrektora w kontroli zewnętrznej.

Ocena pracy nauczycieli

Rozwiązania dotyczące oceny pracy nauczycieli są jednakowe dla nauczycieli zatrudnionych w przedszkolach i szkołach publicznych i niepublicznych. Ocena pracy jest dokonywana przez dyrektora przedszkola lub szkoły (lub innej placówki edukacyjnej). Nie jest ona formalnie powiązana z pozostałymi mechanizmami zapewniania jakości. Dyrektor przedszkola lub szkoły uwzględnia jednak wnioski z oceny w corocznym planie nadzoru pedagogicznego, który obejmuje kontrole wewnętrzne i wspomaganie nauczycieli w realizacji ich zadań (np. narady i szkolenia).

W ramach zewnętrznego zapewniania jakości nie przeprowadza się oceny pracy indywidualnych nauczycieli. Organy zewnętrzne, tj. organ prowadzący przedszkole lub szkołę i organ nadzoru pedagogicznego (którym dla większości przedszkoli i szkół jest kurator oświaty), oraz eksperci zewnętrzni uczestniczą natomiast w ocenie wiedzy i umiejętności nauczycieli w ramach procedury awansu zawodowego. W tej ocenie uwzględnia się wnioski z oceny pracy nauczyciela przeprowadzonej przez dyrektora przedszkola lub szkoły. Informacje o awansie zawodowym nauczycieli przedstawiono w rozdziale 9.2.9.  

Reformy w ostatniej dekadzie

W ostatniej dekadzie zapewnianie jakości kształcenia obejmowało trzy wspomniane wyżej mechanizmy, tj. nadzór pedagogiczny oraz ocenę pracy nauczycielii dyrektora przedszkola lub szkoły, ale w ostatnich latach wprowadzono zmianę w systemie nadzoru pedagogicznego.

W latach szkolnych 2009/2010 – 2020/2021 zewnętrzny i wewnętrzny nadzór pedagogiczny obejmował cztery formy działań:

• ewaluację koncentrującą się na jakości działalności przedszkoli i szkół;

• kontrolę przestrzegania przepisów prawa dotyczących działalności przedszkoli i szkół oraz nauczycieli;

• wspomaganie pracy przedszkoli i szkół w celu inspirowania i intensyfikowania procesów doskonalących pracę przedszkoli i szkół;

• monitorowanie  polegające na zbieraniu i analizie informacji o działalności przedszkola lub szkoły w celu identyfikowania i eliminowania zagrożeń dla prawidłowej realizacji ich zadań.

Znowelizowane przepisy zniosły od roku szkolnego 2021/2022 dwie z tych czterech form nadzoru pedagogicznego, ewaluację i monitorowanie, pozostawiając kontrolę i wspomaganie. W uzasadnieniu tych zmian Ministerstwo Edukacji i Nauki wskazało na to, że korzyści wynikające z ewaluacji były niewspółmierne do nakładu czasu i pracy niezbędnego do jej przeprowadzenia. Ewaluacje, a szczególnie ewaluacje wewnętrzne, nadmiernie zwiększały obciążenie nauczycieli obowiązkami biurokratycznymi. Wprawdzie przepisy nie wymagały tworzenia dodatkowej dokumentacji, przedszkola i szkoły często przygotowywały dodatkowe sprawozdania, opracowania lub zestawienia, aby udokumentować swe działania w danym zakresie.

W wyniku tych zmian zakres kontroli, które wcześniej dotyczyły wyłącznie zgodności z przepisami, został rozszerzony o ocenę procesów kształcenia i wychowania oraz efekty działalności dydaktycznej, wychowawczej, opiekuńczej i innej działalności statutowej przedszkola lub szkoły. Przepisy nie określają już jednak kryteriów czy aspektów uwzględnianych w ocenie przebiegu procesów kształcenia i wychowania i / lub efektów działalności przedszkola lub szkoły w ramach kontroli zewnętrznych. Takie kontrole mogą dotyczyć dowolnych aspektów objętych nadzorem pedagogicznym, a arkusze kontroli, włącznie z kryteriami, są publikowane przez Ministra Edukacji Narodowej. Szczegółowe informacje przedstawiono w podrozdziale 11.1.2, „Podejścia i metody zapewniania jakości”.

Organy odpowiedzialne

Opieka nad dziećmi w wieku do lat 3

Organy odpowiedzialne za zewnętrzne zapewnianie jakości

Ogólny nadzór nad systemem opieki dla dzieci w wieku do 3 lat sprawuje Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. W zakresie zapewniania jakości Minister: 

• monitoruje realizację przepisów, które określają m.in. warunki tworzenia i prowadzenia instytucji opieki; 

• podejmuje działania służące zapewnieniu właściwych warunków i jakości świadczonej opieki, a w szczególności wspiera właściwe władze gminy w sprawowaniu w tym zakresie nadzoru nad żłobkami, klubami dziecięcym oraz dziennymi opiekunami;  

• inspiruje badania, ekspertyzy i analizy dotyczące systemu opieki. 

W ramach wspierania władz gmin Minister określa w rozporządzeniach m.in. wymagania lokalowe i sanitarne dla żłobków i klubów dziecięcych, programy szkoleń dla osób sprawujących opiekę nad dziećmi, które umożliwiają im zdobycie wymaganych kwalifikacji, oraz standardy opieki nad dziećmi. 

Wójt, burmistrz lub prezydent miasta (organ wykonawczy gminy) wpisuje podmioty spełniające wymagania ustawowe (min. lokalowe, sanitarne i przeciwpożarowe) do rejestru żłobków i klubów dziecięcych, a opiekunów dziennych pracujących na własny rachunek i podmioty zatrudniające dziennych opiekunów spełniających wymagania – do odpowiedniego wykazu. Organ wykonawczy odmawia wpisu lub wykreśla podmiot z rejestru lub opiekuna z wykazu w przypadku stwierdzenia, że nie spełnia wymogów ustawowych lub standardów, lub likwidacji działalności.

Ten sam organ sprawuje nadzór nad żłobkami, klubami dziecięcymi i dziennymi opiekunami w zakresie warunków i jakości świadczonej opieki. W przypadku żłobków, klubów dziecięcych oraz samozatrudnionych dziennych opiekunów organ ten sprawuje także nadzór min. w zakresie zgodności danych podanych w rejestrze żłobków i klubów lub wykazu opiekunów i wywiązywania się z obowiązku składania odpowiednich sprawozdań z działalności. 

Nadzór jest sprawowany na podstawie planu nadzoru przyjętego przez radę gminy (organ stanowiący i kontrolny gminy). Kontrole (tzw. „czynności nadzorcze”) przeprowadzają osoby upoważnione przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.

Gmina składa sprawozdania z zakresu opieki na dziećmi wojewodzie (organowi władz centralnych na szczeblu wojewódzkim), a wojewodowie przekazują zbiorcze sprawozdania Ministrowi Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Organy odpowiedzialne za wewnętrzne zapewnianie jakości

Przepisy nie wskazują organu czy osób odpowiedzialnych za wewnętrzne zapewnianie jakości opieki; kwestie te są uregulowane w statucie lub regulaminie organizacyjnym żłobka lub klubu dziecięcego zgodnie ze standardami opieki przyjętymi w danej gminie. W praktyce zadania te powierza się dyrektorowi żłobka lub osobie kierującej klubem dziecięcym jako odpowiedzialnym całościowo za funkcjonowanie danej placówki (zob. też informacje o kadrze kierowniczej w rozdziale 10.1).

Przepisy uprawniają jedynie radę rodziców w żłobku lub klubie dziecięcym m.in. do przedstawiania inicjatyw, wniosków i opinii we wszystkich sprawach dotyczących żłobka lub klubu, a zwłaszcza w sprawie zajęć edukacyjnych, oraz wglądu w dokumentację dotyczącą norm żywieniowych i wizytacji w pomieszczeniach, w których jest sprawowana opieka.

Wychowanie przedszkolne i edukacja szkolna

Organy odpowiedzialne za zewnętrzne zapewnianie jakości

Zasadniczą rolę odgrywają organy nadzoru pedagogicznego, które odpowiadają za dwa wspomniane wyżej zadania: kontrolę i wspomaganie przedszkoli, szkół i placówek. Organami zewnętrznego nadzoru pedagogicznego są:

• minister właściwy do spraw oświaty i wychowania (obecnie Minister Edukacji Narodowej) oraz ministrowie właściwi do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, rolnictwa i sprawiedliwości, którzy nadzorują określone typy szkół lub placówek;

• kuratorzy oświaty.

Ponadto kuratorzy oświaty i / lub organy prowadzące przedszkola, szkoły lub inne placówki oświatowe uczestniczą w ocenie wiedzy i umiejętności nauczycieli w ramach procedury awansu zawodowego (zob. rozdział 9.2.9) oraz przeprowadzają ocenę pracy dyrektorów przedszkoli i szkół (oraz innych placówek systemu oświaty). 

Minister Edukacji Narodowej

Minister Edukacji Narodowej sprawuje bezpośredni nadzór pedagogiczny nad określonymi szkołami i placówkami (szkołami polskimi, tj. szkołami przy polskich placówkach dyplomatycznych, konsularnych i wojskowych za granicą oraz publicznymi ogólnokrajowymi placówkami kształcenia ustawicznego i doskonalenia nauczycieli oraz szkołami i placówkami o charakterze eksperymentalnym). Równocześnie minister nadzoruje i koordynuje działania w ramach nadzoru pedagogicznego na terenie całego kraju, a w szczególności działalność kuratorów oświaty w tym zakresie. W tym celu minister:

• ustala podstawowe kierunki realizacji przez kuratorów oświaty polityki oświatowej państwa, w szczególności zadania z zakresu nadzoru pedagogicznego;

• kontroluje sprawność i efektywność nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez kuratorów oświaty oraz przestrzeganie przepisów w tym zakresie, a także może wydawać kuratorom wiążące ich pisemne wytyczne i polecenia, z wyjątkiem indywidualnych spraw rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnej;

• może żądać od kuratorów oświaty informacji, dokumentów i sprawozdań okresowych lub dotyczących określonych spraw;

• może organizować szkolenia, narady i konferencje kuratorów oświaty;

• może ogłaszać w wydawanym przez siebie dzienniku urzędowym zalecane standardy wyposażenia szkół niezbędne do nauczania przedmiotów ogólnokształcących.

W ramach swych zadań minister określa w rozporządzeniach, w porozumieniu z pozostałymi właściwymi ministrami, szczegółowe zasady sprawowania nadzoru pedagogicznego, w tym m.in. przeprowadzania kontroli. Wraz z kierunkami polityki oświatowej na każdy rok szkolny Minister określa tematykę kontroli zewnętrznych, przeprowadzanych przez kuratoria oświaty, a także zatwierdza arkusze kontroli.

Minister prowadzi także elektroniczną platformę nadzoru pedagogicznego, na której gromadzi się m.in. informacje o działalności przedszkoli, szkół i placówek uzyskane w trakcie kontroli zewnętrznych oraz wyniki i wnioski z kontroli zewnętrznych. Dostęp do platformy mają pracownicy instytucji odpowiedzialnych za zewnętrzny nadzór pedagogiczny oraz – w zakresie dotyczącym kontroli poszczególnych przedszkoli i szkół – ich organy prowadzące oraz dyrektorzy, nauczyciele, uczniowie i rodzice.

Pozostali wymienieni wyżej ministrowie sprawują nadzór pedagogiczny nad określonymi szkołami lub placówkami zgodnie z zakresem działalności swego resortu (m.in. szkołami artystycznymi, rolniczymi i leśnymi). Te szkoły i placówki podlegają jednak nadzorowi pedagogicznemu zgodnie ze szczegółowymi zasadami określonymi w rozporządzeniu przez ministra odpowiedzialnego za system oświaty w porozumieniu z tymi ministrami. Pozostali ministrowie mogą także tworzyć specjalistyczne jednostki nadzoru pedagogicznego.

Kuratorzy oświaty

Kuratorzy oświaty kierują kuratoriami oświaty, które stanowią jednostkę organizacyjną administracji rządowej na szczeblu województwa. Kandydata na kuratora w danym województwie wyłania się w drodze konkursu. Kuratora powołuje i odwołuje Minister Edukacji Narodowej na wniosek wojewody (kierującego organem administracji rządowej na szczeblu województwa). Jeżeli do konkursu nie przystąpił żaden kandydat lub żaden nie został w jego wyniku wyłoniony, minister może powołać na stanowisko kuratora wybraną przez siebie osobę, która spełnia określone w przepisach warunki konkursu. Minister może także odwołać urzędującego kuratora z własnej inicjatywy. W związku z tym kuratorzy nie są organami niezależnymi od władz centralnych.

Kurator oświaty sprawuje nadzór pedagogiczny nad publicznymi i niepublicznymi przedszkolami, szkołami i placówkami zgodnie z określonymi przez ministra zasadami nadzoru pedagogicznego i corocznie publikowanymi przez ministra kierunkami polityki oświatowej państwa.

Szczegółowe zadania kuratora w zakresie nadzoru pedagogicznego:

• Kurator opracowuje na każdy rok szkolny plan  nadzoru pedagogicznego dla swego województwa, określający m.in. tematykę kontroli zewnętrznych oraz liczbę podlegających im przedszkoli i szkół, a także przedkłada ministrowi raport z nadzoru w danym roku.

• Kurator wyznacza zespoły przeprowadzające kontrole zewnętrzne spośród wizytatorów zatrudnionych w danym kuratorium oraz rozpatruje ewentualne zastrzeżenia do raportów tych zespołów, przedstawiane przez dyrektorów przedszkoli i szkół.

• W przypadku stwierdzenia, na przykład w wyniku kontroli zewnętrznej, niedostatecznych efektów kształcenia lub wychowania w przedszkolu lub szkole, kurator poleca jego / jej dyrektorowi opracowanie w ustalonym terminie programu poprawy efektywności kształcenia lub wychowania. Jeżeli dyrektor nie usunie uchybień w wyznaczonym terminie, nie opracuje lub nie wdroży programu poprawy lub nie uwzględni w nim przedstawionych uwag i wniosków, kurator podejmuje działania, które skutkują odwołaniem dyrektora przedszkola lub szkoły. W przypadku przedszkola lub szkoły prowadzonego/ej przez osobę prawną lub fizyczną, z wyjątkiem jednostki samorządu terytorialnego, niewykonanie poleceń kuratora może stanowić podstawę cofnięcia zezwolenia na działalność, co oznacza jego / jej likwidację.

Jeśli chodzi o ocenę pracy nauczycieli, kurator powołuje zespół, który rozpatruje odwołania nauczycieli od oceny pracy dokonanej przez dyrektora przedszkola lub szkoły (zob. organy odpowiedzialne za wewnętrzne zapewnianie jakości niżej).

Kurator lub jego przedstawiciel uczestniczy także w procesie awansu zawodowego nauczycieli, w którym uwzględnia się ocenę pracy nauczyciela przeprowadzoną przez dyrektora przedszkola i szkoły. Zob. informacje o awansie zawodowym nauczycieli w rozdziale 9.2.9.   

Kurator oświaty jako organ nadzoru pedagogicznego, wraz z organem prowadzącym dane przedszkole lub szkołę, dokonuje oceny pracy dyrektora przedszkola lub szkoły oraz powołuje zespół rozpatrujący odwołanie dyrektora od oceny pracy.

Organy prowadzące przedszkola i szkoły

Organ prowadzący przedszkole lub szkołę (którym dla większości przedszkoli i szkół jest jednostka samorządu terytorialnego), wraz z kuratorem oświaty dokonuje oceny pracy dyrektora przedszkola lub szkoły. 

Podobnie jak kurator oświaty, organ prowadzący uczestniczy również w procesie awansu zawodowego nauczycieli, w którym uwzględnia się ocenę pracy nauczyciela przeprowadzoną przez dyrektora przedszkola i szkoły. Zob. informacje o awansie w rozdziale 9.2.9. 

Organy odpowiedzialne za wewnętrzne zapewnianie jakości

Przepisy dotyczące wewnętrznego nadzoru pedagogicznego nie odnoszą się do przedszkoli i szkół niepublicznych, które mogą wprowadzać własne rozwiązania. W sektorze publicznym za wewnętrzny nadzór pedagogiczny, obejmujący kontrolę i wspomaganie, odpowiada dyrektor przedszkola lub szkoły (albo nauczyciel zajmujący stanowisko kierownicze, jeżeli dyrektor nie jest nauczycielem), we współpracy z innymi nauczycielami zajmującymi stanowiska kierownicze.    

Dyrektor wraz z pozostałą kadrą kierowniczą obowiązkowo przeprowadzają kontrole wewnętrzne i wykorzystują ich wyniki do doskonalenia pracy przedszkola lub szkoły. Wspomagają także nauczycieli w realizacji ich zadań, na przykład poprzez diagnozę pracy przedszkola lub szkoły, planowanie działań rozwojowych, m.in. motywowanie do doskonalenia i rozwoju zawodowego, oraz organizowanie takich działań (np. szkoleń i narad).

Na każdy rok szkolny dyrektor przygotowuje plan nadzoru pedagogicznego, który przedstawia radzie pedagogicznej przedszkola lub szkoły (organowi kolegialnemu, w którego skład wchodzi dyrektor jako przewodniczący i wszyscy nauczyciele). W planie obowiązkowo uwzględnia się określone w przepisach cele kontroli wewnętrznych, kierunki realizacji polityki oświatowej państwa oraz wnioski z nadzoru pedagogicznego w poprzednim roku szkolnym. Przepisy pozostawiają natomiast dyrektorowi swobodę decyzji o szczegółowej tematyce i liczbie kontroli wewnętrznych. Po zakończeniu roku szkolnego dyrektor przedstawia radzie wyniki i wnioski z wewnętrznego nadzoru pedagogicznego. Przepisy nie definiują wprost roli rady pedagogicznej czy indywidualnych nauczycieli w kontroli wewnętrznej.

Dyrektor dokonuje także oceny pracy nauczycieli (we współpracy z nauczycielem zajmującym stanowisko kierownicze, jeśli dyrektor nie jest nauczycielem), a przepisy w tym zakresie dotyczą zarówno przedszkoli, szkół lub placówek publicznych, jak i niepublicznych. Nauczyciel może odwołać się od decyzji dyrektora do organu zewnętrznego nadzoru pedagogicznego, którym w większości przypadków jest kurator oświaty (zob. wyżej).

Podejścia i metody zapewniania jakości

Opieka nad dziećmi w wieku do lat 3

Zewnętrzne zapewnianie jakości 

W ramach nadzoru zewnętrznego nad instytucjami opieki (żłobkami, klubami dziecięcymi i dziennymi opiekunami) istnieją określone w ogólnokrajowych przepisach wymagania i mechanizmy, które służą zapewnieniu odpowiedniej jakości opieki nad dziećmi.

Prowadzenie żłobka lub klubu dziecięcego wymaga wpisu do rejestru żłobków i klubów dziecięcych, który prowadzi wójt, burmistrz lub prezydent miasta (organ wykonawczy gminy). Oprócz podstawowych informacji (np. liczba miejsc i zapisanych dzieci, godziny pracy oraz ewentualne udogodnienia dla dzieci mających specjalnej potrzeby) wniosek zawiera decyzje odpowiednich władz lub służb potwierdzające spełnienie wymagań sanitarno-lokalowych (np. co najmniej jedno pomieszczenie, miejsce na odpoczynek dla dzieci, możliwość higienicznego spożywania posiłków) i przeciwpożarowych. Instytucja opieki może zostać wykreślona z rejestru m.in. w przypadku, gdy nie usunie w wyznaczonym terminie nieprawidłowości w zakresie prowadzenia żłobka lub klubu dziecięcego.

Również świadczenie usług w charakterze opiekuna dziennego (prowadzącego działalność na własny rachunek lub zatrudnionego przez władze lokalne, osoby fizyczne lub osoby prawne i jednostki prawne nie posiadające osobowości prawnej) wymaga wpisu do wykazu dziennych opiekunów i podmiotów zatrudniających dziennych opiekunów. Oprócz spełnienia wymogów kwalifikacyjnych dzienny opiekun jest zobowiązany do zapewnienia odpowiednich warunków lokalowych i sanitarnych, a przed wpisaniem do wykazu wójt, burmistrz lub prezydent miasta może przeprowadzić wizytację w lokalu, w którym będzie sprawowana opieka.

Przepisy ogólnokrajowe określają także maksymalną liczbę dzieci w klubie dziecięcym, liczbę dzieci, którymi w żłobku lub klubie dziecięcym może opiekować się jedna osoba, liczbę dzieci, nad którymi opiekę sprawuje opiekun dzienny (zob. rozdział 4) oraz wymogi kwalifikacyjne dla osób sprawujących opiekę nad dziećmi (zob. rozdział 4), dyrektora żłobka i osoby kierującej klubem dziecięcym (zob. rozdział 10.1). 

Szczegółowe standardy opieki są określane przez władze gminy jako odpowiedzialne za nadzór nad instytucjami opieki. Rada gminy (organ stanowiący i kontrolny) uchwala plan nadzoru, który realizuje wójt, burmistrz lub prezydent miasta (organ wykonawczy gminy). Nadzór zewnętrzny obejmuje zgodność z wymogami określonymi w przepisach oraz standardami opieki przyjętymi w gminie.

Kontrole (tzw. czynności nadzorcze), przeprowadzane przez osoby wskazane przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, dotyczą zgodności działalności instytucji opieki z przepisami oraz standardami opieki przyjętymi przez władze gminy. Osoby przeprowadzające kontrolę mogą odbywać wizytacje w miejscu sprawowania opieki, sprawdzać dokumentację dotyczącą pracowników oraz żądać dodatkowych informacji i wyjaśnień.

Jeśli kontrola wykaże, że instytucja opieki nie spełnia określonych w przepisach wymogów prowadzenia działalności lub standardów opieki, organ nadzorujący zobowiązuje ją do usunięcia nieprawidłowości. Kontrolowana instytucja ma prawo zgłoszenia organowi nadzoru umotywowanych zastrzeżeń dotyczących ustaleń pokontrolnych. Jeżeli nieprawidłowości nie zostaną usunięte w wyznaczonym terminie, wójt, burmistrz lub prezydent miasta wykreśla żłobek lub klub dziecięcy z rejestru lub dziennego opiekuna z wykazu.

Wewnętrzne zapewnianie jakości 

Dyrektor żłobka, osoba kierująca klubem dziecięcym lub dzienny opiekun odpowiadają za zgodność działalności z przepisami i jakość opieki, ale przepisy ogólnokrajowe nie określają konkretnych mechanizmów, które można by określić jako wewnętrzne zapewnianie jakości. Przyznają jedynie m.in. następujące kompetencje radzie rodziców (reprezentującej ogół rodziców dzieci uczęszczających do żłobka lub klubu dziecięcego):

• występowanie do dyrektora / osoby kierującej i podmiotu prowadzącego żłobek lub klub dziecięcy z inicjatywami, wnioskami i opiniami we wszystkich sprawach dotyczących żłobka klubu dziecięcego, w tym w szczególności w zakresie prowadzenia zajęć edukacyjnych;

• wgląd do dokumentacji dotyczącej norm żywienia;

• przeprowadzanie wizytacji pomieszczeń i zgłaszanie ewentualnych nieprawidłowości do dyrektora / osoby kierującej, a w razie nieusunięcia nieprawidłowości – do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.

Szczegółowe rozwiązania w zakresie zapewniania jakości opieki mogą być określone w statucie przyjętym przez organ prowadzący placówkę lub jej regulaminie organizacyjnym przyjętym przez dyrektora / osobę kierującą placówką, w którym uwzględnia się standardy opieki wprowadzone przez władze gminy.

Nieobowiązkowe standardy opieki obejmujące zewnętrzne i wewnętrzne zapewnianie jakości 

Standardy opieki nad dziećmi, które zostały określone w przepisach ogólnokrajowych we wrześniu 2023 r., tworzą jednolite ramy zapewniania jakości, ale mają obecnie charakter nieobowiązkowy (zob. też część wstępną do rozdziału 11 oraz „Reformy w ostatniej dekadzie” w części wstępnej podrozdziału 11.1). Standardy obejmują 5 bloków tematycznych, na podstawie których podmiot prowadzący żłobek lub klub dziecięcy, podmiot zatrudniający dziennego opiekuna lub samozatrudniony dzienny opiekun mogą opracować plan opiekuńczo-wychowawczo-edukacyjny. Plan przedstawia sposób realizacji standardów. 

Poniżej przedstawiono bloki tematyczne wraz z najważniejszymi elementami, w szczególności dla standardu dotyczącego edukacji oraz monitoringu i ewaluacji (odpowiednie rozporządzenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej określa szczegółowo elementy każdego standardu). 

Praca z dzieckiem zgodnie z celami pedagogicznymi, opiekuńczymi, wychowawczymi i edukacyjnymi dostosowanymi do formy opieki: 

• Zapewnienie przez osoby sprawujące opiekę komfortowej i bezpiecznej atmosfery podczas pobytu dziecka w instytucji opieki; 

• Edukacja: rozwój umiejętności motorycznych przez codzienne zabawy ruchowe, wspierające koordynację ruchowo-wzrokową, rozwój umiejętności językowych przez nawiązanie werbalnej interakcji z dziećmi, rozwój umiejętności samoobsługi, rozwój kompetencji poznawczych i sensorycznych, kształtowanie i trening koncentracji i uwagi, rozwój kreatywności dzieci poprzez stwarzanie im możliwości samodzielnego badania różnorodnych obiektów, poznawania możliwości ruchowych swojego ciała, eksplorowania przestrzeni, podejmowania decyzji i dokonywania wyborów;

• rozwój kompetencji społecznych i emocjonalnych takich jak: budowanie pewności siebie u dziecka, rozwijanie umiejętności komunikacji społecznej, wchodzenie w interakcje z innymi osobami, nawiązywanie prawidłowych relacji społecznych i nabywanie szacunku dla innych osób;

• przebieg procesu adaptacji dziecka, w celu zwiększenia zaufania rodziców do instytucji opieki oraz zapewnienia właściwego rozwoju emocjonalnego dziecka;

• przestrzeganie zasad higieny, z poszanowaniem indywidualnych potrzeb dzieci; 

Bezpieczeństwo dzieci: zasady pobytu; procedury zapobiegania wypadkom i rozprzestrzeniania się chorób, postępowania w razie wypadku oraz w przypadku podejrzenia stosowania pomocy; 

Organizacja pracy, rozwój i bezpieczeństwo kadry: warunki stymulujące rozwój dziecka, metody pracy z dzieckiem uwzględniające jego indywidualne potrzeby, zainteresowania i umiejętności oraz respektowanie indywidualnego rytmu życia dziecka; prawa i obowiązki osób sprawujących opiekę; organizacja pracy umożliwiająca wypełnianie obowiązków innych niż opieka (np. planowanie zajęć, kontakty z rodzicami, współpraca z innymi pracownikami i specjalistami); wspieranie rozwoju zawodowego osób sprawujących opiekę. 

Monitoring i ewaluacja: 

• wdrożenie procedury obserwacji i monitorowania rozwoju dziecka, opracowywanej dla każdego dziecka przez osobę sprawującą opiekę oraz rodziców;

• przeprowadzanie, co najmniej raz w roku, analizy satysfakcji rodziców w zakresie świadczonych usług;

• weryfikowanie, co najmniej raz na dwa lata, realizacji celów dotyczących standardów pracy z dzieckiem; 

• przeprowadzanie, co najmniej raz na dwa lata, przez dyrektora żłobka, osobę kierującą klubem dziecięcym lub podmiot zatrudniający dziennego opiekuna oceny pracy osób sprawujących opiekę (a w przypadku samozatrudnionego dziennego opiekuna –samooceny pracy); ocena obejmuje m.in. postawę, zaangażowanie, relacje z dziećmi i rodzicami, organizację pracy, rzetelność i odpowiedzialność; 

• określenie, na podstawie (samo-)oceny pracy, obszarów wymagających aktualizacji lub rozwoju wiedzy i umiejętności osoby sprawującej opiekę; obszary te określa dyrektor żłobka lub osoba kierująca klubem dziecięcym oraz podmiot prowadzący żłobek lub klub dziecięcy lub podmiot zatrudniający dziennego opiekuna, wspólnie z osobami / osobą sprawującymi/cą opiekę, lub samozatrudniony dzienny opiekun; 

  • ocena pracy dyrektora przedszkola lub szkoły (lub innej placówki systemu oświaty);

Współpraca osób sprawujących opiekę nad dziećmi z rodzicami: udzielanie wszelkich informacji o przebiegu opieki oraz przeprowadzanie, na bieżąco i regularnie, konsultacji w sprawie potrzeb i rozwoju dziecka. 

Wychowanie przedszkolne i edukacja szkolna

W poniższym podrozdziale przedstawiono następujące mechanizmy zapewniania jakości:

Zewnętrzne zapewnianie jakości:

• kontrola w ramach zewnętrznego nadzoru pedagogicznego;

Wewnętrzne zapewnianie jakości:

• kontrola w ramach wewnętrznego nadzoru pedagogicznego;

• ocena pracy nauczycieli.

System oceny nauczycieli nie przewiduje mechanizmów oceny kandydatów do zawodu nauczycielskiego; warunki podejmowania pracy w tym zawodzie zostały przedstawione w rozdziale 9.1. Procedura awansu zawodowego nauczycieli obejmuje egzamin lub rozmowę kwalifikacyjną, w trakcie którego/ej ocenia się m.in. wiedzę i umiejętności nauczycieli, oraz uwzględnia ocenę ich pracy, przeprowadzaną w ramach wewnętrznego zapewniania jakości. Informacje o awansie przedstawiono w rozdziale 9.2.9. 

Zewnętrzne zapewnianie jakości

Kontrola

Celem kontroli jest ocena:

1. stanu przestrzegania przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej przedszkola lub szkoły;

2. przebiegu procesów kształcenia i wychowania w przedszkolu lub szkole;

3. efektów działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej przedszkola lub szkoły.

Kontrolom zewnętrznym podlegają zarówno publiczne, jak i niepubliczne przedszkola i szkoły (oraz inne placówki publiczne i niepubliczne należące do systemu oświaty). 

Zakres, tematyka i częstotliwość kontroli

Tematykę kontroli zewnętrznych określa Minister Edukacji Narodowej na każdy rok szkolny (zob. niżej). Kontrole mogą dotyczyć dowolnych obszarów działalności przedszkoli i szkół, które wchodzą w zakres nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez Ministra i kuratorów oświaty. 

Zgodnie z przepisami nadzorowi pedagogicznemu podlega w szczególności:

1. posiadanie przez nauczycieli wymaganych kwalifikacji do prowadzenia przydzielonych im zajęć;

2. realizacja podstaw programowych i ramowych planów nauczania;

3. przestrzeganie zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów, a także przestrzeganie przepisów dotyczących obowiązku szkolnego oraz obowiązku nauki;

4. przestrzeganie statutu przedszkola lub szkoły;

5. przestrzeganie praw dziecka i praw ucznia oraz upowszechnianie wiedzy o tych prawach;

6. zapewnienie uczniom bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki.

W zakres nadzoru pedagogicznego wchodzą także działania, jakie przedszkola i szkoły są zobowiązane podejmować w celu tworzenia optymalnych warunków dla swej działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej, zapewnienia każdemu uczniowi warunków do jego rozwoju oraz podnoszenia jakości pracy i rozwoju organizacyjnego przedszkola lub szkoły. Działania podejmowane w tym celu mają dotyczyć:

• efektów w zakresie kształcenia, wychowania i opieki oraz realizacji celów i zadań statutowych;

• organizacji procesów kształcenia, wychowania i opieki;

• tworzenia warunków do rozwoju i aktywności, w tym kreatywności, uczniów;

• współpracy z rodzicami i środowiskiem lokalnym;

• zarządzania przedszkolem lub szkołą.

Aspekty te są uwzględnione w określonych przepisami wymaganiach wobec przedszkoli i szkół, a w związku z tym mogą też być przedmiotem oceny w trakcie kontroli zewnętrznych (wymagania te określały zakres ewaluacji zewnętrznych przeprowadzanych do roku szkolnego 2020/2021 włącznie – zob. „Reformy w ostatniej dekadzie” w podrozdziale 11.1). Wymagania są wspólne dla placówek wychowania przedszkolnego oraz szkół (jednakowe wymagania dla szkół na wszystkich poziomach edukacji i innych placówek, włącznie ze szkołami i innymi placówkami kształcącymi dorosłych) z wyjątkiem tego, że w przypadku szkół i placówek uwzględnia się dodatkowo wyniki egzaminów zewnętrznych dla uczniów. 

Przepisy określają 9 przedstawionych niżej ogólnych wymagań dla przedszkoli, szkół i placówek wraz z bardziej szczegółową charakterystyką.

Nr.	Wymagania wobec przedszkoli	Wymagania wobec szkół (i placówek)
1.	Procesy wspomagania rozwoju i edukacji dzieci są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się.	Procesy edukacyjne są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się.
2.	Dzieci nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej.	Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej.
3.	Dzieci są aktywne.	Uczniowie są aktywni.
4.	Kształtowane są postawy i respektowane normy społeczne.	Kształtowane są postawy i respektowane normy społeczne.
5.	Przedszkole wspomaga rozwój dzieci, z uwzględnieniem ich indywidualnej sytuacji.	Szkoła wspomaga rozwój uczniów, z uwzględnieniem ich indywidualnej sytuacji.
6.	Rodzice są partnerami przedszkola.	Rodzice są partnerami szkoły.
7.	Przedszkole współpracuje ze środowiskiem lokalnym na rzecz wzajemnego rozwoju.	Szkoła współpracuje ze środowiskiem lokalnym na rzecz wzajemnego rozwoju.
8.	Przedszkole w planowaniu pacy uwzględnia wnioski z analizy badań zewnętrznych i wewnętrznych.	Szkoła, organizując procesy edukacyjne, uwzględnia wnioski z analizy wyników egzaminów zewnętrznych oraz innych badań zewnętrznych i wewnętrznych.
9.	Zarządzanie przedszkolem służy jego rozwojowi.	Zarządzanie szkołą służy jej rozwojowi.

Przepisy nie określają częstotliwości kontroli zewnętrznych w poszczególnych przedszkolach czy szkołach. Kontrole mają charakter zarówno planowy, jak i doraźny. Kontrole planowe są obowiązkowo przeprowadzane przez kuratoria oświaty w każdym roku szkolnym, ale ich tematyka oraz liczba objętych nimi przedszkoli i szkół są zróżnicowane w poszczególnych latach. Kontrole doraźne mają miejsce w przypadku, gdy wystąpi potrzeba podjęcia działań nieprzewidzianych w planie nadzoru pedagogicznego na dany rok szkolny.

Na każdy rok szkolny Minister Edukacji Narodowej ustala kierunki realizacji polityki oświatowej państwa, które – oprócz kierunków polityki – obejmują zadania w zakresie nadzoru pedagogicznego dla kuratorów oświaty, włącznie z tematyką kontroli, oraz zatwierdza arkusze kontroli, które określają szczegółowe kryteria oceny. W roku szkolnym 2024/2025 kontrole będą dotyczyły następującej tematyki:

• przedszkola specjalne, szkoły podstawowe specjalne i szkoły ponadpodstawowe specjalne zorganizowane w podmiotach leczniczych: zgodność z przepisami prawa oświatowego organizacji kształcenia oraz warunków i form realizowania specjalnych działań opiekuńczo-wychowawczych;

• szkoły podstawowe: zgodność organizacji doradztwa zawodowego z przepisami prawa oświatowego;

• publiczne szkoły podstawowe ogólnodostępne: sprawowanie nadzoru pedagogicznego przez dyrektora oraz realizacja zadań w zakresie doskonalenia zawodowego nauczycieli w szkołach uzyskujących najniższe wyniki z egzaminu ósmoklasisty. 

  • ukończyli formy doskonalenia zawodowego w zakresie administracji lub zarządzania lub

Kurator oświaty w każdym województwie opracowuje na każdy rok szkolny plan nadzoru pedagogicznego, uwzględniając wnioski z nadzoru pedagogicznego w poprzednim roku oraz ustalone przez Ministra kierunki realizacji polityki oświatowej. Plan nadzoru określa tematykę kontroli oraz liczbę przedszkoli i / lub innych form wychowania przedszkolnego oraz poszczególnych typów szkół podlegających kontroli. 

Wizytatorzy przeprowadzający kontrole

Kontrole przeprowadzają osoby lub zespoły wyznaczone przez kuratora oświaty spośród wizytatorów pracujących w danym kuratorium (ale w przypadku szkół i placówek, nad którymi nadzór pedagogiczny jest sprawowany przez więcej niż jeden organ, np. szkół artystycznych czy rolniczych (zob. rozdział 11.1.1 – Organy odpowiedzialne), przepisy umożliwiają wyznaczenie wspólnego zespołu).

Kwalifikacje wizytatorów przeprowadzających kontrole są określone w przepisach. Mogą nimi być wyłącznie nauczyciele mianowani lub dyplomowani (nauczyciele posiadający jeden z dwóch stopni awansu zawodowego przewidzianych dla nauczycieli w systemie oświaty), którzy legitymują się dyplomem magisterskim oraz: 

• posiadają co najmniej 2-letni staż pracy na stanowisku kierowniczym w przedszkolu, szkole, placówce bądź zakładzie kształcenia nauczycieli lub

• posiadają co najmniej 2-letni staż pracy w organie nadzoru pedagogicznego bądź organie prowadzącym przedszkole, szkołę lub placówkę na stanowisku związanym z organizacją pracy przedszkoli, szkół i placówek; 

Stanowisko wizytatora mogą także objąć nauczyciele akademiccy posiadający co najmniej 5-letni staż pracy w uczelni i ukończone formy doskonalenia w zakresie administracji lub zarządzania.

Zob. też informacje o warunkach pracy wizytatorów w rozdziale 10.2. „Kadra monitorująca jakość kształcenia we wczesnej opiece i edukacji oraz edukacji szkolnej”.

Procedura kontroli

Kurator oświaty zawiadamia dyrektora przedszkola lub szkoły o terminie i tematyce kontroli co najmniej 7 dni przed jej rozpoczęciem. Kontrola dotycząca stanu przestrzegania przepisów prawa nie powinna trwać dłużej niż 2 dni, a kontrola, której celem jest ocena przebiegu procesów kształcenia lub wychowania i / lub efektów działalności, nie powinna trwać dłużej niż 5 dni w ciągu kolejnych 2 tygodni.

W trakcie kontroli wykorzystuje się arkusze kontroli zatwierdzone przez Ministra Edukacji Narodowej. Przepisy nie określają szczegółowo przebiegu kontroli, ale wizytatorzy mają prawo:

• wstępu do przedszkoli i szkół;

• wglądu do prowadzonej przez przedszkole lub szkołę dokumentacji dotyczącej przebiegu nauczania, wychowania i opieki oraz organizacji pracy i dokumentów nauczycieli i innych osób potwierdzających ich kwalifikacje lub przygotowanie do prowadzenia danych zajęć;

• udziału w posiedzeniu rady pedagogicznej, po uprzednim powiadomieniu dyrektora przedszkola lub szkoły,

• wstępu w charakterze obserwatora na zajęcia dydaktyczne, wychowawcze, opiekuńcze i inne zajęcia organizowane przez przedszkole lub szkołę,

• przeprowadzania badań służących ocenie efektywności działalności dydaktycznej, wychowawczej oraz opiekuńczej przedszkoli i szkół.

Po przeprowadzeniu wizytacji wizytator lub zespół przygotowuje protokół kontroli, który zawiera opis ustalonego stanu faktycznego, włącznie ze stwierdzonymi nieprawidłowościami, wnioski wynikające z kontroli oraz zalecenia wraz z terminem ich realizacji. Kurator oświaty przekazuje protokół dyrektorowi przedszkola lub szkoły, który może zgłosić pisemne i umotywowane zastrzeżenia. W protokole wprowadza się zmiany, jeżeli kurator uzna zastrzeżenia dyrektora za zasadne. Jeżeli całość lub część zastrzeżeń dyrektora nie została uwzględniona, kurator przygotowuje pisemne stanowisko i przekazuje je dyrektorowi.

Skutki kontroli

Jeżeli kontrola (lub inne działanie organu nadzoru pedagogicznego) wykaże, że działalność przedszkola lub szkoły narusza przepisy prawa, kurator oświaty poleca usunięcie uchybień w wyznaczonym terminie. W przypadku stwierdzenia niedostatecznych efektów kształcenia lub wychowania, kurator poleca dyrektorowi przedszkola lub szkoły opracowanie programu poprawy efektywności kształcenia lub wychowania wraz z harmonogramem jego wdrażania. Dokumenty te są przygotowywane w uzgodnieniu z organem prowadzącym przedszkole lub szkołę i muszą uwzględniać uwagi i wnioski przedstawione przez kuratora, a harmonogram wymaga akceptacji kuratora.

Jeżeli dyrektor przedszkola lub szkoły nie usunie uchybień w wyznaczonym terminie, nie opracuje lub nie wdroży programu poprawy zgodnie z zatwierdzonym harmonogramem lub nie uwzględni w nim przedstawionych uwag i wniosków, kurator składa wniosek o odwołanie dyrektora do organu prowadzącego. Wniosek jest wiążący dla tego organu. W przypadku przedszkola lub szkoły prowadzonej przez osobę fizyczną lub prawną, z wyjątkiem jednostki samorządu terytorialnego, niewykonanie poleceń kuratora może prowadzić do cofnięcia zezwolenia na jego / jej utworzenie, co oznacza wykreślenie z ewidencji i likwidację.

Publikowanie i wykorzystanie protokołów kontroli

Informacje dotyczące zakresu i wyników kontroli, w tym stwierdzonych nieprawidłowości, oraz wnioski i zalecenia są gromadzone na elektronicznej platformie nadzoru pedagogicznego. Pracownicy ministerstw sprawujących nadzór pedagogiczny i podległych im jednostek i organów oraz pracownicy kuratoriów oświaty wykonujący zadania w ramach nadzoru (zob. organy odpowiedzialne za zewnętrzne zapewnianie jakości wyżej) mają dostęp do platformy w zakresie wykorzystania narzędzi nadzoru do przeprowadzania kontroli, analizy danych i opracowania wyników. Organy prowadzące przedszkola i szkoły mogą korzystać z narzędzi dostępnych na platformie w zakresie dotyczącym wyników nadzoru pedagogicznego w prowadzonych przez nie przedszkolach i szkołach, a dyrektorzy, nauczyciele, uczniowie i rodzice – w trakcie kontroli w danym przedszkolu lub szkole w celu udzielania informacji na pytania zawarte w narzędziach nadzoru.

Co roku kuratorzy oświaty obowiązkowo opracowują dla Ministra Edukacji Narodowej raporty z wynikami nadzoru pedagogicznego, w tym kontroli, w swym województwie i publikują zbiorcze raporty z kontroli na stronach internetowych kuratoriów. Kuratorzy wykorzystują wnioski do opracowania planu nadzoru pedagogicznego na kolejny rok szkolny, z uwzględnieniem konkretnych działań służących podnoszeniu jakości. Raporty kuratorów umożliwiają analizę porównawczą działalności przedszkoli, szkół i placówek na poziomie krajowym i są wykorzystywane przez Ministra przy określaniu głównych kierunków polityki oświatowej, włącznie z zadaniami w zakresie nadzoru, na kolejny rok szkolny.

Ocena pracy dyrektora przedszkola lub szkoły

Przepisy dotyczące oceny pracy dyrektora mają zastosowanie do dyrektorów przedszkoli i szkół publicznych, włącznie z prowadzonymi przez osoby fizyczne lub osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego, a także do dyrektorów będących nauczycielami w przedszkolach i placówkach niepublicznych prowadzonych przez osoby fizyczne lub osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego oraz w szkołach niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych.

Ocena pracy dyrektora nie jest obowiązkowa i przepisy nie określają częstotliwości oceny. Wskazano w nich jedynie, że ocena ma miejsce w ciągu 3 miesięcy od dnia złożenia wniosku w tej sprawie, a ponownej oceny można dokonać w dowolnym czasie, nie wcześniej jednak niż po upływie roku od poprzedniej oceny.

Ocenę przeprowadza się z inicjatywy dyrektora lub na wniosek:

• organu sprawującego nadzór pedagogiczny (którym dla większości przedszkoli i szkół jest kurator oświaty);

• organu prowadzącego przedszkole lub szkołę (którym dla większości przedszkoli i szkół jest jednostka samorządu terytorialnego);

• rady przedszkola lub szkoły (w której skład wchodzą przedstawiciele nauczycieli, rodziców i uczniów), jeśli została utworzona, lub rady pedagogicznej (w której skład wchodzą dyrektor i wszyscy nauczyciele);

• rady rodziców przedszkola lub szkoły (w której skład wchodzą przedstawiciele rodziców wszystkich uczniów). 

Oceny dokonuje się po zasięgnięciu opinii rady przedszkola lub szkoły i zakładowych organizacji związkowych.

Zakres i kryteria oceny pracy

Ocena dotyczy stopnia realizacji obowiązków dyrektora, a dodatkowo obowiązków nauczyciela w przypadku dyrektora będącego nauczycielem, które są określone w przepisach..

Obowiązkowe kryteria oceny pracy:

1. organizowanie pracy szkoły zgodnie z przepisami prawa;

2. planowanie i organizowanie pracy rady pedagogicznej, realizowanie zadań zgodnie z uchwałami stanowiącymi rady pedagogicznej i rady szkoły, o ile organy te działają, a także zgodnie z rozstrzygnięciami organu sprawującego nadzór pedagogiczny i organu prowadzącego szkołę;

3. współdziałanie z innymi organami szkoły oraz zapewnienie efektywnego przepływu informacji między tymi organami;

4. prawidłowość prowadzenia i przechowywania dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej lub innej dokumentacji dotyczącej realizowania zadań statutowych szkoły;

5. tworzenie warunków do realizacji zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych oraz zapewnienie uczniom i nauczycielom bezpieczeństwa w czasie zajęć organizowanych przez szkołę;

6. sprawowanie nadzoru pedagogicznego (jeżeli dyrektor jest nauczycielem, a w innym przypadku dotyczy to nauczyciela zajmującego stanowisko kierownicze);

7. wdrażanie działań zapewniających podnoszenie jakości pracy szkoły;

8. organizowanie dla uczniów pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz realizacja zaleceń wynikających z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego;

9. podejmowanie działań wychowawczych i profilaktycznych w szkole oraz tworzenie warunków do działań prozdrowotnych;

10. tworzenie warunków do respektowania praw dziecka i praw ucznia, w tym praw ucznia niepełnosprawnego, oraz upowszechnianie wiedzy o tych prawach;

11. podejmowanie działań mających na celu wspieranie rozwoju uczniów, w tym uczniów niepełnosprawnych, oraz tworzenie warunków do aktywnego i pełnego uczestnictwa uczniów w życiu szkoły i środowiska pozaszkolnego;

12. wspieranie nauczycieli w rozwoju i doskonaleniu zawodowym;

13. doskonalenie własnych kompetencji kierowniczych;

14. współpraca ze środowiskiem lokalnym i partnerami społecznymi oraz budowanie pozytywnego wizerunku szkoły;

15. prawidłowość dysponowania przyznanymi szkole środkami budżetowymi oraz pozyskanymi przez szkołę środkami pochodzącymi z innych źródeł;

16. prawidłowość wykonywania czynności w sprawach z zakresu prawa pracy w stosunku do pracowników szkoły, w tym dokonywania oceny ich pracy.

Jeżeli dyrektor będący nauczycielem prowadzi zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, ocena obejmuje także obowiązkowe kryteria oceny pracy nauczyciela oraz jedno kryterium wybrane przez dyrektora spośród dodatkowych kryteriów oceny pracy nauczyciela. Obowiązkowe i dodatkowe kryteria oceny pracy nauczyciela przedstawiono w podrozdziale „Wewnętrzne zapewnianie jakości – ocena nauczycieli” niżej.

Jeżeli dyrektor nie prowadzi zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, ocena pracy obejmuje także dwa kryteria spośród obowiązkowych kryteriów oceny pracy nauczycieli, tj.:

• znajomość praw dziecka, w tym praw określonych w Konwencji ONZ o prawach dziecka z dnia 20 listopada 1989 r., ich realizacja oraz kierowanie się dobrem ucznia i troską o jego zdrowie z poszanowaniem jego godności osobistej;

• kształtowanie u uczniów szacunku do drugiego człowieka, świadomości posiadanych praw oraz postaw: obywatelskiej, patriotycznej i prospołecznej, w tym przez własny przykład nauczyciela.

Procedura, wyniki i konsekwencje oceny pracy

Oceny dokonuje organ nadzoru pedagogicznego w porozumieniu z organem prowadzącym przedszkole lub szkołę. Jeżeli organ prowadzący jest równocześnie organem nadzoru pedagogicznego, oceny dokonuje organ nadzoru.

Te dwa organy dokonują oddzielnie tzw. ocen cząstkowych dotyczących określonych obowiązków kierowniczych, a w odniesieniu do pewnych obowiązków ocena cząstkowa jest dokonywana wspólnie przez obydwa organy. Organ nadzoru pedagogicznego ocenia pracę dyrektora w zakresie kryteriów obowiązkowych, które są określone w punktach 6, 10 i 11 wyżej oraz obowiązkowych i dodatkowych kryteriów oceny pracy nauczyciela (zob. ocena pracy nauczyciela niżej). Organ prowadzący przedszkole lub szkołę ocenia pracę dyrektora w zakresie obowiązkowych kryteriów określonych w punktach 15 i 16 wyżej. Z kolei organ nadzoru pedagogicznego w porozumieniu z organem prowadzącym ocenia pracę dyrektora w zakresie obowiązkowych kryteriów określonych w punktach 1-5, 7-9 i 12-14 wyżej.

Organy te określają poziom spełniania przez dyrektora kryteriów oceny pracy w punktach.

Jeżeli dyrektor prowadzi zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, stosuje się następującą skalę punktacji:

1. od 0 do 10 punktów – w odniesieniu do obowiązkowych kryteriów oceny pracy dyrektora;

2. od 0 do 30 punktów – w odniesieniu do obowiązkowego kryterium oceny pracy nauczyciela, które dotyczy poprawności merytorycznej i metodycznej prowadzonych zajęć;

3. od 0 do 5 punktów – w odniesieniu do obowiązkowych kryteriów oceny pracy nauczyciela (m.in. dbałość o odpowiednie warunki nauki, wychowania i opieki; znajomość praw dziecka, wspieranie rozwoju uczniów i kształtowania ich postaw; współpraca z innymi nauczycielami i rodzicami; doskonalenie zawodowe; przestrzeganie przepisów prawa) oraz dodatkowego kryterium oceny pracy nauczyciela wybranego przez dyrektora.

Jeżeli dyrektor nie prowadzi zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, stosuje się następującą skalę punktacji:

1. od 0 do 10 punktów – w odniesieniu do obowiązkowych kryteriów oceny pracy dyrektora;

2. od 0 do 5 punktów – w odniesieniu do obowiązkowych kryteriów oceny pracy nauczyciela, które dotyczą znajomości praw dziecka oraz kształtowania u uczniów postaw obywatelskich, patriotycznych i prospołecznych (zob. wyżej dwa obowiązkowe kryteria oceny pracy nauczyciela, które mają zastosowanie do dyrektora nieprowadzącego zajęć).

Podobnie jak w przypadku nauczycieli ocena pracy dyrektorów będących i niebędących nauczycielami kończy się stwierdzeniem uogólniającym:

• ocena wyróżniająca: co najmniej 90% maksymalnej liczby punktów;

• ocena bardzo dobra: od 75% do 89.99% maksymalnej liczby punktów;

• ocena dobra: od 55% do 74.99%;

• ocena negatywna: poniżej 55%.

Dyrektor może odwołać się od oceny swej pracy do organu nadzoru pedagogicznego, który dokonał oceny. Wnioski rozpatruje zespół oceniający powołany przez organ nadzoru, w którego skład wchodzą przedstawiciele organu nadzoru pedagogicznego, organu prowadzącego, rady przedszkola lub szkoły albo – jeśli nie została powołana – rady rodziców, powołany na wniosek dyrektora nauczyciel-doradca metodyczny lub nauczyciel-konsultant (zob. informacje o nauczycielach-doradcach i konsultantach w rozdziale 10.3) oraz przedstawiciel organizacji związkowej.

Konsekwencją negatywnej oceny pracy jest odwołanie dyrektora przez organ, który powierzył mu to stanowisko.

Wewnętrzne zapewnianie jakości

Omówione niżej kontrole wewnętrzne są obowiązkowe zarówno na poziomie wychowania przedszkolnego, jak i w edukacji szkolnej, ale wyłącznie w odniesieniu do przedszkoli i szkół publicznych (oraz innych publicznych placówek systemu oświaty). Przedszkola i szkoły niepubliczne (oraz inne placówki niepubliczne systemu oświaty) mogą wprowadzać inne rozwiązania w tym zakresie. Rozwiązania w zakresie oceny nauczycieli dotyczą zarówno sektora publicznego, jak i niepublicznego. 

Kontrola

Podobnie jak kontrole zewnętrzne, kontrole wewnętrzne są przeprowadzane w ramach nadzoru pedagogicznego i mają na celu ocenę:

1. stanu przestrzegania przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej przedszkola lub szkoły;

2. przebiegu procesów kształcenia i wychowania w przedszkolu lub szkole;

3. efektów działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej przedszkola lub szkoły.

Podobnie jak kontrole zewnętrzne, kontrole wewnętrzne mają charakter planowy i doraźny. Zgodnie z przepisami planowe kontrole odbywają się obowiązkowo w każdym roku szkolnym. Kontrole przeprowadza się na podstawie planu nadzoru pedagogicznego, przygotowywanego na każdy rok szkolny przez dyrektora przedszkola lub szkoły i przedstawianego jego / jej radzie pedagogicznej (organowi kolegialnemu, w którego skład wchodzi dyrektor i wszyscy nauczyciele). Plan nadzoru określa tematykę i terminy planowanych kontroli.

W planie nadzoru pedagogicznego należy uwzględnić kierunki realizacji polityki oświatowej państwa, ustalane na każdy rok szkolny przez Ministra Edukacji Narodowej, oraz wnioski z nadzoru pedagogicznego w poprzednim roku szkolnym. W tych ramach dyrektorzy ustalają szczegółową tematykę kontroli zgodnie ze specyficznymi potrzebami przedszkola lub szkoły.

Przepisy nie określają szczegółowo procedury kontroli wewnętrznych. Stwierdzają jedynie, że dyrektor przedszkola lub szkoły przeprowadza kontrole we współpracy z pozostałą kadrą kierowniczą, a w tym celu:

• analizuje dokumentację przebiegu nauczania;

• obserwuje prowadzone przez nauczycieli zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze oraz inne zajęcia i czynności wynikające z działalności statutowej przedszkola lub szkoły.

W praktyce oznacza to, że obserwacja może obejmować zarówno hospitacje lekcji i innych zajęć, jak i na przykład obserwację spotkań nauczycieli z rodzicami.

Wyniki i wnioski z kontroli w danym roku szkolnym są przedstawiane przez dyrektora radzie pedagogicznej w sprawozdaniu z wewnętrznego nadzoru pedagogicznego. Wyniki kontroli wewnętrznych nie są publikowane, ale są obowiązkowo wykorzystywane do doskonalenia jakości pracy przedszkola lub szkoły oraz uwzględniane w kontroli zewnętrznej.

Ocena pracy nauczycieli

Ocena pracy jest obowiązkowa dla nauczycieli początkujących, tj. nauczycieli, którzy posiadają kwalifikacje wymagane do wykonywania zawodu nauczyciela, ale nie posiadają stopnia awansu zawodowego (tj. stopnia nauczyciela mianowanego – pierwszego z dwóch stopni awansu nauczycieli) i odbywają przygotowanie do zawodu (zob. informacje o przygotowaniu do zawodu w rozdziale 9.2.3). Ocenę pracy przeprowadza się w drugim i ostatnim roku przygotowania do zawodu (oraz w ostatnim roku dodatkowego przygotowania, jeśli nauczyciel odbywa takie przygotowanie, ponieważ nie spełnił warunków jego ukończenia, określonych w przepisach). 

Ocenę pracy powiązaną z awansem zawodowym na stopień nauczyciela dyplomowanego (drugi i najwyższy stopień w systemie awansu) przeprowadza się na wniosek nauczyciela mianowanego, który zamierza ubiegać się o awans. W tym przypadku ocena nie jest określana w przepisach jako obowiązkowa, ale uzyskanie co najmniej bardzo dobrej oceny pracy stanowi jeden z warunków awansu (zob. informacje o awansie w rozdziale 9.2.9). Ocena obejmuje ostatnie 3 lata pracy poprzedzające ocenę.

W innych przypadkach ocena pracy nie jest obowiązkowa. Zgodnie z przepisami może mieć miejsce w dowolnym czasie, ale nie wcześniej niż po upływie roku od poprzedniej oceny. Ocena jest przeprowadzana z inicjatywy dyrektora przedszkola lub szkoły albo na wniosek:

• nauczyciela;

• organu sprawującego nadzór pedagogiczny nad przedszkolem lub szkołą (którym dla większości przedszkoli i szkól jest kurator oświaty);

• organu prowadzącego przedszkole lub szkołę (którym dla większości przedszkoli i szkół jest jednostka samorządu terytorialnego);

• rady szkoły (w której skład wchodzą przedstawiciele nauczycieli, rodziców i uczniów); 

• rady rodziców (w której skład wchodzą przedstawiciele rodziców wszystkich uczniów).

Zakres i kryteria oceny pracy

Ocena pracy dotyczy stopnia realizacji obowiązków dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych oraz innych obowiązków wynikających ze statutowej działalności przedszkola lub szkoły. Przepisy określają obowiązkowe i dodatkowe kryteria oceny pracy. Ocena obejmuje wszystkie kryteria obowiązkowe oraz po jednym z dodatkowych kryteriów wybranym przez dyrektora i nauczyciela zgodnie ze specyfiką jego pracy.

Obowiązkowe kryteria oceny pracy: 

1. poprawność merytoryczną i metodyczną prowadzonych zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych;

2. dbałość o bezpieczne i higieniczne warunki nauki, wychowania i opieki;

3. znajomość praw dziecka, w tym praw określonych w Konwencji o prawach dziecka, przyjętej dnia 20 listopada 1989 r, ich realizację oraz kierowanie się dobrem ucznia i troską o jego zdrowie z poszanowaniem jego godności osobistej;

4. wspieranie każdego ucznia, w tym ucznia niepełnosprawnego, w jego rozwoju oraz tworzenie warunków do aktywnego i pełnego uczestnictwa ucznia w życiu przedszkola lub szkoły oraz środowiska lokalnego;

5. kształtowanie u uczniów szacunku do drugiego człowieka, świadomości posiadanych praw oraz postaw obywatelskiej, patriotycznej i prospołecznej, w tym przez własny przykład nauczyciela;

6. współpracę z innymi nauczycielami w zakresie wynikającym z realizowanych przez przedszkole lub szkołę zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych oraz zadań statutowych;

7. przestrzeganie przepisów prawa z zakresu funkcjonowania szkoły oraz wewnętrznych uregulowań obowiązujących w przedszkolu lub szkole;

8. poszerzanie wiedzy i doskonalenie umiejętności związanych z wykonywaną pracą, w tym w ramach doskonalenia zawodowego;

9. współpracę z rodzicami (wymóg ten nie dotyczy nauczycieli pracujących w branżowych szkołach II stopnia i szkołach policealnych, które kształcą osoby dorosłe, oraz szkół dla dorosłych i placówek kształcenia ustawicznego).

Dodatkowe kryteria oceny pracy:

1. planowanie, organizowanie i prowadzenie zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych wynikających ze specyfiki szkoły i zajmowanego stanowiska, z wykorzystaniem metod aktywizujących ucznia, w tym narzędzi multimedialnych i informatycznych, dostosowanych do specyfiki prowadzonych zajęć;

2. diagnozowanie potrzeb i możliwości ucznia oraz indywidualizowanie pracy z uczniem;

3. analizowanie własnej pracy, wykorzystywanie wniosków wynikających z tej analizy do doskonalenia procesu dydaktyczno-wychowawczego i opiekuńczego oraz osiąganie pozytywnych efektów pracy;

4. wykorzystywanie w pracy wiedzy i umiejętności nabytych w wyniku doskonalenia zawodowego;

5. realizowanie zajęć i czynności, wykraczających poza obowiązkowy wymiar zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, które wynikają ze statutowych zadań szkoły (m.in. prowadzenie zajęć uwzględniających potrzeby i zainteresowania uczniów; udział w przeprowadzaniu egzaminów zewnętrznych) oraz prowadzenie konsultacji dla wychowanków, uczniów i rodziców w ramach tzw. godzin dostępności;

6. podejmowanie innowacyjnych rozwiązań organizacyjnych, programowych lub metodycznych w prowadzeniu zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych;

7. pobudzanie inicjatyw uczniów przez inspirowanie ich do działań w szkole i środowisku pozaszkolnym oraz sprawowanie opieki nad uczniami podejmującymi te inicjatywy;

8. prowadzenie oraz omawianie zajęć otwartych dla nauczycieli lub rodziców;

9. realizowanie powierzonych funkcji lub innych zadań zleconych przez dyrektora szkoły;

10. umiejętność rozwiązywania konfliktów wśród uczniów;

11. umiejętność rozpoznawania i stosowania komunikacji niewerbalnej oraz doskonalenie umiejętności komunikacyjnych;

12. opracowywanie i wdrażanie innowacyjnych programów nauczania, programów wychowawczo-profilaktycznych lub innych programów wynikających ze specyfiki szkoły lub zajmowanego stanowiska, z uwzględnieniem potrzeb uczniów;

13. przeprowadzenie ewaluacji działań wynikających z pełnionej funkcji lub zadań związanych z oświatą realizowanych poza szkołą oraz wykorzystywanie jej wyników do podnoszenia jakości pracy szkoły;

14. współpracę z Centralną Komisją Egzaminacyjną lub okręgową komisją egzaminacyjną, w szczególności w charakterze egzaminatora, autora zadań lub recenzenta, placówkami doskonalenia nauczycieli lub uczelniami w zakresie opieki nad studentami odbywającymi praktyki pedagogiczne;

15. inne szczególne osiągnięcia nauczyciela wynikające z pracy dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej nauczyciela.

Procedura i wyniki oceny pracy

Oceny pracy dokonuje dyrektor przedszkola lub szkoły (lub dyrektor wspólnie z nauczycielem zajmującym stanowisko kierownicze, jeżeli dyrektor nie jest nauczycielem). W trakcie oceny dyrektor:

• zasięga opinii rady rodziców (w typach przedszkoli i szkół, w których powołuje się taką radę);

• może zasięgnąć opinii samorządu uczniowskiego;

• z własnej inicjatywy może zasięgnąć, a na wniosek nauczyciela zasięga, opinii nauczyciela-doradcy metodycznego na temat pracy ocenianego nauczyciela, a jeśli jest to niemożliwe –opinii innego nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego;

• w przypadku nauczyciela początkującego odbywającego przygotowanie do zawodu, zasięga opinii mentora ocenianego nauczyciela.

Rada rodziców i mentor przedstawiają pisemną opinię w terminie ustalonym w przepisach, ale nieprzedstawienie opinii nie wstrzymuje procesu oceny.

Dyrektor ustala ocenę pracy po zapoznaniu nauczyciela z jej projektem i wysłuchaniu jego uwag i zastrzeżeń.

Stopień spełnienia każdego z kryteriów jest oceniany w punktach:

• od 0 do 30 punktów dla pierwszego obowiązkowego kryterium, które dotyczy poprawności merytorycznej i metodycznej prowadzonych zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych (zob. punkt 1 wyżej);

• od 0 do 5 punktów dla pozostałych kryteriów obowiązkowych oraz kryteriów dodatkowych.

Ocena kończy się jedną z czterech następujących ocen (określaną jako stwierdzenie uogólniające), zależnie od łącznej liczby uzyskanych punktów:

• ocena wyróżniająca: co najmniej 90% maksymalnej liczby punktów;

• ocena bardzo dobra: od 75% do 89,99%;

• ocena dobra: od 55% do 74,99%;

• ocena negatywna: poniżej 55%.

Nauczyciel może odwołać się od oceny dyrektora do organu nadzoru pedagogicznego. Odwołanie rozpatruje zespół powołany przez ten organ. W skład zespołu wchodzą: przedstawiciele organu nadzoru pedagogicznego, rady pedagogicznej szkoły i rady rodziców (po jednym z każdego z tych organów), doradca metodyczny lub nauczyciel-konsultant oraz – na wniosek ocenianego nauczyciela – wskazany przez niego przedstawiciel zakładowej organizacji związku zawodowego. Decyzja organu sprawującego nadzór pedagogiczny jest ostateczna.

Konsekwencje oceny pracy i wykorzystanie wyników oceny

Uzyskanie co najmniej dobrej oceny pracy stanowi jeden z warunków awansu nauczyciela początkującego na stopień nauczyciela mianowanego, a uzyskanie co najmniej bardzo dobrej oceny pracy – jeden z warunków awansu nauczyciela mianowanego na stopień nauczyciela dyplomowanego. Zob. informacje o awansie w rozdziale 9.2.9.

Konsekwencją uzyskania negatywnej oceny pracy jest rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem, niezależnie od tego, czy ocena jest powiązana z awansem zawodowym. Ponadto, zgodnie z przepisami, nauczyciel początkujący, który uzyskał negatywną ocenę pracy w drugim roku przygotowania do zawodu, nie może być ponownie zatrudniony w tej samej szkole do czasu uzyskania stopnia nauczyciela mianowanego. Po podjęciu zatrudnienia w innej szkole nauczyciel odbywa przygotowanie do zawodu w określonym w przepisach wymiarze (zob. rozdział 9.2.3), do którego nie wlicza się okresu dotychczas odbytego przygotowania do zawodu. Nauczyciel początkujący, który uzyskał negatywną ocenę pracy w ostatnim roku przygotowania do zawodu, po podjęciu zatrudnienia w innej szkole odbywa dodatkowe przygotowanie do zawodu.

Nauczyciele wykorzystują wyniki oceny pracy, gdy ubiegają się w drodze konkursu o stanowisko dyrektora. Dyrektorzy i nauczyciele wykorzystują je także w przypadku przyznawania dodatków motywacyjnych i nagród zgodnie z wewnętrznym regulaminem przedszkola lub szkoły oraz składania wniosków o nagrody do organów wyższego szczebla.

Ponadto ogólne wnioski z oceny pracy nauczycieli służą planowaniu pracy przedszkola lub szkoły. Dyrektorzy uwzględniają wyniki oceny pracy nauczycieli przy tworzeniu corocznych planów nadzoru pedagogicznego, które obejmują dwa mechanizmy nadzoru – kontrole wewnętrzne oraz wspomaganie, w tym m.in. doskonalenie zawodowe nauczycieli (zob. ogólne informacje o nadzorze pedagogicznym we wstępnej części rozdziału 11.1 i szczegółowe informacje o kontrolach wyżej).