Rodzaje szkół
W polskiej kategoryzacji szkolnictwo policealne jest zaliczane do szkolnictwa na poziomie średnim (ponadpodstawowym), natomiast zgodnie z klasyfikacją ISCED oraz Polską Ramą Kwalifikacji (art. 8 ustawy z 22 grudnia 2015 r. o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji) – do poziomu 4.
Szkoły policealne – umożliwiają osobom, które posiadają wykształcenie średnie ogólne, uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe lub po zdaniu stosownych egzaminów. Szkoły te są prowadzone przez jednostki administracji centralnej, jednostki samorządu terytorialnego oraz organizacje społeczne, wyznaniowe, stowarzyszenia i osoby fizyczne.
Nauka w szkołach policealnych trwa maksymalnie 2,5 roku.
Większość tego typu szkół to szkoły niepubliczne.
Do kategorii szeroko pojętego szkolnictwa policealnego można zaliczyć również kolegia pracowników służb społecznych (obecnie 4 jednostki na terenie całego kraju). Faktyczna rola kolegiów w systemie edukacji jest zatem marginalna. Kształcenie w kolegiach odbywa się w cyklu trzyletnim.
Dostępność szkół
Szkoły policealne – przeznaczone dla osób pełnoletnich – z zasady nie są rozmieszczone równomiernie w całym kraju. Są przeważnie ulokowane w większych ośrodkach miejskich. W celu zwiększenia dostępności część z nich dysponuje internatami (domami słuchacza). W ostatnich latach zwiększono ich dostępność poprzez modyfikację trybu kształcenia, wprowadzając na tych kierunkach, gdzie to możliwe, kształcenie na odległość.
W roku szkolnym 2021/2022 odnotowano spadek liczby szkół policealnych o ok. 7,6% w stosunku do roku poprzedniego. W tym okresie sprawozdawczym działało 1 357 takich szkół (z czego niektóre prowadzące jednocześnie kształcenie w różnych formach: stacjonarnej, wieczorowej lub zaocznej), w których naukę pobierało ok. 232,7 tys. osób (wzrost w stosunku do roku ubiegłego o 13,7%). W zdecydowanej większości (ok. 81%) szkoły policealne są prowadzone przez podmioty sektora prywatnego. Kształcenie odbywa się na ogół w systemie zaocznym (ponad 80%).
Od lat wśród słuchaczy szkół policealnych utrzymuje się wysoka przewaga liczby kobiet (aktualnie ponad 80% populacji słuchaczy) nad liczbą mężczyzn.
Warunki przyjmowania i wybór szkoły
Szkoły policealne przyjmują głównie absolwentów liceów ogólnokształcących. Z reguły nie wymagają świadectwa maturalnego, jedynie świadectwa ukończenia szkoły średniej. Natomiast do kolegiów pracowników służb społecznych przyjmowani są wyłącznie absolwenci szkół średnich posiadający świadectwo maturalne (dojrzałości). Zasady rekrutacji do szkół publicznych określa ustawa i wydane na jej podstawie przepisy wykonawcze; rekrutacja do szkół niepublicznych jest dokonywana na zasadach określanych w ich statutach.
Podział uczniów na grupy – kryterium wieku
Uczniami (słuchaczami) szkół policealnych zostają absolwenci liceów ogólnokształcących i innych szkół ponadpodstawowych – wiek uczniów I semestru to na ogół min. 19-20/21 lat, choć przejściowe zmiany wieku rozpoczęcia edukacji wpływają też na rekrutowanie w niektórych rocznikach słuchaczy w wieku 18-19/20 lat.
Podstawową jednostką organizacyjną w szkole policealnej jest oddział, grupujący uczniów lub słuchaczy na tym samym poziomie kształcenia, którzy wspólnie realizują pod kierunkiem nauczycieli ten sam program nauczania. Liczba uczniów (słuchaczy) w oddziale nie jest uregulowana prawnie, z wyjątkami dotyczącymi przede wszystkim przypadków kształcenia niepełnosprawnych.
Zajęcia z niektórych przedmiotów (np. języków obcych), a także zajęcia w ramach kształcenia zawodowego, mogą być organizowane w grupach lub w inny sposób, określony w statucie szkoły.
Organizacja roku szkolnego
Zajęcia w roku szkolnym dzielą się na dwa semestry:
- od dnia rozpoczęcia zajęć (pierwszy powszedni dzień września) do ostatniej soboty poprzedzającej ferie zimowe,
- od poniedziałku wypadającego bezpośrednio po feriach zimowych do dnia zakończenia rocznych zajęć edukacyjnych (ostatni piątek czerwca).
Przepisy o organizacji roku szkolnego dopuszczają jednak inny termin rozpoczęcia zajęć: w branżowych szkołach I stopnia, branżowych szkołach II stopnia i szkołach policealnych oraz we wszystkich typach szkół dla dorosłych zajęcia dydaktyczno-wychowawcze mogą rozpoczynać się w pierwszym powszednim dniu lutego i kończyć w ostatni piątek stycznia.
Terminy ferii zimowych są różne dla poszczególnych województw. Ferie zimowe przypadają w okresie od połowy stycznia do końca lutego i trwają 2 tygodnie. Szczegółowy termin ferii określa kurator oświaty w porozumieniu z wojewodą. W polskich szkołach są również przerwy świąteczne – bożonarodzeniowa i wielkanocna.
Szczegółowe informacje dot. organizacji roku szkolnego (daty rozpoczęcia i zakończenia roku szkolnego, daty ferii letnich i zimowych w podziale na województwa oraz daty świąt i innych dodatkowych przerw w nauce) znajdują się w corocznie aktualizowanej publikacji Eurydice zatytułowanej „The Organisation of School Time in Europe. Primary and General Secondary Education 2022/23”.
Dzienny i tygodniowy wymiar zajęć
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 kwietnia 2019 r. w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół, tygodniowy wymiar obowiązkowych zajęć edukacyjnych wynosi w szkołach policealnych:
- kształcących w formie dziennej – 28 godzin w każdym roku (56 godzin razem w dwuletnim okresie nauczania);
- kształcących w formie stacjonarnej – 19 godzin w każdym roku (38 godzin razem w dwuletnim okresie nauczania).
W szkołach kształcących w formie zaocznej łączny wymiar wszystkich zajęć obowiązkowych w semestrze wynosi 175 godzin (700 godzin w całym, dwuletnim okresie nauczania).
W przypadku rocznego, 1,5-rocznego lub 2,5-letniego okresu nauczania, podany wyżej wymiar godzin ulega odpowiedniemu zmniejszeniu lub zwiększeniu.