Od roku 2013, w ramach konsolidacji finansów publicznych oraz koordynacji działań różnych resortów, znacznie zredukowano liczbę dokumentów strategicznych. W 2017 r. Rada Ministrów przyjęła Plan oraz Strategię Odpowiedzialnego Rozwoju. W ramach Strategii  przewidziana jest reforma szkolnictwa wyższego oraz wdrożenie zintegrowanego systemu kwalifikacji. Wspomniane dokumenty jednoznacznie wskazują na edukację jako na jeden z kluczowych elementów rozwoju społecznego i regionalnego warunkującego powstanie silnej gospodarki narodowej.

Międzyresortowy Zespół ds. uczenia się przez całe życie, w tym Krajowych Ram Kwalifikacji, opracował dokument pn. „Perspektywa uczenia się przez całe życie”, który został przyjęty przez Radę Ministrów we wrześniu 2013 r.

”Perspektywa” skupia się na potrzebie większego otwarcia się edukacji formalnej na edukację inną niż formalna oraz na zintegrowaniu krajowego systemu kwalifikacji i nowym podejściu do uczenia się dorosłych. Zasadnicze cele tego dokumentu pozostają aktualne również po podjęciu w 2016 r. decyzji o przeprowadzeniu reformy systemu szkolnego, polegającej na likwidacji gimnazjów oraz odpowiednim wydłużeniu cyklu kształcenia w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych.

Zob. bliższe informacje w języku polskim na stronie https://www.gov.pl/web/edukacja/perspektywa-uczenia-sie-przez-cale-zycie.

Do głównych kierunków działania polityki LLL, zgodnie z ww. dokumentem, należy:

1. Pobudzanie kreatywności i innowacyjności osób 

• Kierunek polityki: Instytucje na wszystkich poziomach systemu edukacji powinny kłaść nacisk na potrzebę kształtowania kreatywności, przedsiębiorczości i innowacyjności. Warunkiem tego jest zapewnienie tym instytucjom autonomii programowej, możliwości tworzenia własnych dostosowanych do potrzeb otoczenia programów kształcenia i prowadzenie walidacji osiąganych efektów. Działania w tym kierunku powinny zapewniać indywidualizację podejścia do osób uczących się, zróżnicowanie metod nauczania i form organizacyjnych, promować uczenie się aktywne i praktyczne w zespołach wspólnie rozwiązujących problemy.
• Wdrażanie: Wymienione kierunki działań realizowane są w toku reformy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego oraz reformy programowej kształcenia wyższego. Obie reformy formułowane są w języku efektów kształcenia i uczenia się, a tym samym są spójnie z założeniami europejskich ram kwalifikacji. Efekty reformy kształcenia ogólnego łączone są m.in. ze wzrostem poziomu osiągnięć polskich uczniów odnotowanym w badaniu PISA 2012 w zakresie czytania, matematyki i nauk przyrodniczych oraz ograniczeniem odsetka uczniów z niskimi osiągnięciami w tych dziedzinach. W ograniczeniu tego odsetka Polska osiągnęła już cel wyznaczony dla UE na rok 2020, tj. ograniczenia tego odsetka do poziomu co najwyżej 15% (w Polsce odsetek ten wynosi 10,6% w czytaniu, 14,4% w matematyce i 9,0% w naukach przyrodniczych). Więcej informacji w języku polskim na temat reformy podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego znajduje się na stronie Ministerstwa Edukacji Narodowej

2. Integrowanie krajowego systemu kwalifikacji

• Kierunek polityki: Poszerzanie obszaru uczenia się w różnych formach (lifewide learning), w tym wchodzenie podmiotów gospodarczych i społecznych w kreowanie kompetencji na wysokim poziomie, powoduje potrzebę nowej polityki w nadawaniu kwalifikacji. Polityka ta opiera się na efektach uczenia się. Ma to przyczynić się do spełnienia zasady wypracowanej w UE w zakresie nadawania kwalifikacji – aby każdy poziom kwalifikacji był osiągalny przez osoby podążające różnymi ścieżkami kształcenia, szkolenia i kariery. Skuteczne wdrażanie tej zasady wymaga zaangażowania wielu podmiotów, które organizują różne miejsca uczenia się – w systemie oświaty, systemie szkolnictwa wyższego i poza tymi systemami.
• Wdrażanie: Ustawa o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji została uchwalona w grudniu 2015 r. Więcej informacji w języku polskim na ten temat znajduje się na stronie http://www.kwalifikacje.gov.pl (oraz poniżej). W roku 2019 przyjęto również Zintegrowaną Strategię Umiejętności 2030 (ZSU 2030), obejmującą cały system edukacji i szkoleń, opracowaną w ścisłej współpracy między wszystkimi właściwymi organami rządowymi i interesariuszami. (Zintegrowana Strategia Umiejętności 2030 (część ogólna i szczegółowa, Warszawa 2020 , MEiN, dostęp: sierpień 2023). Szczegółowe informacje dotyczące tej strategii są dostępne w rozdziale 8 Kształcenie dorosłych.

3. Upowszechnienie wczesnej opieki i edukacji

• Kierunek polityki: Dla efektywnego wsparcia rozwoju małych dzieci, w tym ich umiejętności, niezbędny jest dalszy rozwój dobrej jakości usług wczesnej opieki i edukacji w połączeniu ze wsparciem rodziców. Wsparcie to wymaga wielostronnego (międzyresortowego) podejścia. Pozwoli to na poprawę warunków rozwoju najmłodszych dzieci, w tym lepsze przygotowanie do dalszych etapów edukacji.
• Wdrażanie: Od roku 2011 Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej (MRiPS) realizuje program „Maluch”, dotyczący wsparcia organizatorów opieki nad dziećmi do 3 roku życia. W latach 2015-2017 na ten cel ze środków publicznych przeznaczano corocznie kwotę ok. 151 mln zł, zaś w latach 2018-2019 – po 450 mln zł; wysokość dofinansowania przez państwo w roku 2020 wyniosła ogółem 400 mln zł, w tym 250 mln zł z budżetu państwa oraz 150 mln zł ze środków Funduszu Pracy. Na 2021 r. Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej dysponowało na ten cel kwotą 450 mln zł ze środków publicznych. Na lata 2022-2029 ogłoszono ciągły nabór wniosków w programie „Maluch +”, przy czym na całość finansowania tego zadania przeznaczono kwotę 5 466 776,4 tys. zł ze środków europejskich oraz środków krajowych na współfinansowanie w ramach FERS. Ze środków KPO Program finansowany jest w kwocie w wysokości 1 703 453,8 tys. zł. Dokładniejsze informacje (w języku polskim) można znaleźć na stronie rządowej pod adresem https://www.gov.pl/web/rodzina/ogloszenie-ciaglego-nab-oru-wnioskow-o-dofinansowanie-zadan-z-zakresu-rozwoju-instytucji-opieki-nad-dziecmi-w-wieku-do-lat-3-maluch--20-2-2-2029.
• Według informacji Głównego Urzędu Statystycznego liczba placówek opieki nad dziećmi w 2022 r. wzrosła w stosunku do roku 2021: z ok. 5 tys. do 5,3 tys. żłobków oraz klubów dziecięcych, z czego 4,4 tys. stanowiły żłobki. Zdecydowaną większość (74,8%) stanowią placówki prywatne. Dodatkowe informacje w języku polskim można znaleźć na stronie tematycznej programu [https://www.gov.pl/web/rodzina/programy-i-projekty-program-maluch] oraz w serwisie internetowym GUS [https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/dzieci-i-rodzina/].

W ramach przyspieszenia w dotrzymaniu w tym zakresie standardom europejskim, w latach 2013-2022 realizowano ustawę mającą na celu regularny wzrost finansowania edukacji przedszkolnej ze środków budżetu państwa przekazywanych jednostkom samorządu terytorialnego odpowiedzialnym za to zadanie: od 504 mln zł w roku 2013 i 1.567 mln zł w roku 2014 aż do 1.879 mln zł w roku 2022. Środki te przeznaczono na tworzenie nowych miejsc edukacji przedszkolnej i podnoszenie jej jakości oraz na obniżenie opłat rodziców. Aktualnie w polskim systemie prawnym jest zagwarantowane stałe, odpowiednie źródło subwencjonowania opieki i edukacji przedszkolnej dla dzieci w całym kraju.

4. Dopasowanie kształcenia i szkolenia do potrzeb rynku pracy i zmian społecznych

• Kierunek polityki: Kształcenie i szkolenie zawodowe musi dobrze przygotowywać do znalezienia zatrudnienia oraz do przyszłych zmian zawodów. Nastąpiła całkowita zmiana struktury szkół zawodowych, które   zostały zastąpione przez szkoły branżowe (pierwszego i drugiego stopnia). Po ukończeniu I stopnia i po zdaniu egzaminu z jednej kwalifikacji absolwent uzyskuje certyfikat kwalifikacji zawodowej. Będzie on przygotowany do podjęcia pracy lub kontynuowania kształcenia w szkole II stopnia. Po ukończeniu szkoły branżowej II stopnia i po zdaniu egzaminu z drugiej kwalifikacji absolwent uzyska wykształcenie średnie zawodowe i dyplom zawodowy. Absolwent szkoły branżowej II stopnia z tytułem technika może przystąpić do matury oraz kontynuować kształcenie na studiach wyższych, w tym w branży, w której uzyskał tytuł technika. Co najmniej 50% zajęć w szkole branżowej będzie przeznaczone na kształcenie zawodowe. W zreformowanej strukturze pozostaje technikum (obecnie pięcioletnie), z maturą na poziomie podstawowym lub rozszerzonym oraz dyplomem zawodowym. Zgodnie z przepisami uchwalonymi w ustawie z 22 listopada 2018 r., ma dojść do zbliżenia szkół do struktur rynku pracy, m.in. aktywne włączenie pracodawców w proces kształcenia i egzaminowania.
• Wdrażanie: Polska od szeregu lat stara się reformować kształcenie zawodowe i ustawiczne w ramach systemu oświaty. Priorytetem jest jego lepsze dostosowanie do potrzeb rynku pracy. Dotychczas podjęto następujące działania: 
  • zmianę klasyfikacji zawodów (każdy zawód jest opisany za pomocą 1-3 kwalifikacji, przy czym dana kwalifikacja może stanowić komponent kilku zawodów),
  • zmiany strukturalne (szkoły i placówki zawodowe mogą się łączyć w centra kształcenia zawodowego i ustawicznego),
  • utworzenie, w ramach nowego ustroju szkolnego, szkół branżowych I stopnia (od 1.09.2017) oraz II stopnia (od 1.09.2020), co zwiększa możliwości podwyższania kwalifikacji uzyskanych na niższym szczeblu edukacji zawodowej,
  • modernizację podstawy programowej kształcenia w zawodach polegającej na opisaniu kwalifikacji zawodowych jako efektów uczenia się,
  • wzmocnienia komponentu kluczowych kompetencji w kształceniu zawodowym,
  • modernizację zewnętrznych egzaminów zawodowych dostosowanych do nowej klasyfikacji zawodów,
  • uelastycznienie kształcenia ustawicznego przez szersze stosowanie form pozaszkolnych.

Więcej informacji na temat zmian w regulacji prawnej oświaty w Polsce można znaleźć w aktualizowanej sekcji Reformy w dziedzinie edukacji szkolnej.

W szkolnictwie wyższym kontynuowane są działania rozpoczęte w roku 2011 na rzecz wyraźnego podziału kierunków o profilu ogólnoakademickim i praktycznym. Dzięki zastosowaniu bodźców finansowych dąży się do wykształcenia silnego sektora studiów wyższych o profilu praktycznym (zawodowym), który powinien odpowiedzieć na potrzeby większej części studiujących. Pozwoli to podnieść i egzekwować standardy naukowe na studiach o profilu akademickim. Przepisy nakładają na uczelnie obowiązek organizowania dłuższych praktyk zawodowych na kierunkach studiów o profilu praktycznym - minimum 6 miesięcy – w przypadku studiów pierwszego stopnia i jednolitych studiów magisterskich oraz 3 miesiące dla studiów II stopnia. Przewidziano także wprowadzenie studiów dualnych, które są studiami o profilu praktycznym prowadzonymi z udziałem pracodawcy (organizację studiów dualnych określa umowa zawarta w formie pisemnej). Dodatkowo, zalecane jest zwiększenie udziału praktyków w prowadzeniu zajęć na studiach o tym profilu.

5. Nowe podejście do uczenia się dorosłych oparte na uznawaniu wartości uczenie się w pracy i w zorganizowanych formach zaangażowania obywatelskiego

• Kierunek polityki: Miejsce pracy i zaangażowania społecznego jest największym, jednak słabo wykorzystywanym w Polsce potencjałem uczenia się. Proponowane rozwiązania pozwolą skuteczniej identyfikować, oceniać i potwierdzać efekty takiego uczenia się. Rozwinięty zostanie system walidacji wcześniej nabytego doświadczenia zawodowego, społecznego i osobistego, jako podstawa do kontynuowania uczenia się przez całe życie.
• Wdrażanie: W ramach opisanych wyżej reform szkolnictwa zawodowego, ustawicznego i szkolnictwa wyższego wprowadzone zostały do tych systemów mechanizmy walidacji. Zewnętrzne egzaminy zawodowe w systemie oświaty zostały otwarte na osoby, które zdobyły doświadczenie zawodowe poza szkołami zawodowymi i placówkami kształcenia ustawicznego. Z kolei, uczelnie mogą obecnie potwierdzać efekty uczenia uzyskane poza systemem szkolnictwa wyższego, np. w pracy, na kursach i szkoleniach, przez samodoskonalenie lub wolontariat.

Ponadto, w ramach reformy instytucji rynku pracy wdrażanej od 2014 r. utworzony został Krajowy Fundusz Szkoleniowy. Jest to wydzielona część Funduszu Pracy, wynosząca od roku 2015 2% tego Funduszu, przeznaczona na wsparcie pracodawców inwestujących w kształcenie ustawiczne pracowników. Pracodawca, po złożeniu wniosku do powiatowego urzędu pracy, będzie mógł otrzymać dofinansowanie w wysokości 80% kosztów kształcenia pracowników, natomiast mikro-przedsiębiorcy będą mogli skorzystać ze 100% dofinansowania.

Równolegle, wprowadzone zostały trójstronne umowy szkoleniowe. Zawierane są one między urzędem pracy, pracodawcą i instytucją szkoleniową. Szkolenie osób skierowanych przez urząd pracy jest ściśle dostosowywane do potrzeb pracodawcy, a ten -_-zobowiązany do ich zatrudnienia. Dodatkowe informacje w języku polskim można znaleźć na stronie Publicznych Służb Zatrudnienia.

Reforma kształcenia zawodowego, wprowadzona w 2019 r. na mocy nowelizacji Prawa oświatowego z dnia 22 listopada 2018 r., przewiduje nowe instrumenty współpracy szkół i pracodawców. Polegają one na:

• zawieraniu przez pracodawców, którzy zatrudniają młodocianych pracowników w celu przygotowania zawodowego odbywanego w formie nauki zawodu, szczegółowych umów z dyrektorami szkół, regulujących m.in. zakres kształcenia zawodowego zapewnianego przez szkołę i pracodawcę, wynikający z programu nauczania zawodu oraz liczbę dni w tygodniu, w których zajęcia praktyczne odbywają się u pracodawcy. Umowy te stanowią załącznik do umów o pracę w celu przygotowania zawodowego;
• wprowadzeniu do ustawy instytucji stażu uczniowskiego, polegającej na kierowaniu uczniów technikum lub branżowej szkoły I stopnia niebędących młodocianymi pracownikami do pracodawców w celu wykonywania zadań w rzeczywistych warunkach pracy. Podstawą odbywania stażu uczniowskiego jest umowa, zawierana przez pracodawcę w formie pisemnej z uczniem albo rodzicami niepełnoletniego ucznia.

Wdrażanie działań na rzecz upowszechnienia uczenia się przez całe życie prowadzone są w ramach programów aktywizujących osoby starsze: w wieku 50+ mając na względzie głównie ich aktywizację zawodową oraz w wieku 60+ mając na względzie ich aktywizację społeczną.