Informacje podstawowe

Opieka nad dziećmi w wieku do 3 lat

Zgodnie z przepisami dotyczącymi systemu opieki pracą żłobka kieruje dyrektor, a pracą klubu dziecięcego – „osoba kierująca klubem dziecięcym”. Przepisy nie określają szczegółowo zadań dyrektora żłobka lub osoby kierującej klubem dziecięcym. W praktyce zakres ich obowiązków obejmuje wszelkie sprawy związane ze sprawną i zgodną z przepisami realizacją następujących ustawowych zadań żłobka lub klubu dziecięcego:

• zapewnienie dziecku opieki w warunkach bytowych zbliżonych do warunków domowych;
• zagwarantowanie dziecku właściwej opieki pielęgnacyjnej oraz edukacyjnej, przez prowadzenie zajęć zabawowych z elementami edukacji, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb dziecka;
• prowadzenie zajęć opiekuńczo-wychowawczych i edukacyjnych, uwzględniających rozwój psychomotoryczny dziecka, właściwych do wieku dziecka.

Szczegółowe obowiązki i kompetencje dyrektora / osoby kierującej są określone w statucie placówki, nadawanym przez podmiot, który utworzył i prowadzi placówkę oraz regulaminie organizacyjnym, nadawanym przez dyrektora żłobka lub osobę kierującą klubem dziecięcym, lub innych regulacjach wewnętrznych. (Zgodnie z przepisami podmiotem tworzącym i prowadzącym placówkę może być jednostka samorządu terytorialnego, instytucja publiczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej lub osoba fizyczna.)

Wychowanie przedszkolne i edukacja szkolna

Kluczową rolę w zarządzaniu, zarówno w placówkach wychowania przedszkolnego, jak i w sektorze edukacji szkolnej na wszystkich poziomach, pełni dyrektor przedszkola (lub innej placówki wychowania przedszkolnego), szkoły lub placówki. Zgodnie z przepisami dyrektor jest jedynym organem jednoosobowym przedszkola, szkoły lub placówki publicznej i współpracuje z jego / jej organami kolegialnymi: radą pedagogiczną (w której skład wchodzą wszyscy nauczyciele i dyrektor), radą przedszkola, szkoły lub placówki (składającą się z przedstawicieli nauczycieli, rodziców i uczniów) i radą rodziców (składającą się z rodziców wszystkich uczniów) (jeśli te organy zostały utworzone) oraz samorządem uczniowskim (w szkołach) (zob. też rozdział 2.7. – Zarządzanie i kierowanie oświatą na szczeblu lokalnym i/lub instytucjonalnym).

Ponadto w przedszkolach, szkołach i placówkach publicznych, które spełniają następujące warunki, tworzy się stanowisko wicedyrektora:

• przedszkole  posiada co najmniej 6 oddziałów, oddziały są zlokalizowane w różnych miejscach i co najmniej 2 oddziały pracują dłużej niż 10 godzin dziennie;
• szkoła lub placówka posiada co najmniej 12 oddziałów.

Za zgodą organu prowadzącego można utworzyć stanowisko wicedyrektora w przedszkolach, szkołach i placówkach, które nie spełniają tego wymogu, a także dodatkowe stanowiska wicedyrektorów oraz inne stanowiska kierownicze. Na stanowisko wicedyrektora i inne stanowiska kierownicze powołuje i odwołuje dyrektor przedszkola, szkoły lub placówki, po zasięgnięciu opinii organu prowadzącego, rady przedszkola, szkoły lub placówki oraz rady pedagogicznej.

W sektorze niepublicznym organy i stanowiska kierownicze, włącznie z dyrektorem, oraz zakres ich uprawnień i zadań są określone w statucie  przedszkola, szkoły lub placówki.

Obowiązki i kompetencje dyrektora szkoły

Zgodnie z przepisami dyrektor przedszkola, szkoły lub placówki publicznej realizuje następujące zadania:

• kieruje działalnością przedszkola, szkoły lub placówki i reprezentuje ją na zewnątrz;
• sprawuje nadzór pedagogiczny (jeżeli dyrektorem jest osoba nie będąca nauczycielem, nadzór pedagogiczny sprawuje nauczyciel zajmujący stanowisko kierownicze);
• sprawuje opiekę nad uczniami oraz stwarza warunki harmonijnego rozwoju psychofizycznego poprzez aktywne działania prozdrowotne;
• realizuje uchwały rady przedszkola, szkoły lub placówki oraz rady pedagogicznej, podjęte w ramach ich kompetencji stanowiących;
• dysponuje środkami określonymi w planie finansowym, zaopiniowanym przez radę przedszkola, szkoły lub placówki, i ponosi odpowiedzialność za ich prawidłowe wykorzystanie, a także może organizować administracyjną, finansową i gospodarczą obsługę przedszkola, szkoły lub placówki;
• wykonuje zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom i nauczycielom w czasie zajęć organizowanych przez przedszkole, szkołę lub placówkę;
• współdziała z uczelniami w organizacji praktyk pedagogicznych;
• stwarza warunki do działania w przedszkolu, szkole lub placówce: wolontariuszy, stowarzyszeń i innych organizacji, w szczególności harcerskich, których celem statutowym jest działalność wychowawcza lub rozszerzanie i wzbogacanie form działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej przedszkola, szkoły lub placówki;
• odpowiada za realizację zaleceń wynikających z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego ucznia;
• współpracuje z pielęgniarką albo higienistką szkolną, lekarzem i lekarzem dentystą, sprawującymi profilaktyczną opiekę zdrowotną nad dziećmi i młodzieżą;
• wdraża odpowiednie środki techniczne i organizacyjne zapewniające zgodność przetwarzania danych osobowych przez przedszkole, szkołę lub placówkę z przepisami o ochronie danych osobowych;
• wykonuje inne zadania wynikające z przepisów szczególnych.

Poniżej przedstawiono bardziej szczegółowo najważniejsze zadania dyrektora w kilku obszarach.

Jako kierownik zakładu pracy, dyrektor m.in.:

• tworzy dodatkowe stanowiska wicedyrektorów lub inne stanowiska kierownicze;
• zatrudnia i zwalnia nauczycieli oraz innych pracowników;
• przyznaje nagrody i wymierza kary porządkowe;
• występuje, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej i rady przedszkola, szkoły lub placówki, z wnioskami w sprawach nagród i odznaczeń przyznawanych na wyższych szczeblach;
• dokonuje oceny pracy nauczycieli (zob. rozdział 11.1);
• przyznaje nauczycielowi płatny urlop szkoleniowy oraz inne ulgi i świadczenia w związku z dalszym kształceniem lub doskonaleniem zawodowym.

W zakresie organizacji pracy przedszkola, szkoły lub placówki, dyrektor m.in.:

• ustala szkolny plan nauczania;
• dopuszcza do użytku, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej, zaproponowany przez nauczyciela lub zespół nauczycieli program wychowania przedszkolnego lub program nauczania oraz odpowiada za uwzględnienie w nim podstawy programowej;
• odpowiada za właściwą organizację i przebieg zdawanych przez uczniów egzaminów zewnętrznych; 
• dokonuje podziału uczniów na grupy;
• tworzy zespoły wychowawcze, przedmiotowe lub inne zespoły problemowo-zadaniowe oraz powołuje ich przewodniczącego.  

W zakresie awansu zawodowego nauczycieli, dyrektor:  

• opracowuje plan doskonalenia zawodowego nauczycieli; 
• przydziela mentora nauczycielowi początkującemu na okres przygotowania do zawodu, zapewnia mu warunki do obserwacji zajęć dydaktycznych w szkole, doskonalenia zawodowego oraz korzystania z pomocy poradni psychologiczno-pedagogicznych lub innych placówek oraz ocenia zajęcia prowadzone przez nauczyciela początkującego wraz z innymi członkami powołanej w tym celu komisji (zob. informacje o przygotowaniu do zawodu w rozdziale 9.2.3).
• wchodzi w skład komisji kwalifikacyjnych lub egzaminacyjnych dla nauczycieli ubiegających się o awans na jeden z dwóch stopni awansu zawodowego nauczycieli (stopień nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego) (informacje o awansie w rozdziale 9.2).

W zakresie nadzoru pedagogicznego (zob. również rozdział 11.1), dyrektor, który jest nauczycielem (a w innym przypadku nauczyciel zajmujący inne stanowisko kierownicze):

• opracowuje na każdy rok szkolny plan nadzoru pedagogicznego, który przedstawia radzie pedagogicznej;
• przeprowadza kontrole wewnętrzne (zob. podrozdział dotyczący kadry monitorującej jakość kształcenia i rozdział 11.1.);
• wspomaga nauczycieli w realizacji ich zadań, w szczególności poprzez planowanie i prowadzenie działań rozwojowych, m.in. organizowanie szkoleń i narad;
• współdziała z organem zewnętrznego nadzoru pedagogicznego (tj. kuratorem oświaty w przypadku większości przedszkoli, szkół i placówek systemu oświaty), który m.in. przeprowadza kontrole zewnętrzne.

W zakresie pomocy psychologiczno-pedagogicznej, dyrektor m.in.:  

• inicjuje, organizuje i koordynuje pomoc psychologiczno-pedagogiczną dla uczniów we współpracy z rodzicami ucznia oraz poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, placówkami doskonalenia nauczycieli, innymi przedszkolami, szkołami i placówkami, organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami i podmiotami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży.

W związku z pandemią COVID-19, przepisy obowiązujące w latach szkolnych 2020/2021 i 2021/2022 czasowo ograniczały funkcjonowanie przedszkoli, szkół i placówek i zawieszały prowadzenie zajęć, a zajęcia były realizowane częściowo lub w całości z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość. W przypadku gdy przepisy ogólnokrajowe zezwalały na prowadzenia zajęć w przedszkolu, szkole lub placówce, dyrektor mógł zawiesić zajęcia w tej formie na czas oznaczony, po uzyskaniu zgody organu prowadzącego oraz pozytywnej opinii powiatowego inspektora sanitarnego, jeżeli ze względu na sytuację epidemiologiczną mogło być zagrożone zdrowie uczniów. W okresie obowiązywania ograniczeń dyrektor odpowiadał za organizację zajęć w ramach kształcenia na odległość.

Wymagania do objęcia stanowiska dyrektora szkoły

Opieka nad dziećmi w wieku do 3 lat

Wymagania kwalifikacyjne dla dyrektora żłobka i osoby kierującej klubem dziecięcym są określone w przepisach.

Dyrektorem żłobka może być osoba, która posiada:

• wykształcenie wyższe i co najmniej 3-letnie doświadczenie w pracy z dziećmi lub
• co najmniej wykształcenie średnie lub średnie branżowe oraz 5-letnie doświadczenie w pracy z dziećmi.

Osoba kierująca klubem dziecięcym posiada kwalifikacje wymagane od dyrektora żłobka lub kwalifikacje opiekuna w żłobku lub klubie dziecięcym. Przepisy przewidują różne warianty kwalifikacji dla opiekunów. Na stanowisku opiekuna można zatrudnić osobę, która:

• posiada kwalifikacje: pielęgniarki, położnej, opiekunki dziecięcej, nauczyciela wychowania przedszkolnego, nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej lub pedagoga opiekuńczo-wychowawczego, pedagoga społeczno-wychowawczego, pedagoga wczesnej edukacji, terapeuty pedagogicznego lub
• ukończyła studia lub studia podyplomowe na kierunku lub specjalności: wczesne wspomaganie rozwoju, wspomaganie rozwoju dzieci w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej w żłobkach i przedszkolach, edukacja prorozwojowa, pedagogika małego dziecka, psychologia dziecięca, psychologia wspierania rozwoju i kształcenia lub psychologia wychowawcza.

Stanowisko to może także zajmować osoba, która odbyła – nie wcześniej niż 2 lata przed podjęciem zatrudnienia jako opiekun – szkolenie z udzielania dziecku pierwszej pomocy oraz posiada co najmniej wykształcenie:

• wyższe na dowolnym kierunku, którego program obejmuje zagadnienia związane z opieką nad małym dzieckiem lub jego rozwojem, i odbyła 80-godzinne szkolenie w celu uaktualnienia i uzupełnienia wiedzy oraz umiejętności lub
• średnie lub średnie branżowe oraz:

• co najmniej roczne doświadczenie w pracy z dziećmi w wieku do lat 3 lub
• przed zatrudnieniem jako opiekun w żłobku lub w klubie dziecięcym odbyła 280-godzinne szkolenie, z czego co najmniej 80 godzin w formie zajęć praktycznych, polegających na sprawowaniu opieki nad dzieckiem pod kierunkiem opiekuna posiadającego kwalifikacje wymienione w pierwszym „zestawie” wyżej.

Jeżeli osoba, która posiada wykształcenie średnie lub średnie branżowe i co najmniej roczne doświadczenie w pracy z dziećmi w wieku do 3 lat (zob. wariant wyżej), nie pracowała z dziećmi w wieku do lat 3 przez okres co najmniej 6 miesięcy bezpośrednio przed podjęciem zatrudnienia, jest ona zobowiązana odbyć 80-godzinne szkolenie w celu uaktualnienia i uzupełnienia wiedzy oraz umiejętności w ciągu 6 miesięcy od rozpoczęcia pracy na tym stanowisku.

Ponadto, podobnie jak inni pracownicy, dyrektor żłobka i osoba kierująca klubem dziecięcym musi spełniać następujące dodatkowe wymogi formalno-prawne:

• daje rękojmię należytego sprawowania opieki nad dziećmi;
• nie jest i nie była pozbawiona władzy rodzicielskiej oraz władza rodzicielska nie została jej zawieszona ani ograniczona;
• wypełnia obowiązek alimentacyjny, jeżeli taki obowiązek został nałożony na podstawie tytułu wykonawczego pochodzącego lub zatwierdzonego przez sąd;
• nie figuruje w bazie danych Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym i nie została skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne.

Wychowanie przedszkolne i edukacja szkolna

Warunki objęcia stanowiska dyrektora przedszkola, szkoły lub placówki publicznej zostały określone w przepisach. Stanowisko dyrektora może zajmować zarówno osoba będąca nauczycielem, jak i osoba niebędąca nauczycielem. Zdecydowaną większość stanowią dyrektorzy będący nauczycielami.

Stanowisko dyrektora w przedszkolu, szkole lub placówce na wszystkich poziomach systemu edukacji może zajmować nauczyciel mianowany lub dyplomowany (tj. posiadający jeden z dwóch awansu zawodowego, poza honorowym tytułem profesora oświaty; zob. rozdział 9.2. – Warunki pracy nauczycieli), który spełnia łącznie następujące warunki:

1. posiada wykształcenie wyższe i tytuł zawodowy magistra (lub magistra inżyniera (albo równorzędny) oraz przygotowanie pedagogiczne i kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w danym przedszkolu, szkole lub placówce;
2. ukończył studia pierwszego stopnia, studia drugiego stopnia, jednolite studia magisterskie lub studia podyplomowe z zakresu zarządzania albo kurs kwalifikacyjny z zakresu zarządzania oświatą, prowadzony zgodnie z przepisami w sprawie placówek doskonalenia nauczycieli;
3. posiada co najmniej 5-letni staż pracy pedagogicznej na stanowisku nauczyciela lub 5-letni staż pracy dydaktycznej na stanowisku nauczyciela akademickiego;
4. uzyskał:
   • w przypadku nauczyciela oświaty – co najmniej bardzo dobrą ocenę pracy w okresie ostatnich 5 lat pracy;
   • w przypadku nauczyciela akademickiego – pozytywną ocenę pracy w okresie ostatnich 4 lat pracy w uczelni;

5. spełnia warunki zdrowotne niezbędne do wykonywania pracy na stanowisku kierowniczym;
6. ma pełną zdolność do czynności prawnych i korzysta z pełni praw publicznych;
7. nie był prawomocnie karany karą dyscyplinarną przewidzianą w odpowiednich przepisach oraz nie toczy się przeciwko niemu postępowanie dyscyplinarne;
8. nie był skazany prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe;
9. nie toczy się przeciwko niemu postępowanie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego;
10. nie był karany zakazem pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi;
11. w przypadku cudzoziemca – posiada znajomość języka polskiego poświadczoną zgodnie z odpowiednimi przepisami, ukończył studia pierwszego stopnia, studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie na kierunku filologia polska lub jest tłumaczem przysięgłym języka polskiego.

Przepisy zezwalają również na to, by stanowisko dyrektora w przedszkolach i szkołach podstawowych, z wyjątkiem specjalnych, zajmował nauczyciel mianowany lub dyplomowany, który nie posiada tytułu magistra, ale posiada wykształcenie wyższe i tytuł licencjata (lub równorzędny) oraz przygotowanie pedagogiczne i kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w danym rodzaju przedszkola lub szkoły (zob. też kwalifikacje wymagane od nauczycieli w rozdziale 9.2.– Warunki pracy nauczycieli). Pozostałe wymogi są identyczne jak w przypadku nauczycieli z wykształceniem magisterskim.

Stanowisko dyrektora w przedszkolu, szkole lub placówce publicznej może także zajmować osoba niebędąca nauczycielem, która spełnia łącznie następujące warunki:

1. posiada obywatelstwo polskie, ale wymóg ten nie dotyczy obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) — stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym oraz Konfederacji Szwajcarskiej;
2. posiada wykształcenie wyższe i tytuł zawodowy magistra (lub magistra inżyniera albo równorzędny);
3. posiada co najmniej 5-letni staż pracy, w tym co najmniej 2-letni staż pracy na stanowisku kierowniczym;
4. nie toczy się przeciw niej postępowanie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub postępowanie dyscyplinarne;
5. spełnia wymagania określone wyżej w punktach 2, 5, 6, 8, 10 i 11 w odniesieniu do nauczycieli-dyrektorów.

Wspomniane w wymaganiach kursy kwalifikacyjne w zakresie zarządzania oświatą trwają na ogół ponad 200 godzin i obejmują m.in. następujące zagadnienia: ogólna teoria organizacji i zarządzania, prawo oświatowe, kierowanie zmianą, psychologia w kierowaniu placówką oświatową, zarządzanie jakością i mierzenie jakości pracy placówki, placówka w środowisku lokalnym, szkolny program wychowania, organizacja procesu pedagogicznego oraz projektowanie programu placówki oświatowej. Program przewiduje także praktyki kierownicze.

Przepisy nie określają wymogów dotyczących stanowiska dyrektora w przedszkolach, szkołach i placówkach niepublicznych. Wymogi te określa organ prowadzący przedszkole, szkołę lub placówkę niepubliczną w regulacjach wewnętrznych. Mogą one być identyczne z wymogami dla dyrektorów w sektorze publicznym.

Warunki pracy

Opieka nad dziećmi w wieku do 3 lat

Przepisy dotyczące systemu opieki nie określają procedury rekrutacji ani warunków zatrudnienia dyrektora żłobka lub osoby kierującej klubem dziecięcym. Kwestie te są regulowane przez podmiot prowadzący daną placówkę zgodnie z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa pracy i przepisami dotyczącymi systemu emerytalnego i / lub szczegółowymi przepisami, które obowiązują podmiot prowadzący daną placówkę (np. jednostkę samorządu terytorialnego). Jednostki samorządu terytorialnego przeprowadzają konkurs na stanowisko dyrektora żłobka lub osoby kierującej klubem dziecięcym.

Przepisy ogólnokrajowe nie odnoszą się też do kwestii oceny pracy ani doskonalenia zawodowego dyrektora żłobka lub osoby kierującej klubem dziecięcym.

Wychowanie przedszkolne i edukacja szkolna

Rekrutacja

Zgodnie z przepisami dyrektora przedszkola, szkoły lub placówki publicznej powołuje na podstawie aktu administracyjnego organ prowadzący przedszkole, szkołę lub placówkę, którym w większości przypadków jest jednostka samorządu terytorialnego (zob. też rozdziały 2.6. – Zarządzanie i kierowanie edukacją na szczeblu krajowym i/lub regionalnym oraz 2.7. - Zarządzanie i kierowanie edukacją na szczeblu lokalnym i/lub instytucjonalnym). W przypadku powoływania na stanowisko dyrektora osoby, która nie jest nauczycielem, organ prowadzący jest dodatkowo zobowiązany do zasięgnięcia opinii organu sprawującego zewnętrzny nadzór pedagogiczny, którym w większości przypadków jest kurator oświaty.

Kandydata wyłania się w drodze otwartego konkursu, ogłaszanego przez organ prowadzący. Wymóg przeprowadzania konkursu nie dotyczy przedszkoli, szkół i placówek publicznych prowadzonych przez osoby fizyczne lub osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego.

Organ prowadzący tworzy komisję konkursową, która składa się z przedstawicieli:

• organu prowadzącego (3 osoby);
• organu sprawującego nadzór pedagogiczny (kuratora oświaty) (3 osoby);
• rady pedagogicznej (2 osoby);
• rady rodziców (2 osoby);
• zakładowych organizacji związkowych (po jednej osobie).

Łączna liczba przedstawicieli organu prowadzącego i organu sprawującego nadzór pedagogiczny nie może być mniejsza niż liczba pozostałych przedstawicieli, chodzi bowiem o to, aby większość w komisji miały organy odpowiedzialne za jakość pracy szkoły.

Komisja przeprowadza rozmowę z każdym kandydatem spełniającym kryteria formalne, podczas której ocenia się przede wszystkim przedstawioną przez niego koncepcję funkcjonowania i rozwoju przedszkola, szkoły lub placówki. Jeżeli w postępowaniu konkursowym nie stwierdzono nieprawidłowości, organ prowadzący zatwierdza konkurs i wyłonionego kandydata.

Jeżeli do konkursu nie zgłosi się żaden kandydat lub w wyniku konkursu kandydat nie zostanie wyłoniony, organ prowadzący powierza stanowisko dyrektora kandydatowi ustalonemu w porozumieniu z organem nadzoru pedagogicznego, po zasięgnięciu opinii rady przedszkola, szkoły lub placówki oraz rady pedagogicznej.

Zgodnie z przepisami stanowisko dyrektora w sektorze publicznym powierza się na 5 lat szkolnych, ale w uzasadnionych przypadkach dyrektora można powołać na krótszy okres – co najmniej jeden rok szkolny.

Dyrektorzy przedszkoli, szkół i placówek niepublicznych nie muszą być powoływani w drodze konkursu, a kwestie związane z ich rekrutacją są uregulowane w przepisach wewnętrznych.

Odwołania

Dyrektor przedszkola, szkoły lub placówki publicznej może zostać odwołany przez organ prowadzący w przypadku:

• złożenia rezygnacji (za 3-miesięcznym wypowiedzeniem);
• ustalenia negatywnej oceny pracy dyrektora lub negatywnej oceny wykonywania przez niego zadań finansowo-administracyjnych (bez wypowiedzenia):
• złożenia przez organ nadzoru pedagogicznego wniosku o odwołanie, jeśli dyrektor nie usunął w terminie wyznaczonym przez organ nadzoru uchybień stwierdzonych w trakcie kontroli (zob. rozdział 11.1).

W przypadku nauczyciela zajmującego stanowisko dyrektora wniosek o odwołanie może też złożyć rada pedagogiczna przedszkola, szkoły lub placówki. Organ prowadzący rozpatruje wniosek i podejmuje decyzję w tej sprawie.

W sektorze niepublicznym warunki odwoływania dyrektorów są określone w wewnętrznych regulacjach przedszkoli, szkół i placówek.

Czas pracy

W sektorze publicznym czas pracy dyrektora-nauczyciela jest uregulowany w przepisach dotyczących zatrudnienia nauczycieli, a w przypadku dyrektora, który nie jest nauczycielem, w przepisach dotyczących pracowników samorządowych (ponieważ organem prowadzącym dla większości przedszkoli, szkół lub placówek jest organ samorządu lokalnego) i /lub powszechnie obowiązujących przepisach prawa pracy. Zob. akty prawne w części wstępnej do tego rozdziału.

Czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze godzin nie może przekraczać 40 godzin tygodniowo. Dyrektorowi, który jest nauczycielem, obniża się określony w przepisach tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć w zależności od wielkości szkoły (liczby klas) i typu szkoły oraz warunków pracy lub zwalnia się go z obowiązku prowadzenia zajęć. Dyrektorowi (a także nauczycielowi, który przez okres co najmniej 10 miesięcy pełni obowiązki kierownicze w zastępstwie nauczyciela, któremu powierzono stanowisko kierownicze), przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze 35 dni roboczych w czasie ustalonym w planie urlopów.

W przypadku dyrektora, który nie jest nauczycielem, czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin w 5-dniowym tygodniu pracy. Jednak osoby zajmujące stanowiska kierownicze są w razie konieczności zobowiązane do pracy bez dodatkowego wynagrodzenia poza normalnymi godzinami pracy. Jeżeli organem prowadzącym szkołę jest jednostka samorządu terytorialnego, ta grupa dyrektorów ma takie same uprawnienia urlopowe jak pracownicy samorządowi. Długość urlopu wypoczynkowego jest określona w warunkach powołania lub umowie o pracę z dyrektorem, a jego termin wynika z planu urlopów pracowników samorządowych. W innych przypadkach kwestie urlopowe są uregulowane przesz dany organ prowadzący, zgodnie z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa pracy.

W sektorze niepublicznym przepisy prawa pracy mają zastosowanie zarówno do dyrektorów, którzy są nauczycielami, jak i tych, którzy nie są nauczycielami. W praktyce większość przedszkoli, szkół i placówek niepublicznych stosuje rozwiązania zbliżone do obowiązujących w sektorze publicznym.

Wynagrodzenia

Podobnie jak w przypadku czasu pracy, kwestia wynagrodzeń dla dyrektorów przedszkoli, szkół i placówek publicznych jest uregulowana odmiennie w zależności od tego, czy są oni lub nie są nauczycielami.

Wynagrodzenia dyrektorów, którzy są nauczycielami, ustala się zgodnie z przepisami dotyczącymi nauczycieli (zob. akty prawne w części wstępnej do tego rozdziału).  Na pensję dyrektora składa się wynagrodzenie zasadnicze i dodatki, m.in. dodatek funkcyjny i dodatek za wysługę lat, oraz ewentualnie wynagrodzenie za godziny nadliczbowe i doraźne zastępstwa, nagrody oraz inne świadczenia. Minimalne stawki wynagrodzenia zasadniczego, uwzględniające stopnie awansu zawodowego nauczyciela (zob. rozdział 9.2), poziom wykształcenia i wymiar zajęć, są corocznie określane w rozporządzeniu ministra, a konkretną stawkę dyrektor negocjuje z organem prowadzącym dane przedszkole, szkołę lub placówkę.

Wynagrodzenia dyrektorów, którzy nie są nauczycielami, są na ogół ustalane zgodnie z przepisami dotyczącymi pracowników samorządowych (zob. akty prawne w części wstępnej tego rozdziału), ponieważ dyrektorów zatrudnia organ prowadzący, którym dla zdecydowanej większości przedszkoli, szkół i placówek publicznych jest jednostka samorządu terytorialnego (zob. też rozdziały 2.6. – Zarządzanie i kierowanie edukacją na szczeblu krajowym i/lub regionalnym oraz 2.7. - Zarządzanie i kierowanie edukacją na szczeblu lokalnym i/lub instytucjonalnym). Na wynagrodzenie dyrektora składa się wynagrodzenie zasadnicze, dodatek funkcyjny, dodatek za staż pracy oraz ewentualnie dodatek specjalny z tytułu okresowego zwiększenia obowiązków lub określonych warunków pracy.

W roku szkolnym 2020/2021 roczne wynagrodzenia statutowe brutto dyrektorów (wykwalifikowanych dyrektorów zatrudnionych na pełnym etacie w przedszkolach i szkołach publicznych) wynosiły:

* Dane dotyczą 8-letniej szkoły podstawowej prowadzącej kształcenie na poziomach ISCED 1 i 2 (w ramach jednolitej struktury). Informacje dotyczące zarobków dyrektorów są podawane w publikacji “Teachers' and School Heads' Salaries and Allowances in Europe”, regularnie aktualizowanej przez krajowe biura Eurydice.  

W sektorze niepublicznym wysokość wynagrodzeń dyrektorów, niezależnie od tego, czy są lub nie są nauczycielami, ustala pracodawca (organ prowadzący przedszkole, szkołę lub placówkę) zgodnie z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa pracy.

Awans zawodowy

Dyrektorzy, którzy są nauczycielami mianowanymi, mogą uzyskać awans na stopień nauczyciela dyplomowanego (drugi i najwyższy stopień awansu zawodowego) zgodnie z zasadami dotyczącymi pozostałych nauczycieli (zob. rozdział 9.2. – Warunki pracy nauczycieli). Mogą oni także ubiegać się o pracę w kuratorium oświaty, na stanowiskach związanych z nadzorem pedagogicznym nad przedszkolami, szkołami i placówkami systemu oświaty – zob. kadra monitorująca jakość kształcenia niżej.

Uprawnienia emerytalne

Dyrektorzy przedszkoli, szkół i placówek publicznych, którzy są nauczycielami, mogą przejść na emeryturę na takich samych zasadach jak inne grupy pracowników, tj. w wieku co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn. Niezależnie od tego dyrektorzy-nauczyciele mają takie same specjalne uprawnienia jak pozostali nauczyciele – mogą przejść na wcześniejszą emeryturę bez względu na wiek po przepracowaniu 30 lat, w tym 20 lat w warunkach o szczególnym charakterze w szkolnictwie (zob. szczegółowe informacje w rozdziale 9.2. – Warunki pracy nauczycieli).

Dyrektorzy w sektorze publicznym, którzy nie są nauczycielami, oraz dyrektorzy w sektorze niepublicznym podlegają powszechnie obowiązującym przepisom emerytalnym. Mogą oni przejść na emeryturę na takich samych warunkach jak pozostałe grupy pracowników – w wieku co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn.

Doskonalenie zawodowe

Przepisy nie określają szczegółowo obowiązków dyrektora w zakresie rozwoju zawodowego, ale jednym z obowiązkowych kryteriów oceny jego pracy jest doskonalenie umiejętności kierowniczych. Dyrektorzy-nauczyciele są także zobowiązani do doskonalenia zawodowego zgodnie z potrzebami szkoły, w zakresie przewidzianym w przepisach dotyczących nauczycieli (zob. informacje w rozdziale 9.3). Również zgodnie z przepisami dotyczącymi pracowników samorządowych dyrektorzy niebędący nauczycielami są zobowiązani do stałego podnoszenia umiejętności i kwalifikacji zawodowych. Szkolenia i inne formy doskonalenia zawodowego dla dyrektorów organizują placówki doskonalenia zawodowego nauczycieli i placówki kształcenia ustawicznego, uczelnie oraz inne instytucje edukacyjne i szkoleniowe.

Informacje dotyczące oceny pracy dyrektora przedstawiono w rozdziale 11.1 „Zapewnianie jakości we wczesnej edukacji i opiece oraz edukacji szkolnej”.