Σε ανώτατο επίπεδο, η ευθύνη για την εκπαίδευση και την κατάρτιση ενηλίκων κατανέμεται μεταξύ δύο (2) υπουργείων:
Το Υπουργείο Παιδείας είναι υπεύθυνο για:
- Την τυπική και μη τυπική εκπαίδευση ενηλίκων
- Τη δια βίου μάθηση
- Την εκπαίδευση και την κατάρτιση των νέων
- Την κοινωνικο-πολιτιστική μη τυπική εκπαίδευση
- Τον εθελοντισμό.
Το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων είναι υπεύθυνο για:
- Τις πολιτικές πρόληψης και αντιμετώπισης της ανεργίας (Ενεργητικές πολιτικές Απασχόλησης)
- Την αντιμετώπιση της κοινωνικής ένταξης των ευάλωτων ομάδων.
Φορείς που υπάγονται στην αρμοδιότητα του υπουργείου παιδείας και θρησκευμάτων
Η Γενική Γραμματεία Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης, Δια Βίου Μάθησης και Νεολαίας, όπως ανασυγκροτήθηκε με τον ν. 4763/2020, αποτελεί την κατ’εξοχήν αρμόδια θεματική Γραμματεία του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων για την Εκπαίδευση και Κατάρτιση Ενηλίκων, καθώς αποστολή της είναι: ο σχεδιασμός, ο συντονισμός, η εποπτεία και η αξιολόγηση των πολιτικών, των δράσεων και των προγραμμάτων στους τομείς της επαγγελματικής εκπαίδευσης, της κατάρτισης, της δια βίου μάθησης και της νεολαίας, δίχως διακρίσεις και αποκλεισμούς, με κύριο σκοπό τη θωράκιση του ανθρώπινου δυναμικού της χώρας με σύγχρονα προσόντα, προσαρμοσμένα στις πραγματικές ανάγκες της αγοράς εργασίας, την αύξηση της απασχόλησης σε ποιοτικές θέσεις εργασίας, την καλύτερη οργάνωση και ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας, την προσωπική ανάπτυξη και αναβάθμιση των δεξιοτήτων των πολιτών, καθώς και τη διασφάλιση των δικαιωμάτων και των ίσων ευκαιριών του συνόλου των νέων, για την απρόσκοπτη ένταξή τους στην εκπαιδευτική, κοινωνική και οικονομική ζωή της Χώρας.
Οι δύο (2) βασικοί σχετικοί κρατικοί φορείς που τελούν υπό την εποπτεία του Υπουργείου Παιδείας είναι:
- Ο Εθνικός Οργανισμός Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (ΕΟΠΠΕΠ)) εφαρμόζει το εθνικό σύστημα πιστοποίησης της μη-τυπικής εκπαίδευσης ενηλίκων, συμπεριλαμβανομένης της Αρχικής (ΑΕΕΚ) και Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΣΕΕΚ) και παρέχει επιστημονική υποστήριξη σε υπηρεσίες επαγγελματικού προσανατολισμού και συμβουλευτικής τόσο σε εθνικό όσο και σε τοπικό/περιφερειακό επίπεδο στη χώρα.
- Το Ίδρυμα Νεολαίας και Δια Βίου Μάθησης (ΙΝΕΔΙΒΙΜ). Έχει ως σκοπό την υλοποίηση δράσεων, προγραμμάτων και έργων για τη Δια Βίου Μάθηση, τη νέα γενιά (με έμφαση τη στήριξη των νέων στη εκπαιδευτική και επαγγελματική διαδρομή και κινητικότητά τους, την ανάδειξη και τη στήριξη της καινοτομίας και κινητικότητας) και τη διαχείριση των θεμάτων που σχετίζονται με οποιονδήποτε τρόπο με τη μαθητική και φοιτητική μέριμνα. Αποτελεί, ακόμη, εθνική μονάδα αρμόδια για την εφαρμογή και την παρακολούθηση του προγράμματος Erasmus+ (από κοινού με το ΙΚΥ) και του Ευρωπαϊκού Σώματος Αλληλεγγύης.
Οι προτεραιότητες πολιτικής καθορίζονται κυρίως από τους νόμους:
- 3879/2010, ο οποίος φέρνει εμφατικά τη Δια Βίου Μάθηση στο προσκήνιο και παρέχει τους έως και σήμερα σε ισχύ ορισμούς της Δια Βίου Μάθησης και της Γενικής Εκπαίδευσης Ενηλίκων
- 4763/2020, ο οποίος επιχειρεί μια ολιστική μεταρρύθμιση της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης Κατάρτισης και Δια Βίου Μάθησης που κινείται σε τρεις άξονες:
- στον κοινό σχεδιασμό της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης και της Δια Βίου Μάθησης,
- στη διασύνδεση της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης Κατάρτισης και Δια Βίου Μάθησης με τις πραγματικές ανάγκες της αγοράς εργασίας και
- στην αναβάθμιση της παρεχόμενης Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης.
Φορείς που υπάγονται στην αρμοδιότητα του υπουργείου εργασίας και κοινωνικών υποθέσεων
Το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων καθορίζει την πολιτική κατεύθυνση βάσει των προτεραιοτήτων της κυβερνητικής πολιτικής, όπως αυτές προσδιορίζονται (προτεραιοποίηση ομάδων στόχου των προγραμμάτων) και συνδέονται με τις κατευθυντήριες γραμμές για την απασχόληση που έχουν υιοθετηθεί από το Συμβούλιο Υπουργών Απασχόλησης.
Οι φορείς που εμπλέκονται στη διαδικασία σχεδιασμού και υλοποίησης των πολιτικών απασχόλησης είναι:
Ο ΟΑΕΔ και η Γενική Γραμματεία Ενίσχυσης της Απασχόλησης, στην οποία (ΦΕΚ 17/04-02-2022) στην οποία μεταφέρθηκαν, ως σύνολο αρμοδιοτήτων, οργανικών θέσεων, προσωπικού και εποπτευόμενων φορέων, οι υπηρεσίες:
- Η Διεύθυνση Ένταξης στην Εργασία της Γενικής Διεύθυνσης Εργασιακών Σχέσεων, Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία και Ένταξης στην Εργασία,
- η Διεύθυνση Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας
- η Επιτελική Δομή ΕΣΠΑ Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΔ ΕΣΠΑ ΥΠΕΚΑΑ)
- η Επιτελική Δομή ΕΣΠΑ Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Τομέα Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΔΚΑ)
- η Επιτελική Δομή ΕΣΠΑ Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Τομέα Απασχόλησης και Κοινωνικής Οικονομίας (ΕΔ ΕΣΠΑ ΑπΚΟ)
Η ΕΔ ΕΣΠΑ ΑπΚΟ έχει την αρμοδιότητα του σχεδιασμού των ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης και πολιτικών κοινωνικής οικονομίας, του προγραμματισμού, της εξειδίκευσης, της προετοιμασίας και της υλοποίησης έργων ή δράσεων που χρηματοδοτούνται μέσω των ΕΠ του ΕΣΠΑ της εκάστοτε προγραμματικής περιόδου καθώς και άλλης συναφούς ενέργειας ή/και προγράμματος που συγχρηματοδοτούνται από λοιπούς χρηματοδοτικούς μηχανισμούς της Ε.Ε. ή/και του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση (ΕΤΠ).Το ΕΤΠ υλοποιεί έργα για την άμεση ανακούφιση, αλλά και την επανείσοδο στην αγορά εργασίας απολυμένων μεγάλων επιχειρήσεων ή κλάδων. Παράλληλα η ΕΔ ΕΣΠΑ ΑπΚΟ μέσω της Συστημικής Παρέμβασης για την Κοινωνική Οικονομία συμβάλλει στην ανάπτυξη ενός συνολικού σχεδίου δράσης για την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία. Βασικός σκοπός είναι η προώθηση και περαιτέρω ανάπτυξη της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας καθώς δημιουργεί οικονομικά περιβάλλοντα που επιφέρουν πολλαπλά οφέλη σε όλους τους εμπλεκόμενους.
Ο ΟΑΕΔ στοχεύει σε τρεις πυλώνες λειτουργίας:
- την προώθηση στην απασχόληση,
- την ασφάλιση της ανεργίας και την κοινωνική προστασία της μητρότητας και της οικογένειας και
- την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση. Ως εκ τούτου, αποτελεί τη δημόσια αρχή που είναι αρμόδια για:
- τις ενεργητικές πολιτικές αγοράς εργασίας για την ανάσχεση της ανεργίας, για την προώθηση της απασχόλησης και την επαγγελματική κατάρτιση (ανέργων και εργαζομένων).
- τις παθητικές πολιτικές που αφορούν σε μέτρα ασφάλισης της ανεργίας (βασικό επίδομα ανεργίας) και άλλων επιδομάτων και παροχών κοινωνικής προστασίας.
- τις ενεργητικές πολιτικές για την αρχική επαγγελματική εκπαίδευση σε συνδυασμό με την πρακτική άσκηση (σύστημα Μαθητείας).
Στην πράξη, η εκπαίδευση και η κατάρτιση ενηλίκων πραγματοποιείται σε διάφορες δομές, επιλέγοντας εκπαιδευτικές ευκαιρίες όπως:
- Η γενική εκπαίδευση ενηλίκων
- Τα προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης
- Τα προγράμματα δια βίου μάθησης στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα
Τέλος, προγράμματα μη τυπικής μάθησης προσφέρονται και από περιφερειακές και τοπικές αρχές, όπως ορίζεται στο Κεφάλαιο 8.3 Κύριοι Πάροχοι.