Η Δια Βίου Μάθηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Η ΕΕ, εδώ και χρόνια, δίνει έμφαση στην ανάπτυξη του τριγώνου της γνώσης «εκπαίδευση, καινοτομία, έρευνα» και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων. Η στρατηγική της εμπεριέχει τη ΔΒΜ ως βασικό στοιχείο, την οποία και χρηματοδοτεί. Μία σειρά από αποφάσεις και ψηφίσματα των οργάνων της ΕΕ έχουν θεωρήσει τη ΔΒΜ ως πεδίο υψηλής πολιτικής προτεραιότητας.
Η έγκριση του προγράμματος εργασίας «Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2010» -στο πλαίσιο της Στρατηγικής της Λισαβόνας- από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Βαρκελώνης το Μάρτιο 2002, αποτέλεσε για πρώτη φορά σταθερό πλαίσιο για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης. Το πρόγραμμα εργασίας μαζί με τη διαδικασία της Κοπεγχάγης (για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση-ΕΕΚ) οδήγησε, μεταξύ άλλων, στην υποστήριξη των εθνικών μεταρρυθμίσεων της ΔΒΜ.
Η κοινή Ευρωπαϊκή στρατηγική «Ευρώπη 2020» με στόχο την έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, χαρακτήρισε τη δια βίου μάθηση και την ανάπτυξη δεξιοτήτων ως ιδιαίτερα σημαντικό εργαλείο πολιτικής για την αντιμετώπιση της τρέχουσας οικονομικής κρίσης, της γήρανσης του πληθυσμού και της ευρύτερης οικονομικής και κοινωνικής στρατηγικής της ΕΕ, στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης.
Η επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση έχει προσδιοριστεί ως τομέας προτεραιότητας για τη συνεργασία στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης για την περίοδο 2021-2030.
Η Δια Βίου Μάθηση στην Ελλάδα
Ιστορική αναδρομή
Οι θεσμικές ρίζες της ΔΒΜ στην Ελλάδα εντοπίζονται στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα σε νομοθετικές ρυθμίσεις για την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού και στη συνέχεια για τη λαϊκή επιμόρφωση. Ο θεσμός της Λαϊκής Επιμόρφωσης, είχε στόχο την ανάπτυξη της προσωπικότητας των πολιτών, την ενεργητική συμμετοχή τους στο κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι, καθώς και τη δημιουργική χρήση του ελεύθερου χρόνου. Με το ν. 1320/1983 ιδρύθηκε ως αρμόδιος κεντρικός φορέας η Γενική Γραμματεία Λαϊκής Επιμόρφωσης, η οποία με το ν. 2909/2001 μετονομάστηκε σε Γενική Γραμματεία Εκπαίδευσης Ενηλίκων και με το ν. 3699/2008 σε Γενική Γραμματεία Διά Βίου Μάθησης (ΓΓΔΒΜ). Στη συνέχεια, υπό την επίδραση των προδιαγραφών της ΕΟΚ και στη συνέχεια της ΕΕ, υπήρξε σημαντική μείωση των παραπάνω δραστηριοτήτων και αύξηση των προγραμμάτων επαγγελματικής κατάρτισης.
Η πρώτη σαφής σύγχρονη οριοθέτηση του όρου ΔΒΜ έγινε με το ν. 3369/2005. Στη ΔΒΜ εντάχθηκαν η διά βίου εκπαίδευση (λαϊκή επιμόρφωση, εκπαίδευση ενηλίκων) και η διά βίου κατάρτιση (αρχική κατάρτιση, συνεχιζόμενη κατάρτιση). Θεσμοθετήθηκε η εθνική επιτροπή διά βίου μάθησης.
Εθνική Πολιτική ΔΒΜ
Η Ελλάδα ενημερώνεται για τις ευρωπαϊκές τάσεις και ενσωματώνει σε εθνικό επίπεδο ευρωπαϊκά κείμενα και πρωτοβουλίες εφόσον αντικατοπτρίζουν εθνικές προτεραιότητες. Η δια βίου μάθηση (ΔΒΜ) αποτελεί εθνική πολιτική προτεραιότητα, καθώς είναι σαφής η ισχυρή σύνδεσή της με την απασχόληση, την οικονομική ευημερία και την πλήρη συμμετοχή του ατόμου στην κοινωνία. Ειδικά στη συγκυρία της τρέχουσας οικονομικής κρίσης, η ΔΒΜ αποτελεί κρίσιμο παράγοντα ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής. Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα κλήθηκε να άρει τις ανισότητες πρόσβασης στην εκπαίδευση ενηλίκων, κυρίως για τα άτομα ηλικίας 55+, για τους εργάτες, τους αγρότες, τους κατοίκους ημιαστικών και αγροτικών περιοχών και ακόμη για τα άτομα με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο. Η στροφή στην ενίσχυση των αναπτυξιακών πολιτικών αποτέλεσε μονόδρομο για την πρόοδο της Ελλάδας και προς το σκοπό αυτό αναπτύχθηκε, εντατικοποιήθηκε και αναβαθμίστηκε η ποιότητα των δράσεων ΔΒΜ.
Η αναβάθμιση της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης βρίσκεται στο επίκεντρο των μεταρρυθμιστικών πρωτοβουλιών για την παιδεία στην Ελλάδα (νόμος 4763/2020). Η μεταρρύθμιση στηρίζεται σε μια ολοκληρωμένη στρατηγική για την Επαγγελματική Εκπαίδευση, Κατάρτιση και Διά Βίου Μάθηση και όχι σε αποσπασματικές παρεμβάσεις με βάση και την ήδη αποκτηθείσα εμπειρία πολλών ετών. Απαιτείται μια νέα στρατηγική με ενίσχυση της ποιότητας, ανίχνευση πραγματικών αναγκών των ωφελούμενων, ευελιξία, εξωστρέφεια, περισσότερες ευκαιρίες, εστίαση σε σύγχρονες δεξιότητες και σχήματα συντονισμού επιμέρους πολιτικών. Στο πλαίσιο αυτό, το 2022 η Υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων κατέθεσε το Στρατηγικό Σχέδιο για την Επαγγελματική Εκπαίδευση, Κατάρτιση, Δια Βίου Μάθηση και Νεολαία της τριετίας 2022-2024 προκειμένου να συζητηθεί στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής των Ελλήνων. Το Στρατηγικό Σχέδιο που εγκρίθηκε από το Κεντρικό Συμβούλιο Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΚΣΕΕΚ) περιλαμβάνει τρείς επιμέρους πυλώνες και επιμέρους στρατηγικές για
- την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση,
- τη Διά Βίου Μάθηση εστιασμένη στη Μάθηση Ενηλίκων και
- τη Νεολαία, οι οποίες εντάσσονται κάτω από τους ίδιους στρατηγικούς στόχους και αλληλοσυμπληρώνονται υπό το πρίσμα της ολιστικής αντιμετώπισης των αναφερομένων πεδίων.
Ν. 3879/2010
Με την ψήφιση του νόμου 3879/2010 («Ανάπτυξη της Δια Βίου Μάθησης και λοιπές διατάξεις»), διαμορφώθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα μια ενιαία εθνική στρατηγική ΔΒΜ και συγκροτήθηκε το Εθνικό Δίκτυο Δια Βίου Μάθησης (ΕΔΔΒΜ), το οποίο απαρτίστηκε από το σύνολο των φορέων διοίκησης και παροχής υπηρεσιών ΔΒΜ. Ειδικότερα, τέθηκαν οι ακόλουθοι στόχοι:
- Συστηματοποίηση και συντονισμός της διερεύνησης των εκπαιδευτικών και επιμορφωτικών αναγκών των ενηλίκων σε σχέση με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας και της κοινωνικής ανάπτυξης.
- Προγραμματισμός και αποκέντρωση των δράσεων δια βίου μάθησης, συστηματική υποστήριξη των φορέων του Εθνικού Δικτύου Δια Βίου Μάθησης και συνεργασία των φορέων διοίκησης του δικτύου με τους φορείς παροχής υπηρεσιών δια βίου μάθησης.
- Ανάδειξη της επαγγελματικής κατάρτισης και της γενικής εκπαίδευσης ενηλίκων ως δύο ισότιμων πυλώνων της δια βίου μάθησης.
- Θεσμοθέτηση προτύπων και μέσων για την ανάπτυξη και ποιοτική αναβάθμιση της δια βίου μάθησης.
- Διασφάλιση της δυνατότητας πρόσβασης των ατόμων και ιδιαίτερα των μελών κοινωνικά ευπαθών και ευάλωτων ομάδων σε όλες τις δράσεις κατάρτισης και γενικής εκπαίδευσης ενηλίκων.
- Συνεχιζόμενη εκπαίδευση και αξιολόγηση των εκπαιδευτών ενηλίκων.
- Δημιουργία συνεκτικού εθνικού πλαισίου αξιολόγησης και πιστοποίησης για όλες τις μορφές κατάρτισης και γενικής εκπαίδευσης ενηλίκων, με την ίδρυση του Εθνικού Οργανισμού Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (ΕΟΠΠΕΠ).
- Συγκρότηση ενιαίου εθνικού πλαισίου αναγνώρισης προσόντων και πιστοποίησης γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων (Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων).
Έννοια ΔΒΜ
Η ΔΒΜ αφορά όλες τις μορφές μαθησιακών δραστηριοτήτων στην διάρκεια της ζωής του ανθρώπου, που αποσκοπούν στην απόκτηση ή την ανάπτυξη γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων, οι οποίες συμβάλλουν στη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης προσωπικότητας, στην επαγγελματική ένταξη και εξέλιξη του ατόμου, στην κοινωνική συνοχή, στην ανάπτυξη της ικανότητας ενεργού συμμετοχής στα κοινά και στην κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη. Περιλαμβάνει την τυπική εκπαίδευση, την μη τυπική εκπαίδευση και την άτυπη μάθηση
Στο πλαίσιο αυτό ασκούνται λειτουργίες, οι οποίες διακρίνονται σε βασικές και υποστηρικτικές.
Βασικές λειτουργίες της ΔΒΜ είναι:
- Η αρχική επαγγελματική κατάρτιση
- Η συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση
- Η γενική εκπαίδευση ενηλίκων.
Υποστηρικτικές λειτουργίες είναι κυρίως:
- Η διερεύνηση των εκπαιδευτικών και επιμορφωτικών αναγκών των ενηλίκων σε σχέση με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας και της κοινωνίας.
- Η παροχή υπηρεσιών δια βίου συμβουλευτικής και επαγγελματικού προσανατολισμού
- Η πιστοποίηση των δομών, των επαγγελματικών περιγραμμάτων, των προγραμμάτων και των εκπαιδευτών της μη τυπικής εκπαίδευσης.
- Η αναγνώριση των προσόντων και η πιστοποίηση των γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων των ατόμων.
- Η αναγνώριση επαγγελματικών δικαιωμάτων που αντιστοιχούν σε επαγγελματικά προσόντα, τα οποία αποκτώνται στο πλαίσιο της δια βίου μάθησης, πλην της ανώτατης εκπαίδευσης.
Ν. 4763/2020
Εκτός από τον νόμο 3879/2010, μέρος του οποίου είναι ακόμα σε ισχύ, οι προτεραιότητες πολιτικής καθορίζονται κυρίως από τον πρόσφατο νόμο 4763/2020, ο οποίος επιχειρεί μια ολιστική μεταρρύθμιση της ΕΕΚ και ΔΒΜ σε τρεις άξονες:
- στον κοινό σχεδιασμό της ΕΕΚ και της ΔΒΜ,
- στη διασύνδεση της ΕΕΚ και ΔΒΜ με τις πραγματικές ανάγκες της αγοράς εργασίας,
- στην αναβάθμιση της παρεχόμενης ΕΕΚ.
Ο νέος νόμος επιχειρεί να θεραπεύσει μια σειρά από δυσλειτουργίες, όπως:
- τις αλληλοεπικαλύψεις μεταξύ δομών και εκπαιδευτικών διαδρομών,
- την απουσία δομών μετα-γυμνασιακού επιπέδου,
- την ύπαρξη παρωχημένων ειδικοτήτων και οδηγών κατάρτισης,
- την ανεπαρκή διασύνδεση με τις πραγματικές ανάγκες της αγοράς εργασίας (συμπεριλαμβανομένης της απουσίας συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων στον σχεδιασμό της ΕΕΚ),
- την έλλειψη αξιοπιστίας στην πιστοποίηση των επαγγελματικών προσόντων,
- τις αρρυθμίες στην οργάνωση της συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης που παρέχεται στα Κέντα Δια Βίου Μάθησης (ΚΔΒΜ).
Κατανομή αρμοδιοτήτων
Σε ανώτατο επίπεδο, η ευθύνη για τη ΔΒΜ κατανέμεται μεταξύ 2 υπουργείων:
- Το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων είναι υπεύθυνο για:
- Την τυπική και μη τυπική εκπαίδευση ενηλίκων
- Τη δια βίου μάθηση
- Την εκπαίδευση και την κατάρτιση των νέων
- Την κοινωνικο-πολιτιστική μη τυπική εκπαίδευση
- Τον εθελοντισμό.
- Το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων είναι υπεύθυνο για:
- Την πρόληψη και αντιμετώπιση της ανεργίας
- Την αντιμετώπιση της κοινωνικής ένταξης των ευάλωτων ομάδων.
Δομές διακυβέρνησης της ΕΕΚ και ΔΒΜ
Ο πρόσφατος νόμος 4763/2020 αναδιοργανώνει τις δομές διακυβέρνησης προκειμένου να υποστηρίξουν τις νέες πολιτικές.
- Η Γενική Γραμματεία Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης, και Δια Βίου Μάθησης και Νεολαίας (ΓΓΕΕΚΔΒΜ&Ν).
- Το Κεντρικό Συμβούλιο Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΚΣΕΕΚ).
- Η Κεντρική Επιστημονική Επιτροπή (ΚΕΕ).
- Τα Συμβούλια Σύνδεσης με την Παραγωγή και την Αγορά Εργασίας .
Γενική Γραμματεία Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης, Διά Βίου Μάθησης και Νεολαίας
Η Γενική Γραμματεία Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης, και Δια Βίου Μάθησης και Νεολαίας αποτελεί την κατ’ εξοχήν αρμόδια θεματική Γραμματεία του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων για την ΕΕΚ και τη ΔΒΜ. Αποστολή της είναι ο σχεδιασμός, ο συντονισμός, η εποπτεία και η αξιολόγηση των πολιτικών, των δράσεων και των προγραμμάτων στους τομείς της ΕΕΚ, της ΔΒΜ και της νεολαίας, δίχως διακρίσεις και αποκλεισμούς.
Κύριοι στόχοι της αποτελούν:
- η θωράκιση του ανθρώπινου δυναμικού της χώρας με σύγχρονα προσόντα, προσαρμοσμένα στις πραγματικές ανάγκες της αγοράς εργασίας,
- η αύξηση της απασχόλησης σε ποιοτικές θέσεις εργασίας,
- η καλύτερη οργάνωση και ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας,
- η προσωπική ανάπτυξη και αναβάθμιση των δεξιοτήτων των πολιτών,
- η διασφάλιση των δικαιωμάτων και των ίσων ευκαιριών του συνόλου των νέων, συμπεριλαμβανομένων των νέων με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις.
Ο πρόσφατος νόμος 4763/2020 αναδιοργανώνει τις δομές της Γενικής Γραμματείας Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης, Δια Βίου Μάθησης και Νεολαίας, προκειμένου να υποστηρίξουν τις νέες πολιτικές.
Κεντρικό Συμβούλιο Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΚΣΕΕΚ)
Αποτελεί τη βασική, σε κεντρικό επίπεδο, δομή διακυβέρνησης και ο ρόλος του αφορά στην ενίσχυση της ευελιξίας και της εξωστρέφειας του συστήματος της ΕΕΚ. Έχει ως αποστολή την υποβολή προτάσεων και εισηγήσεων προς τον Υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων για τον σχεδιασμό της εθνικής πολιτικής σε θέματα ΕΕΚ και ΔΒΜ στο πλαίσιο ιδίως της προώθησης της γνώσης, της βιώσιμης ανάπτυξης, της αξιοποίησης των ικανοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού και της σύνδεσης της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας και την απασχόληση.
Κεντρική Επιστημονική Επιτροπή (ΚΕΕ)
Έχει ως αποστολή την επιστημονική έρευνα, μελέτη και τεκμηρίωση στα θέματα που αφορούν στη βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας της ΕΕΚ, καθώς και των προγραμμάτων της ΔΒΜ.
Συμβούλια Σύνδεσης με την Παραγωγή και την Αγορά Εργασίας (ΣΣΠΑΕ)
Τα ΣΣΠΑΕ λειτουργούν στις 13 περιφέρειες της χώρας, με στόχο την αποκέντρωση του συστήματος διακυβέρνησης της ΕΕΚ και επιτελούν ρυθμιστικό ρόλο σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.
Τα ΣΣΠΑΕ ασκούν τις ακόλουθες αρμοδιότητες:
- Aνιχνεύουν τις τοπικές ανάγκες σε θέματα ΕΕΚ και ΔΒΜ και υποβάλλουν εισηγήσεις στο ΚΣΕΕΚ για την ικανοποίηση αυτών των αναγκών.
- Yποβάλλουν εισηγήσεις στο ΚΣΕΕΚ για τους τομείς, τις ειδικότητες, τα ειδικά μαθήματα, τα προγράμματα και τις δραστηριότητες που πρέπει να λειτουργήσουν στα ΙΕΚ, στο Μεταλυκειακό Έτος - Τάξη Μαθητείας, στα ΕΠΑΛ, στις ΕΣΚ και στις ΕΠΑΣ Μαθητείας του ΟΑΕΔ της περιφέρειάς τους.
- Yποβάλλουν στο ΚΣΕΕΚ προτάσεις για τη διαμόρφωση εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων επιχειρηματικότητας και καινοτομίας.
- Yποστηρίζουν τη μαθητεία στην περιφέρειά τους, με βάση τις κατευθύνσεις του ΚΣΕΕΚ.
- Eπικοινωνούν, ενημερώνουν και κινητοποιούν τις τοπικές επιχειρήσεις προς την πρακτική άσκηση και μαθητεία, με βάση τις κατευθύνσεις του ΚΣΕΕΚ.
- Μέχρι το τέλος Ιουλίου εκάστου έτους συντάσσουν ετήσια έκθεση για τα πεπραγμένα τους και για τον προγραμματισμό του επόμενου έτους. Η έκθεση υποβάλλεται στον Υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων και τον Πρόεδρο του ΚΣΕΕΚ.
Κρατικοί φορείς υπό την εποπτεία του Υπουργείου Παιδείας
Εφαρμόζει το εθνικό σύστημα πιστοποίησης της μη-τυπικής εκπαίδευσης ενηλίκων, συμπεριλαμβανομένης της Αρχικής (ΑΕΕΚ) και Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΣΕΕΚ) και παρέχει επιστημονική υποστήριξη σε υπηρεσίες επαγγελματικού προσανατολισμού και συμβουλευτικής τόσο σε εθνικό όσο και σε τοπικό/περιφερειακό επίπεδο.
Έχει ως σκοπό την υλοποίηση δράσεων, προγραμμάτων και έργων για τη ΔΒΜ και τη νέα γενιά, με έμφαση τη στήριξη της νεανικής καινοτομίας και κινητικότητας. Επίσης διαχειρίζεται τα θέματα που σχετίζονται με τη μαθητική και φοιτητική μέριμνα. Αποτελεί εθνική μονάδα αρμόδια για την εφαρμογή και την παρακολούθηση του προγράμματος Erasmus+ (από κοινού με το ΙΚΥ) και του προγράμματος του Ευρωπαϊκού Σώματος Αλληλεγγύης.
Κρατικοί φορείς υπό την εποπτεία του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων
Ο Οργανισμός Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού (ΟΑΕΔ) εδράζεται σε τρεις πυλώνες λειτουργίας:
- την προώθηση στην απασχόληση,
- την ασφάλιση της ανεργίας και την κοινωνική προστασία της μητρότητας και της οικογένειας
- την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση.
Ως εκ τούτου, ο ΟΑΕΔ αποτελεί τη δημόσια αρχή που είναι αρμόδια για:
- τις ενεργητικές πολιτικές αγοράς εργασίας για την ανάσχεση της ανεργίας, για την προώθηση της απασχόλησης και την επαγγελματική κατάρτιση (ανέργων και εργαζομένων).
- τις παθητικές πολιτικές που αφορούν σε μέτρα ασφάλισης της ανεργίας (βασικό επίδομα ανεργίας) και άλλων επιδομάτων και παροχών κοινωνικής προστασίας.
- τις ενεργητικές πολιτικές για την αρχική επαγγελματική εκπαίδευση σε συνδυασμό με την πρακτική άσκηση (σύστημα Μαθητείας).
Φορείς παροχής υπηρεσιών δια βίου μάθησης
- Δομές παροχής υπηρεσιών γενικής εκπαίδευσης ενηλίκων, όπως τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας (ΣΔΕ),
- Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΙΕΚ), δημόσια και ιδιωτικά,
- Κέντρα Δια Βίου Μάθησης (ΚΔΒΜ), δημόσια και ιδιωτικά,
- Κολλέγια,
- Το Ίδρυμα Νεολαίας και Δια Βίου Μάθησης (ΙΝΕΔΙΒΙΜ),
- Κέντρα Επιμόρφωσης και ΔΒΜ των ΑΕΙ (ΚΕΔΙΒΙΜ),
- Το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο,
- Οι φορείς παροχής υπηρεσιών γενικής (τυπικής και μη τυπικής) εκπαίδευσης ενηλίκων, στους οποίους περιλαμβάνονται κοινωνικοί, θρησκευτικοί και πολιτιστικοί φορείς,
- Οι φορείς παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών ή/και υπηρεσιών επαγγελματικού προσανατολισμού,
- Τα Κέντρα Προώθησης της Απασχόλησης (ΚΠΑ) κατά το μέρος που παρέχουν υπηρεσίες διά βίου συμβουλευτικής και επαγγελματικού προσανατολισμού,
- Οι φορείς του δημόσιου και του ευρύτερου δημόσιου τομέα που παρέχουν μη τυπική εκπαίδευση στο ανθρώπινο δυναμικό του δημόσιου και του ευρύτερου δημόσιου τομέα, όπως είναι το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης (ΕΚΔΔΑ),
- Οι φορείς που συνιστώνται από τις επαγγελματικές ενώσεις και τα επιμελητήρια και παρέχουν μη τυπική εκπαίδευση στα μέλη τους,
- Οι φορείς παροχής υπηρεσιών ΔΒΜ, τους οποίους συνιστούν οι τριτοβάθμιες συνδικαλιστικές οργανώσεις εργαζομένων και εργοδοτών που συνυπογράφουν την εθνική συλλογική σύμβαση εργασίας,
- Οι φορείς άτυπης μάθησης,
- Το Ίδρυμα Ποιμαντικής Επιμορφώσεως (ΙΠΕ) της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών κατά το μέρος που παρέχει υπηρεσίες δια βίου μάθησης αποκλειστικά σε θέματα ποιμαντικής επιμόρφωσης,
- Το Κέντρο Μελετών Ασφάλειας (ΚΕΜΕΑ).
Χρηματοδότηση της ΔΒΜ
Η χρηματοδότηση της ΔΒΜ γίνεται από κρατικούς, κοινοτικούς ή ιδιωτικούς πόρους. Οι δράσεις και τα προγράμματα που υλοποιούνται από κρατικούς φορείς χρηματοδοτούνται κατά κύριο λόγο από τα επιχειρησιακά προγράμματα (ΕΠ) του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ) τα οποία συγχρηματοδοτούνται από την Ελλάδα και από την Ευρωπαϊκή ΈνωσηΕκτενέστερη αναφορά στη δια βίου μάθηση γίνεται στο Κεφάλαιο 8 Εκπαίδευση και Κατάρτιση Ενηλίκων. Εκτενέστερη αναφορά στη χρηματοδότηση της ΔΒΜ γίνεται στο Κεφάλαιο 3 Χρηματοδότηση στην εκπαίδευση.