Προκειμένου να κατανοήσουμε καλύτερα τις εξελίξεις αναφορικά με την επικύρωση της μη τυπικής και άτυπης μάθησης στην Ελλάδα, είναι σημαντικό να αναδείξουμε τους ορισμούς που χρησιμοποιούνται στη χώρα για τη μη τυπική εκπαίδευση και την άτυπη μάθηση.
Σύμφωνα με το ν. 4763/2020, η μη τυπική εκπαίδευση αφορά τη μάθηση που πραγματοποιείται μέσω σχεδιασμένων δραστηριοτήτων αναφορικά με τους μαθησιακούς στόχους και τον χρόνο που διατίθεται για μάθηση. Μπορεί να καλύπτει προγράμματα που αφορούν τις επαγγελματικές δεξιότητες, τον αλφαβητισμό των ενηλίκων και τη βασική εκπαίδευση για όσους εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο.
O ν. 3879/2010 ορίζει την άτυπη μάθηση ως τις μαθησιακές δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα εκτός οργανωμένου εκπαιδευτικού πλαισίου, σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου, στο πλαίσιο του ελεύθερου χρόνου ή επαγγελματικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Περιλαμβάνει κάθε μορφή αυτομόρφωσης μέσω έντυπου υλικού, χρήσης του διαδικτύου ή υπολογιστή, καθώς και μέσω διάφορων εκπαιδευτικών υποδομών. Περιλαμβάνει επίσης τις γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες που αποκτά ένα άτομο μέσω της επαγγελματικής εμπειρίας.
Σύμφωνα με το ν. 4115/13, ο εθνικός φορέας πιστοποίησης, στην Ελλάδα είναι ο «Εθνικός Οργανισμός Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού» (ΕΟΠΠΕΠ), ο οποίος εποπτέυεται από το Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού. Ο ΕΟΠΠΕΠ αναπτύσσει και εφαρμόζει Eθνικό Σύστημα Πιστοποίησης Προσόντων που αφορούν την επικύρωση της μη τυπικής και άτυπης μάθησης
Ο ΕΟΠΠΕΠ, ως το Εθνικό Σημείο Συντονισμού (NCP) για το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων μεριμνά επίσης για την ανάπτυξη Εθνικού Πλαισίου Προσόντων και την αντιστοίχισή του με το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων (EQF). To Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων είναι ενα εργαλείο διαφάνειας για τη «μετάφραση» μεταξύ των εθνικών πλαισίων προσόντων, που χρησιμοποιεί περιγραφικούς δείκτες που βασίζονται στα μαθησιακά αποτελέσματα.(επίπεδο από 1-8 για κάθε προσόν).
Όσον αφορά στο χρόνο που αφιερώνεται σε μια τυπική ή μη τυπική μαθησιακή δραστηριότητα, αυτός συνοψίζεται και κατοχυρώνεται με τη βοήθεια των «Πιστωτικών Μονάδων επαγγελματικής εκπάιδευσης και κατάρτισης» (European Credit system for Vocational Education & Training) (ECVET). Οι μονάδες αυτές μπορούν να εμφανίζονται σε πιστοποιητικά και είναι αναγνωρισμένες σε όλη την ΕΕ. Το Εθνικό Σημείο Αναφοράς για το Σύστημα Μεταφοράς «Πιστωτικών Μονάδων επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης» είναι ο ΕΟΠΠΕΠ.
Ο ΕΟΠΠΕΠ πιστοποιεί επίσης εθνικά επαγγελματικά περιγράμματα. Στο πλαίσιο αυτό, εργάζεται για την ανάπτυξη περαιτέρω επαγγελματικών περιγραμμάτων καθώς και για την ανάπτυξη αντίστοιχων διαδικασιών πιστοποίησης, με την ενεργό συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και με αυξανόμενη έμφαση στα μαθησιακά αποτελέσματα ανεξάρτητα από τη μαθησιακή πορεία.
Τα επαγγελματικά περιγράμματα βοηθούν τους φορείς της δια βίου μάθησης ή της συνεχιζόμενης κατάρτισης στην «τυποποίηση» των αναλυτικών προγραμμάτων συνεχιζόμενης κατάρτισης, προκειμένου να υποστηρίξουν την προσαρμογή του ανθρώπινου δυναμικού στις νέες ανάγκες σε επαγγελματικό και κοινωνικό επίπεδο. Το έτος 2025 υπάρχουν 204 πιστοποιημένα επαγγελματικά περιγράμματα, που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα επαγγελμάτων.
Έτσι, ο ΕΟΠΠΕΠ επικεντρώνεται στη δημιουργία ενός πλαισίου για την επικύρωση της μη τυπικής και άτυπης μάθησης.
Tα μαθησιακά αποτελέσματα των μη-τυπικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων των Κέντρων Δια Βίου Μάθησης (ΚΔΒΜ) πιστοποιούνται επίσης από τον ΕΟΠΠΕΠ. ( ν.4763/2020)
Για τα μαθησιακά αποτελέσματα που αποκτώνται από τα προγράμματα μη τυπικής εκπαίδευσης που παρέχουν Κέντρα Eπιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης (ΚΕΔΙΒΙM) των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (ΑΕΙ), τα ίδια κέντρα, χορηγούν, κατόπιν επιτυχούς ολοκλήρωσης του κάθε προγράμματος, Πιστοποιητικά Εκπαίδευσης. Σε αυτά τα πιστοποιητικά μπορούν να αναγράφονται και οι αντίστοιχες Πιστωτικές Μονάδες επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (ECVET) που αποκτήθηκαν .
Επίσης, η επιτυχής ολοκλήρωση ορισμένων από αυτά τα προγράμματα κατάρτισης συνδέεται με την προαγωγή των επαγγελματικών δικαιωμάτων (για παράδειγμα, ο Ενεργειακός Επιθεωρητής πληροί τις προϋποθέσεις για να συμπεριληφθεί στο σχετικό εθνικό μητρώο).
Ο ΕΟΠΠΕΠ έχει επίσης τον ρόλο της πιστοποίησης επάρκειας για την άσκηση συγκεκριμένων επαγγελμάτων με βάση την αναγνώριση της προηγούμενης εμπειρίας και τη διενέργεια εξετάσεων από τον ίδιο ή άλλους φορείς.
Το έτος 2025 υπάρχουν οκτώ (8) επαγγέλματα, για τα οποία o EOΠΠΕΠ μπορεί να εκδίδει βεβαίωση πιστοποίησης επαγγελματικής επάρκειας με βάση την αναγνώριση της προηγούμενης εμπειρίας ή/ και της άτυπης ή μη-τυπικής μάθησης, στους επιτυχόντες σχετικών εξετάσεων. Κατά αυτόν τον τρόπο και κατόπιν υποβολής των απαραίτητων δικαιολογητικών, ο ΕΟΠΠΕΠ παρέχει:
-
Πιστοποίηση της ειδικότητας «Εκπαιδευτής Υποψήφιων Οδηγών Αυτοκινήτων και Μοτοσικλετών»
-
Πιστοποίηση εκπαιδευτικής επάρκειας Εκπαιδευτών Ενηλίκων της μη-τυπικής εκπαίδευσης
-
Πιστοποίηση επαγγελματιών οι οποίοι δεν διαθέτουν αναγνωρισμένο επαγγελματικό τίτλο για την ειδικότητα «Προσωπικό Ιδιωτικής Ασφάλειας»
-
Πιστοποίηση επαγγελματικής επάρκειας κομμωτών - κουρέων
-
Πιστοποίηση επαγγελματικής επάρκειας τεχνιτών περιποίησης χεριών και ποδιών,
-
Πιστοποίηση επαγγελματικής επάρκειας τεχνικών ψυκτικών συσκευών,
-
Πιστοποίηση επαγγελματικής επάρκειας φορτοεκφορτωτών
Όσον αφορά στην επικύρωση της συνεχιζόμενης επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης για ανέργους, τα προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης που προσφέρει η Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης (ΔΥΠΑ) στους άνεργους, σύμφωνα με το ν.4921/2022 μπορεί και να τα πιστοποιεί η ίδια Υπηρεσία, πέρα από την επικύρωση και την πιστοποίηση που διενεργεί ο ΕΟΠΠΕΠ. Οι δύο οργανισμοί, ενώ ακολουθούν διαφορετικές προσεγγίσεις για την επικύρωση της μη τυπικής και άτυπης μάθησης, βρίσκονται σε διάλογο και συνεργασία για την επικύρωση αυτών των μορφών μάθησης.
Η πιστοποίηση των προσόντων των ατόμων που εκπαιδεύονται στο πλαίσιο της μη τυπικής συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης και των λοιπών προγραμμάτων που προσφέρει η Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης (ΔΥΠΑ) ειδικά σε ανέργους διενεργείται από ανεξάρτητους Φορείς Πιστοποίησης, οι οποίοι:
- είναι διαπιστευμένοι σύμφωνα με το Πρότυπο ISO/IEC 17024 ή
- είναι πιστοποιημένοι, βάσει του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου (ν.4763/2020), να χορηγούν πιστοποιητικά ή
- είναι εταιρείες λογισμικού ή τεχνολογίας, οι οποίες παρέχουν σχετικές πιστοποιήσεις που είναι διεθνώς αναγνωρισμένες στην αγορά εργασίας
Με την πιστοποίηση επιβεβαιώνεται ότι ο εκπαιδευόμενος έχει αποκτήσει σε επαρκή βαθμό τις γνώσεις ή τις δεξιότητες που σχετίζονται με το αντικείμενο της κατάρτισης που παρακολούθησε.
Σύστημα Πιστοποίησης μη τυπικής Εκπαίδευσης των εργαζομένων στον ευρύτερο δημόσιο τομέα
Με την Υπουργική Απόφαση ΔΙΠΑΑΔ/ΕΚΔΔΑ/Φ.4/οικ.9403 αναπτύχθηκε ένα Συστήμα Πιστοποίησης των μαθησιακών αποτελεσμάτων μη τυπικής μάθησης των υπαλλήλων του ευρύτερου δημόσιου τομέα, που στοχεύει στην επικύρωση των γνώσεων που αποκτούν οι δημόσιοι υπάλληλοι μέσω σεμιναρίων/εκπαιδεύσεων που υλοποιούνται από τους εξής φορείς:
- Το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΕΚΚΔΑ),
- Άλλες Σχολές του Δημόσιου Τομέα,
- Δημόσια Πανεπιστήμια,
- το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Δημόσιας Διοίκησης
- το Κοινωνικό Πολύκεντρο
- και το Διαβαλκανικό Ινστιτούτο Δημόσιας Διοίκησης.
Tο τρέχον έτος, ο ΕΟΠΠΕΠ συμμετέχει επίσης στην πανευρωπαϊκή στρατηγική σχετικά με τα «Μικρο - Διαπιστευτήρια» (Micro-Credentials). Τα Μικρο-διαπιστευτήρια, σύμφωνα με τον ορισμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (2022), αποτυπώνουν τα μαθησιακά αποτελέσματα που έχει επιτύχει ένας εκπαιδευόμενος μέσω της παρακολούθησης ενός προγράμματος σύντομης διάρκειας
Πιο συγκεκριμένα, ο ΕΟΠΠΕΠ υλοποιεί το προγράμμα «Σύνδεση της Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Κατάρτισης με τα Μικρο-διαπιστευτήρια, με ακρωνύμιο «Micro-CVET»το οποίο έχει εγκριθεί από τον αρμόδιο Ευρωπαϊκό Φορέα (EACEA). Το πρόγραμμα αυτό περιλαμβάνει ένα συνολο δράσεων οι οποίες διενεργούνται την χρονική περίοδο από 01/09/2023 έως 31/08/2026 και επικεντρώνονται στο πεδίο της επικύρωσης και αναγνώρισης των μαθησιακών αποτελεσμάτων που αποκτώνται μέσω της Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Κατάρτισης, με την προοπτική της απόδοσης ‘Μικρο-διαπιστευτηρίων’.
Η τρέχουσα εθνική πολιτική είναι ο ΕΟΠΠΕΠ να συνεχίσει την επικύρωση περισσότερων επαγγελματικών περιγραμμάτων και ο γενικός στόχος είναι η ανάπτυξη ενός συστήματος επικύρωσης που θα καλύπτει τα μαθησιακά αποτελέσματα όλων των μορφών μη τυπικής και άτυπης μάθησης, το οποίο θα είναι σε πλήρη αντιστοίχιση με τα σχετικά Ευρωπαϊκά Πλαίσια Προσόντων και τα Ευρωπαϊκά Συστήματα Διαπιστευτηρίων Προσόντων.