Η εκπαίδευση και κατάρτιση ενηλίκων παρέχεται σε διάφορες δομές.  Στο πλαίσιο της τυπικής εκπαίδευσης, σε φορείς γενικής τυπικής εκπαίδευσης ενηλίκων, όπως α) στα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας (ΣΔΕ) που χορηγούν τίτλο ισότιμο με το απολυτήριο Γυμνασίου, β) στις Επαγγελματικές Σχολές Κατάρτισης (ΕΣΚ) και στις Επαγγελματικές Σχολές (ΕΠΑΣ) Μαθητείας της ΔΥΠΑ που παρέχουν μετα-γυμνασιακή εκπαίδευση και κατάρτιση, γ) στις σχολές Ανώτερης Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΣΑΕΚ) και στο Μεταλυκειακό Έτος - Τάξη Μαθητείας που παρέχουν μετα-δευτεροβάθμια επαγγελματική κατάρτιση. Στο πλαίσιο της μη τυπικής εκπαίδευσης σε φορείς μετα-δευτεροβάθμιας μη ανώτατης εκπαίδευσης, όπως είναι τα δημόσια Κέντρα Διά Βίου Μάθησης (ΚΔΒΜ) και τα προγράμματα εκπαίδευσης ενηλίκων που υλοποιούνται από τους δήμους. Μέσω των ΚΔΒΜ και των προγραμμάτων των δήμων παρέχεται συνεχής επαγγελματική κατάρτιση, επανεκπαίδευση, αναβάθμιση των δεξιοτήτων και γενική εκπαίδευση ενηλίκων.  

Παροχή μάθησης με στόχο τη βελτίωση του ποσοστού επίτευξης απόκτησης βασικών δεξιοτήτων

Σχολεία δεύτερης ευκαιρίας

Τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας (ΣΔΕ) ιδρύθηκαν το 1997 με το ν. 2525/1997. Σύμφωνα με τον ν. 4763/2020 υπάγονται στη Γενική Γραμματεία Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης, Δια Βίου Μάθησης και Νεολαίας (μετονομάστηκε σε Γενική Γραμματεία Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης και Διά Βίου Μάθησης με το πδ 77/2023) του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού η οποία καθορίζει το εκπαιδευτικό τους πλαίσιο και έχει την εποπτεία της λειτουργίας τους. Δικαίωμα εγγραφής έχουν όσοι συμπληρώνουν ή έχουν υπερβεί το δέκατο όγδοο (18ο) έτος της ηλικίας τους, δεν έχουν ολοκληρώσει την υποχρεωτική εννιάχρονη εκπαίδευση και είναι κάτοχοι απολυτηρίου Δημοτικού. Η φοίτηση στα ΣΔΕ είναι δωρεάν. 

 Σκοπός των ΣΔΕ είναι:

1. η ολοκλήρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης ατόμων ηλικίας δεκαοκτώ ετών και άνω
2. η επανασύνδεση των εκπαιδευόμενων με τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης
3. η απόκτηση σύγχρονων γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων που μπορούν να συμβάλλουν στην κοινωνικο-οικονομική τους ένταξη και ανέλιξη
4. η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης των εκπαιδευόμενων
5. συνεισφορά στην ένταξή τους ή στη βελτίωση της επαγγελματικής τους κατάστασης. 

Το πρόγραμμα σπουδών των ΣΔΕ στοχεύει στην παροχή γνώσεων, στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και στην καλλιέργεια θετικών στάσεων. Ο βασικός πυρήνας του προγράμματος σπουδών περιλαμβάνει θεματικές ενότητες και γραμματισμούς που εναρμονίζονται με τις οκτώ βασικές ικανότητες του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Αναφοράς. Επιπλέον, στα ΣΔΕ δύνανται να λειτουργούν προπαρασκευαστικά τμήματα για όσους επιθυμούν να συμμετάσχουν στις εξετάσεις για την απόκτηση απολυτήριου δημοτικού σχολείου καθώς και τμήματα εκμάθησης ελληνικής γλώσσας για μετανάστες και πρόσφυγες, προκειμένου να εγγραφούν στα ΣΔΕ. 

Το πρόγραμμα σπουδών είναι ταχύρυθμο και διαρκεί 18 μήνες, χωρισμένο  σε δύο εννιάμηνες περιόδους που καλύπτουν δύο σχολικά έτη. Το εβδομαδιαίο ωρολόγιο πρόγραμμα είναι απογευματινό από τις 4.30 ή 5.00 έως τις 8.30 ή 9.00 και καλύπτει 21 διδακτικές ώρες. Η επιτυχής ολοκλήρωση της διετούς φοίτησης του εκπαιδευομένου πιστοποιείται με τίτλο ισότιμο με το απολυτήριο Γυμνασίου.  

Το πρόγραμμα σπουδών είναι ευέλικτο και ανοικτό επιτρέποντας να επαναπροσδιορίζονται συνεχώς οι στόχοι και να τροποποιείται το περιεχόμενο, ώστε να προσαρμόζεται στις ανάγκες των εκπαιδευομένων. Οι μέθοδοι διδασκαλίας είναι καινοτόμες και βασίζονται στο διαφορετικό τρόπο με τον οποίο οι ενήλικες προσλαμβάνουν τη γνώση ενσωματώνοντας μια βιωματική προσέγγιση στη μάθηση, την ομαδοσυνεργατική μάθηση και τις διαθεματικές προσεγγίσεις.

Στα ΣΔΕ οι εκπαιδευόμενοι δεν αποκτούν μόνο γνώσεις αλλά και κοινωνικές δεξιότητες, όπως επικοινωνία, συνεργασία, επίλυση προβλημάτων. Επίσης υποστηρίζονται στη μαθησιακή τους πορεία μέσω των συμβουλευτικών υπηρεσιών του ΣΔΕ, που παρέχονται από έναν ψυχολόγο και έναν σύμβουλο σταδιοδρομίας σε κάθε σχολείο.

Τα μαθήματα που διδάσκονται είναι:

• Ελληνική Γλώσσα
• Μαθηματικά
• Πληροφορική
• Αγγλική Γλώσσα
• Κοινωνική Εκπαίδευση
• Περιβαλλοντική Εκπαίδευση
• Φυσικές Επιστήμες
• Αισθητική Αγωγή

Για την καλύτερη λειτουργία των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας έχουν θεσμοθετηθεί δύο συμβουλευτικά όργανα. Ο Σύμβουλος Σταδιοδρομίας, ο οποίος παρέχει εξατομικευμένη και ομαδική Συμβουλευτική για να διευκολύνει και να υποστηρίξει τους εκπαιδευόμενους να εισέλθουν ή να επανέλθουν στην αγορά εργασίας και ο Σύμβουλος - Ψυχολόγος, ο οποίος παρεμβαίνει υποστηρικτικά σε άτομα ή ομάδες που δυσκολεύονται να λειτουργήσουν στο συγκεκριμένο εκπαιδευτικό πλαίσιο στηρίζοντας παράλληλα το εκπαιδευτικό προσωπικό για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που ανακύπτουν.

Η χρηματοδότηση των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας γίνεται με κοινοτικούς και εθνικούς πόρους, μέσω των επιχειρησιακών προγραμμάτων του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού. Αυτή τη στιγμή λειτουργούν 80 Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας,  εκ των οποίων 12 σε Σωφρονιστικά Καταστήματα καθώς και 22 τμήματα εκτός έδρας στις 13 Περιφέρειες της χώρας. 
Κατά το σχολικό έτος 2023-2024 5.217 εκπαιδευόμενοι ολοκλήρωσαν τη φοίτησή τους στα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας και κατά το τρέχον σχολικό έτος 2024-2025 φοιτούν 5.555 εκπαιδευόμενοι, βάσει των διαθέσιμων στοιχείων από το Πληροφοριακό Σύστημα ΝΕΦΕΛΗ του ΥΠΑΙΘΑ.

Παροχή μάθησης με στόχο την απόκτηση αναγνωρισμένου τίτλου σπουδών κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής και πιστοποίηση αυτού

Σχολεία δεύτερης ευκαιρίας

Τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας (ΣΔΕ) ιδρύθηκαν για να αντιμετωπίσουν τον κοινωνικό αποκλεισμό και να υποστηρίξουν άτομα ηλικίας 18 ετών και άνω που δεν έχουν ολοκληρώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση. Μέσω ενός ευέλικτου και ανοικτού προγράμματος σπουδών, τα ΣΔΕ παρέχουν στους αποφοίτους την ευκαιρία να αποκτήσουν γνώσεις, να αναπτύξουν δεξιότητες και στάσεις και να λάβουν τίτλο ισότιμο με το απολυτήριο Γυμνασίου, ο οποίος αναγνωρίζεται από το Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού (ΑΣΕΠ) που αντιστοιχεί στο επίπεδο ISCED 2. Ο τίτλος αυτός συμβάλλει στην ομαλή τους ένταξη στις κοινωνικές, οικονομικές και επαγγελματικές δομές και αποτρέπει τον κίνδυνο κοινωνικού αποκλεισμού και περιθωριοποίησής τους. 

Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση Ενηλίκων

Ο ν. 4763/2020, όπως τροποποιήθηκε από τον ν. 5078/2023, καθιέρωσε νέες μαθησιακές διαδρομές για όλα τα επίπεδα (3-5) του Εθνικού και Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων. Με τον ν. 5082/2024 η εν λόγω εκπαίδευση και κατάρτιση αναδιοργανώθηκε με στόχο τη βέλτιστη αποτελεσματικότητα και τη μεγαλύτερη διασύνδεση με την αγορά εργασίας. 

Αρχική Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση για αποφοίτους με τίτλο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης ή τίτλο ισότιμο προς αυτόν

Σε όσους έχουν ολοκληρώσει μόνο το Γυμνάσιο, δίνεται η δυνατότητα από το κράτος να λάβουν αρχική επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση με πιστοποίηση και απόκτηση τίτλου, στα παρακάτω οργανωμένα εκπαιδευτικά πλαίσια και εκπαιδευτικές δομές:   

Αρχική επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση επιπέδου τρία (3) παρέχεται από:

• τις Επαγγελματικές Σχολές Κατάρτισης (ΕΣΚ)
• και τις Επαγγελματικές Σχολές (ΕΠΑΣ) Μαθητείας  της Δημόσιας Υπηρεσίας Απασχόλησης (ΔΥΠΑ) (ν. 4921/22), η οποία εποπτεύεται από το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης. 

Σκοπός των ανωτέρω σχολών είναι κυρίως:

• η παροχή υπηρεσιών αρχικής επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης σε αποφοίτους με τίτλο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης ή τίτλο ισότιμο προς αυτόν
• η αντιμετώπιση της σχολικής διαρροής, η αναβάθμιση των βασικών δεξιοτήτων των κατόχων τίτλων υποχρεωτικής εκπαίδευσης ή ισότιμων προς αυτούς και η ένταξή τους στην αγορά εργασίας
• η μέριμνα για την ένταξη στην επαγγελματική ζωή ευπαθών και ευάλωτων κοινωνικών ομάδων
• Ειδικότερα, οι ΕΠΑΣ Μαθητείας της ΔΥΠΑ παρέχουν μετα-γυμνασιακή επαγγελματική εκπαίδευση επιπέδου τρία (3), εφαρμόζοντας το δυικό σύστημα που συνδυάζει α) τη θεωρητική και εργαστηριακή εκπαίδευση στην τάξη με β) τη μαθητεία στον εργασιακό χώρο, εξασφαλίζοντας κατ' αυτόν τον τρόπο ότι οι επαγγελματικές ειδικότητες ανταποκρίνονται στις ανάγκες της αγοράς εργασίας με απώτερο σκοπό την επαγγελματική αποκατάσταση των αποφοίτων. 

Κάθε καταρτιζόμενος μπορεί να παρακολουθεί μια μόνο Επαγγελματική Σχολή Κατάρτισης (ΕΣΚ) ή  Επαγγελματική Σχολή (ΕΠΑΣ) Μαθητείας της ΔΥΠΑ. Οι καταρτιζόμενοι δε δύνανται να εγγράφονται και να φοιτούν παράλληλα σε άλλες δομές εκπαίδευσης και κατάρτισης.   

• Επαγγελματικές Σχολές Κατάρτισης (ΕΣΚ)

Οι  Επαγγελματικές Σχολές Κατάρτισης (ΕΣΚ) του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού θεσπίστηκαν με τον ν. 4763/2020. Η φοίτηση σε αυτές είναι διετής και περιλαμβάνει: α) θεωρητικά και εργαστηριακά μαθήματα, β) αμειβόμενη πρακτική άσκηση που πραγματοποιείται σε φορείς του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα σε θέσεις συναφείς με την ειδικότητα. 

Σε αυτές τις σχολές οι ενδιαφερόμενοι εγγράφονται δωρεάν και χωρίς περιορισμούς (εξετάσεις, όριο ηλικίας) στην Α' Τάξη με μόνη προϋπόθεση να είναι κάτοχοι απολυτηρίου Γυμνασίου ή άλλου ισότιμου τίτλου. Οι καταρτιζόμενοι που προάγονται από την Α' Τάξη, εγγράφονται στη Β' Τάξη. 

Οι ΕΣΚ παρέχουν μετά-γυμνασιακή κατάρτιση, καθώς και αναβάθμιση των βασικών δεξιοτήτων με στόχο την ένταξη στην αγορά εργασίας και τη συνέχιση των σπουδών σε ανώτερο επίπεδο.

Οι ΕΣΚ προσφέρουν κατάρτιση σε επαγγελματικές ειδικότητες, οι οποίες καθορίζονται από τις ανάγκες της τοπικής αγοράς εργασίας και τις αναπτυξιακές προτεραιότητες της εθνικής οικονομίας. 

Το  σχολικό έτος 2024-2025 λειτουργούν δύο (2) Δημόσιες Επαγγελματικές Σχολές Κατάρτισης (ΕΣΚ) υπό την εποπτεία του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού. Αυτές οι ΕΣΚ προσφέρουν ειδικότητες με υψηλή ζήτηση στην αγορά εργασίας, που σχετίζονται με τη Ναυπηγική Βιομηχανία. Η μία βρίσκεται στο Πέραμα (περιοχή κοντά στο λιμάνι του Πειραιά) και η άλλη στη Σύρο (νησί στο Αιγαίο). 

• Επαγγελματικές Σχολές (ΕΠΑΣ) Μαθητείας της ΔΥΠΑ 

Η φοίτηση στις Επαγγελματικές Σχολές (ΕΠΑΣ) Μαθητείας της ΔΥΠΑ είναι διετής. 

Τα προγράμματα Μαθητείας των ΕΠΑΣ περιλαμβάνουν σε κάθε ειδικότητα: 

•  "Πρόγραμμα Μάθησης στην Εκπαιδευτική Δομή" και

•  "Πρόγραμμα μάθησης σε Εργασιακό Χώρο" (αμειβόμενο)

• Οι ΕΠΑΣ της ΔΥΠΑ  λειτουργούν ήδη από το 1952, εφαρμόζοντας με επιτυχία τον θεσμό της Μαθητείας, ένα εκπαιδευτικό σύστημα που συνδυάζει τη θεωρητική και εργαστηριακή εκπαίδευση στην τάξη με την αμειβόμενη Μαθητεία (υλοποίηση προγράμματος μάθησης σε εργασιακό χώρο) σε επιχειρήσεις όλων των κλάδων της εθνικής οικονομίας σε πολλές τεχνικές ειδικότητες.

• Επιπρόσθετα, για την υποστήριξη της επαγγελματικής διαδρομής των μαθητευομένων στην αγορά εργασίας, στις ΕΠΑΣ  λειτουργούν από το έτος 2022 Γραφεία Επαγγελματικής Ανάπτυξης και Σταδιοδρομίας (ΓΕΑΣ).

Δικαιούχοι εκπαιδευόμενοι είναι άτομα ηλικίας έως 29 ετών που κατέχουν απολυτήριο Γυμνασίου ή ισότιμο τίτλο σπουδών. Στην Α' τάξη εγγράφονται χωρίς εξετάσεις και στη Β' Τάξη εγγράφονται οι μαθητευόμενοι που προάγονται από την Α' Τάξη. Κατά τη διαδικασία εισαγωγής λαμβάνονται υπόψη τα εξής κριτήρια: βαθμός απολυτηρίου Γυμνασίου και κοινωνικά κριτήρια (όπως πολύτεκνη/τρίτεκνη οικογένεια, ορφανοί από γονέα μαθητές, χαμηλό οικογενειακό εισόδημα κ.ά). 

Το σχολικό έτος 2024-25, η ΔΥΠΑ λειτουργούν πενήντα μία (51) Επαγγελματικές Σχολές Μαθητείας (ΕΠΑΣ),  στις οποίες διδάσκονται συνολικά τριάντα δύο (32) επαγγελματικές ειδικότητες με υψηλή ζήτηση στην αγορά εργασίας. 

Επιπλέον, κατά το σχολικό έτος 2024-2025, η ΔΥΠΑ λειτουργεί επτά (7) Πειραματικές ΕΠΑΣ (ΠΕΠΑΣ), οι οποίες ιδρύθηκαν το έτος 2021. Απευθύνονται σε αποφοίτους υποχρεωτικής εκπαίδευσης ηλικίας 18 ετών και άνω και παρέχουν εκπαίδευση σε 3 ειδικότητες του τουρισμού και της φιλοξενίας. 

Οι ΠΕΠΑΣ εγγυώνται την τοποθέτηση όλων των μαθητευόμενων σε θέσεις μαθητείας σε διακεκριμένες επιχειρήσεις του τουριστικού κλάδου (ξενοδοχεία 4* και 5*), αλλά και ενισχύουν την προοπτική της επαγγελματικής τους αποκατάστασης μετά την ολοκλήρωση των σπουδών.         

Κατά το σχολικό έτος 2023-2024 φοίτησαν στις ΕΠΑΣ μαθητείας και τις ΠΕΠΑΣ περίπου 8.000 μαθητές.

Οι καταρτιζόμενοι που ολοκληρώνουν επιτυχώς τη φοίτησή τους στις Επαγγελματικές Σχολές Κατάρτισης (ΕΣΚ) και στις Επαγγελματικές Σχολές (ΕΠΑΣ) Μαθητείας της ΔΥΠΑ λαμβάνουν Πτυχίο Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης,  Επιπέδου 3 του Εθνικού και του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων, ύστερα από εξετάσεις πιστοποίησης που διενεργούνται από τον Εθνικό Οργανισμό Πιστοποίησης Προσόντων & Επαγγελματικού Προσανατολισμού (ΕΟΠΠΕΠ).

Αναφορικά με την επαγγελματική κατάρτιση των ΑμέΑ, η ΔΥΠΑ λειτουργεί, επίσης:

• μία Σχολή Επαγγελματικής Κατάρτισης ΑμεΑ στην Αθήνα και

• ένα Εκπαιδευτικό Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης ΑμεΑ στη Θεσσαλονίκη.

Οι δομές αυτές στοχεύουν στην επαγγελματική κατάρτιση (θεωρητική και πρακτική) και στην κοινωνική ένταξη ανέργων με αναπηρία με απώτερο σκοπό την απασχόλησή τους σε διάφορους τομείς της οικονομίας. Παράλληλα, οι καταρτιζόμενοι λαμβάνουν ψυχοκοινωνική και συμβουλευτική υποστήριξη από Ειδικό Επιστημονικό Προσωπικό (ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχιάτρους κ.α.)

• Εσπερινά Επαγγελματικά Λύκεια (ΕΠΑΛ)

Οι ενήλικες που είναι κάτοχοι απολυτηρίου γυμνασίου ή άλλου ισότιμου τίτλου έχουν δικαίωμα, χωρίς όριο ηλικίας, να φοιτούν στα Εσπερινά Επαγγελματικά Λύκεια. Η φοίτηση σε αυτά είναι τριετής (τάξεις Α', Β' και Γ').  Στην Α΄ τάξη εγγράφονται χωρίς εξετάσεις. Οι τίτλοι που εκδίδονται από τα εσπερινά Επαγγελματικά Λύκεια είναι ισότιμοι με εκείνους που εκδίδονται από τα ημερήσια Επαγγελματικά Λύκεια.  

Αυτές οι εκπαιδευτικές δομές παρουσιάζονται αναλυτικά στο Κεφάλαιο 6.  

Αρχική Επαγγελματική Κατάρτιση για ενήλικες, οι οποίοι έχουν ολοκληρώσει τη μη υποχρεωτική δευτεροβάθμια εκπαίδευση (Λύκειο) 

• Μεταλυκειακό Έτος-Τάξη Μαθητείας

Το Μεταλυκειακό Έτος-Τάξη Μαθητείας άρχισε τη λειτουργία του πιλοτικά το  2017 (ν. 4386/16). 

Το πρόγραμμα διαρκεί έντεκα (11) μήνες και η εφαρμοζόμενη μεθοδολογία της μαθητείας περιλαμβάνει:

1. μαθητεία με εκπαίδευση σε χώρο εργασίας σε ποσοστό κατ’ ελάχιστον πενήντα τοις εκατό (50%) της συνολικής διάρκειας και
2. εργαστηριακά μαθήματα ειδικότητας. 

Κατ’ εφαρμογή του ν. 4763/2020, στο Μεταλυκειακό έτος -Τάξη Μαθητείας, εγγράφονται κατά την ακόλουθη σειρά προτεραιότητας:

1. κάτοχοι απολυτηρίου και πτυχίου ΕΠΑΛ και Ενιαίου Ειδικού Επαγγελματικού Γυμνασίου-Λυκείου (ΕΝΕΕΓΥ-Λ), καθώς και οι κάτοχοι ισότιμων προς αυτούς τίτλων σε συναφείς ειδικότητες και

2. οι κάτοχοι απολυτηρίου ΓΕΛ και πτυχίου ΕΠΑΛ σε συναφείς ειδικότητες.

Δεν υπάρχει ανώτατο όριο ηλικίας για τη συμμετοχή στο εν λόγω πρόγραμμα. 

Με την ολοκλήρωση του Μεταλυκειακού Έτους-Τάξης Μαθητείας και κατόπιν αξιολόγησης στο εργαστηριακό μάθημα και στο πρόγραμμα μάθησης στον εργασιακό χώρο, χορηγείται στους αποφοίτους από τη σχολική μονάδα Βεβαίωση Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΒΕΚ). Η ΒΕΚ είναι προαπαιτούμενη για τη συμμετοχή στις εξετάσεις πιστοποίησης προσόντων και απόκτησης Διπλώματος επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, επιπέδου πέντε (5), που διεξάγονται ετησίως από τον ΕΟΠΠΕΠ. 

Το συγκεκριμένο πρόγραμμα παρουσιάζεται αναλυτικά στο Κεφάλαιο 6. 

• Σχολές Ανώτερης Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΣΑΕΚ)

Η ολοκληρωμένη επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, επιπέδου πέντε (5) του Εθνικού και του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων, παρέχεται από τις Σχολές Ανώτερης Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΣΑΕΚ) (ν.5082/2024).

Σκοπός των Σχολών Ανώτερης Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΣΑΕΚ) είναι:

α) Η παροχή αρχικής επαγγελματικής κατάρτισης σε αποφοίτους της μη υποχρεωτικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, δηλαδή των Γενικών Λυκείων (ΓΕΛ) και των Επαγγελματικών Λυκείων (ΕΠΑΛ), καθώς και σε κατόχους ισότιμων τίτλων. 

β) Η εξασφάλιση στους καταρτιζόμενους αντίστοιχων προσόντων, με τη διδασκαλία επιστημονικών, τεχνικών, επαγγελματικών και πρακτικών γνώσεων και την καλλιέργεια ανάλογων δεξιοτήτων, ώστε να διευκολύνεται η επαγγελματική τους ένταξη και να διασφαλίζεται η προσαρμογή τους στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της παραγωγικής διαδικασίας και

γ) η ενεργή και αποτελεσματική διασύνδεση των καταρτιζόμενων και των αποφοίτων των ΣΑΕΚ με την αγορά εργασίας σε τοπικό, περιφερειακό και κλαδικό επίπεδο.

Κατά το έτος κατάρτισης 2024-2025 λειτουργούν:

• 124 ΣΑΕΚ του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού (ΥΠΑΙΘΑ) 

• 30 ΣΑΕΚ της «Δημόσιας Υπηρεσίας Απασχόλησης»(ΔΥΠΑ)

• Επιπλέον, έναν μικρό αριθμό ΣΑΕΚ λειτουργούν και τα Υπουργεία Τουρισμού, Υγείας και Αγροτικής Ανάπτυξης.

Η φοίτηση στις ΣΑΕΚ του Υπουργείου Παιδείας,  διαρκεί κατ’ ελάχιστον τέσσερα εξάμηνα (4) και δε δύναται να υπερβαίνει τα πέντε (5) συνολικά εξάμηνα, σύμφωνα με τον Οδηγό Κατάρτισης της Ειδικότητας, συμπεριλαμβανομένης σε αυτά της περιόδου πρακτικής άσκησης ή μαθητείας. Η κατάρτιση των αποφοίτων της δευτεροβάθμιας επαγγελματικής εκπαίδευσης (ΕΠΑΛ), καθώς και των κατόχων ισότιμων τίτλων επαγγελματικής εκπαίδευσης διαρκεί στις ΣΑΕΚ από δύο (2) μέχρι τρία (3) εξάμηνα, συμπεριλαμβανομένης σε αυτά της περιόδου πρακτικής άσκησης ή μαθητείας, εφόσον πρόκειται για τίτλο σε ειδικότητα του επαγγελματικού τομέα από τον οποίο αποφοίτησαν από το ΕΠΑΛ ή ισότιμη δομή δευτεροβάθμιας επαγγελματικής εκπαίδευσης. 

Οι 124 Δημόσιες ΣΑΕΚ του ΥΠΑΙΘΑ που λειτουργούν κατά το έτος κατάρτισης 2024-2025, προσφέρουν ποιοτική και δωρεάν επαγγελματική κατάρτιση με επιδοτούμενη πρακτική άσκηση σε 119 σύγχρονες ειδικότητες σε λειτουργία, οι οποίες ανταποκρίνονται στις ανάγκες της αγοράς εργασίας, με προοπτικές απασχόλησης. Για κάποιους καταρτιζόμενους υπάρχει και η δυνατότητα παροχής στεγαστικού επιδόματος. 

Κατά το έτος 2024-2025 φοιτούν στις ΣΑΕΚ του ΥΠΑΙΘΑ περίπου 31.885 καταρτιζόμενοι. 

Η φοίτηση στις ΣΑΕΚ της ΔΥΠΑ διαρκεί πέντε (5) εξάμηνα και επιμερίζεται σε:

• Τέσσερα (4) εξάμηνα θεωρητικής και εργαστηριακής κατάρτισης συνολικής διάρκειας έως 1.200 διδακτικές ώρες ειδικότητας, σύμφωνα με τα συγκεκριμένα προγράμματα σπουδών 

• Ένα (1) εξάμηνο Πρακτικής Άσκησης, συνολικής διάρκειας 960 ωρών.

Κατά το έτος κατάρτισης 2024-2025 οι 30 ΣΑΕΚ της ΔΥΠΑ, που λειτουργούν σε όλη την Ελλάδα, προσφέρουν 12 επαγγελματικές ειδικότητες. Κατά το έτος 2023-2024 φοίτησαν σε αυτές περίπου 3.800 σπουδαστές. 

Οι ΣΑΕΚ του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού και τα προγράμματα κατάρτισής τους χρηματοδοτούνται από εθνικούς ή ενωσιακούς πόρους.

Oι εκπαιδευτικές δομές της ΔΥΠΑ συγχρηματοδοτούνται από εθνικούς πόρους και από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Πρόγραμμα «για το ανθρώπινο δυναμικό και την κοινωνική συνοχή»-ΕΣΠΑ 2021-2027) 

Οι ΣΑΕΚ του Υπουργείου  Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού  και οι ΣΑΕΚ της ΔΥΠΑ εξασφαλίζουν στους αποφοίτους (μετά από εξετάσεις πιστοποίησης) Δίπλωμα Επαγγελματικής Ειδικότητας Επιπέδου 5.

Στις εκπαιδευτικές δομές της ΔΥΠΑ  λειτουργούν επίσης Γραφεία Επαγγελματικής Ανάπτυξης και Σταδιοδρομίας (ΓΕΑΣ).

Τα  ΓΕΑΣ αποτελούν το συνδετικό κρίκο μεταξύ των εκπαιδευτικών δομών και της αγοράς εργασίας. Κύριο έργο τους είναι:

• η ενημέρωση των μαθητών σχετικά με τη δυνατότητα πραγματοποίησης του «προγράμματος μάθησης σε εργασιακούς χώρους» στο πλαίσιο του δυϊκού συστήματος Μαθητείας 

• η ενημέρωση των αποφοίτων για τις μελλοντικές προοπτικές απασχόλησης

• η παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών

• η διοργάνωση εκδηλώσεων και ημερίδων με τη συμμετοχή κοινωνικών εταίρων και επιχειρήσεων, με στόχο την προβολή του έργου των ΕΠΑΣ Μαθητείας. 

Παροχή μάθησης με στόχο τη μετάβαση στην αγορά εργασίας 

Οι εκπαιδευτικές δομές που λειτουργούν στην Ελλάδα και παρέχουν περαιτέρω επιμόρφωση των ενηλίκων, η οποία στοχεύει στην ευκολότερη μετάβαση στην αγορά εργασίας, και υποστηρίζονται από κρατική χρηματοδότηση, είναι οι εξής:

Tα ΚΕΔΙΒΙΜ αποτελούν μονάδες των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (ΑΕΙ) που εξασφαλίζουν τον συντονισμό και τη διεπιστημονική συνεργασία  στην ανάπτυξη προγραμμάτων επιμόρφωσης, συνεχιζόμενης εκπαίδευσης, επαγγελματικής κατάρτισης και εν γένει δια βίου μάθησης. ΚΕΔΙΒΙΜ λειτουργούν σε 23 ΑΕΙ.

Κύριος στόχος των εκπαιδευτικών προγραμμάτων που διοργανώνουν τα ΚΕΔΙΒΙΜ των ΑΕΙ είναι να παρέχουν εξειδίκευση, γνώσεις και δεξιότητες που ενισχύουν τις επαγγελματικές προοπτικές και την προσωπικότητα των επιμορφούμενων και στηρίζουν τη σύνδεσή τους με την αγορά εργασίας. 

Τα προγράμματα αυτά διεξάγονται, κατά πλειοψηφία, στην ελληνική γλώσσα αλλά υπάρχουν και προγράμματα που διεξάγονται στην αγγλική γλώσσα. Η διάρκειά τους ποικίλλει από 80 έως και 500 ώρες κατάρτισης, οι οποίες πραγματοποιούνται αντιστοίχως σε διάστημα από έναν (1) έως και εννέα (9) μήνες. Η εκπαίδευση παρέχεται 

• διά ζώσης ή

• εξ αποστάσεως με σύγχρονη και ασύγχρονη εκπαίδευση ή

• με μικτή μέθοδο διδασκαλίας.

Δικαίωμα συμμετοχής έχουν οι απόφοιτοι Πανεπιστημίων και οι απόφοιτοι Λυκείου με ή χωρίς σχετική επαγγελματική εμπειρία, ανάλογα με τις απαιτήσεις κάθε προγράμματος. Στον οδηγό σπουδών κάθε προγράμματος καθορίζονται οι προϋποθέσεις συμμετοχής και η διάρκεια φοίτησης σε κάθε ένα από αυτά τα προγράμματα. 

Η λειτουργία των ΚΕΔΙΒΙΜ χρηματοδοτείται από κρατικούς πόρους, από τους οποίους χρηματοδοτούνται και τα αντίστοιχα ΑΕΙ. Οι συμμετέχοντες καταβάλλουν δίδακτρα. Ορισμένα από τα προγράμματα που παρέχονται στα ΚΕΔΙΒΙΜ επιχορηγούνται εξ’ ολοκλήρου από την Ευρωπαϊκή Ένωση και οι συμμετέχοντες μπορούν να τα παρακολουθήσουν δωρεάν, μέσω του προγράμματος  "Επιταγή Κατάρτισης" (Voucher) (περιγράφεται παρακάτω). 

Η επιτυχής ολοκλήρωση των παραπάνω προγραμμάτων των ΚΕΔΙΒΙΜ οδηγεί στη χορήγηση Πιστοποιητικού Επιμόρφωσης ή Εξειδικευμένης Επιμόρφωσης ή Βεβαίωσης Παρακολούθησης. 

Η διαδικασία πιστοποίησης των γνώσεων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων των ωφελούμενων οργανώνεται με βάση το ισχύον Εθνικό ή Ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο και θα διενεργείται από ειδικά πιστοποιημένους ιδιωτικούς φορείς.

Οι ωφελούμενοι και οι ενδιαφερόμενοι που συμμετέχουν στο έργο μπορούν να βρουν περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα της ΔΥΠΑ και στην ειδική ιστοσελίδα των Επιταγών Κατάρτισης. 

Κάθε ωφελούμενος που θα έχει ολοκληρώσει το πρόγραμμα Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Κατάρτισης και θα έχει πετύχει στις εξετάσεις Πιστοποίησης, δικαιούται να λάβει εκπαιδευτικό επίδομα, το οποίο ανέρχεται σε 5 €/ώρα κατάρτισης, μη συμπεριλαμβανομένων των ασφαλιστικών εισφορών, οι οποίες επίσης θα καλύπτονται. 

Παροχή ελεύθερης γενικής (μη τυπικής και μη επαγγελματικής) εκπαίδευσης ενηλίκων

Οι Δήμοι ανά τη χώρα λειτουργούν εκπαιδευτικά  προγράμματα που δεν έχουν τυπικό χαρακτήρα με σκοπό να προσφέρουν ευκαιρίες για την προσωπική ανάπτυξη των ενηλίκων μέσω της συμμετοχής τους σε διάφορες δραστηριότητες που ενισχύουν τις κοινωνικές αλλά και λοιπές δεξιότητές τους. 

Κάθε Δήμος προσφέρει ποικιλία προγραμμάτων για ενήλικες, που αφορούν κυρίως την παροχή μάθησης σε αντικείμενα όπως χορό, εικαστικά, θέατρο, κόσμημα, αλλά και πλήθος αθλητικών δραστηριοτήτων, τα οποία  επιλέγονται ανάλογα με τις ανάγκες και το ενδιαφέρον των δημοτών. 

Στους μεγαλύτερους δήμους και ανάλογα και με τις δομές που διαθέτουν, δύναται να προσφέρονται και προγράμματα εκμάθησης πληροφορικής, ξένων γλωσσών και μουσικών οργάνων.

Οι ενδιαφερόμενοι ενήλικες καταβάλλουν για τη συμμετοχή τους ένα μικρό χρηματικό ποσό. Δεν υπάρχουν περιορισμοί ή απαιτήσεις για τη συμμετοχή τους σε αυτά τα προγράμματα.

Αυτά τα προγράμματα χρηματοδοτούνται από τον κρατικό προϋπολογισμό που παρέχεται στους Δήμους.

Οι ενήλικες που έχουν ολοκληρώσει τη μη υποχρεωτική δευτεροβάθμια εκπαίδευση δύνανται, χωρίς όριο ηλικίας, να εγγράφονται στα:

• Προπτυχιακά Προγράμματα των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (ΑΕΙ), τα οποία υλοποιούνται δια ζώσης και είναι δωρεάν. Η εγγραφή τους γίνεται έπειτα από εισαγωγικές εξετάσεις. Τα εν λόγω Ιδρύματα χρηματοδοτούνται από εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους.

• Προπτυχιακά Προγράμματα του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου (ΕΑΠ), τα οποία υλοποιούνται εξ αποστάσεως και περιλαμβάνουν την καταβολή διδάκτρων. Τα εν λόγω Ιδρύματα χρηματοδοτούνται από εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους.

Περισσότερα αναφέρονται στο κεφ. 7 « Ανώτατη εκπαίδευση»