Κύρια χαρακτηριστικά

Δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Η δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα χωρίζεται σε δύο κύκλους: την υποχρεωτική δευτεροβάθμια εκπαίδευση και τη μη-υποχρεωτική δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

1. Η υποχρεωτική δευτεροβάθμια εκπαίδευση παρέχεται στο Γυμνάσιο, ημερήσιο και εσπερινό.  Είναι τριετούς διάρκειας
2. Η δευτεροβάθμια μη-υποχρεωτική εκπαίδευση που ακολουθεί, διακρίνεται:

• Στη γενική που παρέχεται στα Γενικά Λύκεια (ΓΕΛ), ημερήσια ή εσπερινά, τριετούς φοίτησης.
• Στην επαγγελματική, που παρέχεται:
  • στα Επαγγελματικά Λύκεια (ΕΠΑΛ), ημερήσια ή εσπερινά, τριετούς φοίτησης,
  • στις Επαγγελματικές Σχολές Κατάρτισης (ΕΣΚ), ημερήσιες ή εσπερινές, διετούς φοίτησης,
  • στις Επαγγελματικές Σχολές Μαθητείας του ΟΑΕΔ (ΕΠΑΣ ΟΑΕΔ), διετούς φοίτησης.

Μετα-δευτεροβάθμια εκπαίδευση

1. Το Επαγγελματικό Λύκειο προσφέρει και μετα-δευτεροβάθμιο κύκλο σπουδών, την «Τάξη Μαθητείας». Η φοίτηση είναι προαιρετική, ενώ εγγράφονται σε αυτήν, οι κάτοχοι απολυτηρίου και πτυχίου του δευτεροβάθμιου κύκλου σπουδών του ΕΠΑΛ
2. Κύριο φορέα παροχής μετα-δευτεροβάθμιας μη ανώτατης εκπαίδευσης αποτελούν τα Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΙΕΚ). Λειτουργούν στο πλαίσιο της μη τυπικής εκπαίδευσης και μπορούν να οδηγήσουν στην απόκτηση πιστοποιητικών αναγνωρισμένων σε εθνικό επίπεδο.
3. Τέλος, τα Κολλέγια είναι πάροχοι υπηρεσιών μη τυπικής μεταλυκειακής εκπαίδευσης και κατάρτισης.  Αποτελούν ιδιωτικούς φορείς. Τα πτυχία, οι τίτλοι, οι βεβαιώσεις, τα πιστοποιητικά σπουδών και οποιασδήποτε ονομασίας βεβαίωση που χορηγούν αυτά, δύνανται της αναγνώρισης επαγγελματικής ισοδυναμίας τίτλων ανώτατης εκπαίδευσης του ελληνικού συστήματος τυπικής εκπαίδευσης. 

Εθνική πολιτική

Με το νόμο 4547/2018, όπως ισχύει, καθιερώνονται νέες δομές για την υποστήριξη του εκπαιδευτικού έργου:

• Περιφερειακά Κέντρα Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού - ΠΕΚΕΣ. Τα Περιφερειακά Κέντρα Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού (ΠΕΚΕΣ)  καταργούνται αλλά συνεχίζουν να ασκούν τις αρμοδιότητές τους, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 4547/2018, όπως ίσχυαν, έως την επιλογή και τοποθέτηση των Συμβούλων Εκπαίδευσης, των Περιφερειακών Εποπτών Ποιότητας της Εκπαίδευσης και των Εποπτών Ποιότητας της Εκπαίδευσης.
• Κέντρα Διεπιστημονικής Αξιολόγησης, Συμβουλευτικής και Υποστήριξης - ΚΕΔΑΣΥ.
• Σχολικά Δίκτυα Εκπαιδευτικής Υποστήριξης - ΣΔΕΥ
• Επιτροπές Διεπιστημονικής Υποστήριξης σχολικών μονάδων της γενικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης - ΕΔΥ
• Κέντρα Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφορία - ΚΕΠΕΑ

Με σκοπό να έχουν όλα τα παιδιά ίσες ευκαιρίες και ίσες δυνατότητες καθιερώθηκαν οι «Ζώνες Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας» (ΖΕΠ). Πρόκειται για πρόγραμμα που αφορά σε θετικές δράσεις και επιπλέον χρηματοδότηση σε σχολεία περιοχών όπου συναντώνται δυσχέρειες στην εκπαίδευση λόγω:

• Γεωγραφικών
• Κοινωνικών
• Οικονομικών παραγόντων.

Ως απάντηση στην ανάγκη προσαρμογής στην ψηφιακή επανάσταση, εκπονείται σχέδιο που οδηγεί όλα τα σχολεία, χωρίς εξαιρέσεις, στην ψηφιακή εποχή. Δημιουργείται ισχυρό δίκτυο υποδομών στην υπηρεσία των Ελλήνων μαθητών ώστε οι μαθητές και των πιο απομακρυσμένων περιοχών, να μπορούν να έχουν τις ίδιες ευκαιρίες και τα ίδια μέσα όσον αφορά τα ψηφιακά μέσα.

Το Υπουργείο Παιδείας ενέκρινε το πλαίσιο ποιότητας των προγραμμάτων σπουδών της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης με την Υπουργική Απόφαση 26412/16-2-2017. Ως σκοπό έχει τη διασφάλιση της ποιότητας στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ΕΕΚ), ενώ παράλληλα συνάδει με το στρατηγικό πλαίσιο για την ευρωπαϊκή συνεργασία στους τομείς εκπαίδευσης και κατάρτισης.

Mε τον Νόμο 4763/2020 καθιερώνεται Εθνικό Σύστημα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΕΣΕΕΚ), το οποίο αναπτύσσεται στα επίπεδα τρία (3), τέσσερα (4) και πέντε (5) του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων (Πλαίσιο), κατ' αντιστοιχία με εκείνα του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων. Ειδικότερα:

• στο επίπεδο τρία (3) εντάσσονται οι Επαγγελματικές Σχολές Κατάρτισης (ΕΣΚ) και οι Επαγγελματικές Σχολές (ΕΠΑΣ) Μαθητείας του Οργανισμού Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού (ΟΑΕΔ), 
• στο επίπεδο τέσσερα (4) τα Επαγγελματικά Λύκεια (ΕΠΑΛ) και τα Λύκεια των Ενιαίων Ειδικών Επαγγελματικών Γυμνασίων Λυκείων (ΕΝΕΕΓΥ-Λ) και 
• στο επίπεδο πέντε (5) τα Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΙΕΚ) και το Μεταλυκειακό Έτος - Τάξη Μαθητείας των ΕΠΑΛ.

Σκοπός της καθιέρωσης του ΕΣΕΕΚ σύμφωνα με το Νόμο 4763/2020 είναι ο επανασχεδιασμός του ρυθμιστικού πλαισίου και των μορφών εισροών και εκροών της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης για τη βελτίωση γνώσεων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού της Χώρας, την αποτελεσματικότερη προσαρμογή και την ανταπόκρισή της στις διαρκώς μεταβαλλόμενες ανάγκες της κοινωνίας και της αγοράς εργασίας, λαμβανομένου υπόψη και του διεθνοποιημένου περιβάλλοντος της απασχόλησης, προκειμένου να αποτελέσει πυλώνα συνειδητής εναλλακτικής επιλογής εκπαίδευσης-κατάρτισης του πληθυσμού της Χώρας.

Στο πλαίσιο της μετα-δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ο Εθνικός Οργανισμός Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (ΕΟΠΠΕΠ) είναι ο επιτελικός φορέας πιστοποίησης. Ο ΕΟΠΠΕΠ αναλαμβάνει την πιστοποίηση των εισροών και εκροών παρόχων εκπαίδευσης και κατάρτισης όπως είναι τα Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης και η Τάξη Μαθητείας.

Γενικοί στόχοι

Σκοπός της γενικής υποχρεωτικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που παρέχεται στο Γυμνάσιο, είναι να προωθήσει την ολόπλευρη ανάπτυξη των μαθητών σε σχέση με τις δυνατότητες που έχουν στην ηλικία αυτή και τις αντίστοιχες απαιτήσεις της ζωής (νόμος 1566/1985).

Ειδικότερα, το Γυμνάσιο βοηθά τους μαθητές μεταξύ άλλων:

1. Να διευρύνουν το σύστημα αξιών τους και να προσανατολίζονται σε στόχους δημιουργικούς και πράξεις ανθρωπιστικές.
2. Να συμπληρώνουν και να συνδυάζουν την κατάκτηση της γνώσης με τους ανάλογους κοινωνικούς προβληματισμούς.
3. Να αντιμετωπίζουν με επιτυχία διάφορες καταστάσεις και να αναζητούν λύσεις των προβλημάτων της ζωής με υπευθυνότητα, μέσα σε κλίμα δημιουργικού διαλόγου και συλλογικής προσπάθειας.
4. Να καλλιεργούν τη γλωσσική τους έκφραση, ώστε να διατυπώνουν τις σκέψεις τους στον προφορικό και γραπτό λόγο με σαφήνεια και ορθότητα.
5. Να συνειδητοποιούν τις δυνατότητες, τις κλίσεις, τις δεξιότητες και τα ενδιαφέροντά τους.
6. Να αποκτούν γνώση για τα διάφορα επαγγέλματα και να επιδιώκουν την παραπέρα βελτίωσή τους μέσα στο πλαίσιο της πολιτιστικής, κοινωνικής και οικονομικής ζωής.

Σκοπός της γενικής μη-υποχρεωτικής εκπαίδευσης που παρέχεται στο Γενικό Λύκειο (ΓΕΛ) (ημερήσιο και εσπερινό), σύμφωνα με το νόμο 4186/2013, είναι η βαθμιαία εμβάθυνση και εξειδίκευση στα επιμέρους γνωστικά αντικείμενα, αλλά και:

1. Η παροχή γενικής παιδείας υψηλού επιπέδου, που συμβάλλει στην ισόρροπη γνωστική, συναισθηματική, πνευματική και σωματική ανάπτυξη όλων των μαθητών
2. Η προαγωγή της κριτικής σκέψης, της πρωτοβουλίας, της δημιουργικότητας και των ικανοτήτων των μαθητών
3. Η ανάπτυξη δεξιοτήτων εφαρμογής της γνώσης και επίλυσης προβλημάτων
4. Η καλλιέργεια της εθνικής, θρησκευτικής και πολιτισμικής μας κληρονομιάς αλλά και η προετοιμασία των νέων για την κοινωνία των ευρωπαίων πολιτών
5. Ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της διαφορετικότητας και της πολιτισμικής ετερότητας στο πλαίσιο μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας
6. Η ενδυνάμωση των αξιών της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης και η διαμόρφωση συνείδησης ενεργού πολίτη
7. Η καλλιέργεια δεξιοτήτων που θα διευκολύνουν την πρόσβαση των μαθητών στην αγορά εργασίας. 
8. Η διασφάλιση της ισορροπίας στη σχολική ζωή ούτως ώστε οι μαθητές να έχουν τη δυνατότητα να συνδυάζουν τη γνώση, τον ελεύθερο χρόνο, τη δημιουργία και τη δυνατότητα να συμμετέχουν στην παραγωγή κοινών έργων στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής κοινότητας στην οποία μετέχουν.
9. Η καλλιέργεια της ικανότητας κάθε ατόμου για κριτική προσέγγιση και η ανάπτυξη δεξιοτήτων αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνιών.

Οι σκοποί της επαγγελματικής εκπαίδευσης, η οποία παρέχεται στο Επαγγελματικό Λύκειο (ΕΠΑΛ) (ημερήσιο και εσπερινό), σύμφωνα με τον νόμο 4186/2013, είναι μεταξύ άλλων:

1. Η παροχή γενικής παιδείας υψηλού επιπέδου.
2. Η προετοιμασία των νέων για την κοινωνία των ευρωπαίων πολιτών.
3. Η ενδυνάμωση των αξιών της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης και η διαμόρφωση συνείδησης ενεργού πολίτη.
4. Η παροχή ολοκληρωμένων επαγγελματικών γνώσεων και δεξιοτήτων για την πρόσβαση στην αγορά εργασίας.
5. Η ενδυνάμωση της δυνατότητας παρακολούθησης των εργασιακών εξελίξεων.
6. Η πρόσληψη και αφομοίωση των νέων τεχνολογικών και επαγγελματικών γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων στο πλαίσιο της δια βίου μάθησης.
7. Η δυνατότητα επαγγελματικής ανέλιξης μέσω σπουδών σε ανώτερη εκπαιδευτική βαθμίδα.
8. Η ανάπτυξη δράσεων που διασφαλίζουν την ποιότητα της τεχνικής-επαγγελματικής εκπαίδευσης.

Οι σκοποί των Επαγγελματικών Σχολών Κατάρτισης και των Επαγγελματικών Σχολών Μαθητείας του ΟΑΕΔ, σύμφωνα με τον Νόμο 4763/2020, είναι μεταξύ άλλων οι εξής:

1. η παροχή υπηρεσιών αρχικής επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης σε αποφοίτους με τίτλο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης ή τίτλο ισότιμο προς αυτόν,
2. η αντιμετώπιση της σχολικής διαρροής, η αναβάθμιση των βασικών δεξιοτήτων των κατόχων τίτλων υποχρεωτικής εκπαίδευσης ή ισότιμων προς αυτούς και η ένταξή τους στην αγορά εργασίας,
3. σε ό,τι αφορά στις ΕΣΚ: η μέριμνα για την ένταξη στην επαγγελματική ζωή ευπαθών και ευάλωτων κοινωνικών ομάδων,
4. σε ό,τι αφορά τις ΕΠΑΣ Μαθητείας του ΟΑΕΔ: η παροχή μεταγυμνασιακής επαγγελματικής εκπαίδευσης επιπέδου τρία (3), με εφαρμογή του δυικού συστήματος, που συνδυάζει τη θεωρητική και εργαστηριακή εκπαίδευση στην τάξη με την μαθητεία σε εργασιακό χώρο.

Οι σκοποί των δημοσίων & ιδιωτικών ΙΕΚ, σύμφωνα με το Νόμο 4763/2020, είναι μεταξύ άλλων οι εξής:

1. η παροχή αρχικής επαγγελματικής κατάρτισης σε αποφοίτους της μη υποχρεωτικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, δηλαδή των Γενικών Λυκείων (ΓΕΛ) και των ΕΠΑΛ, καθώς και σε κατόχους ισότιμων τίτλων και
2. η εξασφάλιση στους καταρτιζόμενους αντίστοιχων προσόντων, με τη διδασκαλία επιστημονικών, τεχνικών, επαγγελματικών και πρακτικών γνώσεων και την καλλιέργεια ανάλογων δεξιοτήτων, ώστε να διευκολύνεται η επαγγελματική τους ένταξη και να διασφαλίζεται η προσαρμογή τους στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της παραγωγικής διαδικασίας.

Οι σκοποί του Μεταλυκειακού έτους -Τάξης Μαθητείας, σύμφωνα με το Νόμο 4763/2020, είναι μεταξύ άλλων οι εξής:

1. η παροχή υπηρεσιών αρχικής επαγγελματικής κατάρτισης, σε αποφοίτους της μη υποχρεωτικής δευτεροβάθμιας επαγγελματικής εκπαίδευσης, καθώς και σε κατόχους ισότιμων τίτλων, οι οποίοι κατέχουν ένα βασικό επίπεδο γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων,
2. η αναβάθμιση των επαγγελματικών προσόντων των αποφοίτων της μη υποχρεωτικής δευτεροβάθμιας επαγγελματικής εκπαίδευσης, μέσω μιας μαθησιακής διαδρομής που αξιοποιεί τις υπάρχουσες επαγγελματικές γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες και
3. η περαιτέρω ενίσχυση των ευκαιριών ένταξης των αποφοίτων της μη υποχρεωτικής δευτεροβάθμιας επαγγελματικής εκπαίδευσης στην αγορά εργασίας, μέσω της απόκτησης εργασιακής εμπειρίας αξιοποιώντας τη μεθοδολογία της μαθητείας.

Τέλος, οι σκοποί και οι στόχοι της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (ΕΕΚ) καθώς και οι αρχές που διέπουν τα προγράμματα σπουδών της ΕΕΚ, σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση 26412/τ.Β'/16-02-2017, κινούνται σε γενικές γραμμές στο ευρύτερο πλαίσιο των αρχών και σκοπών της γενικής εκπαίδευσης, ταυτόχρονα όμως στοχεύουν μεταξύ άλλων:

1. Στην ανάπτυξη δεξιοτήτων εφαρμογής της γνώσης και επίλυσης προβλημάτων σε αυθεντικά επαγγελματικά περιβάλλοντα.
2. Στην απόκτηση προσόντων σύμφωνα με το εθνικό πλαίσιο προσόντων.
3. Στη δημιουργία συνθηκών που παρέχουν σε κάθε άτομο τη δυνατότητα της δια βίου μάθησης («μαθαίνω πώς να μαθαίνω», αυτοκατευθυνόμενη μάθηση, επίλυση προβλημάτων)
4. Στη διαμόρφωση υπεύθυνης επαγγελματικής συνείδησης και ταυτότητας αλλά και στην προώθηση των αρχών της εκπαίδευσης για την αειφόρο ανάπτυξη.
5. Στην καλλιέργεια αξιών συνεργατικότητας και περιβαλλοντικής συνείδησης αλλά και στην έμφαση σε θέματα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας.