Το Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού θέτει ως στρατηγική προτεραιότητα για οποιαδήποτε εκπαιδευτική μεταρρύθμιση τη συστηματική επιμόρφωση, ώστε οι εκπαιδευτικοί να ανταποκρίνονται στην ετερογένεια των παιδαγωγικών αναγκών όλων ανεξαιρέτως των μαθητών.

Σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής  (ΙΕΠ), αρμόδιο φορέα για τον σχεδιασμό των επιμορφωτικών προγραμμάτων (ν.1566/1985),η διαδικασία ισχυροποιείται, με στόχο την ουσιαστική μετάβαση σε ένα σύγχρονο μοντέλο επιμόρφωσης. 

Το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης προστίθεται στα ιδρύματα για την κατάρτιση εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Τα Περιφερειακά Συμβούλια Εποπτών (ΠΕΣΕΠ) που λειτουργούν στην έδρα όλων των Περιφερειακών Διευθύνσεων Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, διαδραματίζουν επίσης πρωταρχικό ρόλο στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών.

Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών διακρίνεται σε υποχρεωτική και προαιρετική.

Οι μορφές υποχρεωτικής επιμόρφωσης είναι οι παρακάτω (Π.Δ. 250/92)

• Εισαγωγική επιμόρφωση, διάρκειας εκατό τουλάχιστον διδακτικών ωρών για τους υποψήφιους προς διορισμό εκπαιδευτικούς Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης
• Περιοδική επιμόρφωση, σε δύο επιμορφωτικούς κύκλους κάθε ακαδημαϊκό έτος, διάρκειας μέχρι τρεις μήνες για τους μόνιμους εκπαιδευτικούς
• Ειδικά επιμορφωτικά προγράμματα βραχείας διάρκειας, από 10 ως 100 ώρες για όλους τους υπηρετούντες εκπαιδευτικούς και ως 200 ώρες για εκπαιδευτικούς που υπηρετούν σε μονάδες Ειδικής Αγωγής.

Επίσης, στην Περιοδική Επιμόρφωση και στα Ειδικά Επιμορφωτικά Προγράμματα μπορούν να μετέχουν:

• Eκπαιδευτικοί που υπηρετούν στα δημόσια σχολεία Πρωτοβάθμιας ή Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου
• Eκπαιδευτικοί που υπηρετούν σε ιδιωτικά σχολεία, τα οποία έχουν αναγνωριστεί ως ισότιμα προς τα δημόσια.

Η συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση είναι είτε προαιρετική είτε υποχρεωτική. Παρέχεται με τη μορφή επιμορφωτικών προγραμμάτων, τα οποία, ύστερα από έγκρισή τους από το Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, υλοποιούνται από επιμορφωτικούς φορείς. 

Υποχρεωτικής μορφή επιμόρφωση συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης αποτελούν, για παράδειγμα, τα επιμορφωτικά σεμινάρια και οι ημερίδες, τα οποία πραγματοποιούνται στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση με απόφαση του Συμβούλου Εκπαίδευσης. 

Οι εν λόγω επιμορφωτικές συναντήσεις έχουν σκοπό να εξετάσουν θέματα σχετικά με την επιστημονική και παιδαγωγική υποστήριξη των εκπαιδευτικών, την εφαρμογή των προγραμμάτων σπουδών, τον  προγραμματισμό και την αποτίμηση του εκπαιδευτικού έργου ή την αντιμετώπιση προβλημάτων που παρακωλύουν την εύρυθμη λειτουργία των σχολείων.

Οργανωτικές δομές

Σύμφωνα με τον ν.4547/2018, με διάταγμα, που εκδίδεται με πρόταση του Υπουργού Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού και ύστερα από γνώμη του ΙΕΠ, ρυθμίζονται η διάρκεια της επιμόρφωσης κάθε μορφής, τα προγράμματα διδασκαλίας και ασκήσεων, η διαδικασία πρόσκλησης εκπαιδευτικών για επιμόρφωση, καθώς και η αξιολόγηση και τα αποδεικτικά επιμόρφωσης που τους χορηγούνται.

Το ΙΕΠ υποστηρίζει το Υπουργείο Παιδείας σε θέματα που αφορούν την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Σχεδιάζει την εθνική στρατηγική για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και την πιστοποίηση των επιμορφωτικών φορέων. Συντονίζει και παρακολουθεί τις διαδικασίες υλοποίησης, πιστοποίησης και αποτίμησης της επιμόρφωσης.

Φορείς επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών μπορεί να είναι:

• Oι σχολικές μονάδες
• Τα Περιφερειακά Συμβούλια Εποπτών (ΠΕΣΕΠ)
• Tα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (ΑΕΙ) και εποπτευόμενοι φορείς του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού. 

Ειδικότερα:

• Σύμφωνα με τον Ν.4547/2018,  όπως τροποποιήθηκε με τον Ν.4823/2021, στις Περιφερειακές Διευθύνσεις Εκπαίδευσης ιδρύονται τα Περιφερειακά Συμβούλια Εποπτών (ΠΕΣΕΠ), νέες δομές υποστήριξης του εκπαιδευτικού έργου, με αρμοδιότητα, μεταξύ άλλων, την οργάνωση της επιμόρφωσης καθώς και την υποστήριξη του προγραμματισμού και της αποτίμησης του εκπαιδευτικού έργου σε περιφερειακό επίπεδο.Οργανώνουν και υλοποιούν επιμορφωτικά προγράμματα για τους εκπαιδευτικούς σε συνεργασία με το ΙΕΠ ή με δικό τους σχεδιασμό, καθώς και σεμινάρια επιμόρφωσης.
• Με τον ν.4610/2019 ιδρύθηκε στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ), το  Εθνικό Κέντρο Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών (ΕΚΕΠΕ). Σκοπός του εν λόγω Κέντρου είναι ο σχεδιασμός, η υλοποίηση, η αξιολόγηση και η αποτίμηση επιμορφωτικών προγραμμάτων, που πραγματοποιούνται διά ζώσης ή εξ αποστάσεως, για τα στελέχη της εκπαίδευσης και τους λοιπούς εκπαιδευτικούς, τα μέλη του Ειδικού Εκπαιδευτικού Προσωπικού (ΕΕΠ) και του Ειδικού Βοηθητικού Προσωπικού (ΕΒΠ) της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, καθώς και των υποψήφιων μελών αυτών των κατηγοριών προσωπικού.
• Επιμορφωτικές δράσεις μπορεί να διοργανώνονται από τον Σύμβουλο Εκπαίδευσης, σε συνεργασία με τις αρμόδιες δομές υποστήριξης της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. 

Δράσεις επιμόρφωσης

• Επιμόρφωση εκπαιδευτικών στην αξιοποίηση και χρήση των ΤΠΕ

Τα προγράμματα υλοποιούνται με βάση το μεικτό μοντέλο επιμόρφωσης, δηλαδή κατά περίπτωση με συνδυασμό δια ζώσης συνεδριών που λαμβάνουν χώρα στο Κ.Σ.Ε., σύγχρονων εξ αποστάσεως συνεδριών με χρήση ειδικής πλατφόρμας σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και διαχείρισης εικονικής τάξης, καθώς και ασύγχρονων εξ αποστάσεως δράσεων, δίνοντας τη δυνατότητα συμμετοχής σε όλους τους εκπαιδευτικούς, ανεξάρτητα από τον τόπο στον οποίο υπηρετούν, περιλαμβανομένων απομακρυσμένων περιοχών, μικρών νησιών καθώς και των ελληνικών σχολείων του εξωτερικού.

Η επιμόρφωση αναπτύσσεται και υλοποιείται σε δυο επίπεδα γνώσεων και δεξιοτήτων:

1. Εισαγωγική επιμόρφωση για την εκπαιδευτική αξιοποίηση ΤΠΕ (Β1 επίπεδο ΤΠΕ) και
2. Προχωρημένη επιμόρφωση για την αξιοποίηση και εφαρμογή των ΤΠΕ στη διδακτική πράξη (Β2 επίπεδο ΤΠΕ).

Ο συνδυασμός των δύο επιπέδων θα οδηγεί στην απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων που αντιστοιχούν στην ολοκληρωμένη επιμόρφωση για την αξιοποίηση και εφαρμογή των ΤΠΕ στη διδακτική πράξη (επιμόρφωση Β’ επιπέδου ΤΠΕ). Η επιμόρφωση Β’ Επιπέδου έχει διάρκεια 36 διδακτικές ώρες και απευθύνεται στους εκπαιδευτικούς όλων των κλάδων και ειδικοτήτων.

• Επιμόρφωση εκπαιδευτικών στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση

Δημοσιεύτηκε η Υπουργική Απόφαση με τίτλο: «Έναρξη δράσης: «Ταχεία επιμόρφωση εκπαιδευτικών στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση» για την κάλυψη των επιμορφωτικών αναγκών των εκπαιδευτικών που διδάσκουν σε ηλεκτρονικές τάξεις. 

Το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, σε σύμπραξη εμπλεκόμενων φορέων, έχει υλοποιήσει μια δράση που αφορούσε την ταχεία επιμόρφωση όλων των εκπαιδευτικών.Σκοπός της δράσης είναι η περαιτέρω καλλιέργεια των γνώσεων και των δεξιοτήτων των εκπαιδευτικών σε παιδαγωγικές και διδακτικές προσεγγίσεις. Η μεθοδολογία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης στην πρωτοβάθμια / δευτεροβάθμια εκπαίδευση θα εφαρμοστεί ποιοτικά, με την υποστήριξη σύγχρονων ψηφιακών μέσων, είτε η εκπαιδευτική διαδικασία είναι ζωντανή (σύγχρονη) είτε σε διαφορετικό χρόνο (ασύγχρονη).

• Άλλες δράσεις επιμόρφωσης (συγχρηματοδοτούμενες ή μη, από την Ε.Ε.)

Αναφέρονται ενδεικτικά οι ακόλουθες δράσεις τις οποίες υλοποιεί το ΙΕΠ για τους εκπαιδευτικούς:

1. Επιμόρφωση στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση
2. Επιμόρφωση εξειδικευμένης εκπαιδευτικής υποστήριξης για την ένταξη μαθητών με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες
3. Επιμόρφωση στα Νέα Προγράμματα Σπουδών των Ξένων Γλωσσών – Ενιαίο Πρόγραμμα Σπουδών των Ξένων Γλωσσών (ΕΠΣ-ΞΓ) και Προγράμματα Εκμάθησης Αγγλικής στην Πρώιμη Παιδική Ηλικία (ΠΕΑΠ)
4. Επιμόρφωση στα Νέα Προγράμματα Σπουδών του μαθήματος των Θρησκευτικών
5. Επιμορφωτικές Δράσεις για την υποστήριξη της εκπαίδευσης παιδιών προσφύγων
6. Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών/Εκπαιδευτών σε θέματα Μαθητείας κ.α.

ERASMUS+

To ERASMUS+ είναι το πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εκπαίδευση και την κατάρτιση, τη νεολαία και τον αθλητισμό.

Η διαχείριση των προγραμμάτων Erasmus+ γίνεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ), τον Εκτελεστικό Οργανισμό Εκπαίδευσης, Οπτικοακουστικών Θεμάτων και Πολιτισμού (EACEA), τους εθνικούς φορείς των χωρών του προγράμματος και τα εθνικά γραφεία ορισμένων χωρών-εταίρων.

 Ένα παράδειγμα των δράσεων των προγραμμάτων Erasmus+, το οποίο αφορά την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, είναι η Δράση: «Σχέδιο κινητικότητας προσωπικού σχολικής εκπαίδευσης». Το πρόγραμμα προσφέρει την ευκαιρία σε στελέχη σχολικών μονάδων δημοσίων και ιδιωτικών φορέων (σχολεία) να βιώσουν μια μαθησιακή εμπειρία σε μια άλλη χώρα. 

Το συγκεκριμένο σχέδιο κινητικότητας μπορεί να περιλαμβάνει μία ή περισσότερες από τις παρακάτω δραστηριότητες :

• Aναθέσεις διδασκαλίας: οι εκπαιδευτικοί μπορούν να διδάξουν σε συνεργαζόμενο σχολείο του εξωτερικού
• Διαρθρωμένα προγράμματα μαθημάτων ή δραστηριότητες κατάρτισης στο εξωτερικό: οι εκπαιδευτικοί μπορούν να παρακολουθήσουν προγράμματα κατάρτισης
• Παρακολούθηση εργασίας (job shadowing ):  το εκπαιδευτικό προσωπικό  έχει τη δυνατότητα να  περάσει μια περίοδο στο εξωτερικό σε ένα σχολείο εταίρο ή σε κάποιον συναφή οργανισμό, ο οποίος δραστηριοποιείται στο πεδίο της σχολικής εκπαίδευσης.

Οι συμμετέχοντες έχουν τη δυνατότητα να βελτιώσουν τις γνώσεις, τις επαγγελματικές και γλωσσικές τους δεξιότητες, τις ικανότητές τους, να έρθουν σε επαφή με μια νέα κουλτούρα και πολιτισμό και να αναπτύξουν το αίσθημα της ευρωπαϊκής ταυτότητας. 

Περισσότερες πληροφορίες είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής καθώς και του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών  (ΙΚΥ), της Εθνικής Μονάδας Συντονισμού του Προγράμματος Erasmus+ (τομείς «Εκπαίδευση και Κατάρτιση») στην Ελλάδα.

Τέλος, αναφέρονται και οι δυνατότητες που προσφέρονται για διαδικτυακές επιμορφώσεις των εκπαιδευτικών, μέσω του eTwinning. Η Εθνική Υπηρεσία Υποστήριξης eTwinning στην Ελλάδα, σε συνεργασία με άλλους αρμόδιους φορείς, διοργανώνει εξαμηνιαία εξ αποστάσεως e-σεμινάρια, με στόχο την αξιοποίηση των Web 2.0 εργαλείων, της εκπαιδευτικής Ρομποτικής και της καινοτομίας στην υλοποίηση έργων eTwinning αλλά και στη διδασκαλία όλων των μαθημάτων.

Κίνητρα για συμμετοχή σε δραστηριότητες διαρκούς επιμόρφωσης

Η αυτοβελτίωση αποτελεί ένα από τα ισχυρότερα κίνητρα για τη διαρκή συμμετοχή των εκπαιδευτικών σε πιστοποιημένες δραστηριότητες επιμόρφωσης. Οι εκπαιδευτικοί αναλαμβάνουν την πρωτοβουλία να συμμετέχουν σε επιμορφωτικές δραστηριότητες και/ή προγράμματα, καθώς έτσι έρχονται σε επαφή με το επιστημονικό τους πεδίο, τις καινοτόμες παιδαγωγικές μεθόδους κ.λπ.

Ένα ακόμη κίνητρο αποτελεί η περίπτωση που ένας εκπαιδευτικός επιθυμεί να αναλάβει θέση στην εκπαιδευτική διοίκηση (σχολικός σύμβουλος, διευθυντής σχολείου). Ο ν. 4547/2018 ορίζει ως προϋπόθεση για την επιλογή του υποψηφίου την πιστοποιημένη γνώση Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών (ΤΠΕ). Επιπλέον, ως κριτήρια επιλογής  λαμβάνονται υπόψη και μοριοδοτούνται, μεταξύ άλλων, η πιστοποιημένη γνώση ΤΠΕ B΄ Επιπέδου, η ετήσια επιμόρφωση η οποία έχει πραγματοποιηθεί από τμήμα ΑΕΙ, η βεβαίωση παρακολούθησης πιστοποιημένων επιμορφωτικών προγραμμάτων του Υπουργείου Παιδείας, κλπ.

Χορήγηση αδειών

Στο πλαίσιο της περιοριστικής δημοσιονομικής πολιτικής παρέχεται διευκόλυνση με τη χορήγηση άδειας άνευ αποδοχών για ένα σχολικό έτος σε εκπαιδευτικούς Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, προκειμένου να ολοκληρώσουν μεταπτυχιακές σπουδές. 

Ωστόσο, η χορήγηση ή η ανανέωση εκπαιδευτικών αδειών με αποδοχές επιτρέπεται μόνο σε υποτρόφους του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ) (ν. 3528/2007). 

Άδειες για επιμορφωτικούς ή επιστημονικούς λόγους χορηγούνται με απόφαση του Περιφερειακού Διευθυντή Εκπαίδευσης, σύμφωνα με τον ν.3528/2007.  Πρόκειται για άδειες με αποδοχές μικρής χρονικής διάρκειας, οι οποίες χορηγούνται υποχρεωτικά σε υπαλλήλους που μετέχουν σε διαγωνισμούς για να πάρουν υποτροφία, για να εισαχθούν στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης ή για να επιλεγούν για φοίτηση σε κύκλους μεταπτυχιακών σπουδών, για συμμετοχή σε συνέδρια, συνδιασκέψεις, σεμινάρια και κάθε είδους συναντήσεις επιστημονικού χαρακτήρα, στο εσωτερικό ή το εξωτερικό, σε αντικείμενα που ενδιαφέρουν την υπηρεσία.