Οργάνωση των διδακτορικών σπουδών

Ο κανονισμός  των διδακτορικών σπουδών καταρτίζεται σε επίπεδο Τμήματος και εγκρίνεται από τη Σύγκλητο. Στον κανονισμό καθορίζονται:

1. Οι όροι και προϋποθέσεις οργάνωσης διδακτορικών σπουδών, καθώς και εκπόνησης διδακτορικής διατριβής ακόμη και από μη κάτοχο Διπλώματος Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΔΜΣ).

2. Ο χρόνος υποβολής αίτησης για εκπόνηση διδακτορικής διατριβής, τα απαιτούμενα δικαιολογητικά και η γλώσσα εκπόνησης.

3. Η διαδικασία ανάθεσης επίβλεψης διδακτορικής διατριβής.

4. Ο μέγιστος αριθμός υποψήφιων διδακτόρων που μπορεί να επιβλέπεται από κάθε επιβλέποντα.

5. Πρόσθετες υποχρεώσεις των υποψήφιων διδακτόρων.

6. Κάθε άλλο θέμα σχετικό με την οργάνωση και λειτουργία του τρίτου κύκλου σπουδών του τμήματος.

Η χρονική διάρκεια για την απόκτηση διδακτορικού διπλώματος είναι τουλάχιστον 3 πλήρη ημερολογιακά έτη. Ως ανώτατη χρονική διάρκεια ολοκλήρωσης της διδακτορικής διατριβής ορίζονται τα έξι (6) ημερολογιακά έτη.

Σύμφωνα με τον ν. 5094/2024, , ειδικά στις περιπτώσεις συνεργασίας με άλλα ΑΕΙ της ημεδαπής, καθώς και με αναγνωρισμένα ιδρύματα της αλλοδαπής, η επιτυχής ολοκλήρωση του κοινού προγράμματος διδακτορικών σπουδών του παρόντος δύναται να οδηγεί στην απονομή ενός ενιαίου τίτλου σπουδών από τα συνεργαζόμενα ιδρύματα, σύμφωνα με το ειδικό πρωτόκολλο συνεργασίας, το οποίο καταρτίζεται από τα συνεργαζόμενα Τμήματα και εγκρίνεται με απόφαση της Συγκλήτου του ΑΕΙ.

Επιπλέον, σύμφωνα με τον ν. 4957/2022, δίνεται η δυνατότητα για την οργάνωση βιομηχανικών διδακτορικών. Υποψήφιοι που πληρούν τις προϋποθέσεις εγγραφής σε προγράμματα διδακτορικών σπουδών έχουν τη δυνατότητα να υποβάλουν αίτηση για την εκπόνηση διδακτορικής διατριβής σε συνεργασία με επιχείρηση ή βιομηχανία, που εδρεύει ή παράρτημά της λειτουργεί στην ημεδαπή, η οποία αφορά στη διεξαγωγή βιομηχανικής ή εφαρμοσμένης έρευνας με σκοπό την εξαγωγή ερευνητικών αποτελεσμάτων για την παραγωγή καινοτόμων προϊόντων ή υπηρεσιών.

Στον κανονισμό διδακτορικών σπουδών περιγράφονται οι όροι και οι προϋποθέσεις εκπόνησης βιομηχανικών διδακτορικών, η συνεργασία με ιδιωτικούς φορείς για την εκπόνηση της διδακτορικής έρευνας σε αυτούς, καθώς και οι όροι και η δυνατότητα εκπροσώπησης του φορέα στην τριμελή ή/και επταμελή επιστημονική επιτροπή (ν. 5094/2024).

Προϋποθέσεις εισαγωγής

Δικαίωμα υποβολής αίτησης για εκπόνηση διδακτορικής διατριβής έχει ο κάτοχος Διπλώματος Μεταπτυχιακών Σπουδών :

• ΑΕΙ της ημεδαπής

• Αναγνωρισμένου ως ισότιμου της αλλοδαπής

• Σύμφωνα με τον ν. 5029/2023, απόφοιτοι προπτυχιακού προγράμματος σπουδών ΑΕΙ κατ’ ελάχιστον πενταετούς διάρκειας που αντιστοιχεί σε τριακόσιες (300) πιστωτικές μονάδες του Ευρωπαϊκού Συστήματος Μεταφοράς και Συσσώρευσης Ακαδημαϊκών Μονάδων, εφόσον υφίσταται σχετική πρόβλεψη στον Κανονισμό Διδακτορικών Σπουδών του Τμήματος.

Ο υποψήφιος υποβάλλει αίτηση στη γραμματεία του τμήματος στο οποίο επιθυμεί να εκπονήσει τη διδακτορική διατριβή. Στην αίτηση αναγράφεται:

• Ο προτεινόμενος τίτλος.

• Η προτεινόμενη γλώσσα εκπόνησης, η οποία μπορεί να είναι διάφορη της ελληνικής, αν αυτό προβλέπεται στον οικείο κανονισμό διδακτορικών σπουδών.

• Ο προτεινόμενος ως επιβλέπων της διδακτορικής διατριβής.

Η αίτηση συνοδεύεται από:

• Αναλυτικό βιογραφικό σημείωμα του υποψηφίου.

• Σύντομο υπόμνημα με το αντικείμενο της διδακτορικής διατριβής.

• Ό,τι άλλο ορίζεται στον κανονισμό διδακτορικών σπουδών.

Στη συνέχεια, η συνέλευση του τμήματος κατηγοριοποιεί τις αιτήσεις των υποψηφίων διδακτόρων με βάση την συνάφεια του ερευνητικού αντικειμένου.  Επίσης, ορίζει μία τριμελή επιτροπή από μέλη ΔΕΠ του τμήματος, ανά κατηγορία αιτήσεων. Κάθε τριμελής επιτροπή εξετάζει τις αντίστοιχες αιτήσεις και καλεί τους υποψηφίους σε συνέντευξη. Η επιτροπή υποβάλει στη συνέλευση του τμήματος αναλυτικό υπόμνημα, στο οποίο αναγράφονται:

• Οι λόγοι για τους οποίους κάθε υποψήφιος πρέπει ή δεν πρέπει να γίνει δεκτός.

• Ο προτεινόμενος επιβλέπων, εφόσον αυτός δεν έχει προταθεί από τον υποψήφιο.

Η συνέλευση του τμήματος, αφού λάβει τη γνώμη του προτεινόμενου επιβλέποντος, τη συνεκτιμά με το υπόμνημα της επιτροπής και εγκρίνει ή απορρίπτει αιτιολογημένα την αίτηση του υποψηφίου.  Στην εγκριτική απόφαση ορίζεται και η γλώσσα συγγραφής της διδακτορικής διατριβής.

Τέλος, τα πανεπιστήμια μπορούν να προκηρύσσουν θέσεις υποψήφιων διδακτόρων.  Στις προκηρύξεις μνημονεύονται:

• Οι προϋποθέσεις και οι όροι.

• Οι προθεσμίες.

• Οι διαδικασίες κατάθεσης υποψηφιοτήτων.

• Πρόσθετες υποχρεώσεις των υποψηφίων διδακτόρων, τα χρονικά όρια ολοκλήρωσης των διατριβών κ.λπ.

Ιδιότητα των διδακτορικών φοιτητών - υποψηφίων

Υποψήφιοι διδάκτορες είναι  οι φοιτητές εκείνοι που παρακολουθούν τον τρίτο κύκλο σπουδών.

Η χρονική διάρκεια για την απόκτηση διδακτορικού διπλώματος δεν δύναται να είναι μικρότερη από τρία πλήρη ημερολογιακά έτη από την ημερομηνία ορισμού της τριμελούς συμβουλευτικής επιτροπής. Ως ανώτατη χρονική διάρκεια ολοκλήρωσης της διδακτορικής διατριβής ορίζονται τα έξι ημερολογιακά έτη. Με απόφαση της Συνέλευσης του Τμήματος μπορεί να παρατείνεται η ανώτατη χρονική διάρκεια εκπόνησης διδακτορικής διατριβής, κατόπιν αιτήματος του υποψήφιου διδάκτορα και με τη σύμφωνη γνώμη της τριμελούς συμβουλευτικής επιτροπής για σπουδαίο λόγο. 

Οι υποψήφιοι διδάκτορες έχουν τις ακόλουθες υποχρεώσεις: α) υποβάλλουν εγγράφως αναλυτικό υπόμνημα προόδου της διατριβής τους σε ετήσια βάση προς τη τριμελή συμβουλευτική επιτροπή και παρουσιάζουν προφορικά την πρόοδο αυτής, σύμφωνα με όσα ορίζονται στον κανονισμό διδακτορικών σπουδών, β) συνεργάζονται με τον επιβλέποντα και τα μέλη της συμβουλευτικής επιτροπής για την υποστήριξη της εκπόνησης της διατριβής τους, γ) παρέχουν επικουρικό διδακτικό έργο σύμφωνα με τις ανάγκες των προγραμμάτων πρώτου και δεύτερου κύκλου σπουδών του Τμήματος, κατόπιν υπόδειξης του επιβλέποντος, καθώς και δ) κάθε άλλη υποχρέωση που ορίζεται από τον κανονισμό διδακτορικών σπουδών και τον κανονισμό μεταπτυχιακών και διδακτορικών Σπουδών. Οι υποψήφιοι διδάκτορες έχουν τα δικαιώματα των φοιτητών μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών και κάθε άλλο δικαίωμα που ορίζεται από τον κανονισμό διδακτορικών σπουδών. Οι υποψήφιοι διδάκτορες μπορούν να συμμετέχουν σε ερευνητικά έργα/προγράμματα του ΑΕΙ και να λαμβάνουν υποτροφίες στο πλαίσιο συγχρηματοδοτούμενων, αυτοχρηματοδοτούμενων ή λοιπών έργων/ προγραμμάτων για την οικονομική ενίσχυση της διδακτορικής τους έρευνας (ν. 4957/2022).

Κανονισμοί επίβλεψης

Η εκπόνηση διδακτορικής διατριβής αποτελεί μια διαδικασία η οποία απαιτεί τη στενή συνεργασία του υποψήφιου διδάκτορα και του επιβλέποντος καθηγητή του.

Με απόφαση της Συνέλευσης του Τμήματος Ανώτατου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος ορίζεται η τριμελής συμβουλευτική επιτροπή, μεταξύ των οποίων ορίζεται και ο επιβλέπων. Στη συμβουλευτική επιτροπή δύνανται να συμμετέχουν ως μέλη: α) μέλη ΔΕΠ κάθε βαθμίδας του Τμήματος του ΑΕΙ, β) μέλη ΔΕΠ άλλων Τμημάτων του ίδιου ή άλλου ΑΕΙ, γ) Ομότιμοι Καθηγητές και αφυπηρετήσαντα μέλη ΔΕΠ, δ) μέλη Διδακτικού Ερευνητικού Προσωπικού σε Ανώτατα Στρατιωτικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα και Ανώτατες Εκκλησιαστικές Ακαδημίες, ε) ερευνητές κάθε βαθμίδας που υπηρετούν σε ερευνητικούς και τεχνολογικούς φορείς συμπεριλαμβανομένων της Ακαδημίας Αθηνών και του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών, καθώς και το επιστημονικό προσωπικό της Ελληνικής Αρχής Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών, εφόσον διαθέτει διδακτορικό δίπλωμα και ερευνητική δραστηριότητα συναφή με το αντικείμενο της διδακτορικής διατριβής, στ) καθηγητές ιδρυμάτων της αλλοδαπής και ερευνητές ερευνητικών οργανισμών της αλλοδαπής. 

Τα μέλη της τριμελούς συμβουλευτικής επιτροπής έχουν είτε ίδιο ή συναφές γνωστικό αντικείμενο, είτε ίδιο ή συναφές επιστημονικό έργο με την προς εκπόνηση διδακτορική διατριβή. Η τριμελής συμβουλευτική επιτροπή είναι αρμόδια για την υποστήριξη του υποψήφιου διδάκτορα κατά τη διαδικασία εκπόνησης και συγγραφής της διδακτορικής διατριβής και την παρακολούθηση της προόδου της.

Απασχολησιμότητα

Οι κάτοχοι διδακτορικού διπλώματος  μπορούν να ακολουθήσουν ακαδημαϊκή καριέρα ή να αναζητήσουν εργασία στον δημόσιο ή στον ιδιωτικό τομέα. Σε κάθε ΑΕΙ, δε, το Γραφείο Καινοτομίας και Διασύνδεσης, παρέχει:

• Πληροφόρηση για ζητήματα σταδιοδρομίας ή/και περαιτέρω σπουδών

• Υποστήριξη φοιτητών στη διάγνωση κλίσεων και δεξιοτήτων

• Πρόσβαση στην αγορά εργασίας.

Αξιολόγηση

Σύμφωνα με τον ν. 4957/2022, μετά από την ολοκλήρωση της συγγραφής της διδακτορικής διατριβής και την υποβολή του τελευταίου υπομνήματος σχετικά με την πρόοδο αυτής προς την τριμελή συμβουλευτική επιτροπή, ο υποψήφιος διδάκτορας υποβάλλει αίτημα δημόσιας υποστήριξης αυτής σύμφωνα με όσα ορίζονται στον κανονισμό διδακτορικών σπουδών. Μετά από έγγραφη θετική εισήγηση της τριμελούς συμβουλευτικής επιτροπής προς τη Συνέλευση του Τμήματος, η Συνέλευση ορίζει, με απόφασή της, επταμελή εξεταστική επιτροπή για την κρίση και την αξιολόγηση της διδακτορικής διατριβής. 

Ως μέλη της επταμελούς εξεταστικής επιτροπής ορίζονται υποχρεωτικά τα μέλη της τριμελούς συμβουλευτικής επιτροπής και τέσσερα ακόμη μέλη. Κατ’ ελάχιστον τέσσερα από τα επτά μέλη της εξεταστικής επιτροπής είναι μέλη Διδακτικού Ερευνητικού Προσωπικού που ανήκουν στο ΑΕΙ στο οποίο εκπονείται η διδακτορική διατριβή.  Αν δεν κατατεθεί η ανωτέρω αναφερόμενη εισήγηση προς τη Συνέλευση του Τμήματος ή αν αυτή είναι αρνητική, η διαδικασία δύναται να συνεχιστεί κατόπιν αίτησης του υποψηφίου, σύμφωνα με όσα ορίζονται στον Κανονισμό Διδακτορικών Σπουδών. 

Κατά τον ίδιο νόμο,  η διδακτορική διατριβή υποστηρίζεται δημόσια από τον υποψήφιο διδάκτορα ενώπιον της επταμελούς εξεταστικής επιτροπής, η οποία υποβάλει ερωτήσεις προς τον υποψήφιο. Η συνεδρίαση για τη δημόσια υποστήριξη της διατριβής μπορεί να πραγματοποιηθεί και με τη χρήση μέσων τηλεδιάσκεψης, εφόσον δεν είναι δυνατή η φυσική παρουσία όλων των μελών της εξεταστικής επιτροπής. Μετά από την ολοκλήρωση της υποστήριξης της διατριβής, η επταμελής εξεταστική επιτροπή συνεδριάζει χωρίς την παρουσία τρίτων, αξιολογεί τη διδακτορική διατριβή ως προς την ποιότητα, την πληρότητα, την πρωτότυπη σκέψη και τη συμβολή της στην επιστήμη και με βάση τα κριτήρια αυτά, εγκρίνει ή απορρίπτει την απονομή του διδακτορικού διπλώματος. Για την απονομή του διδακτορικού διπλώματος απαιτείται η σύμφωνη γνώμη και η θετική αξιολόγηση της διδακτορικής διατριβής από πέντε τουλάχιστον μέλη.

Διαφοροποιήσεις στην οργάνωση

Δεν υπάρχουν ουσιαστικές διαφοροποιήσεις στη δομή της οργάνωσης των διδακτορικών σπουδών στην Ελλάδα, ούτε και στη μεθοδολογική έμφαση, ακόμη κι αν αυτές πραγματοποιούνται μέσω της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, όπως συγκεκριμένα στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.