Τα αναλυτικά και ωρολόγια προγράμματα του Γενικού Λυκείου έχουν εκπονηθεί από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (ΠΙ).  Το ΠΙ, από το έτος 2011, έχει αντικατασταθεί, από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ), που εκτός των άλλων γνωμοδοτεί ή εισηγείται για θέματα που αφορούν προγράμματα σπουδών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, τα σχολικά βιβλία και τα λοιπά διδακτικά μέσα.  Τα αναλυτικά προγράμματα αποτελούν άρτιους οδηγούς του εκπαιδευτικού έργου και περιλαμβάνουν κυρίως:

• Σαφώς διατυπωμένους, κατά μάθημα, σκοπούς μέσα στο πλαίσιο των γενικών και ειδικών - στην αντίστοιχη βαθμίδα - σκοπών της εκπαίδευσης
• Τη διδακτέα ύλη διαρθρωμένη σε επιμέρους ενότητες
• Ενδεικτικές κατευθύνσεις για τη μέθοδο και τα μέσα διδασκαλίας, κατά μάθημα.

Όσον αφορά το ωρολόγιο πρόγραμμα μαθημάτων των Α', Β' και Γ΄ τάξεων του ημερήσιου Γενικού Λυκείου, αυτό ορίζεται από την Υπουργική Απόφαση 94196/Δ2/29-7-2021, όπως ισχύει, με βάση την οποία από το σχολικό έτος 2020-21 ενισχύονται γνωστικά αντικείμενα  όπως οι Ξένες Γλώσσες, η Πληροφορική και η Φυσική Αγωγή και, πιο συγκεκριμένα, ισχύουν τα εξής:

Α΄ τάξη

Η Α΄ Τάξη Γενικού Λυκείου αποτελεί τάξη αποκλειστικά γενικής παιδείας, στην οποία εφαρμόζεται πρόγραμμα μαθημάτων γενικής παιδείας τριάντα πέντε (35) συνολικά διδακτικών ωρών εβδομαδιαίως.

Ωρολόγιο πρόγραμμα μαθημάτων Γενικού Λυκείου για την Α΄ τάξη

Β΄ τάξη

Στη Β΄ Τάξη Ημερησίου Γενικού Λυκείου εφαρμόζεται πρόγραμμα μαθημάτων που περιλαμβάνει μαθήματα γενικής παιδείας τριάντα (30) συνολικά διδακτικών ωρών εβδομαδιαίως και δύο (2) Ομάδες Μαθημάτων Προσανατολισμού, Ανθρωπιστικών και Θετικών Σπουδών, πέντε (5) συνολικά διδακτικών ωρών εβδομαδιαίως για κάθε ομάδα.

Ωρολόγιο πρόγραμμα μαθημάτων Γενικού Λυκείου για τη Β΄ τάξη.

1. Ελληνική Γλώσσα: Ενιαίο μάθημα με δυο διακριτά διδακτικά αντικείμενα-κλάδους:

α) Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία

β) Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία

2. Μαθηματικά: Ενιαίο μάθημα με δύο διακριτά διδακτικά αντικείμενα-κλάδους:

α) Αλγεβρα

β) Γεωμετρία.

3. Φυσικές επιστήμες: Ενιαίο μάθημα με τρία διακριτά διδακτικά αντικείμενακλάδους:

α) Φυσική

β) Χημεία

γ) Βιολογία.

Γ΄ τάξη

Στη Γ΄ Τάξη Γενικού Λυκείου εφαρμόζεται πρόγραμμα μαθημάτων που περιλαμβάνει μαθήματα γενικής παιδείας και προσανατολισμού τριάντα δύο (32) συνολικά διδακτικών ωρών εβδομαδιαίως. Τα μαθήματα προσανατολισμού χωρίζονται σε τρεις (3) Ομάδες Μαθημάτων Προσανατολισμού, ως εξής:

1. Ανθρωπιστικών Σπουδών.
2. Θετικών Σπουδών και Σπουδών Υγείας.
3. Σπουδών Οικονομίας και Πληροφορικής.

Οι μαθητές, εκτός από τα μαθήματα γενικής παιδείας, παρακολουθούν υποχρεωτικά και τα μαθήματα της Ομάδας Προσανατολισμού που επιλέγουν. Ειδικά οι μαθητές που επιλέγουν την Ομάδα Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών και Σπουδών Υγείας, επιλέγουν και παρακολουθούν υποχρεωτικά είτε το μάθημα των Μαθηματικών είτε το μάθημα της Βιολογίας.

Ωρολόγιο πρόγραμμα μαθημάτων Γενικού Λυκείου της Γ' τάξης ημερήσιου Γενικού Λυκείου

Τα μαθήματα των ομάδων προσανατολισμού συνδέονται με την εισαγωγή στα ΑΕΙ της χώρας και αντιστοιχούν σε συγκεκριμένα επιστημονικά πεδία.  Συγκεκριμένα, τα τμήματα των ΑΕΙ κατατάσσονται σε 4 επιστημονικά πεδία που σύμφωνα με τον νόμο 4610/2019 ορίζονται ως εξής:

• 1ο επιστημονικό πεδίο: Ανθρωπιστικές, Νομικές και Κοινωνικές Επιστήμες
• 2ο επιστημονικό πεδίο: Θετικές και Τεχνολογικές Επιστήμες
• 3ο επιστημονικό πεδίο: Επιστήμες Υγείας και Ζωής
• 4ο επιστημονικό πεδίο: Επιστήμες Οικονομίας και Πληροφορικής.

Ως επιστημονικό πεδίο νοείται, ένα σύνολο ομοειδών ή συγγενών γνωστικών αντικειμένων, που θεραπεύονται από αντίστοιχα τμήματα των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων.  Η πρόσβαση σε συγκεκριμένο επιστημονικό πεδίο γίνεται ανάλογα με την ομάδα προσανατολισμού που έχει επιλέξει ο κάθε μαθητής.

Η πρόσβαση σε συγκεκριμένο επιστημονικό πεδίο γίνεται ανάλογα με την Ομάδα Προσανατολισμού που έχει επιλέξει ο κάθε μαθητής. Οι υποψήφιοι της Ομάδας Προσανατολισμού Ανθρωπιστικών Σπουδών έχουν πρόσβαση στις Σχολές και στα Τμήματα του πρώτου Επιστημονικού Πεδίου και τα μαθήματα, στα οποία εξετάζονται υποχρεωτικά, είναι η Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία, τα Αρχαία Ελληνικά, η Ιστορία και τα Λατινικά. Οι υποψήφιοι της Ομάδας Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών και Σπουδών Υγείας έχουν πρόσβαση στις Σχολές και στα Τμήματα είτε του δεύτερου είτε του τρίτου Επιστημονικού Πεδίου, ανάλογα με το ποιό από τα δύο αυτά Επιστημονικά Πεδία έχουν επιλέξει, ως εξής:

1. οι υποψήφιοι που έχουν επιλέξει το δεύτερο Επιστημονικό Πεδίο εξετάζονται υποχρεωτικά στα μαθήματα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας, της Φυσικής, της Χημείας και των Μαθηματικών και
2. οι υποψήφιοι που έχουν επιλέξει το τρίτο Επιστημονικό Πεδίο εξετάζονται υποχρεωτικά στα μαθήματα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας, της Φυσικής, της Χημείας και της Βιολογίας.

Οι υποψήφιοι της Ομάδας Προσανατολισμού Σπουδών Οικονομίας και Πληροφορικής έχουν πρόσβαση στις Σχολές και στα Τμήματα του τέταρτου Επιστημονικού Πεδίου και τα μαθήματα, στα οποία εξετάζονται υποχρεωτικά, είναι η Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία, τα Μαθηματικά, η Πληροφορική και η Οικονομία.».

Το ωρολόγιο πρόγραμμα των μαθημάτων των τάξεων του εσπερινού Γενικού Λυκείου ορίζεται με την Υπουργική Απόφαση 94201/Δ2/29-7-2021.

Μέθοδοι διδασκαλίας και διδακτικό υλικό

Μέχρι και το σχολικό έτος 2017/18 η ευθύνη της επιστημονικής και παιδαγωγικής υποστήριξης και καθοδήγησης των εκπαιδευτικών που διδάσκουν στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ανήκε στους σχολικούς σύμβουλους.

Με την ψήφιση του νόμου 4547/2018 «Αναδιοργάνωση των δομών υποστήριξης της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και άλλες διατάξεις», αντικαταστάθηκε από τον θεσμό των Συντονιστών εκπαιδευτικού έργου (ΣΕΕ) και παράλληλα καθιερώθηκαν νέες δομές για την υποστήριξη του εκπαιδευτικού έργου:

• Κέντρα Διεπιστημονικής Αξιολόγησης, Συμβουλευτικής και Υποστήριξης (ΚΕΔΑΣΥ)
• Σχολικά Δίκτυα Εκπαιδευτικής Υποστήριξης (ΣΔΕΥ)
• Επιτροπές Διεπιστημονικής Υποστήριξης σχολικών μονάδων της γενικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης (ΕΔΥ)
• Κέντρα Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφορία (ΚΕΠΕΑ).

Τα σχολικά εγχειρίδια και τα προγράμματα σπουδών, στα οποία βασίζονται τα εγχειρίδια, εκπονούνται υπό την εποπτεία του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ) και εγκρίνονται από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων. Έγκριση από το ΥΠΑΙΘ μετά από γνωμοδότηση του ΙΕΠ απαιτείται και για τα λοιπά εκπαιδευτικά υλικά και προγράμματα, καθώς και για τη διεξαγωγή ερευνών στα Γενικά Λύκεια.

Η έκδοση και διανομή των σχολικών βιβλίων πραγματοποιείται από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων «Διόφαντος» (ΙΤΥΕ), που αποτελεί ερευνητικό και τεχνολογικό φορέα με σκοπό την έρευνα και την αποτελεσματική αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στον τομέα της Εκπαίδευσης (νόμος 3966/2011). Τα βιβλία διανέμονται δωρεάν στα δημόσια σχολεία και είναι κοινά για όλους  τους μαθητές που φοιτούν στην ίδια τάξη.

Νέες παρεμβάσεις και δράσεις στο γενικό λύκειο

Κατά την περίοδο 2017-2019, προωθήθηκαν σημαντικές αλλαγές στα Προγράμματα Σπουδών και στο διδακτικό υλικό επιμέρους γνωστικών αντικειμένων του Γενικού Λυκείου με σκοπό τη βελτίωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.  Ενδεικτικά αναφέρονται τα εξής:

•  Νέο Πρόγραμμα Σπουδών και αντίστοιχος φάκελος εκπαιδευτικού υλικού για το μάθημα «Σύγχρονος Κόσμος: Πολίτης και Δημοκρατία» της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου σε αντικατάσταση του μαθήματος Πολιτική Παιδεία (Οικονομία, Πολιτικοί Θεσμοί και Αρχές Δικαίου και Κοινωνιολογία).  Το νέο διδακτικό αντικείμενο εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο ιστορικής και κοινωνικής προσέγγισης του σύγχρονου κόσμου υπό την οπτική των κοινωνικών επιστημών.  Μέσα από αυτό, οι μαθητές προσεγγίζουν κριτικά την κοινωνική, οικονομική και πολιτική πραγματικότητα που τους περιβάλλει.
• Νέο διδακτικό παράδειγμα στα γλωσσικά μαθήματα της Γ΄ Λυκείου: με στόχο την ενδυνάμωση των μαθητών στην ερμηνευτική και κριτική προσέγγιση των κειμένων, καθώς και στην παραγωγή κριτικού λόγου, σχεδιάστηκε νέο ΠΣ για τα γλωσσικά μαθήματα της Γ΄ Λυκείου (Αρχαία και Νέα Ελληνικά).  Για την υποστήριξη και υλοποίηση του ΠΣ από το σχολικό έτος 2019-2020 εκπονήθηκαν τρεις φάκελοι υλικού για τους μαθητές (Νεοελληνική Γλώσσα – Λογοτεχνία – Αρχαία Ελληνικά) και δύο φάκελοι για τον εκπαιδευτικό (Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία) και καθορίστηκε νέος τρόπος αξιολόγησης σε πανελλαδικό επίπεδο.
• Φάκελοι για το μάθημα των Θρησκευτικών.
• Φάκελοι για το μάθημα της Πληροφορικής: Αναδιάρθρωση, επικαιροποίηση και εκσυγχρονισμός του μαθήματος της Πληροφορικής της Γ’ τάξης του Γενικού Λυκείου με νέο υλικό.

Στο Γενικό Λύκειο επιδιώκεται η εφαρμογή σύγχρονων διδακτικών μεθόδων ανάλογα με το γνωστικό αντικείμενο, και χρησιμοποιούνται τόσο παραδοσιακά όσο και σύγχρονα εποπτικά μέσα διδασκαλίας, κατά περίπτωση. 

Ο εκπαιδευτικός στο πλαίσιο της παιδαγωγικής αυτονομίας διαμορφώνει τη διδασκαλία του ανάλογα με τη φύση του μαθήματος, τις δυνατότητες, τα ενδιαφέροντα και τις κλίσεις των μαθητών και μαθητριών.

Σε κάθε περίπτωση επιδιώκεται η διαθεματική και ολιστική προσέγγιση της γνώσης, η οποία συμβάλλει στην ανάπτυξη της ικανότητας των μαθητών και μαθητριών για μια πιο αποτελεσματική εξέταση των προβλημάτων της καθημερινής ζωής ενώ παράλληλα περιορίζεται ο γνωσιοκεντρικός προσανατολισμός της διδασκαλίας και αξιοποιείται στο μέγιστο δυνατό βαθμό ο σχολικός χρόνος.

Στο πλαίσιο των προαιρετικών σχολικών δραστηριοτήτων, αναπτύσσονται από τους εκπαιδευτικούς δράσεις:

• Περιβαλλοντικής εκπαίδευσης
• Αγωγής υγείας
• Πολιτιστικών και καλλιτεχνικών θεμάτων.

Με πρωτοβουλία των εκπαιδευτικών υλοποιούνται προαιρετικά ποικίλα εκπαιδευτικά προγράμματα - δραστηριότητες εντός ή εκτός του σχολείου με τη συμμετοχή μαθητών.

Μεταξύ των μεθοδολογικών προσεγγίσεων που εφαρμόζονται στο Λύκειο, παραθέτουμε τις ακόλουθες:

• Ενεργητική προσέγγιση της γνώσης μέσω της διερεύνησης και της ανακάλυψης.  Έχει ως στόχο να βοηθήσει τους μαθητές να σκέπτονται, να χειρίζονται πολύπλοκες έννοιες, να ερευνούν και να φθάνουν οι ίδιοι στη γνώση.  Απαιτεί δηλαδή κυρίως τη δραστηριοποίηση του μαθητή και αποσκοπεί στην ανάπτυξη της κριτικής του σκέψης.  Για να είναι βέβαια αποδοτική η διαδικασία απαιτεί πρακτικές που δημιουργούν κατάλληλες συνθήκες ώστε να γίνει δυνατή «η ανακάλυψη της γνώσης».  Οι πρακτικές αυτές συνιστούν διαδικασίες παρατήρησης, σύγκρισης, μετρήσεων, ταξινόμησης, διερεύνησης, προβλέψεων, εύρεσης χρονικών σχέσεων, σύγκρισης γεγονότων, επίλυσης προβλημάτων, διατύπωσης επαγωγικών ή παραγωγικών συλλογισμών, καταιγισμού ιδεών, κ.λπ
• Επιδείξεις με τη χρήση κατάλληλου εποπτικού υλικού όπως οι διαφάνειες, οι βιντεοταινίες, τα προπλάσματα, ή τα έτοιμα παρασκευάσματα με τα οποία  ενεργοποιείται το ενδιαφέρον των μαθητών, εστιάζεται η προσοχή τους σε συγκεκριμένο στόχο και γίνεται πιο εύκολη και φυσική η μάθηση.  Η βοήθεια του ηλεκτρονικού υπολογιστή και των κατάλληλων δυναμικών προσομοιώσεων, μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμη για το μαθητή, ώστε να αντιληφθεί και να κατανοήσει καλύτερα έννοιες και διαδικασίες
• Συζήτηση-διάλογος δασκάλου με τους μαθητές ή συζήτηση σε ομάδες.  Με τη συζήτηση δίνεται η δυνατότητα στον μαθητή να προβληματίζεται, να αξιολογεί, να συμπεραίνει τις απόψεις του μέσα από τις διαδικασίες διαλεκτικής αντιπαράθεσης.  Η εμπλοκή του μαθητή στη συζήτηση και η ενεργός συμμετοχή του σε αυτήν επιτυγχάνεται με κατάλληλες ερωτήσεις προβληματισμού, οι οποίες είναι σκόπιμο να σχεδιάζονται πριν τη διδασκαλία
• Άμεση μορφή διδασκαλίας-Αφήγηση.  Ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα, με μέσο τον λόγο, να κοινοποιεί τις γνώσεις και τις ιδέες του.  Αυτό δίνει τη δυνατότητα στον εκπαιδευτικό να διαμεσολαβεί άμεσα κατά την ώρα της διδασκαλίας στη διαδικασία της μάθησης, όταν κρίνει ότι οι έμμεσες μορφές διδασκαλίες δεν προσφέρονται για την περίσταση
• Ομαδοσυνεργατικές μορφές διδασκαλίας.  Η δυναμική που αναπτύσσει η μαθητική μικροομάδα μπορεί κάλλιστα να αξιοποιηθεί είτε ως πλαίσιο συλλογικής επεξεργασίας των δεδομένων είτε ως πλαίσιο στήριξης στην πορεία προς την ατομική μάθηση.  Οι ομαδοσυνεργατικές μορφές διδασκαλίας ενδείκνυνται για την εκπόνηση σχεδίων εργασίας (projects), τα οποία προσφέρονται για την οργάνωση δραστηριοτήτων διαθεματικού χαρακτήρα.

Οι εν λόγω διδακτικές στρατηγικές μπορούν να εφαρμόζονται, κατά περίπτωση, μόνες ή σε συνδυασμό μεταξύ τους, ανάλογα με τη διδακτική ενότητα, τη φύση του μαθήματος, τις ανάγκες των μαθητών και τις συνθήκες του σχολείου ή τα μέσα που έχει στη διάθεσή του ο εκπαιδευτικός.

Σχολικά εργαστήρια φυσικών επιστημών και πληροφορικής

Σχολικό εργαστήριο φυσικών επιστημών

Στην αδήριτη ανάγκη της εργαστηριακής διδασκαλίας των φυσικών επιστημών έρχεται να απαντήσει το Σχολικό Εργαστήριο Φυσικών Επιστημών (ΣΕΦΕ), καθώς η υλοποίηση εργαστηριακών δραστηριοτήτων στα γνωστικά αντικείμενα των Φυσικών Επιστημών αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της διδασκαλίας τους. 

Το ΣΕΦΕ του Γυμνασίου είναι σύγχρονο, ευέλικτο και ελκυστικό και μπορεί να λειτουργήσει τόσο ως χώρος μαθήματος όσο και ως χώρος εξάσκησης και δραστηριοτήτων.

Οι μαθητές εργάζονται σε ομάδες επί συγκεκριμένου αντικειμένου, αναπτύσσοντας την έμφυτη δημιουργικότητά τους αλλά και πνεύμα συνεργασίας, ενώ έχουν στη διάθεσή τους σύγχρονα όργανα τα οποία τους βοηθούν στην ανακάλυψη του περιβάλλοντος και των νόμων που το διέπουν.

Εργαστηριακά κέντρα φυσικών επιστημών

Στην αδήριτη ανάγκη της εργαστηριακής διδασκαλίας των φυσικών επιστημών έρχεται να απαντήσει το Σχολικό Εργαστήριο Φυσικών Επιστημών (ΣΕΦΕ), καθώς η υλοποίηση εργαστηριακών δραστηριοτήτων στα γνωστικά αντικείμενα των Φυσικών Επιστημών αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της διδασκαλίας τους. 

Το ΣΕΦΕ του Γυμνασίου είναι σύγχρονο, ευέλικτο και ελκυστικό και μπορεί να λειτουργήσει τόσο ως χώρος μαθήματος όσο και ως χώρος εξάσκησης και δραστηριοτήτων.

Οι μαθητές εργάζονται σε ομάδες επί συγκεκριμένου αντικειμένου, αναπτύσσοντας την έμφυτη δημιουργικότητά τους αλλά και πνεύμα συνεργασίας, ενώ έχουν στη διάθεσή τους σύγχρονα όργανα τα οποία τους βοηθούν στην ανακάλυψη του περιβάλλοντος και των νόμων που το διέπουν.

Εκπαιδευτικές πλατφόρμες και ψηφιακές πύλες

Η ψηφιακή αναβάθμιση της εκπαιδευτικής διαδικασίας επιτελείται μέσω προγραμμάτων προμήθειας του κατάλληλου εξοπλισμού ΤΠΕ (κινητά εργαστήρια, διαδραστικοί πίνακες).

Λεπτομέρειες για τις εκπαιδευτικές πλατφόρμες και ψηφιακές πύλες μπορούν να αναζητηθούν στο  κεφάλαιο 6.2. Διδασκαλία και Εκμάθηση στη Γενική Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. 

Ξένες γλώσσες

Σε ό,τι αφορά τη διδασκαλία των Ξένων Γλωσσών, σημαντική αλλαγή αποτέλεσε, το 2018/19, η εκπόνηση νέων διδακτικών υλικών για την αγγλική, γαλλική και γερμανική γλώσσα, τα οποία παρέχονται στους μαθητές και μαθήτριες των δημόσιων ΓΕΛ δωρεάν.

Το υλικό αυτό είναι σχεδιασμένο με βάση τη λογική των «σεναρίων», είναι χωρισμένο σε θεματικές ενότητες που περιλαμβάνουν δραστηριότητες κατανόησης και παραγωγής προφορικού και γραπτού λόγου με σκοπό την καλλιέργεια των γλωσσικών επικοινωνιακών δεξιοτήτων στην ξένη γλώσσα μέσα από αυθεντικές επικοινωνιακές περιστάσεις.

Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να σχεδιάσουν τη διδασκαλία τους, να συμπληρώσουν ή και να προσαρμόσουν το διαθέσιμο υλικό με βάση το επίπεδο γλωσσομάθειας, τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των μαθητών, αξιοποιώντας ταυτόχρονα τη διαθέσιμη υλικοτεχνική υποδομή της σχολικής μονάδας.