Αναλυτικό πρόγραμμα, μαθήματα, αριθμός ωρών

Ωρολόγιο πρόγραμμα ημερήσιου Γυμνασίου

Κατ’ αναντιστοιχία, το ωρολόγιο πρόγραμμα των μαθημάτων του εσπερινού Γυμνασίου ορίζεται σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση 94214/Δ2/29-07-2021. Προβλέπει 24 ώρες για τις Α’ και Β’ τάξεις και 25 ώρες για την Γ’ τάξη των εσπερινών Γυμνασίων εβδομαδιαίως.
Γλώσσα διδασκαλίας αποτελεί η εθνική γλώσσα της χώρας, η Ελληνική.  Η διδασκαλία της οποίας διατρέχει τόσο την πρωτοβάθμια όσο και της δευτεροβάθμια εκπαίδευση σε όλο τους το εύρος, καλύπτοντας σημαντικό τμήμα των προγραμμάτων σπουδών στις εν λόγω βαθμίδες. Τα μαθήματα που διδάσκονται στο Γυμνάσιο είναι υποχρεωτικά για όλους τους μαθητές της ίδιας τάξης, πλην της δεύτερης ξένης γλώσσας.
Η επιλογή της δεύτερης ξένης γλώσσας, Γαλλικής ή Γερμανικής γίνεται στην Ε' τάξη του Δημοτικού και ισχύει έως και τη Γ' τάξη Γυμνασίου. 
Ωστόσο, η επιλογή της δεύτερης ξένης γλώσσας δύναται να αλλάξει στην Α' Γυμνασίου κατόπιν αιτιολογημένης γραπτής αίτησης εκ μέρους των κηδεμόνων των μαθητών αλλά και εφόσον τηρούνται οι προϋποθέσεις σχηματισμού τμημάτων για τη διδασκαλία δεύτερης ξένης γλώσσας (Υπουργική Απόφαση 53476/ΓΔ4/2017).
Η Ιταλική γλώσσα διδάσκεται (παράλληλα με τη Γαλλική και τη Γερμανική). 
Με σκοπό την ενίσχυση της καλλιέργειας ήπιων δεξιοτήτων, δεξιοτήτων ζωής και δεξιοτήτων τεχνολογίας και επιστήμης στους μαθητές, με το νόμο 4807/2021, η διδακτική ενότητα με τίτλο «Εργαστήρια Δεξιοτήτων» εισάγεται πλέον στο πρόγραμμα σπουδών και στο εβδομαδιαίο ωρολόγιο πρόγραμμα όλων των τύπων σχολικών μονάδων υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Η διάρκεια και το περιεχόμενο των θεματικών κύκλων της διδακτικής ενότητας και των επιμέρους θεματικών ενοτήτων, ο αριθμός και οι ειδικότητες των εκπαιδευτικών στους οποίους ανατίθεται η διδασκαλία των θεματικών κύκλων και ενοτήτων, ο τρόπος αξιολόγησης των μαθητών και κάθε άλλο σχετικό θέμα, συμπεριλαμβανομένων της οργάνωσης και υλοποίησης σχετικών επιμορφωτικών και υποστηρικτικών δραστηριοτήτων για τους εκπαιδευτικούς ορίζονται με απόφαση του Υπουργού Παιδείας κατόπιν εισήγησης του ΙΕΠ.

Μέθοδοι διδασκαλίας και διδακτικό υλικό

Την ευθύνη της παιδαγωγικής και επιστημονικής καθοδήγησης των εκπαιδευτικών που διδάσκουν στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση έχουν οι Σύμβουλοι Εκπαίδευσης (νόμος 4823/2021). Με τον ίδιο νόμο καθιερώθηκαν νέες δομές για την υποστήριξη του εκπαιδευτικού έργου:

• Περιφερειακό Συμβούλιο Εποπτών (ΠΕ.Σ.ΕΠ.)
• Κέντρα Διεπιστημονικής Αξιολόγησης, Συμβουλευτικής και Υποστήριξης (ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ.)
• Σχολικά Δίκτυα Εκπαιδευτικής Υποστήριξης (Σ.Δ.Ε.Υ.)
• Επιτροπές Διεπιστημονικής Υποστήριξης σχολικών μονάδων της γενικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης (Ε.Δ.Υ.)
• Κέντρα Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφορία (Κ.Ε.ΠΕ.Α.)

Τα σχολικά βιβλία έχουν γραφτεί με βάση:

• Το διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών – ΔΕΠΠΣ (Υπουργική Απόφαση 21072α/Γ2/28-2-2003).
• Τα νέα Αναλυτικά Προγράμματα - ΑΠΣ (Υπουργική Απόφαση 21072β/Γ2/28-2-2003).

Διανέμονται δωρεάν στα δημόσια σχολεία ενώ η χρήση τους είναι κοινή για όλους τους μαθητές που φοιτούν στην ίδια τάξη.

Τα σχολικά εγχειρίδια και τα προγράμματα σπουδών εκπονούνται υπό την εποπτεία του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ). 
Η διανομή και η έκδοση των σχολικών βιβλίων πραγματοποιείται από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων «Διόφαντος» (ΙΤΥΕ) που αποτελεί ερευνητικό και τεχνολογικό φορέα με σκοπό την έρευνα και την αποτελεσματική αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στον τομέα της εκπαίδευσης.
Για την έγκριση εκπαιδευτικού υλικού ή και προγραμμάτων και τη διεξαγωγή ερευνών σε συγκεκριμένες ή/και σε όλες τις σχολικές μονάδες πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης γνωμοδοτεί το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ), κατόπιν σχετικού αιτήματος των ενδιαφερομένων μέσω του Υπουργείου Παιδείας.
Με την έναρξη του διδακτικού έτους αποστέλλονται στους εκπαιδευτικούς όλων των ειδικοτήτων «Οδηγίες Διδασκαλίας». Ωστόσο ο εκπαιδευτικός κάθε γνωστικού αντικειμένου στο πλαίσιο της παιδαγωγικής αυτονομίας διαμορφώνει τη διδασκαλία του ανάλογα με τις δυνατότητες και τα ενδιαφέροντα των μαθητών.
Μεταξύ των μεθοδολογικών προσεγγίσεων που εφαρμόζονται στο Γυμνάσιο, παραθέτουμε τις ακόλουθες:

1. Διερεύνηση και ανακάλυψη (ενεργητική προσέγγιση της γνώσης): έχει ως στόχο να βοηθήσει τους μαθητές να σκέπτονται, να χειρίζονται πολύπλοκες έννοιες, να ερευνούν και να φθάνουν οι ίδιοι στη γνώση, δηλαδή τελικά να μαθαίνουν το «πώς να μαθαίνουν».
2. Επισκέψεις στο περιβάλλον (φυσικό και ανθρωπογενές).  Η επαφή με το περιβάλλον συμβάλλει στη βιωματική προσέγγιση της γνώσης και μακροπρόθεσμα μπορεί να λειτουργήσει και προς άλλες κατευθύνσεις, όπως για παράδειγμα στον επαγγελματικό προσανατολισμό του μαθητή που θα τον βοηθήσει να προσεγγίσει επιτυχέστερα την επιλογή των σπουδών του.
3. Επιδείξεις με τη χρήση κατάλληλου εποπτικού υλικού: με διαφάνειες, βιντεοταινίες, προπλάσματα, έτοιμα παρασκευάσματα, κ.ά, ενεργοποιείται το ενδιαφέρον των μαθητών, εστιάζεται η προσοχή τους σε συγκεκριμένο στόχο και γίνεται πιο εύκολη και φυσική η μάθηση.
4. Συζήτηση-διάλογος του εκπαιδευτικού με τους μαθητές ή συζήτηση σε ομάδες: με τη συζήτηση δίνεται η δυνατότητα στον μαθητή να προβληματίζεται, να αξιολογεί, να σχηματίζει τις απόψεις του μέσα από τις διαδικασίες διαλεκτικής αντιπαράθεσης.
5. Άμεση μορφή διδασκαλίας-αφήγηση: ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα, με μέσο τον λόγο, να κοινοποιεί τις γνώσεις και τις ιδέες του.  Αυτό δίνει τη δυνατότητα στον εκπαιδευτικό να διαμεσολαβεί άμεσα κατά την ώρα της διδασκαλίας στη διαδικασία της μάθησης, όταν κρίνει ότι οι έμμεσες μορφές διδασκαλίες δεν προσφέρονται για την περίσταση.
6. Ομαδοσυνεργατικές μορφές διδασκαλίας: η δυναμική που αναπτύσσει η μαθητική μικροομάδα μπορεί κάλλιστα να αξιοποιηθεί είτε ως πλαίσιο συλλογικής επεξεργασίας των δεδομένων είτε ως πλαίσιο στήριξης στην πορεία προς την ατομική μάθηση.

Στο πλαίσιο των προαιρετικών σχολικών δραστηριοτήτων, αναπτύσσονται από τους εκπαιδευτικούς δράσεις:

• Περιβαλλοντικής εκπαίδευσης
• Αγωγής υγείας
• Πολιτιστικών και καλλιτεχνικών θεμάτων.

Σχολικά εργαστήρια (φυσικές επιστήμες και πληροφορική)

Σημαντική προσπάθεια καταβάλλεται για την προώθηση της εργαστηριακής διδασκαλίας των μαθημάτων Φυσικών Επιστημών καθώς και τη στήριξη διδασκαλίας και εφαρμογής Πληροφορικής και των Νέων Τεχνολογιών στα σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Σχολικό εργαστήριο φυσικών επιστημών

Η εργαστηριακή διδασκαλία των φυσικών επιστημών πραγματοποιείται στο Σχολικό Εργαστήριο Φυσικών Επιστημών (ΣΕΦΕ), που αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της διδασκαλίας στα γνωστικά αντικείμενα των Φυσικών Επιστημών.. 
Το ΣΕΦΕ του Γυμνασίου είναι ευέλικτο και μπορεί να λειτουργήσει τόσο ως χώρος μαθήματος όσο και ως χώρος εξάσκησης και δραστηριοτήτων, όπου οι μαθητές συνεργάζονται σε ομάδες, έχοντας στη διάθεσή τους σύγχρονα όργανα. 

Εργαστηριακά κέντρα φυσικών επιστημών

Στην κατεύθυνση αυτή και για την περαιτέρω υποστήριξη της εργαστηριακής διδασκαλίας των Φυσικών Επιστημών (Φυσική, Χημεία, Βιολογία, Γεωλογία-Γεωγραφία) λειτουργούν τα Εργαστηριακά Κέντρα Φυσικών Επιστημών (ΕΚΦΕ) (ένα ή περισσότερα ανάλογα με τον αριθμό των σχολικών μονάδων ανά διεύθυνση εκπαίδευσης).
Τα ΕΚΦΕ ως κέντρα έρευνας, τεχνικής και παιδαγωγικής υποστήριξης της εργαστηριακής διδασκαλίας των μαθημάτων των Φυσικών Επιστημών παρέχουν συμβουλές για την οργάνωση των σχολικών εργαστηρίων στις σχολικές μονάδες, της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης που τα εποπτεύει. 

Σχολικό εργαστήριο πληροφορικής και εφαρμογών Η/Υ

Παράλληλα με το Σχολικό Εργαστήριο Φυσικών Επιστημών, σε κάθε σχολική μονάδα, λειτουργεί Σχολικό Εργαστήριο Πληροφορικής και Εφαρμογών Η/Υ (ΣΕΠΕΗΥ). Βασικός σκοπός είναι η διδασκαλία της Πληροφορικής, της χρήσης και των εφαρμογών Η/Υ, όπως αυτά περιγράφονται στα προγράμματα σπουδών αλλά και στους γενικότερους στόχους της εκπαίδευσης.
Το ΣΕΠΕΗΥ λειτουργεί συμπληρωματικά στην εκπαιδευτική διαδικασία προσφέροντας ένα σύγχρονο διαδραστικό και αλληλεπιδραστικό μέσο εκμάθησης και εκπαίδευσης μέσα από τη διδασκαλία γνωστικών αντικειμένων με:

• Χρήση πιστοποιημένου εκπαιδευτικού λογισμικού
• Την παιδαγωγική αξιοποίηση του διαδικτύου
• Την υποστήριξη συνθετικών εργασιών στα πλαίσια σχολικών δραστηριοτήτων
• Τις ευρωπαϊκές δράσεις συνεργασίας
• Τη διεύρυνση των αμιγώς διδακτικών δραστηριοτήτων (ενισχυτική διδασκαλία, πρόσθετη διδακτική στήριξη κ.ά.).

Το Σχολικό Εργαστήριο Πληροφορικής και Εφαρμογών Η/Υ είναι εξοπλισμένο τόσο με σύγχρονο υπολογιστικό εξοπλισμό και τις ανάλογες δικτυακές εγκαταστάσεις όσο και με το απαραίτητο λογισμικό, τα σχετικά βιβλία και έντυπα και αναλώσιμα υλικά.

Εκπαιδευτικές πλατφόρμες και ψηφιακές πύλες

Η ψηφιακή αναβάθμιση της εκπαιδευτικής διαδικασίας επιτελείται μέσω προγραμμάτων προμήθειας του κατάλληλου εξοπλισμού ΤΠΕ (κινητά εργαστήρια, διαδραστικοί πίνακες).
Μέσω της επίσημης δικτυακής εκπαιδευτικής πύλης του Υπουργείου Παιδείας, η εκπαιδευτική κοινότητα (εκπαιδευτικοί, μαθητές) και οι γονείς μπορούν να ενημερώνονται για σχολικά θέματα όπως:

1. Χρήσιμους συνδέσμους
2. Εκπαιδευτικά νέα και ανακοινώσεις
3. Συνέδρια-ημερίδες-εκδηλώσεις διαφόρων φορέων
4. Εγκεκριμένα εκπαιδευτικά προγράμματα για κάθε σχολικό έτος
5. Εκπαιδευτικές επισκέψεις
6. Διακρατικά προγράμματα
7. Προγράμματα αγωγής υγείας
8. Θέματα επαγγελματικού προσανατολισμού κ.ά. 

Η προσπάθεια αυτή ενισχύεται από τον ανοιχτό δικτυακό τόπο open-edu που στοχεύει στην παρουσίαση όλων των Ψηφιακών Αποθετηρίων, Βιβλιοθηκών και Υπηρεσιών που επιτρέπουν ανοικτή πρόσβαση σε όλους.
Παράλληλα, λειτουργεί το αποθετήριο εκπαιδευτικού υλικού χρηστών «Φωτόδεντρο» (Ψηφιακό Σχολείο-Ψηφιακό Εκπαιδευτικό Περιεχόμενο), ηλεκτρονική Πλατφόρμα του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού που περιλαμβάνει τα σχολικά εγχειρίδια σε ψηφιακή μορφή καθώς και πλούσιο διδακτικό και μαθησιακό υλικό. Στην πλατφόρμα αυτή δάσκαλοι και μαθητές μπορούν να αναρτήσουν επιπλέον εκπαιδευτικό υλικό. Ειδικότερα, στο χώρο αυτό εκπαιδευτικοί και μέλη της ευρύτερης εκπαιδευτικής κοινότητας μπορούν να:

• Αναρτούν το δικό τους ψηφιακό υλικό
• Αναζητούν ψηφιακό υλικό άλλων χρηστών.

Στόχος του αποθετηρίου είναι να συγκεντρώσει μαθησιακά αντικείμενα, τα οποία έχουν αναπτύξει μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας και επιθυμούν να τα διαθέσουν σε αυτήν, όπως:

1. Πειράματα
2. Διαδραστικές προσομοιώσεις
3. Διερευνήσεις
4. Εικόνες
5. Εκπαιδευτικά παιχνίδια
6. 3D χάρτες
7. Ασκήσεις
8. Εκπαιδευτικά σενάρια
9. Σχέδια μαθήματος.

Το Ψηφιακό Φροντιστήριο αποτελεί μια ψηφιακή πλατφόρμα που περιλαμβάνει το πλήρες περιεχόμενο των μαθημάτων που διδάσκονται στα σχολεία. Πρόκειται για σύντομα βίντεο σε μορφή επεισοδίων από έμπειρους εκπαιδευτικούς.

Τα πρώτα διαθέσιμα βίντεο αφορούν στα μαθήματα της Γλώσσας και των Μαθηματικών για όλες τις τάξεις του Γυμνασίου, ενώ σύντομα θα είναι διαθέσιμο το σύνολο του υλικού για όλες τις τάξεις Δημοτικού, Γυμνασίου και  Λυκείου για όλα τα μαθήματα του σχολικού ωρολογίου προγράμματος.

Για τα πανελλαδικώς εξεταζόμενα μαθήματα της Γ’ Λυκείου θα προσφέρονται ζωντανά μαθήματα τα οποία θα είναι διαθέσιμα και για μεταγενέστερη χρήση. Αφορά δε όλα τα εξεταζόμενα μαθήματα ΓΕΛ και ΕΠΑΛ περιλαμβανομένων των ειδικών μαθημάτων όπως π.χ. σχέδιο.

Κατά την ψηφιακή διδασκαλία, η οποία θα γίνεται κατά τις απογευματινές ώρες, θα υπάρχει δυνατότητα αλληλεπίδρασης των μαθητών με τον διδάσκοντα σε πραγματικό χρόνο, ενώ τα μαθήματα θα περιλαμβάνουν διαγωνίσματα και αξιολόγηση.

Τέλος, στην Πλατφόρμα Ψηφιακών Διδακτικών Σεναρίων «Αίσωπος» του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής είναι διαθέσιμα διδακτικά σενάρια για ποικίλα γνωστικά αντικείμενα της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Ξένες γλώσσες

Βάσει του Ενιαίου Προγράμματος Σπουδών Ξένων Γλωσσών (ΕΠΣ-ξγ) Υπουργική Απόφαση 141417/Δ2/9-9-2016,  η διδασκαλία των ξένων γλωσσών στο σύνολο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης νοείται πλέον ως ενιαίο γνωστικό αντικείμενο με κοινό πρόγραμμα σπουδών.
Στο ΕΠΣ-ξγ περιγράφονται αναλυτικά οι επικοινωνιακοί στόχοι του μαθήματος μέσω δεικτών:

• Επικοινωνιακής γλωσσικής επάρκειας
• Επιμέρους επικοινωνιακών γλωσσικών ενεργειών.

Οι παραπάνω διαβαθμίζονται σύμφωνα με τα επίπεδα γλωσσομάθειας του Κοινού Ευρωπαϊκού Πλαισίου Αναφοράς για τη διδασκαλία, τη μάθηση και την αξιολόγηση των γλωσσών (ΚΕΠΑ, Συμβούλιο της Ευρώπης 2001).
Η επιλογή των μεθόδων διδασκαλίας για την επίτευξη των στόχων επαφίεται στην κρίση των εκπαιδευτικών με βάση τα κοινωνικά, τα πολιτισμικά, τα μαθησιακά χαρακτηριστικά των μαθητών, καθώς και τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες τους.
Ως εκ τούτου, ο εκπαιδευτικός, πέρα από το σχεδιασμό του αναλυτικού προγράμματος υλοποίησης του μαθήματος, καλείται να εκπονήσει κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό εμπλουτίζοντας το διδακτικό εγχειρίδιο, για την ενίσχυση των κινήτρων μάθησης και την ικανοποίηση των ενδιαφερόντων και των κλίσεων των μαθητών.