Το Ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα παραμένει ένα αρκετά συγκεντρωτικό σύστημα. Οι ουσιαστικές αρμοδιότητες διαμόρφωσης της εκπαιδευτικής πολιτικής και διοίκησης της εκπαίδευσης βρίσκονται συγκεντρωμένες σε κεντρικό επίπεδο, υπό την ευθύνη του Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων.
Το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ) ιδρύθηκε το 2011. Είναι νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου και εποπτεύεται από τον Υπουργό Παιδείας. Λειτουργεί χάριν του δημοσίου συμφέροντος με στόχο τη διασφάλιση του δικαιώματος όλων των παιδιών στην εκπαίδευση. Αποτελεί επιτελικό επιστημονικό και ερευνητικό φορέα που παρέχει διαρκή επιστημονική και τεχνική υποστήριξη του σχεδιασμού και της εφαρμογής της εκπαιδευτικής πολιτικής στο Υπουργείο Παιδείας και τους εποπτευόμενους φορείς του σε θέματα που αφορούν:
- Την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση
- Τη μεταλυκειακή εκπαίδευση
- Τη μετάβαση από τη δευτεροβάθμια στην ανώτατη εκπαίδευση
- Την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών
- Την αντιμετώπιση των μαθητικών ανισοτήτων, της μαθητικής διαρροής και της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου.
Το ΙΕΠ συνδράμει το Υπουργείο Παιδείας σε θέματα αποτίμησης του εκπαιδευτικού έργου και αξιολόγησης σχολικών μονάδων και εκπαιδευτικών.
Σχολική εκπαίδευση
Όσον αφορά τη σχολική εκπαίδευση, η διοίκηση και διακυβέρνηση αναπτύσσονται από:
- Το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων (κεντρικό επίπεδο).
- Τις περιφερειακές διευθύνσεις πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (επίπεδο περιφέρειας).
- Τις διευθύνσεις πρωτοβάθμιας και τις διευθύνσεις δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (επίπεδο νομού).
- Τις σχολικές μονάδες.
Σε κεντρικό επίπεδο, ο Υπουργός Παιδείας, υποστηριζόμενος από συλλογικά συμβουλευτικά και γνωμοδοτικά όργανα και θεσμικούς φορείς, λαμβάνει τις ουσιαστικές αποφάσεις που σχετίζονται με τους μακροπρόθεσμους στόχους και τη λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος. Ρυθμίζονται κεντρικά, ζητήματα όπως:
- Καθορισμός του περιεχομένου των προγραμμάτων σπουδών
- Δημιουργία και διανομή των μαθητικών συγγραμμάτων
- Κατανομή του διδακτικού χρόνου
- Εκπαίδευση και αρχική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών
- Τοποθέτηση του διδακτικού και λοιπού σχολικού προσωπικού
- Μισθοί των εκπαιδευτικών και χρηματοδότηση των σχολείων.
Σε επίπεδο περιφέρειας, οι αποφάσεις λαμβάνονται από τις περιφερειακές διευθύνσεις πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, που υπάγονται απευθείας στον Υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων.
Η περιφερειακή διεύθυνση εκπαίδευσης έχει την ευθύνη της διοίκησης και της επιστημονικής και παιδαγωγικής καθοδήγησης της εκπαίδευσης στην περιφέρεια.
Εποπτεύει την υλοποίηση της εθνικής εκπαιδευτικής πολιτικής, εξειδικεύοντάς την ανάλογα με τις ιδιαίτερες απαιτήσεις της περιφέρειας. Επίσης, συνδέει τις περιφερειακές εκπαιδευτικές υπηρεσίες με τις κεντρικές εκπαιδευτικές αρχές.
Σε τοπικό επίπεδο, η εκπαιδευτική πολιτική υλοποιείται και εξειδικεύεται από:
- Τις διευθύνσεις της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, οι οποίες υπάγονται στην οικεία περιφερειακή διεύθυνση εκπαίδευσης
- Τις σχολικές μονάδες, οι οποίες υπάγονται στην οικεία διεύθυνση εκπαίδευσης.
Σε επίπεδο σχολείου, όργανα διοίκησης είναι:
- Ο διευθυντής
- Ο υποδιευθυντής
- Ο σύλλογος διδασκόντων.
Επίσης, υποστηρίζονται από:
- Τη σχολική επιτροπή
- Τη δημοτική επιτροπή παιδείας
- Τους συλλόγους γονέων κ.λπ.
Στο τοπικό επίπεδο, οι πρόσφατες μεταρρυθμίσεις επαναπροσδιορίζουν το ρόλο των φορέων εκπαίδευσης, αποδίδοντας στη σχολική μονάδα μεγαλύτερη αυτονομία καθώς και τη δυνατότητα να προγραμματίζει, να οργανώνει και να αξιολογεί το έργο της.
Ανώτατη εκπαίδευση
Τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (ΑΕΙ) είναι νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου (ΝΠΔΔ), με πλήρη αυτοδιοίκηση και ακαδημαϊκή ελευθερία. Τα ΑΕΙ τελούν υπό την εποπτεία του κράτους, το οποίο τα ενισχύει οικονομικά.
Δια βίου μάθηση
Σε κεντρικό επίπεδο, το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, δια της Γενικής Γραμματείας Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης, Δια Βίου Μάθησης και Νεολαίας, σχεδιάζει, συντονίζει, παρακολουθεί, προωθεί και διαμορφώνει τη δημόσια πολιτική για την επαγγελματική εκπαίδευση, επαγγελματική κατάρτιση, δια βίου μάθησης και νεολαία, δίχως διακρίσεις και αποκλεισμούς.
Σκοπός της Γενικής Γραμματείας αποτελεί:
- Η ανάπτυξη, σε εθνικό επίπεδο, ανταγωνιστικών ανθρώπινων πόρων στο διεθνοποιημένο περιβάλλον της οικονομίας,
- Η διασφάλιση δικαιωμάτων και ίσων ευκαιριών του συνόλου των νέων, συμπεριλαμβανομένων των νέων με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις.
Αποστολή της Γενικής Γραμματείας αποτελεί η εποπτεία διεξαγωγής δράσεων για την επίτευξη των στόχων της.