Προσδιορισμός των ομάδων-στόχων

Ένας από τους βασικούς στόχους του νόμου 3879/2010 για την ανάπτυξη της δια βίου μάθησης είναι «η διασφάλιση της δυνατότητας πρόσβασης των ατόμων και ιδιαίτερα των μελών κοινωνικά ευπαθών και ευάλωτων ομάδων σε όλες τις δράσεις κατάρτισης και γενικής εκπαίδευσης ενηλίκων». 

Σύμφωνα με τον ορισμό που διατυπώνεται στον νόμο 4430/2016, ως «ευάλωτες» ορίζονται οι ομάδες εκείνες του πληθυσμού που η ένταξή τους στην κοινωνική και οικονομική ζωή εμποδίζεται από σωματικά και ψυχικά αίτια ή λόγω παραβατικής συμπεριφοράς. 

Σε αυτές ανήκουν:

• Τα άτομα με αναπηρία οποιασδήποτε μορφής (σωματική, ψυχική, νοητική, αισθητηριακή).
• Τα άτομα με προβλήματα εξάρτησης από ουσίες ή τα απεξαρτημένα άτομα.
• Οι ανήλικοι με παραβατική συμπεριφορά, οι φυλακισμένοι/ες και αποφυλακισμένοι/ες. 

Ως «ειδικές» ορίζονται οι ομάδες εκείνες του πληθυσμού οι οποίες βρίσκονται σε μειονεκτική θέση ως προς την ομαλή ένταξή τους στην αγορά εργασίας, από οικονομικά, κοινωνικά και πολιτισμικά αίτια. 

Σε αυτές ανήκουν:

• Τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας
• Τα θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων
• Οι άστεγοι
• Τα άτομα που διαβιούν σε συνθήκες φτώχειας
• Οι οικονομικοί μετανάστες
• Οι πρόσφυγες και οι αιτούντες άσυλο, για όσο εκκρεμεί η εξέταση του αιτήματος χορήγησης ασύλου
• Οι αρχηγοί μονογονεϊκών οικογενειών
• Τα άτομα με πολιτισμικές ιδιαιτερότητες
• Οι μακροχρόνια άνεργοι έως 25 ετών και άνω των 50 ετών.
  
   

Ειδικά υποστηρικτικά μέτρα

Στόχος της γενικής εκπαίδευσης ενηλίκων είναι ο εμπλουτισμός γνώσεων, η ανάπτυξη και βελτίωση ικανοτήτων και δεξιοτήτων, η ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου και της ιδιότητας του ενεργού πολίτη, καθώς και η άμβλυνση μορφωτικών και κοινωνικών ανισοτήτων.

Τα προγράμματα γενικής εκπαίδευσης ενηλίκων απευθύνονται στον γενικό πληθυσμό, λαμβάνεται όμως ιδιαίτερη μέριμνα για τις ευάλωτες ομάδες, με προγράμματα που στοχεύουν στην κοινωνικο-οικονομική τους ένταξη. Μέσα από θεσμούς συνεχούς ενημέρωσης, υποστήριξης και συμβουλευτικής, κάθε ενήλικας μπορεί να έχει ανοικτή πρόσβαση τόσο στα ιδρύματα του επίσημου εκπαιδευτικού συστήματος όσο και στους φορείς του δικτύου δια βίου μάθησης.

Αναλυτική αναφορά στις ρυθμίσεις και τα μέτρα που υποστηρίζουν τους στόχους της δια βίου μάθησης και της εκπαίδευσης Ενηλίκων γίνεται στο Κεφάλαιο 8 «Εκπαίδευση και Κατάρτιση Ενηλίκων».  Οι ρυθμίσεις και τα μέτρα αυτά συνοψίζονται ως εξής:

• Επαγγελματικά Λύκεια (ΕΠΑΛ) και Λύκεια των Ενιαίων Ειδικών Επαγγελματικών Γυμνασίων Λυκείων (ΕΝ.Ε.Ε.ΓΥ-Λ.) Κατά το σχολικό έτος 2020-2021 στα Ημερήσια ΕΠΑΛ σε σύνολο 79.186 μαθητών οι ενήλικες ήταν 14.953, στα Εσπερινά ΕΠΑΛ σε σύνολο 27.828 μαθητών οι ενήλικες ήταν 27.248 και στα Ενιαία Ειδικά Επαγγελματικά Γυμνάσια-Λύκεια σε σύνολο 3.513 μαθητών οι ενήλικες ήταν 853.
• Μεταλυκειακό Έτος-Τάξη Μαθητείας το οποίο άρχισε τη λειτουργία του πιλοτικά το 2017 (ν. 4386/16). Με τον ν. 4763/2020 το Μεταλυκειακό Έτος-Τάξη Μαθητείας υλοποιείται με ευθύνη της ΓΓΕΕΚΔΒΜ&Ν του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων και την ευθύνη για θέματα υποστήριξης της Μαθητείας έχουν σε κάθε περιφέρεια τα ΣΠΠΑΕ. Τα Τμήματα του Μεταλυκειακού Έτους-Τάξης Μαθητείας λειτουργούν στα ΕΠΑΛ.  Σκοπός του Μεταλυκειακού Έτους-Τάξης Μαθητείας είναι, μεταξύ άλλων, η περαιτέρω ενίσχυση των ευκαιριών ένταξης των αποφοίτων της μη υποχρεωτικής δευτεροβάθμιας επαγγελματικής εκπαίδευσης στην αγορά εργασίας, μέσω της απόκτησης εργασιακής εμπειρίας αξιοποιώντας τη μεθοδολογία της μαθητείας.
• Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας (ΣΔΕ), για ενήλικες που δεν έχουν ολοκληρώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση.  Στα ΣΔΕ δύνανται να λειτουργούν τμήματα προετοιμασίας για τη συμμετοχή στις εξετάσεις απόκτησης απολυτήριου δημοτικού σχολείου καθώς και προπαρασκευαστικά τμήματα εκμάθησης ελληνικής γλώσσας για μετανάστες και πρόσφυγες προκειμένου να εγγραφούν στα ΣΔΕ.
• Επαγγελματικές Σχολές Κατάρτισης (ΕΣΚ) και Επαγγελματικές Σχολές Μαθητείας του ΟΑΕΔ. Σκοπός των ανωτέρω σχολών, μεταξύ άλλων, είναι τόσο η αντιμετώπιση της σχολικής διαρροής, η αναβάθμιση των βασικών δεξιοτήτων των κατόχων τίτλων υποχρεωτικής εκπαίδευσης ή ισότιμων προς αυτούς και η ένταξή τους στην αγορά εργασίας όσο και η μέριμνα για την ένταξη στην επαγγελματική ζωή ευπαθών και ευάλωτων κοινωνικών ομάδων σε ό,τι αφορά τις ΕΣΚ.
• Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΙΕΚ), που προσφέρουν αρχική επαγγελματική κατάρτιση σε αποφοίτους τυπικής, μη υποχρεωτικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.  Τα δημόσια ΙΕΚ μπορούν να οργανώνουν και να λειτουργούν ξενόγλωσσα τμήματα που απευθύνονται σε αλλοδαπούς πολίτες, που έχουν συμπληρώσει το δέκατο όγδοο (18) έτος της ηλικίας τους και είναι κάτοχοι τίτλων ισότιμων προς εκείνων των αποφοίτων μη υποχρεωτικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Η φοίτηση στα δημόσια ΙΕΚ παρέχεται δωρεάν και για την απρόσκοπτη παρακολούθηση και ολοκλήρωση της κατάρτισης στα δημόσια ΙΕΚ αρμοδιότητας του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, είναι δυνατή η χορήγηση υποτροφιών σε καταρτιζόμενους με βάση κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια.
• Δημόσια Κέντρα Δια Βίου Μάθησης (ΚΔΒΜ) , που δύνανται να ιδρύονται να προσφέρουν συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση, επανειδίκευση,  αναβάθμιση δεξιοτήτων, γενική εκπαίδευση ενηλίκων και συμβουλευτική και επαγγελματικό προσανατολισμό. Ο αριθμός των συμμετεχόντων σε τμήματα μάθησης των Κ.Δ.Β.Μ. δεν μπορεί να υπερβαίνει τα είκοσι πέντε (25) άτομα ή τα δεκαπέντε (15) σε περιπτώσεις προγραμμάτων που απευθύνονται αποκλειστικά σε ειδικές κοινωνικές ομάδες, όπως ΑμεΑ. Τα κριτήρια ένταξης των συμμετεχόντων στα τμήματα μάθησης προσδιορίζονται στα αντίστοιχα προγράμματα.
• Κέντρα Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης των ΑΕΙ, τα οποία αποτελούν μονάδες των Ιδρυμάτων που εξασφαλίζουν τον συντονισμό και τη διεπιστημονική συνεργασία στην ανάπτυξη προγραμμάτων επιμόρφωσης, συνεχιζόμενης εκπαίδευσης, κατάρτισης και εν γένει δια βίου μάθησης. 
• Προγράμματα δια βίου μάθησης δήμων τα οποία είναι συγχρηματοδοτούμενα από την ΕΕ και εφαρμόζονται κατά διαστήματα τα τελευταία χρόνια, εστιάζοντας στην εκπαίδευση και στη δια βίου μάθηση ανθρώπων κάθε ηλικίας, στοχεύοντας στη δημιουργία θετικής στάσης προς τη μάθηση, την ενίσχυση των ίσων ευκαιριών πρόσβασης στην εκπαίδευση, στη δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου, την ενίσχυση των δυνατοτήτων πρόσβασης στην αγορά εργασίας και τέλος, στη σύνδεση ή επανασύνδεση με την εκπαιδευτική διαδικασία ενηλίκων, οι οποίοι για οποιονδήποτε λόγο δεν ολοκλήρωσαν την υποχρεωτική εκπαίδευση, Σε όσους δήμους επιθυμούν, συστήνονται και λειτουργούν Κέντρα Δια Βίου Μάθησης (ΚΔΒΜ), στα οποία υλοποιούνται εκπαιδευτικά προγράμματα γενικής εκπαίδευσης ενηλίκων με εκπαιδευτικές δράσεις εθνικής και/ή τοπικής εμβέλειας.

Ο φορέας που στην Ελλάδα παρείχε διαχρονικά τη δυνατότητα  για εξ αποστάσεως παροχή προπτυχιακής και μεταπτυχιακής εκπαίδευσης και επιμόρφωσης, με την ανάπτυξη και αξιοποίηση κατάλληλου εκπαιδευτικού υλικού και μεθόδων διδασκαλίας, είναι το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο , το οποίο εποπτεύεται από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων.

Με αφορμή την πανδημία του κορωναϊού, για τις εκπαιδευτικές δομές του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων προβλέφθηκε η  χρήση μέσων εξ αποστάσεως εκπαίδευσης.

Σύμφωνα με τον νέο νόμο 4763/2020 υπάρχει πρόβλεψη για:

1. τη δυνατότητα ίδρυσης στα Καταστήματα Κράτησης σχολικών μονάδων Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, δημόσιων ΙΕΚ, ΕΣΚ, δημόσιων ΚΔΒΜ και τμημάτων εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας και
2. τη δυνατότητα οργάνωσης προγραμμάτων ελληνομάθειας, που απευθύνονται σε πολίτες τρίτων χωρών ή αιτούντες άσυλο άνω των δεκαέξι ετών, οι οποίοι ενδιαφέρονται να υπαχθούν στο καθεστώς του επί μακρόν διαμένοντος και οδηγούν, ύστερα από εξετάσεις στη λήψη ειδικού πιστοποιητικού επαρκούς γνώσης της ελληνικής γλώσσας και στοιχείων ελληνικής ιστορίας και πολιτισμού. Τα προγράμματα αυτά παρέχονται δωρεάν, στο πλαίσιο δράσεων των ΚΔΒΜ, ή σε συνεργασία με συναρμόδια Υπουργεία.

Μέσω του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων, που θεσπίζεται με τον νόμο 4763/2020, τα προσόντα των ατόμων, δηλαδή οι γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες, που αποκτώνται μέσω της τυπική εκπαίδευσης και κατάρτισης και μη τυπικής και άτυπης μάθησης, αναγνωρίζονται και συσχετίζονται μεταξύ τους και στη συνέχεια κατατάσσονται σε επίπεδα, στη λογική των μαθησιακών αποτελεσμάτων.

Υποστηρικτικά λειτουργούν δύο (2) σχετικοί κρατικοί φορείς που τελούν υπό την εποπτεία του Υπουργείου Παιδείας:

α. το Ίδρυμα Νεολαίας και Δια Βίου Μάθησης (ΙΝΕΔΙΒΙΜ) το οποίο έχει ως σκοπό την υλοποίηση δράσεων, προγραμμάτων και έργων για τη Δια Βίου Μάθηση, τη νέα γενιά (με έμφαση τη στήριξη των νέων στη εκπαιδευτική και επαγγελματική διαδρομή και κινητικότητά τους, την ανάδειξη και τη στήριξη της καινοτομίας και κινητικότητας) και τη διαχείριση των θεμάτων που σχετίζονται με οποιονδήποτε τρόπο με τη μαθητική και φοιτητική μέριμνα.  

β. ο Εθνικός Οργανισμός Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (ΕΟΠΠΕΠ) που εφαρμόζει το εθνικό σύστημα πιστοποίησης της μη-τυπικής εκπαίδευσης ενηλίκων, συμπεριλαμβανομένης της Αρχικής (ΑΕΕΚ) και Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΣΕΕΚ) και παρέχει επιστημονική υποστήριξη σε υπηρεσίες επαγγελματικού προσανατολισμού και συμβουλευτικής τόσο σε εθνικό όσο και σε τοπικό/περιφερειακό επίπεδο στη χώρα.