Παγκόσμια και διαπολιτισμική διάσταση στην ανάπτυξη αναλυτικών προγραμμάτων

Πρωτοβάθμια εκπαίδευση

Η ευρωπαϊκή και διεθνής διάσταση αντανακλάται:

• Στις γενικές αρχές και στους στόχους των προγραμμάτων σπουδών
• Στους ειδικούς στόχους συγκεκριμένων μαθημάτων
• Στο περιεχόμενο των σχολικών εγχειριδίων.

Στόχος των προγραμμάτων σπουδών σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, είναι, μεταξύ άλλων, η ευαισθητοποίηση των μαθητών σε ζητήματα όπως:

• Η διαφορετικότητα
• Η ιδιότητα του ενεργού πολίτη
• Η ισότητα των φύλων
• Η ειρηνική συνύπαρξη
• Η κλιματική αλλαγή
• Η αειφόρος ανάπτυξη
• Οι πολυπολιτισμικές κοινωνίες
• Οι πρόσφυγες
• Οι μετανάστες.

Επίσης, πρέπει να σημειωθεί ότι τόσο στην πρωτοβάθμια όσο και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση διδάσκονται με συστηματικό τρόπο αντικείμενα που σχετίζονται με την:

• Ευρωπαϊκή Ένωση
• Ευρωπαϊκή Ιστορία
• Τον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό.

Το ποσοστό αντίστοιχων θεμάτων ως προς το σύνολο της διδακτέας ύλης ποικίλει ανάλογα με τη βαθμίδα και το γνωστικό αντικείμενο.

Στις γενικές αρχές και τους στόχους της υποχρεωτικής εκπαίδευσης περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, η ενίσχυση της πολιτισμικής και γλωσσικής ταυτότητας στο πλαίσιο μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας, καθώς και η ευαισθητοποίηση σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, παγκόσμιας ειρήνης και διασφάλισης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Ένας από τους στόχους των προγραμμάτων σπουδών στην προσχολική και τη σχολική εκπαίδευση είναι η εμπλοκή και η δραστηριοποίηση των μαθητών/-τριών σε ζητήματα, όπως η διαφορετικότητα, οι θρησκευτικές διαφορές, η ισότητα των φύλων, η ειρηνική συνύπαρξη, οι πολυεθνικές κοινωνίες και οι πρόσφυγες, καθώς και η ευαισθητοποίηση για την αναγκαιότητα προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος και η υιοθέτηση οικολογικής συνείδησης.

Ειδικότερα, τα ισχύοντα προγράμματα σπουδών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης υιοθετούν και διαχέουν σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα και τις θεματικές ενότητες τις βασικές εκπαιδευτικές αρχές που προάγουν τις αξίες της δημοκρατίας και τον σεβασμό προς τον πολιτισμικό πλουραλισμό και τα ανθρώπινα δικαιώματα.  Σύμφωνα με τα ισχύοντα προγράμματα σπουδών, θεωρείται αναγκαίο να προωθηθεί τόσο η καλλιέργεια της συνείδησης της πολιτειότητας σε εθνικό, ευρωπαϊκό  αλλά και παγκόσμιο επίπεδο με την ταυτόχρονη διατήρηση της εθνικής μας ταυτότητας και της πολιτισμικής μας αυτογνωσίας όσο και η ανάπτυξη πνεύματος συνεργασίας και συλλογικότητας. 

Σε αυτό το πλαίσιο υιοθετούνται αρχές που πλαισιώνουν τον κοινό μελλοντικό σκοπό της ευρωπαϊκής εκπαίδευσης, όπως τη διαφύλαξη της δημοκρατικότητας του πολιτικού βίου, της ελευθερίας, της ανεξιθρησκίας, της αλληλεγγύης, της συλλογικότητας, της συνεργασίας, του διεθνισμού, της δικαιοσύνης, του πολιτισμού, της εργασίας, της πνευματικής καλλιέργειας και της κοινωνικής συνοχής σε ανοιχτές πλουραλιστικές κοινωνίες.

Στο πρόγραμμα σπουδών για το Νηπιαγωγείο τονίζεται, μεταξύ άλλων, ότι οι μαθητές/-τριες πρέπει να:

• Συνειδητοποιούν τη μοναδικότητά τους αλλά και να εντοπίζουν τις ομοιότητες και διαφορές τους με τους άλλους και να τις σέβονται
• Αναπτύσσουν συναισθήματα  αλληλεγγύης, ενσυναίσθησης, αγάπης προς όλους. .

Στο πλαίσιο αυτό, οι μαθητές/-τριες με κατάλληλες δραστηριότητες κατανοούν τη μοναδικότητά τους αλλά και τις ομοιότητες με τους άλλους μαθητές/-τριες.  Ενθαρρύνονται και παροτρύνονται:

• να ανταλλάσσουν εμπειρίες, να μαθαίνουν για τον τρόπο ζωής των άλλων. 
•  να αποδέχονται ανθρώπους με διαφορετικές γλωσσικές, πολιτιστικές ή θρησκευτικές καταβολές,
• να εκφράζουν την αγάπη και την αλληλεγγύη προς τους συνανθρώπους τους, ν
• α συνεργάζονται και
• να οικοδομούν δεσμούς φιλίας μαζί τους.

Eισαγωγή της Αγγλικής Γλώσσας στα Νηπιαγωγεία

Με σκοπό:

• την ενίσχυση του παραπάνω πλαισίου
• την αναβάθμιση και τον εκσυγχρονισμό του Νηπιαγωγείου

εισήχθησαν στο ωρολόγιο πρόγραμμα του Νηπιαγωγείου δημιουργικές δραστηριότητες, βιωματικού χαρακτήρα, στην αγγλική γλώσσα (Υπουργική Απόφαση Φ.80378/ΓΔ4/2021).

Η ενσωμάτωση της αγγλικής γλώσσας στο Νηπιαγωγείο στοχεύει στον εμπλουτισμό του προγράμματος του Νηπιαγωγείου – μεθοδολογικά και θεματικά – σε σχέση με τη γλωσσική και ολόπλευρη ανάπτυξη των νηπίων για την ενίσχυση:

• της πολυγλωσσικής επίγνωσης,
• της διαπολιτισμικής επικοινωνίας

και τη διαμόρφωση της ταυτότητας του/της ενεργού πολίτη στη σύγχρονη κοινωνία.

«Εργαστήρια Δεξιοτήτων»

Από το σχολικό έτος 2021-2022 (Υπουργική Απόφαση Φ.31/94185/Δ1), εισήχθη η διδακτική ενότητα με τίτλο «Εργαστήρια Δεξιοτήτων» στο πρόγραμμα σπουδών και στο εβδομαδιαίο ωρολόγιο πρόγραμμα όλων των τύπων σχολικών μονάδων πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, νηπιαγωγείων και δημοτικών, με σκοπό την ενίσχυση στους/στις μαθητές/μαθήτριες της καλλιέργειας:

• ήπιων δεξιοτήτων
• δεξιοτήτων ζωής
• και δεξιοτήτων τεχνολογίας και επιστήμης

Το πρόγραμμα και το εκπαιδευτικό υλικό των «Εργαστηρίων Δεξιοτήτων» ομαδοποιείται σε τέσσερις (4) Θεματικές Ενότητες:

1.  Ζω καλύτερα – Ευ Ζην
2. Φροντίζω το Περιβάλλον
3. Ενδιαφέρομαι και Ενεργώ - Κοινωνική Συναίσθηση & Ευθύνη
4. Δημιουργώ & Καινοτομώ -Δημιουργική Σκέψη & Πρωτοβουλία.

Οι Θεματικές Ενότητες προκύπτουν από τους Παγκόσμιους Δείκτες Αειφόρου Ανάπτυξης (περιβάλλον, ευ ζην, ασφάλεια, κοινωνία των πολιτών, σύγχρονη τεχνολογία και επιχειρηματικότητα).

Προγράμματα Σπουδών

Σε ό,τι αφορά στους στόχους και στα περιεχόμενα μάθησης του προγράμματος σπουδών και των διδακτικών εγχειριδίων του Δημοτικού οι θεματικές που αφορούν στη διεθνή και ευρωπαϊκή διάσταση καθώς και στην αποδοχή της πολιτισμικής ετερότητας καλύπτονται στο πλαίσιο διαφορετικών γνωστικών αντικειμένων, όπως αυτών:

• της Νεοελληνικής Γλώσσας,
• της Πολιτικής και Κοινωνικής Αγωγής,
•  των Ξένων Γλωσσών,
• της Μελέτης του Περιβάλλοντος,
• της Ιστορίας
• και των Θρησκευτικών (νέα προγράμματα σπουδών). 

Παράλληλα, με τη διδασκαλία των εν λόγω μαθημάτων και στο πλαίσιο της διαθεματικότητας, υλοποιούνται, σε συμφωνία με τους στόχους του προγράμματος σπουδών, προγράμματα σχολικών δραστηριοτήτων, που έχουν ως στόχο να εμπλουτίσουν το περιεχόμενο των ανωτέρω θεματικών.

Μεταξύ άλλων, τα ανωτέρω προγράμματα, υποστηρίζουν την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων, δεξιοτήτων επικοινωνίας, συνεργασίας και συμμετοχής όλων στις σύγχρονες κοινωνικές εξελίξεις και προωθούν την αμοιβαία κατανόηση και συνεργασία, ώστε όλοι να ζουν αρμονικά σε ένα περιβάλλον πολιτισμικής, εθνικής και γλωσσικής πολυμορφίας.

Ενδεικτικά, αναφέρονται άξονες, από τα Προγράμματα Σπουδών των ακόλουθων μαθημάτων:

(1) Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή:

• Το άτομο και η Ευρωπαϊκή Ένωση (Η ΕΕ: ιστορικό ίδρυσης - κράτη-μέλη: κοινά σημεία και διαφορές, ο ευρωπαίος πολίτης και τα δικαιώματά του)

• Το άτομο και η διεθνής κοινότητα (συνεργασία μεταξύ των κρατών, Παγκόσμιοι διεθνείς οργανισμοί, ανθρώπινα δικαιώματα)

(2) Ιστορία:

• Η συνειδητοποίηση της σημασίας της ανάγκης για ειρήνη και συνύπαρξη των λαών
• Η αναγνώριση της ανάγκης της διεθνούς συνεργασίας
• Ο σεβασμός του πολιτισμού και των παραδόσεων όλων των εποχών και όλων των λαών
• Η εκτίμηση της αξίας της ειρήνης, της ελευθερίας, της συνεργασίας των λαών, της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όλων των ατόμων και η διαμόρφωση θετικής στάσης γι’ αυτά

(3) Ελληνική γλώσσα:

• Η κατανόηση της θέσης που κατέχει η γλώσσα, γενικά, στον πολιτισμό ενός λαού και η σημασία της για τα έθνη
• Η επαφή και η γνωριμία με γλωσσικής υφής, πολιτισμικά στοιχεία άλλων λαών
• Η εκτίμηση και ο σεβασμός της γλώσσας του «άλλου» και η αρμονική συμβίωση με αλλόγλωσσους
• Η γνωριμία με δειγματικά κείμενα βαλκανικής και παγκόσμιας λογοτεχνίας

(4) Μελέτης του Περιβάλλοντος:

• Η σύγκριση βασικών στοιχείων της οικείας πολιτιστικής κληρονομιάς με στοιχεία πολιτισμών άλλων χωρών-μελών της Ε.Ε. και τρίτων χωρών
• Η εκτίμηση και ο σεβασμός των παραδόσεων και των αξιών  άλλων πολιτισμών
• Η αναγνώριση ότι οι βασικές ανάγκες είναι ίδιες για όλους τους ανθρώπους και για όλα τα παιδιά του κόσμου
• Η εκτίμηση της ανάγκης συνεχούς επαφής μεταξύ των ανθρώπων όλου του κόσμου
• Η εξοικείωση με τις χώρες της Ε.Ε. μέσα από την ευαισθητοποίηση στη διαφορετικότητα των γλωσσικών και των πολιτιστικών στοιχείων
• Η αναγνώριση της ύπαρξης διαφορετικών πολιτισμών και η επαφή με βασικά στοιχεία από τη πολιτιστική κληρονομιά άλλων χωρών, κυρίως, της Ευρώπης
• Η επίγνωση των τραγικών αποτελεσμάτων από τις πολεμικές συγκρούσεις, που επηρεάζουν τη ζωή των ανθρώπων και το περιβάλλον ολόκληρου του πλανήτη.

Προγράμματα Αγωγής Υγείας

Eπιπλέον, στις σχολικές μονάδες της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης της χώρας υλοποιούνται κάθε σχολικό έτος Προγράμματα Αγωγής Υγείας τα οποία, εκτός των άλλων, συνδέονται με τα γνωστικά αντικείμενα των Προγραμμάτων Σπουδών αξιοποιώντας τα μεθοδολογικά εργαλεία της διεπιστημονικής και διαθεματικής προσέγγισης.

Τα εν λόγω Προγράμματα υλοποιούνται βάσει σχετικών εγκυκλίων του Υ.ΠΑΙ.Θ., οι οποίες επικαιροποιούνται κάθε σχολικό έτος και στη θεματολογία τους εντάσσονται παγίως ζητήματα που αφορούν στη θεματική της αποδοχής της πολιτισμικής ετερότητας. Κατά την υλοποίηση των ανωτέρω Προγραμμάτων οι εκπαιδευτικοί αξιοποιούν εκπαιδευτικό υλικό εγκεκριμένο από το Υ.ΠΑΙ.Θ. κατόπιν εισήγησης του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής ως προς την επιστημονική εγκυρότητα, την παιδαγωγική αξία και τη σκοπιμότητά του.

Eκπαιδευτικά προγράμματα, παρεμβάσεις και δράσεις

Επιπροσθέτως, για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των μαθητών/μαθητριών σε διάφορες θεματικές υλοποιούνται, κατόπιν έγκρισης από το Υ.ΠΑΙ.Θ., εκπαιδευτικά προγράμματα, παρεμβάσεις και δράσεις από εκπαιδευτικούς και πολιτιστικούς Φορείς, Συλλόγους και Επιστημονικές Ενώσεις, Πανεπιστημιακά Ιδρύματα, Μουσεία, Οργανισμούς, Κοινωφελή Ιδρύματα, Υπουργεία και εποπτευόμενους Φορείς τους, Ινστιτούτα και Ερευνητικά Κέντρα, Υπηρεσίες, αθλητικές Ομοσπονδίες, Νοσοκομεία, Φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Φορείς που έχουν συνάψει μνημόνιο συνεργασίας με το Υ.ΠΑΙ.Θ. ή το Ι.Ε.Π., Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (Μ.Κ.Ο.)/ Διακυβερνητικές Οργανώσεις (Δ.Κ.Ο.), ιδιωτικούς Φορείς με επιστημονική, ερευνητική, εκπαιδευτική δραστηριότητα κ.ά.. Στις θεματικές των ανωτέρω προγραμμάτων εντάσσεται και η αποδοχή της πολιτισμικής ετερότητας.

Δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Υποχρεωτική δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Τα σχολικά μαθήματα που φέρνουν σε επαφή τους μαθητές και μαθήτριες του Γυμνασίου με ζητήματα ευρωπαϊκά και διεθνή είναι κυρίως η Ιστορία, η Νεοελληνική Γλώσσα, η Λογοτεχνία, η Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή, καθώς και οι Ξένες Γλώσσες, η διδασκαλία των οποίων περιλαμβάνει και παρουσιάσεις στοιχείων του ξένου πολιτισμού και προωθεί τη διαπολιτισμική γνώση και κατανόηση.

Ειδικότερα, στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας εξαίρεται η ένταξη και η παρουσία της Ελλάδας στο ευρύτερο ευρωπαϊκό και παγκόσμιο πολιτικοκοινωνικό γίγνεσθαι, μέσω της διδασκαλίας συναφών ενοτήτων, όπως προβλέπονται στο σχολικό εγχειρίδιο της Νεοελληνικής Γλώσσας της Γ' Γυμνασίου.

Στο μάθημα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας περιλαμβάνονται και κείμενα ξένων λογοτεχνών.

Όσον αφορά το πρόγραμμα σπουδών της Ιστορίας του Γυμνασίου δίδεται έμφαση στη διδασκαλία της ελληνικής ιστορίας, που διδάσκεται και στις τρεις τάξεις, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής και παγκόσμιας ιστορίας.

Στο μάθημα της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής, που διδάσκεται στην Γ' τάξη του Γυμνασίου, προβάλλεται ιδιαίτερα η Ευρωπαϊκή, Διεθνής και Διαπολιτισμική διάσταση. Κύριο διδακτικό στόχο για τους μαθητές/τις μαθήτριες συνιστά το να συμμετέχουν ως Ευρωπαίοι πολίτες ενεργά στο Ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, έχοντας συνείδηση ότι είναι ταυτόχρονα Έλληνες και Ευρωπαίοι πολίτες, καθώς και το να κατανοούν την αλληλεπίδραση κρατών και λαών, καθώς και την αναγκαιότητα οργάνωσης της διεθνούς κοινωνίας.

Αναφορικά με το μάθημα των Θρησκευτικών και σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση 31585/Δ2/2020 , σκοπός του μαθήματος αυτού στο Γυμνάσιο είναι οι μαθητές και οι μαθήτριες να καταστούν ελεύθεροι και υπεύθυνοι πολίτες, που σέβονται τις αρχές της δημοκρατίας και των δικαιωμάτων του ανθρώπου και βρίσκεται σε άμεση συσχέτιση με την Ευρωπαϊκή, Διεθνή & Διαπολιτισμική Διάσταση στην εκπαίδευση.

Μη-υποχρεωτική δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Στη μη υποχρεωτική δευτεροβάθμια εκπαίδευση έχουν εισαχθεί και εφαρμόζονται νέα προγράμματα σπουδών, βασισμένα στα μαθησιακά αποτελέσματα, στα οποία αναπτύσσεται η ευρωπαϊκή και διεθνής διάσταση, κυρίως στα μαθήματα γενικής παιδείας που διδάσκονται και στους δύο τύπους Λυκείων (Γενικό και Επαγγελματικό).

Στο πλαίσιο δημιουργικών ερευνητικών δραστηριοτήτων στο Λύκειο, οι εκπαιδευτικοί ενθαρρύνονται και υποστηρίζονται με σχετικό εκπαιδευτικό υλικό, ώστε να αναπτύξουν θέματα που αφορούν στην ευρωπαϊκή ταυτότητα, την πολυ-πολιτισμικότητα, την παγκοσμιοποίηση και την προστασία του περιβάλλοντος.

Στις σχολικές μονάδες της επαγγελματικής εκπαίδευσης, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να υλοποιούν ποικίλα προγράμματα στο πλαίσιο των μαθημάτων προσανατολισμού (Ζώνη Δημιουργικών Δραστηριοτήτων, Ερευνητική Εργασία στην Τεχνολογία, Σχολικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός- Ασφάλεια & Υγεία στο Χώρο Εργασίας) της Α' τάξης ΕΠΑΛ. Τα μαθήματα αυτά, όπως και άλλα μαθήματα της Β' και Γ' τάξης των ΕΠΑΛ, παρέχουν στους μαθητές ευκαιρίες ανάληψης δημιουργικών πρωτοβουλιών αλλά και ενσωμάτωσης στην εκπαιδευτική πράξη των διεθνών εξελίξεων στην επιστήμη και στην εξέλιξη των επαγγελμάτων.

Τα μαθήματα Γενικής Παιδείας του Γενικού Λυκείου αποτελούν μέσα διάχυσης του ευρωπαϊκού πολιτισμού και της ευρωπαϊκής ταυτότητας στους μαθητές του Γενικού Λυκείου, με στόχο την επαφή των μαθητών με το ευρωπαϊκό «γίγνεσθαι», όπως αυτό δημιουργήθηκε και εξελίχθηκε ιστορικά.  Ειδικότερα:

1. Θρησκευτικά (Α', Β', Γ' Λυκείου) – Στους γενικούς στόχους της διδασκαλίας του μαθήματος σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση 31603/Δ2/2020 (ειδικότερα στη Β΄ Λυκείου) αναφέρεται η πληροφόρηση για τα κυριότερα θρησκεύματα παγκοσμίως. Η γνωριμία των μαθητών και μαθητριών με άλλα θρησκεύματα και θρησκευτικές και μη θρησκευτικές κοσμοθεωρίες, αποβλέπει στην καλλιέργεια της ικανότητας για διάλογο, για σεβασμό απέναντι στην ετερότητα, καθώς και για αρμονική συνύπαρξη με τους άλλους. 
2. Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία (Α' και Β'Λυκείου) – Η επισήμανση της «ευρωπαϊκής διάστασης» της αρχαιότητας, δηλαδή των επιτευγμάτων που συνέβαλαν στη θεμελίωση του ευρωπαϊκού πολιτισμού, αλλά και η επισήμανση των οφειλών του αρχαίου κόσμου σε άλλους λαούς, αποτελεί έναν από τους γενικούς στόχους του μαθήματος
3. Νέα Ελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία (Α', Β', Γ' Λυκείου) – Κύριος στόχος του μαθήματος είναι η επαφή των μαθητών με τα έργα της εθνικής και παγκόσμιας κληρονομιάς με βάση το πνεύμα και τις επιδιώξεις του ανθρωπιστικού ιδεώδους.  Υλοποιείται μέσα από τη γνωριμία με τη νεοελληνική, την ευρωπαϊκή και την παγκόσμια έκφραση.  Το  μάθημα περιλαμβάνει ύλη από την ελληνική, αλλά και από την ξένη γραμματεία σε νεοελληνική μετάφραση
4. Ιστορία (Α', Β', Γ' Λυκείου) – Στο γενικότερο πλαίσιο της ανάπτυξης της ιστορικής σκέψης και συνείδησης περιλαμβάνεται ο ειδικότερος στόχος της αναγκαιότητας να γνωρίσουν οι μαθητές την παγκόσμια ιστορία και να κατανοήσουν πώς αυτή συνδέεται με την ιστορική πορεία του ελληνισμού.  Παράλληλα, επιδιώκεται να έρθουν οι μαθητές σε επαφή με την πολυπλοκότητα του σύγχρονου κόσμου, τους διάφορους πολιτισμούς, να μελετήσουν και να εκτιμήσουν τις σχέσεις μεταξύ των λαών και τη συνεισφορά τους στον παγκόσμιο πολιτισμό
5. Πολιτική Παιδεία (Α' Λυκείου) – Τα διδακτέα αντικείμενα του μαθήματος σχετίζονται με την Οικονομία, τους Πολιτικούς Θεσμούς, τις Αρχές Δικαίου και την Κοινωνιολογία.  Σκοπός του μαθήματος είναι να αποκτήσουν οι μαθητές κοινωνική, πολιτική και οικονομική παιδεία, να καταλάβουν και να βιώσουν τη διασύνδεση Οικονομίας-Πολιτικής-Δικαίου-Κοινωνιολογίας, να κατανοήσουν βασικούς θεσμούς για την οργάνωση και τη λειτουργία της πολιτείας και να αναπτύξουν κριτική σκέψη, ώστε να συμμετέχουν ενεργά στο τοπικό, εθνικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό γίγνεσθαι ως ελεύθερος και υπεύθυνος πολίτης
6. Φιλοσοφία (Β' Λυκείου) – Στόχος της διδασκαλίας του μαθήματος είναι να φέρει τους μαθητές σε επαφή με τις βασικές έννοιες της φιλοσοφικής γλώσσας και τους τρόπους με τους οποίους οι μεγάλοι φιλόσοφοι παγκοσμίως αντιμετώπισαν τα προβλήματα του ανθρώπου

Σε σχέση με τα μαθήματα ομάδων προσανατολισμού περιλαμβάνονται τα εξής στοιχεία σχετικά με την ευρωπαϊκή και διεθνή διάσταση:

• Οικονομία – Αποσκοπεί στην κατανόηση εννοιών της οικονομικής επιστήμης και στη χρήση των εργαλείων αυτής, προσεγγίζοντας και τη διεθνή της διάσταση μέσα από τη μελέτη των διεθνών οικονομικών σχέσεων.
• Λατινικά – Μέσα από τη μάθηση, την κατανόηση και μετάφραση της λατινικής γλώσσας οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να έρθουν σε επαφή με τα κείμενα της ρωμαϊκής λογοτεχνίας.
• Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία (Β' και Γ΄ Λυκείου) – Η επισήμανση της «ευρωπαϊκής διάστασης» της αρχαιότητας, δηλαδή των επιτευγμάτων που συνέβαλαν στη θεμελίωση του ευρωπαϊκού πολιτισμού, με εστίαση στον ρητορικό και φιλοσοφικό λόγο αντίστοιχα, αποτελεί έναν από τους βασικότερους στόχους του μαθήματος.

Επίσης, το νέο εκπαιδευτικό/διδακτικό υλικό όπως αυτό έχει διαμορφωθεί για τις Ξένες Γλώσσες (Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά Α', Β', Γ' Λυκείου) περιλαμβάνει ενότητες σχετικές με θέματα όπως Ευρωπαϊκή Ένωση, πολυπολιτισμικότητα και πολυγλωσσία, ανθρώπινα δικαιώματα, μετανάστευση, προσφυγικό ζήτημα, ευρωπαϊκός πολιτισμός και τέχνη κ.ά.

Τέλος, τα μαθήματα γενικής παιδείας του Επαγγελματικού Λυκείου αποτελούν επίσης μέσα διάχυσης του ευρωπαϊκού πολιτισμού και της ευρωπαϊκής ταυτότητας, εφόσον αυτή διαπερνά τον κορμό των μαθημάτων γενικής παιδείας αντίστοιχα με αυτών των Γενικών Λυκείων.

Εκπαίδευση προσφύγων

Ένας παράγοντας που έχει δημιουργήσει νέα δεδομένα στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι η ύπαρξη εντός των ελληνικών γεωγραφικών συνόρων μεγάλου αριθμού παιδιών προσφύγων.

Έτσι, τα τελευταία χρόνια η εκπαίδευση των παιδιών των προσφύγων και η ομαλή ένταξη τους σε σχολικές δομές αποτέλεσε στόχο της εκπαιδευτικής πολιτικής του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων.  Με τον νόμο 4547/2018 ρυθμίζεται η εκπαίδευση των προσφυγοπαίδων.  Επιπλέον, το ΙΕΠ έχει δημιουργήσει ειδικό εκπαιδευτικό υποστηρικτικό υλικό που είναι αναρτημένο στον ακόλουθο σύνδεσμο: http://www.iep.edu.gr/refugees/

Για την υποστήριξη της εκπαίδευσης των προσφύγων το ΙΕΠ έχει διαμορφώσει ηλεκτρονική πλατφόρμα συγκέντρωσης και διάθεσης εγκεκριμένου εκπαιδευτικού υλικού.  Επίσης, υλοποιούνται δράσεις επιμόρφωσης στελεχών σε θέματα διαπολιτισμικής εκπαίδευσης και λειτουργίας των Τάξεων Υποδοχής και παραγωγής υποστηρικτικού εκπαιδευτικού υλικού.

Τέλος, στο πλαίσιο της υποστήριξης της εκπαίδευσης προσφύγων το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ) έχει αναπτύξει ανοικτό πρόγραμμα σπουδών για τη διδασκαλία της ελληνικής στις Τάξεις Υποδοχής (ΤΥ) Ι ΖΕΠ πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. 

Έπειτα ο νόμος 4415/2016 που ρυθμίζει, μεταξύ άλλων, την ελληνόγλωσση εκπαίδευση και τη διαπολιτισμική εκπαίδευση, κινείται προς την κατεύθυνση της αλληλεπίδρασης και της δημιουργικής σύνθεσης των ελληνικών πολιτισμικών, ιστορικών και κοινωνικών στοιχείων με αυτά του παγκόσμιου, περιφερειακού και εθνικού πλαισίου των χωρών υποδοχής.  Ειδικότερα, ρυθμίζονται ζητήματα που αφορούν:

• Την ενίσχυση των δραστηριοτήτων στον τομέα της ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης στο εξωτερικό, με στόχο «την ποιοτική αναβάθμιση και βελτίωσή της, ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των ελληνικής καταγωγής μαθητών του εξωτερικού και των ατόμων μη ελληνικής καταγωγής που επιθυμούν να γνωρίσουν την ελληνική γλώσσα και τον πολιτισμό».
• Την διαπολιτισμική εκπαίδευση, η οποία οργανώνεται ώστε να συμβάλλει βάση στη «δόμηση των σχέσεων μεταξύ διαφορετικών πολιτισμικών ομάδων με σκοπό την άρση των ανισοτήτων και του κοινωνικού αποκλεισμού».

Συμπράξεις και δίκτυα

Erasmus+

Οι σχολικές μονάδες, κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους, τόσο στο πλαίσιο της γενικής εκπαίδευσης όσο και στο πλαίσιο της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, είναι δυνατόν να υλοποιήσουν ευρωπαϊκά προγράμματα Erasmus+ για τα οποία έχουν πάρει σχετική έγκριση από την αρμόδια εθνική μονάδα συντονισμού, το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών.

Μέσα από το πρόγραμμα στηρίζονται δραστηριότητες που ενισχύουν την ανταλλαγή ορθών πρακτικών και τη δοκιμή καινοτόμων προσεγγίσεων που έχουν να κάνουν με κοινά προβλήματα, όπως η πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου ή τα χαμηλά επίπεδα βασικών δεξιοτήτων, καθώς και δραστηριότητες που προωθούν δεσμούς με τον κόσμο εκτός σχολείου και με άλλους κλάδους εκπαίδευσης και κατάρτισης.

Επιπλέον, προωθούνται συνεργασίες μεταξύ σχολείων ή άλλων οργανισμών, για τη δημιουργία διεθνών στρατηγικών συμπράξεων σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος, με εργαλείο την διακρατική κινητικότητα εκπαιδευτικών και μαθητών.

Τέλος, τα σχολεία επαγγελματικής εκπαίδευσης έχουν τη δυνατότητα να συνάπτουν στρατηγικές συμπράξεις με άλλους φορείς ώστε να δημιουργούνται στενοί δεσμοί μεταξύ εκπαίδευσης, κατάρτισης και εργασιακού κόσμου.

eTwinning

Η Ελλάδα συμμετέχει ενεργά στην Eυρωπαϊκή δράση eTwinning μέσω της οποίας σχολεία από διαφορετικές Eυρωπαϊκές χώρες, κάνοντας χρήση εργαλείων Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών (ΤΠΕ), συνεργάζονται ώστε να αποκομίσουν παιδαγωγικά, κοινωνικά και πολιτισμικά οφέλη.  Η δράση eTwinning δίνει στα σχολεία την ευκαιρία να μάθουν μαζί, να μοιραστούν τις απόψεις τους και να δημιουργήσουν καινούργιες φιλίες.

Από το 2014 η ευρωπαϊκή δράση eTwinning ενισχύεται ως μέρος του προγράμματος Erasmus+ (2014-2020), παίζοντας πλέον κεντρικό ρόλο στην υποστήριξη όλων των τύπων ευρωπαϊκής συνεργασίας, στο πεδίο της σχολικής εκπαίδευσης.  Το eTwinning υποστηρίζεται από την Κεντρική Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Στήριξης (ΚΥΣ) και ένα δίκτυο από Εθνικές Υπηρεσίες Στήριξης (ΕΥΣ), όπως είναι η Ελληνική Υπηρεσία eTwinning που λειτουργεί από το Ερευνητικό Ακαδημαϊκό Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών.

Το eTwinning μπορεί να υλοποιηθεί είτε ως ανεξάρτητο πρόγραμμα, ή συμπληρωματικά με τα υπόλοιπα σχολικά προγράμματα (Πολιτιστικά Προγράμματα, Περιβαλλοντική Αγωγή, Αγωγή Υγείας, Αγωγή σταδιοδρομίας κ.ά.). Kάθε σχολικό έτος επικαιροποιείται η σχετική ενημερωτική εγκύκλιος που αφορά στον σχεδιασμό και υλοποίηση των προγραμμάτων etwinning (Εγκύκλιος υπ’ αριθ. 130715/Η1/14-10-2021).

Ειδικότερα, το eTwinning είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί ως μέσο ανάδειξης της εργασίας των εμπλεκόμενων εκπαιδευτικών με τα προαναφερθέντα προγράμματα εκτός των ορίων της χώρας μας, δίνοντας τους με αυτό τον τρόπο ευρωπαϊκή διάσταση.

Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να συνδυάσουν κάποιο άλλο πρόγραμμα με το eTwinning, να χρησιμοποιήσουν τα εργαλεία που τους παρέχονται από τη δικτυακή πύλη του eTwinning, να συνεργαστούν με συναδέλφους τους από χώρες της ΕΕ, αλλά και να δηλώσουν συμμετοχή στους εθνικούς και ευρωπαϊκούς διαγωνισμούς eTwinning που διεξάγονται κάθε χρόνο.

UNESCO

Στο πλαίσιο της UNESCO - μεταξύ άλλων - ελληνικά σχολεία και εκπαιδευτικοί συμμετέχουν στο «Δίκτυο Συνεργαζομένων Σχολείων» (Associated Schools Project Network - ASPnet).  Το πρόγραμμα εντάσσεται στο πλαίσιο του παγκόσμιου προγράμματος δράσης για την εκπαίδευση για την αειφόρο ανάπτυξη.

To «Δίκτυο Συνεργαζομένων Σχολείων» με την UNESCO (ASPnet-Associated Schools Project Network) αποσκοπεί στην προώθηση της διεθνούς συνεργασίας και ειρήνης μέσα από την εκπαίδευση, καθώς και την ενίσχυση της ανθρωπιστικής, πολιτιστικής και διεθνούς διάστασης της εκπαίδευσης.

Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα μέλη του δικτύου (Νηπιαγωγεία, Δημοτικά, Γυμνάσια, Λύκεια) εργάζονται για την προώθηση των στόχων βιώσιμης αειφόρου ανάπτυξης και ιδιαίτερα για τον στόχο 4 που αφορά στην εκπαίδευση.  Τα σχολεία μέλη δικτύου ASPnet ενθαρρύνονται να διεξάγουν διεπιστημονικά πιλοτικά project σε ένα ή περισσότερα από τα κύρια θέματα μελέτης που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα αλληλένδετων επί μέρους θεμάτων: ASPnet και προτεραιότητες των Ηνωμένων Εθνών, Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη, Ειρήνη και Ανθρώπινα Δικαιώματα, Διαπολιτισμική μάθηση, καθώς επίσης και πρωτοποριακά προγράμματα όπως η «Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά» και η «Άυλη Πολιτισμική-Κληρονομιά».

Στο πλαίσιο του Προγράμματος Συνεργαζόμενων Σχολείων, η Ελληνική Εθνική Επιτροπή για την UNESCO, σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Διεθνών Εκπαιδευτικών Σχέσεων του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, έχει αναπτύξει ένα δίκτυο σχολείων, που αριθμεί σήμερα 150 εκπαιδευτικές μονάδες όλων των βαθμίδων και εργάζεται για τη διάχυση του θεσμού, τη στενότερη διασύνδεσή του με τις έδρες UNESCO, καθώς και για την αύξηση του αριθμού των υπό ένταξη σχολείων, με έμφαση σε παραμεθόριες περιοχές, στα νησιά του Αιγαίου και στη Μακεδονία.