Αυτό το κεφάλαιο παρέχει μια θεματική και χρονολογική επισκόπηση των εθνικών μεταρρυθμίσεων και των εξελίξεων πολιτικών εκπαίδευσης από το 2021.

Η εισαγωγή του κεφαλαίου περιγράφει τη συνολική εκπαιδευτική στρατηγική και τους βασικούς στόχους σε ολόκληρο το εκπαιδευτικό σύστημα. Εξετάζει, επίσης, πώς οργανώνεται η διαδικασία της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης και ποιοι είναι οι κύριοι παράγοντες στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.

Η ενότητα για τις τρέχουσες μεταρρυθμίσεις και τις εξελίξεις πολιτικών ομαδοποιεί τις μεταρρυθμίσεις στους ακόλουθους γενικούς θεματικούς τομείς που αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στα επίπεδα εκπαίδευσης:

• Προσχολική εκπαίδευση και αγωγή
• Σχολική εκπαίδευση

• Επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση και εκπαίδευση ενηλίκων
• Ανώτατη εκπαίδευση
• Εγκάρσιες δεξιότητες και απασχολησιμότητα

Μέσα σε κάθε θεματική περιοχή, οι μεταρρυθμίσεις οργανώνονται χρονολογικά. Οι πιο πρόσφατες μεταρρυθμίσεις περιγράφονται πρώτες.

Συνολική εθνική εκπαιδευτική στρατηγική και βασικοί στόχοι

Το ελληνικό κοινοβούλιο καθορίζει τους νόμους, ενώ η κυβέρνηση καθορίζει τους κανονισμούς για την προσχολική, σχολική, μεταδευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Η γενική εκπαιδευτική στρατηγική και οι βασικοί στόχοι στο σύνολο του εκπαιδευτικού συστήματος, αναφέρονται σε νόμους και κανονισμούς.

Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα υπάγεται στην κεντρική ευθύνη και εποπτεία του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού.

Το ΥΠAIΘΑ υλοποιεί μια σειρά πολιτικών και πρωτοβουλιών με στόχο τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας της εκπαίδευσης τόσο στο περιεχόμενο όσο και στις διαδικασίες.

Νέα Εκπαιδευτική Πολιτική

Σύμφωνα με τη νέα εκπαιδευτική πολιτική, υλοποιούνται αλλαγές σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, οι οποίες πραγματοποιούνται μέσω νομοθετικών ρυθμίσεων, υπουργικών αποφάσεων και ευρύτερων δράσεων.

Εθνικές προτεραιότητες

Σχολική εκπαίδευση

Αναβάθμιση του Σχολείου και άλλες διατάξεις (Ν. 4692/2020,Ν.4823/2021): Ο εν λόγω νόμος ρυθµίζει ευρύ κύκλο θεµάτων. Ρυθμίζονται ζητήµατα πρωτοβάθµιας, δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης και διά βίου µάθησης, τριτοβάθµιας εκπαίδευσης. Στόχος είναι η αναβάθμιση του σχολείου. Οι ρυθμίσεις κινούνται σε 3 βασικούς άξονες: 

1. στην αναμόρφωση των προγραμμάτων σπουδών στο σχολείο,
2. σε στοχευμένες παρεμβάσεις για την ενίσχυση του παρεχόμενου εκπαιδευτικού έργου στο σχολείο και
3. σε οργανωτικές και βελτιωτικές ρυθμίσεις στην ανώτατη εκπαίδευση.

Ειδικά ο Νόμος 4823/2021 δίνει έμφαση στην αυτονομία των σχολείων. Ενισχύει την ελευθερία στην οργάνωση της διδασκαλίας, τον ρόλο των εκπαιδευτικών σε θέσεις ευθύνης και τη διαφάνεια και λογοδοσία.

Αξιολόγηση σχολικών μονάδων

Από το σχολικό έτος 2021-22 εφαρμόζεται σύστημα “Συλλογικού προγραμματισμού, εσωτερικής και εξωτερικής αξιολόγησης των σχολικών μονάδων”, το οποίο αποσκοπεί στη βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης μέσω μιας δυναμικής προσέγγισης, που λαμβάνει υπόψη τους στόχους της εκπαίδευσης, τις ιδιαιτερότητες του κάθε σχολείου και τις βασικές λειτουργίες της σχολικής μονάδας (Υπουργική Απόφαση 108906/ΓΔ4/10-09-2021).

Η εσωτερική αξιολόγηση – αυτοαξιολόγηση της σχολικής μονάδας είναι μια διαρκής, συμμετοχική και δυναμική διαδικασία στην οποία εμπλέκεται το σύνολο της σχολικής κοινότητας για τον εντοπισμό των θετικών  σημείων, που συνδέονται με το έργο που παρέχει η σχολική μονάδα, αλλά και των σημείων που χρήζουν βελτίωσης.

H διαδικασία αυτή αποτελεί τη βάση για τον προγραμματισμό του εκπαιδευτικού έργου, καθώς και για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση δράσεων που θα συμβάλουν στη βελτίωση της ποιότητας των τριών βασικών λειτουργιών της σχολικής μονάδας: 

1. Της παιδαγωγικής και μαθησιακής λειτουργίας,
2. της διοικητικής λειτουργίας και
3.  της λειτουργίας της ως επαγγελματικής κοινότητας μάθησης, που προωθεί την επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών.

Η Εξωτερική Αξιολόγηση των σχολικών μονάδων στοχεύει στην παροχή τεκμηριωμένης ανατροφοδότησης σχετικά με το έργο των σχολείων και στην υποστήριξη των εκπαιδευτικών με σκοπό τη βελτίωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης, με βάση τις συνθήκες λειτουργίας κάθε σχολικής μονάδας, τα κοινωνικο-πολιτισμικά δεδομένα της, καθώς και το γενικότερο κλίμα του σχολείου.

Νέα Προγράμματα Σπουδών

Τα Προγράμματα Σπουδών καθορίζουν το τί, το πώς και το γιατί της μαθησιακής διαδικασίας για κάθε μάθημα, κάθε τάξης της γενικής πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Τα Νέα Προγράμματα Σπουδών ήδη εφαρμόστηκαν πιλοτικά για δύο χρόνια και θα εισαχθούν σταδιακά σε όλα τα σχολεία.

Mε την αναθεώρηση των Προγραμμάτων Σπουδών (ΠΣ) επιδιώκεται ο αναπροσανατολισμός της σχολικής εκπαίδευσης με βάση τις επιστημονικές εξελίξεις και τις αναδυόμενες απαιτήσεις της κοινωνίας του μέλλοντος. Τα Νέα ΠΣ ενσωματώνουν τα θετικά των προηγούμενων ΠΣ ανταποκρινόμενα πρώτα από όλα στις ανάγκες όλων των μαθητών/τριών, στη νέα κοινωνική πραγματικότητα και στα νέα δεδομένα των επιστημών για τη διδασκαλία, τη μάθηση, τα γνωστικά αντικείμενα και τις πρακτικές τους, όπως και την ανάπτυξη των δεξιοτήτων που είναι απαραίτητες για τους πολίτες του 21ου αιώνα.

Τα νέα ΠΣ έχουν ως αφετηρία τα μαθησιακά αποτελέσματα, δηλαδή όλα όσα χρειάζεται να γνωρίζει ο/η μαθητής/τρια, να κατανοεί και να μπορεί να εφαρμόσει μετά την ολοκλήρωση κάθε μαθησιακής διαδικασίας. Η έμφαση μετακινείται από το γνωστικό αντικείμενο, τους/τις διδάσκοντες/ουσες και τη διδακτική διαδικασία προς τους/τις μαθητές/τριες και τα προσδοκώμενα αποτελέσματα μάθησης: επιδιώκεται στην ουσία μια αντίστροφη πορεία σχεδιασμού, όπου η βάση σχεδιασμού είναι τα μαθησιακά αποτελέσματα και όλες οι υπόλοιπες παράμετροι εξαρτώνται από τον καθορισμό αυτών.

Περισσότερες πληροφορίες εδώ.

Εργαστήρια Δεξιοτήτων του 21ου αιώνα

Τα Εργαστήρια Δεξιοτήτων είναι μια καινοτόμος σχολική ενότητα, η οποία ενισχύει τόσο κοινωνικές και ψηφιακές δεξιότητες, όσο και δεξιότητες της καθημερινής ζωής (που σχετίζονται με την υγεία, την ασφάλεια και τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις).

Αυτή η πρωτοβουλία φιλοδοξεί να επιφέρει μια αλλαγή παραδείγματος στην εκπαίδευση: από το γνωσιακό μοντέλο σε μια προσέγγιση που βασίζεται στις δεξιότητες. Αντί να λαμβάνουν και να απομνημονεύουν πληροφορίες που μεταφέρονται από τον/την εκπαιδευτικό, τόσο οι εκπαιδευτικοί όσο και οι μαθητές/τριες συνεργάζονται για να καλλιεργήσουν βασικές δεξιότητες και να μάθουν πώς να μαθαίνουν. Τα Εργαστήρια συνδυάζονται με Ευέλικτα Προγράμματα Σπουδών. Οι μαθητές και οι μαθήτριες αξιοποιούν καλύτερα τη γνώση και ανταποκρίνονται αποτελεσματικότερα στις σύγχρονες προκλήσεις.

Η ενότητα αποτελεί μέρος του υποχρεωτικού εθνικού προγράμματος σπουδών στην υποχρεωτική εκπαίδευση. Το πρόγραμμα έχει λάβει το Βραβείο Global Education Network Europe (GENE) Global Education Award (2020/21).

Ανώτατη εκπαίδευση

Σκοπός του Ν.4957/2022 είναι η βελτίωση της λειτουργίας της ανώτατης εκπαίδευσης μέσω μίας ολοκληρωμένης προσέγγισης που στοχεύει στην αναβάθμιση της ποιότητας του εκπαιδευτικού, ερευνητικού και επιστημονικού έργου των ιδρυμάτων, στην ενδυνάμωση του ανθρώπινου δυναμικού τους, στη διασύνδεσή τους με τις αναπτυξιακές ανάγκες της χώρας και στην παροχή πρόσθετων εργαλείων για την υλοποίηση των στρατηγικών τους σχεδίων και συναφών εθνικών στρατηγικών.

Μερικές από τις σημαντικές αλλαγές που εισάγει ο νόμος είναι:

• ανταγωνιστικές επιλογές σπουδών και σύνδεσης με την αγορά εργασίας,
• διευκόλυνση σύστασης νεοφυών επιχειρήσεων από φοιτητές και απόφοιτους,
• ενίσχυση αξιοκρατίας στην εκλογή και εξέλιξη διδασκόντων και στελεχών διοίκησης,
• ελληνικό «Erasmus» φοιτητών, 
• αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών στη διδασκαλία.

Ρυθμίζονται θέματα εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, προστασίας της ακαδημαϊκής ελευθερίας, αναβάθμισης του ακαδημαϊκού περιβάλλοντος και άλλες διατάξεις (Ν.4777/2021). Οι ρυθμίσεις αποσκοπούν κυρίως στη διασφάλιση των προϋποθέσεων της επιτυχούς φοίτησης και της έγκαιρης ολοκλήρωσης των σπουδών, με φοιτητές που επιλέγουν συνειδητά τις σπουδές τους σε τομείς που εμπίπτουν στις κλίσεις και στα ενδιαφέροντά τους. Επίσης, στην ενίσχυση της προστασίας και της ασφάλειας των χώρων των ιδρυμάτων, για πρώτη φορά και με ολοκληρωμένο τρόπο.

Ο Ν. 4692/2020 (Αναβάθμιση του Σχολείου και άλλες διατάξεις), αναφορικά με την ανώτατη εκπαίδευση, στοχεύει σε οργανωτικές και βελτιωτικές ρυθμίσεις, ενίσχυση της εξωστρέφειας των ελληνικών πανεπιστημίων, και διαφανέστερη διαδικασία ανάδειξης πρυτανικών αρχών.

Επαγγελματική Εκπαίδευση

Εθνικό Σύστημα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης και Διά Βίου Μάθησης, ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσία της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/958 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 28ης Ιουνίου 2018 σχετικά με τον έλεγχο αναλογικότητας (Ν.4763/2020). Επιχειρείται μια ολιστική μεταρρύθμιση στην Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση και Δια Βίου Μάθηση (Ν.4763/2020), που κινείται σε 3 βασικούς άξονες:

1. Άξονας 1: Ο κοινός στρατηγικός σχεδιασμός της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης και της Δια Βίου Μάθησης. Με διακριτά επίπεδα προσόντων, προς αποφυγή επικαλύψεων δομών και υπηρεσιών. Στο πλαίσιο αυτό, καθιερώνεται ένα Εθνικό Σύστημα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, το οποίο αναπτύσσεται στα επίπεδα 3, 4 και 5 του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων, κατ’ αντιστοιχία με εκείνα του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων.
2. Άξονας 2: Η αμεσότερη και αποτελεσματικότερη διασύνδεση της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης και Δια Βίου Μάθησης με τις πραγματικές ανάγκες της αγοράς εργασίας, μέσω της ουσιαστικής συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων.
3. Άξονας 3: Η αναβάθμιση της (αρχικής και συνεχιζόμενης) επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, σε επίπεδο:
   1.  δομών, 
   2. διαδικασιών,
   3. προγραμμάτων σπουδών και
   4. πιστοποίησης.

Επισκόπηση της διαδικασίας εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων και κινητήριες δυνάμεις

Συνήθως, η διαδικασία μεταρρύθμισης είναι μια πολιτική πρωτοβουλία που δρομολογείται από εκλεγμένους αξιωματούχους (βουλευτές) ή Υπουργούς ή διορισμένους αξιωματούχους για την Παιδεία και τα Θρησκεύματα.

Η συμβολή για μεταρρυθμίσεις ή πρωτοβουλίες μπορεί επίσης να προέρχεται από διαφορετικούς ενδιαφερόμενους φορείς, συμπεριλαμβανομένων των κυβερνήσεων, των περιφερειακών και τοπικών αρχών, των μη κυβερνητικών και μη κερδοσκοπικών οργανώσεων, των εργοδοτών και των συνδικάτων εργαζομένων και των επιχειρήσεων. Επιπλέον, οι μεταρρυθμίσεις μπορεί να διαμορφωθούν από διεθνείς επιρροές και τάσεις.

Η Ελληνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης προτείνει στον Υπουργό τη στρατηγική για την ανώτατη εκπαίδευση. Ομοίως, το κύριο συμβουλευτικό όργανο για την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής. Το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων αποφασίζει για τα στρατηγικά σχέδια για όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, αφήνοντας μια ορισμένη αυτονομία για συγκεκριμένα θέματα στους αποκεντρωμένους φορείς. Η εφαρμογή της στρατηγικής και η συμμόρφωση με τις οδηγίες ανατίθεται στην αρμόδια περιφερειακή διοίκηση, δηλαδή στις Περιφερειακές Διευθύνσεις Εκπαίδευσης (δύο επίπεδα ιεραρχίας). Τα όργανα της περιφερειακής διοίκησης εποπτεύουν τις σχολικές μονάδες της περιοχής δικαιοδοσίας τους. Η συνολική εκπαιδευτική στρατηγική περιλαμβάνεται στο Κυβερνητικό Πρόγραμμα.

Για περισσότερες λεπτομέρειες, δείτε παραπάνω «Συνολική εθνική εκπαιδευτική στρατηγική και βασικοί στόχοι».