Τύποι σχολείων

Η γενική υποχρεωτική δευτεροβάθμια εκπαίδευση παρέχεται στο Γυμνάσιο. Η φοίτηση είναι τριετής και περιλαμβάνει τις τάξεις Α΄, Β΄ και Γ΄.
Οι μαθητές παρακολουθούν κοινό πρόγραμμα για όλα τα μαθήματα, χωρίς καμιά διαφοροποίηση.
Παράλληλα λειτουργούν και Γυμνάσια τα οποία είτε εφαρμόζουν πειραματικά προγράμματα σπουδών είτε απευθύνονται σε μαθητές με συγκεκριμένες κλίσεις ή εκπαιδευτικές ανάγκες.
Στο πλαίσιο αυτό, οι τύποι σχολείων που αποτελούν φορείς παροχής υποχρεωτικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και οδηγούν σε ισότιμους τίτλους είναι οι ακόλουθοι:

Ημερήσια γυμνάσια

Τα ημερήσια Γυμνάσια αποτελούν τον κύριο φορέα παροχής γενικής υποχρεωτικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς απευθύνονται στην πλειονότητα του μαθητικού πληθυσμού.  Καλύπτουν το 90% και πλέον των σχολικών μονάδων που παρέχουν γενική δευτεροβάθμια υποχρεωτική εκπαίδευση.
Τα ημερήσια Γυμνάσια ανέρχονται σε 1554.

Εσπερινά γυμνάσια

Τα εσπερινά Γυμνάσια απευθύνονται σε μαθητές άνω των 14 ετών, οι οποίοι εργάζονται.  Η φοίτηση διαρκεί 3 έτη.  Περιλαμβάνει τις τάξεις Α΄, Β΄ και Γ΄ που αντιστοιχούν πλήρως με αυτές του ημερησίου Γυμνασίου.
Τα εσπερινά Γυμνάσια ανέρχονται σε 74.

Γυμνάσια ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης (ΕΑΕ)

Σύμφωνα με το νόμο 3699/2008, στα Γυμνάσια Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης φοιτούν μαθητές μέχρι το 19ο έτος της ηλικίας τους. Περιλαμβάνουν την προκαταρκτική τάξη και τρεις επόμενες τάξεις Α', Β', Γ'. Μαθητές απόφοιτοι Δημοτικού σχολείου με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, μπορεί να εγγράφονται απευθείας στην Α' τάξη του Γυμνασίου ΕΑΕ, ύστερα από αξιολόγηση που πραγματοποιείται από το οικείο ΚΕΔΔΥ (Κέντρο Διαφοροδιάγνωσης, Διάγνωσης και Υποστήριξης Ειδικών Εκπαιδευτικών Αναγκών.

Τα ωρολόγια προγράμματα των Γυμνασίων ΕΑΕ συντάσσονται με βάση την Υπουργική Απόφαση 83315/Δ3/1-7-2020.
Ο αριθμός των Γυμνασίων ΕΑΕ ανέρχεται σε 9.
Περισσότερες πληροφορίες είναι διαθέσιμες στο κεφάλαιο 12.

Σχολεία δεύτερης ευκαιρίας (ΣΔΕ)

Τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας θεσμοθετήθηκαν με το νόμο 2525/97 ως ένα ευέλικτο πρόγραμμα εκπαίδευσης ενηλίκων με το οποίο παρέχεται η δυνατότητα σε όσους διέρρευσαν από το εκπαιδευτικό σύστημα, πριν ολοκληρώσουν την υποχρεωτική τους εκπαίδευση, να συνεχίσουν τις σπουδές τους και να αποκτήσουν τίτλο ισότιμο με το απολυτήριο του Γυμνασίου.
Σκοπός των ΣΔΕ, σύμφωνα με το Νόμο 4763/2020, είναι:

• η ολοκλήρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης ατόμων ηλικίας δεκαοκτώ ετών και άνω,
• η επανασύνδεση των εκπαιδευομένων με τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης,
• η απόκτηση σύγχρονων γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων που θα τους βοηθήσουν στην κοινωνική οικονομική ένταξη και ανέλιξη,
• η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης των εκπαιδευομένων και
• η συμβολή στην ένταξή τους ή στη βελτίωση της θέσης τους στον χώρο της εργασίας.

Φοίτηση στα ΣΔΕ & Πρόγραμμα σπουδών
Σύμφωνα με το Νόμο 4763/2020:

• Δικαίωμα εγγραφής στα ΣΔΕ έχουν όσοι: α) συμπληρώνουν το δέκατο όγδοο (18) έτος της ηλικίας τους μέχρι την 31η Δεκεμβρίου του έτους εγγραφής ή έχουν υπερβεί το δέκατο όγδοο (18) έτος της ηλικίας τους και β) δεν έχουν ολοκληρώσει την υποχρεωτική εννιάχρονη εκπαίδευση και έχουν απολυτήριο Δημοτικού.
• Η χρονική διάρκεια της εκπαίδευσης στα ΣΔΕ ορίζεται σε δύο (2) σχολικά έτη.
• Το πρόγραμμα σπουδών των ΣΔΕ είναι ανοικτό και ευέλικτο και στοχεύει στην παροχή γνώσεων και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και στάσεων. Ο βασικός πυρήνας του προγράμματος σπουδών συγκροτείται από τα γνωστικά αντικείμενα γραμματισμούς, που εναρμονίζονται με τις οκτώ βασικές ικανότητες του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Αναφοράς.

Σε ολόκληρη τη χώρα λειτουργούν 86 Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας, από τα οποία τα 12 λειτουργούν μέσα σε Καταστήματα Κράτησης.

Γεωγραφική κατανομή

Προκειμένου να εξασφαλίζεται η παροχή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στους μαθητές και των πιο απομακρυσμένων περιοχών, γίνεται προσπάθεια η γεωγραφική κατανομή των Γυμνασίων να συνάδει με τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες των τοπικών συνθηκών.  Γενικά, η ίδρυση και λειτουργία τους αποτελούν προϊόν συνεργασίας, γνωμοδοτήσεων και εισηγήσεων της τοπικής κοινωνίας και των αρμοδίων κατά τόπους αρχών εκπαίδευσης.
Για τη μεταφορά μαθητών που κατοικούν σε απομακρυσμένες περιοχές, σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση 50025/26-09-2018, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει, αρμόδια θεωρείται η περιφέρεια εντός των ορίων της οποίας βρίσκεται το σχολείο στο οποίο οι μαθητές μεταφέρονται.  Συγκεκριμένα, οι περιφέρειες μεταφέρουν δωρεάν τους μαθητές των δημοσίων Γυμνασίων είτε με ειδικά μαθητικά δελτία και ίδια μέσα για απόσταση, μεγαλύτερη από 2.500 μέτρα, είτε με δημόσια σύμβαση υπηρεσιών, για απόσταση μεγαλύτερη από 3.000 μέτρα.

Προϋποθέσεις εισαγωγής και επιλογή σχολείου

Η φοίτηση των μαθητών στο Γυμνάσιο είναι υποχρεωτική.  Για την εγγραφή τους στο Γυμνάσιο απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί ο τίτλος σπουδών που χορηγεί το Δημοτικό σχολείο.
Οι μαθητές φοιτούν στο Γυμνάσιο της περιοχής όπου βρίσκεται η μόνιμη κατοικία τους.  Στις πόλεις στις οποίες λειτουργούν περισσότερα του ενός σχολεία της ίδιας σχολικής βαθμίδας, τα όρια της περιοχής τους καθώς και ο αριθμός των μαθητών που μπορούν να φοιτήσουν σε αυτά, κατ' ανώτατο όριο, καθορίζονται με απόφαση του διευθυντή της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.  Εφόσον οι περιοχές των σχολείων δε μπορούν να καθορισθούν στο πλαίσιο της δικαιοδοσίας ενός μόνο διευθυντή εκπαίδευσης, καθορίζονται με απόφαση του αρμόδιου περιφερειακού διευθυντή εκπαίδευσης.

Ηλικιακές ομάδες και κατάταξη μαθητών

Η φοίτηση στα Γυμνάσια είναι τριετής και περιλαμβάνει τις τάξεις Α', Β' και Γ'.  Η ηλικία εγγραφής των μαθητών στην Α' τάξη Γυμνασίου, τοποθετείται στα 12 έτη, μετά την αποφοίτηση από το Δημοτικό, ενώ δύναται ενίοτε, να εκτείνεται και πέρα από αυτήν την ηλικία π.χ. για μαθητές που υποχρεώθηκαν να επαναλάβουν τάξη στην προηγούμενη βαθμίδα.  Η φοίτηση στο Γυμνάσιο είναι υποχρεωτική, εφόσον ο μαθητής δεν έχει υπερβεί το 16ο έτος της ηλικίας του (νόμος 1566/1985).
Κάθε τάξη αποτελείται από ένα ή περισσότερα τμήματα, ανάλογα με τον αριθμό των μαθητών ενώ ο αριθμός των μαθητών ανά τμήμα τάξης δεν μπορεί να υπερβαίνει τους 27 (Κοινή Υπουργική Απόφαση 129818/Γ2/16-9-2013). Τμήματα με περισσότερους μαθητές των 27 υποδιαιρούνται εκ νέου.
Η διδασκαλία της Αγγλικής Γλώσσας στο Γυμνάσιο πραγματοποιείται κατόπιν διαγνωστικής δοκιμασίας στην Α' Τάξη.  Εφόσον διαπιστωθεί μεγάλη ανομοιογένεια στο επίπεδο των γνώσεων των μαθητών, ενδείκνυται η κατανομή των μαθητών σε δύο επίπεδα (Υπουργική Απόφαση 135800/Δ2/23-08-2016).
Στη Β' ξένη γλώσσα (Γαλλικά ή Γερμανικά) οι μαθητές χωρίζονται σε τμήματα τα οποία λειτουργούν παράλληλα. Στα Γυμνάσια όπου λειτουργεί ένα τμήμα γενικής παιδείας οι μαθητές/τριες της Α΄ τάξης διδάσκονται τη δεύτερη ξένη γλώσσα που πλειοψηφεί. (Υπουργική Απόφαση 53476/ΓΔ4/28-03-2017).
Σε ό,τι αφορά το γνωστικό αντικείμενο «Τεχνολογία και Πληροφορική», το τμήμα χωρίζεται σε δύο ομάδες μαθητών, όταν ο αριθμός τους υπερβαίνει τους 21 μαθητές (Υπουργική Απόφαση 74442/Δ2/19-6-2020).
Στο Γυμνάσιο, η διδασκαλία των μαθημάτων, όπως αυτά περιγράφονται στα αναλυτικά προγράμματα σπουδών των τάξεων του Γυμνασίου πραγματοποιείται από εκπαιδευτικούς της αντίστοιχης ειδικότητας.  Για παράδειγμα, η διδασκαλία της ιστορίας αποτελεί έργο του φιλολόγου, τα μαθηματικά του μαθηματικού, η φυσική του φυσικού κ.ο.κ.
Για την εύρυθμη λειτουργία της σχολικής μονάδας, και εφόσον παραστεί ανάγκη, στους εκπαιδευτικούς ανατίθεται ενίοτε, η διδασκαλία συναφούς μαθήματος/συναφών μαθημάτων με την ειδικότητά του, όπως για παράδειγμα η ανάθεση του μαθήματος της ιστορίας σε καθηγητή ξένης γλώσσας (Υπουργική Απόφαση 85980/Δ2/4-7-2020).
Λόγω του χαρακτήρα των αναλυτικών προγραμμάτων σπουδών και του πλήθους των προς διδασκαλία γνωστικών αντικειμένων στο Γυμνάσιο, δεν υπάρχει περιορισμός στην κατ’ επανάληψη ανάθεση διδασκαλίας του εκάστοτε γνωστικού αντικείμενου, στον ίδιο εκπαιδευτικό και σε συγκεκριμένο τμήμα μαθητών.

Οργάνωση σχολικού έτους

Η οργάνωση του σχολικού χρόνου που αφορά στο Γυμνάσιο ορίζεται σε κεντρικό επίπεδο.  Το σχολικό έτος αρχίζει την 1η Σεπτεμβρίου και λήγει την 31η Αυγούστου του επόμενου έτους.
Το διδακτικό έτος για τα σχολεία αρχίζει την 1η Σεπτεμβρίου και τελειώνει την 30η Ιουνίου.
Η διδασκαλία των μαθημάτων διεξάγεται σε δύο διδακτικές περιόδους που ονομάζονται τετράμηνα.  Η πρώτη περίοδος (1ο τετράμηνο) διαρκεί από 11 Σεπτεμβρίου έως 20 Ιανουαρίου και η δεύτερη περίοδος (2ο τετράμηνο) από 21 Ιανουαρίου έως τη λήξη των μαθημάτων.  Από 1η έως 30 Ιουνίου η σχολική μονάδα ολοκληρώνει τις εξής διαδικασίες.
Την πρώτη εξεταστική περίοδο στην οποία διεξάγονται οι γραπτές ανακεφαλαιωτικές εξετάσεις στα μαθήματα της ομάδας Α' - τα μαθήματα που διδάσκονται στο Γυμνάσιο κατανέμονται σε 3 ομάδες.
Σύμφωνα με το προεδρικό διάταγμα 126/2016, όπως ισχύει:
Η πρώτη ομάδα (ομάδα Α') περιλαμβάνει τα εξής μαθήματα:

1. Νεοελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, ήτοι Γλωσσική Διδασκαλία και Νεοελληνική Λογοτεχνία,
2. Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, ήτοι Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Αρχαία Ελληνικά Κείμενα από Μετάφραση,
3. Ιστορία,
4. Μαθηματικά,
5. Φυσική,
6. Βιολογία,
7. Αγγλικά.

Η δεύτερη ομάδα (ομάδα Β') περιλαμβάνει τα εξής μαθήματα:

1. Γεωλογία-Γεωγραφία,
2. Χημεία, 
3. Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή,
4. Θρησκευτικά,
5. Δεύτερη ξένη γλώσσα,
6. Τεχνολογία – Πληροφορική,
7. Οικιακή Οικονομία.

Η τρίτη ομάδα (ομάδα Γ') περιλαμβάνει τα εξής μαθήματα: 

1.  Μουσική-Καλλιτεχνικά.
2. Φυσική Αγωγή.
3. Εργαστήρια Δεξιοτήτων

H διδακτική ενότητα με τίτλο «Εργαστήρια Δεξιοτήτων» εισάγεται στο πρόγραμμα σπουδών και στο εβδομαδιαίο ωρολόγιο πρόγραμμα όλων των τύπων σχολικών μονάδων υποχρεωτικής εκπαίδευσης, νηπιαγωγείων, δημοτικών και γυμνασίων με σκοπό την ενίσχυση της καλλιέργειας ήπιων δεξιοτήτων, δεξιοτήτων ζωής και δεξιοτήτων τεχνολογίας και επιστήμης στους μαθητές. Με απόφαση του Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων, η οποία εκδίδεται ύστερα από εισήγηση του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, ορίζονται ο αριθμός, η διάρκεια και το περιεχόμενο των θεματικών κύκλων της διδακτικής ενότητας και των επιμέρους θεματικών ενοτήτων καθενός εκ των θεματικών κύκλων, ο αριθμός και οι ειδικότητες των εκπαιδευτικών στους οποίους ανατίθεται η διδασκαλία των θεματικών κύκλων και ενοτήτων, ο τρόπος αξιολόγησης των μαθητών και κάθε άλλο σχετικό θέμα, συμπεριλαμβανομένων της οργάνωσης και υλοποίησης σχετικών επιμορφωτικών και υποστηρικτικών δραστηριοτήτων για τους εκπαιδευτικούς».

Οι μαθητές παραπέμπονται το πρώτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου, πριν την έναρξη των μαθημάτων του επόμενου σχολικού έτους, στη δεύτερη εξεταστική περίοδο, σε επαναληπτική εξέταση στα μαθήματα στα οποία ο βαθμός ετήσιας επίδοσής του είναι μικρότερος από δέκα (10), εφόσον ο αριθμός των μαθημάτων αυτών δεν υπερβαίνει τα τέσσερα (4). Για τα μαθήματα της Ομάδας Α’,  οι επαναληπτικές εξετάσεις είναι προφορικές και γραπτές. Για τα μαθήματα της Ομάδας Β΄ και της Ομάδας Γ΄, οι επαναληπτικές εξετάσεις είναι προφορικές.

Διδασκαλία μαθημάτων δεν διεξάγεται και εξετάσεις δεν διενεργούνται κατά τις διακοπές των Χριστουγέννων (δύο εβδομάδες), τις διακοπές του Πάσχα (δύο εβδομάδες) και κατά τις θερινές διακοπές από την 1η Ιουλίου μέχρι και την 31η Αυγούστου.
Κατά τις θερινές διακοπές κάθε Γυμνάσιο είναι ανοιχτό μια ημέρα την εβδομάδα για τη διεκπεραίωση κάθε τρέχοντος υπηρεσιακού θέματος.
Οι ημέρες λειτουργίας των σχολικών μονάδων ανέρχονται σε περίπου 189 ετησίως και οργανώνονται σε εβδομάδες των 5 ημερών (από Δευτέρα έως Παρασκευή).  Οι ώρες διδασκαλίας ανέρχονται σε εβδομαδιαία βάση, σε 33 ώρες για τις Α’ και Β’ τάξεις και σε 34 ώρες για την Γ’ τάξη των ημερησίων Γυμνασίων και σε σε 24 ώρες για τις Α’ και Β’ τάξεις και σε 25 ώρες για την Γ’ τάξη των εσπερινών Γυμνασίων. 

Τα ωρολόγια προγράμματα καθορίζονται βάσει των αναλυτικών προγραμμάτων σπουδών από υπουργικές αποφάσεις και ισχύουν για όλα τα Γυμνάσια γενικής παιδείας της επικράτειας.  Λεπτομέρειες για τα ωρολόγια προγράμματα Γυμνασίων γενικής παιδείας μπορούν να αναζητηθούν στο κεφάλαιο 6.2. Διδασκαλία και Εκμάθηση στη Γενική Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. 
Άλλοι τύποι Γυμνασίων εφαρμόζουν ελαφρώς διαφοροποιημένο ωρολόγιο πρόγραμμα όπως για παράδειγμα τα Καλλιτεχνικά ή Μουσικά σχολεία, δεδομένου ότι πέραν του καθιερωμένου προγράμματος, οι μαθητές διδάσκονται και καλλιτεχνικά ή μουσικά μαθήματα αντίστοιχα.

Ωράριο λειτουργίας ημερησίων και εσπερινών γυμνασίων

Ο εβδομαδιαίος χρόνος διδασκαλίας ανά τάξη, ορίζεται σε κεντρικό επίπεδο και έχει καθολική ισχύ για όλα τα ημερήσια και εσπερινά Γυμνάσια της επικράτειας.
Τα μαθήματα στα ημερήσια Γυμνάσια αρχίζουν περίπου στις 08:15 και τελειώνουν στις 14:10, ενώ στα εσπερινά αρχίζουν στις 19:20 και τελειώνουν στις 22:55.
Ωστόσο η κατανομή των μαθημάτων σε εβδομαδιαία βάση, δεν ορίζεται κεντρικά αλλά αποτελεί απόφαση της εκάστοτε σχολικής μονάδας και διαμορφώνεται ανάλογα με τις ανάγκες της.

ΩΡΑΡΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΓΥΜΝΑΣΙΩΝ

ΩΡΑΡΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΓΥΜΝΑΣΙΩΝ

Στο πλαίσιο της αντισταθμιστικής εκπαίδευσης λειτουργούν στα Γυμνάσια, προγράμματα ενισχυτικής διδασκαλίας (Υπουργική Απόφαση 126316/Δ2/6-10-2021) με στόχο:

• την επανένταξη των μαθητών/τριών στη διαδικασία μάθησης,
• τη βελτίωση της απόδοσής τους ώστε να ολοκληρώσουν την Υποχρεωτική Εκπαίδευση,
• τη μείωση της μαθητικής διαρροής και της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου και 
• την αύξηση των ποσοστών πρόσβασης στη δεύτερη βαθμίδα της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.

Με τον όρο «ενισχυτική διδασκαλία Γυμνασίου» νοείται η παρακολούθηση ενός αυτοτελούς υποστηρικτικού προγράμματος διδασκαλίας μετά τη λήξη του ημερησίου ωρολογίου προγράμματος.  Τα μαθήματα που μπορούν να παρακολουθήσουν οι μαθητές Γυμνασίου είναι:

1. Νεοελληνική Γλώσσα και Γραμματεία
2. Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία
3. Μαθηματικά
4. Φυσική
5. Χημεία
6. Αγγλικά.

Στην Ενισχυτική Διδασκαλία συμμετέχουν προαιρετικά μαθητές/τριες όλων των τάξεων του Γυμνασίου που υστερούν στους ανωτέρω τομείς γνώσης με συνέπεια την αδυναμία αποδοτικής συμμετοχής τους στη διαδικασία της μάθησης ή μαθητές/τριες που επιθυμούν να βελτιώσουν την απόδοσή τους στα ανωτέρω μαθήματα.
Η Ενισχυτική Διδασκαλία υλοποιείται σε Σχολικά Κέντρα Αντισταθμιστικής Εκπαίδευσης (ΣΚΑΕ). Τα Σχολικά Κέντρα Αντισταθμιστικής Εκπαίδευσης συγκροτούνται από ομάδες όμορων σχολικών μονάδων Γυμνασίου και ορίζονται ανά Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης με απόφαση του Διευθυντή της οικείας Περιφερειακής Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Υπάρχει η δυνατότητα ένα (1) ΣΚΑΕ να αποτελείται από μία (1) σχολική μονάδα Γυμνασίου μόνο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις (δυσπρόσιτες, απομακρυσμένες περιοχές νησιωτικής και ηπειρωτικής χώρας).
Η ενισχυτική διδασκαλία λειτουργεί κάθε σχολικό έτος και λήγει με τη λήξη των μαθημάτων και πριν την έναρξη των εξετάσεων.

Σε κάθε σχολική μονάδα, προβλέπονται εκτός από σχολικές αίθουσες και βοηθητικές αίθουσες, γυμναστήριο, αίθουσα εκδηλώσεων, βιβλιοθήκη, εργαστήριο φυσικών επιστημών και εργαστήριο πληροφορικής.
Κάθε τμήμα τάξης έχει τη δική του αίθουσα διδασκαλίας ανά διδακτικό έτος ενώ οι υπόλοιποι χώροι χρησιμοποιούνται εκ περιτροπής, από τα διάφορα τμήματα σύμφωνα με τις ανάγκες του εβδομαδιαίου προγράμματος ή εκτάκτων εκδηλώσεων.