Στις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις των τελευταίων ετών με γνώμονα την αναβάθμιση της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης για όλους τους μαθητές, τα πεδία της Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης (ΕΑΕ) και της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης κατέχουν σημαντική θέση.

Εναρμονιζόμενη με το άρθρο 24 της Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, η ελληνική εκπαιδευτική πολιτική υποστηρίζει το δικαίωμα όλων των μαθητών, συμπεριλαμβανομένων των μαθητών με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες για ισότιμη πρόσβαση στο εκπαιδευτικό αγαθό.

Σε αυτό το πλαίσιο, η ισότιμη πρόσβαση στην εκπαίδευση των μαθητών με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες αποτελεί βασικό πυλώνα του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, το οποίο συντάχθηκε υπό τον συντονισμό του Υπουργού Επικρατείας και επί του παρόντος υλοποιείται. 

Ειδικότερα, στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης προβλέπονται:

• εκτενείς δράσεις και ενέργειες στον τομέα της εκπαίδευσης των μαθητών με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες,

με στόχο: 

• την προαγωγή της ενταξιακής/συμπεριληπτικής εκπαίδευσης 

ανταποκρινόμενοι:

• στις συστάσεις και την περιγραφή της υφιστάμενης κατάστασης στην εκπαίδευση από τα Ηνωμένα Έθνη, τις αντιπροσωπευτικές οργανώσεις των Ατόμων με Αναπηρία, τον Συνήγορο του Πολίτη και την Εθνική Αρχή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.

Αντιστοίχως, το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων έχει συντάξει και υλοποιεί το Στρατηγικό Σχέδιο Δράσης για την Ισότιμη Πρόσβαση των Μαθητών με Αναπηρία, το οποίο αποτελεί προέκταση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Αναπηρία στον τομέα της Εκπαίδευσης. Το Στρατηγικό Σχέδιο περιλαμβάνει 13 Επιχειρησιακούς Στόχους, οι οποίοι αναλύονται περαιτέρω σε έργα και ενέργειες, με σαφές χρονοδιάγραμμα υλοποίησης, σε καίριους τομείς παρέμβασης, όπως: 

• η αναθεώρηση του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου, 
• η επαρκής διάθεση ανθρώπινων και υλικών πόρων, η αύξηση της φυσικής και ψηφιακής προσβασιμότητας, 
• η επιμόρφωση του προσωπικού σε ζητήματα διαφοροποιημένης διδασκαλίας, 
• η αναβάθμιση των υπηρεσιών αξιολόγησης και υποστήριξης, η προώθηση προγραμμάτων ενταξιακής εκπαίδευσης,  
• η ενίσχυση της πρώιμης εκπαιδευτικής παρέμβασης και της επαγγελματικής εκπαίδευσης, 
• η ισότιμη πρόσβαση στη Διά Βίου και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, 
• η περαιτέρω οργάνωση των στατιστικών στοιχείων που συλλέγονται για τα άτομα με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, 
• η αποτίμηση της λειτουργίας του θεσμού των Τμημάτων Ένταξης και της Παράλληλης Στήριξης.

Το ισχύον θεσμικό πλαίσιο για την Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση των ατόμων με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες προσδιορίζεται κυρίως από το νόμο 3699/2008, όπως έχει αναθεωρηθεί και ισχύει και τους επακόλουθους συμπληρωματικούς νόμους 4115/2013, 4186/2013, 4368/2016, 4415/2016, 4452/2017, 4547/2018, 4589/2019, 4638/2019,  ο νόμος 4713/2020 και ο νόμος 4823/2021.

Η πολιτική της ένταξης προωθείται για όλες τις ευπαθείς ομάδες του μαθητικού πληθυσμού.  Σε αυτό το πλαίσιο, η Διαπολιτισμική Εκπαίδευση, αφορά στη δόμηση των σχέσεων μεταξύ διαφορετικών πολιτισμικών ομάδων με σκοπό την άρση των ανισοτήτων και του κοινωνικού αποκλεισμού και θέτει το πλαίσιο για την αρμονική και αποτελεσματική ενσωμάτωση στο γενικό εκπαιδευτικό σύστημα μαθητών με εκπαιδευτικές, κοινωνικές, πολιτιστικές ή μορφωτικές ιδιαιτερότητες.

Οι σκοποί της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης επιδιώκονται, μεταξύ άλλων, με τα εξής μέσα (νόμος 4415/2016):

1. Την εγγραφή των παιδιών με διαφορετική πολιτισμική προέλευση σε σχολεία μαζί με παιδιά γηγενών.
2. Την ενίσχυση της δημοκρατικής λειτουργίας του σχολείου στη βάση του σεβασμού των δημοκρατικών αξιών και των δικαιωμάτων του παιδιού.
3. Την εκπόνηση κατάλληλων σχολικών προγραμμάτων, σχολικών βιβλίων και διδακτικών υλικών.
4. Την αντιμετώπιση των αρνητικών διακρίσεων που δημιουργούνται με βάση τις πολιτισμικές διαφορές, την ξενοφοβία και τον ρατσισμό.
5. Μέτρα και υποστηρικτικές δομές που ευνοούν την εκπαιδευτική και κοινωνική ένταξη των παιδιών μεταναστευτικής καταγωγής σε πλαίσιο ισοτιμίας και με σεβασμό στη διατήρηση της πολιτισμικής τους ταυτότητας.
6. Κατάλληλα επιμορφωτικά προγράμματα και δράσεις διαπολιτισμικού χαρακτήρα που απευθύνονται σε όλα τα μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας.

Γενικότερα, σκοπός της Αντισταθμιστικής Εκπαίδευσης είναι η επανένταξη των μαθητών στη διαδικασία μάθησης, η βελτίωση της απόδοσής τους ώστε να ολοκληρώσουν την υποχρεωτική εκπαίδευση, η μείωση της πρόωρης σχολικής εγκατάλειψης καθώς και η αύξηση των ποσοστών πρόσβασης στη βαθμίδα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με προοπτική την φοίτηση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση,

Ένα σύνολο αντισταθμιστικών και υποστηρικτικών δομών και μέτρων λειτουργεί προς την κατεύθυνση αυτή, όπως: 

• ο θεσμός των Διαπολιτισμικών και Μειονοτικών Σχολείων, 
• οι Τάξεις Υποδοχής, 
• η Ενισχυτική Διδασκαλία και η Πρόσθετη Διδακτική Στήριξη, 
• ο Σύμβουλος Σχολικής Ζωής, 
• τα Σχολεία Καταστημάτων Κράτησης. 
• καθώς και ο θεσμός των Ζωνών Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας, για την προώθηση της ισότιμης ένταξης στο εκπαιδευτικό σύστημα  των μαθητών από περιοχές με χαμηλούς εκπαιδευτικούς και κοινωνικοοικονομικούς δείκτες. 

Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια η εκπαίδευση των παιδιών των προσφύγων και η ομαλή ένταξη τους σε σχολικές δομές αποτέλεσε στόχο της εκπαιδευτικής πολιτικής του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων.

Με τον νόμο 4823/2021, στην έδρα κάθε Περιφερειακής Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης συνιστάται Περιφερειακό Συμβούλιο Εποπτών (ΠΕ.Σ.ΕΠ.) που αποτελείται από Περιφερειακούς Επόπτες Ποιότητας της Εκπαίδευσης.

Το ΠΕ.Σ.ΕΠ. επιλαμβάνεται:

• ζητημάτων εκπαιδευτικού σχεδιασμού
• θεμάτων στήριξης του εκπαιδευτικού έργου
• της υποστήριξης της επιμόρφωσης ποικίλης μορφής και θεματολογίας,
• του συντονισμού και της συνεργασίας των δομών
• της στήριξης των στελεχών εκπαίδευσης, των εκπαιδευτικών και των μελών του Ειδικoύ Εκπαιδευτικού Προσωπικού (Ε.Ε.Π.) και Ειδικoύ Βοηθητικού Προσωπικού (Ε.Β.Π.) στο έργο τους, και
• της στήριξης του συλλογικού προγραμματισμού και της αυτοαξιολόγησης του έργου των σχολικών μονάδων.

Επιπλέον, σε κάθε Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης συνίστανται:

• μία θέση Επόπτη Ποιότητας της Εκπαίδευσης
• θέσεις Συμβούλων Εκπαίδευσης διαφόρων ειδικοτήτων, συμπεριλαμβανομένων Συμβούλων Ειδικής Αγωγής & Ενταξιακής Εκπαίδευσης. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι οι Σύμβουλοι Εκπαίδευσης Ειδικής Αγωγής και Ενταξιακής Εκπαίδευσης έχουν την παιδαγωγική ευθύνη σε ενότητες σχολικών μονάδων Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ως προς την ενταξιακή εκπαίδευση. Η ανάθεση της παιδαγωγικής ευθύνης γίνεται με απόφαση του Περιφερειακού Επόπτη Ποιότητας της Εκπαίδευσης ή του Περιφερειακού Διευθυντή Εκπαίδευσης, κατά περίπτωση.

Επίσης, με τον νόμο 4823/2021 επαναπροσδιορίζεται ο ρόλος των:

• Κέντρων Διεπιστημονικής Αξιολόγησης, Συμβουλευτικής και Υποστήριξης (ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ.) (πρώην ΚΕΣΥ)
• Σχολικών Δικτύων Εκπαιδευτικής Υποστήριξης (Σ.Δ.Ε.Υ.)
• Επιτροπών Διεπιστημονικής Υποστήριξης (ΕΔΥ).

Στον χώρο της ανώτατης εκπαίδευσης, η κοινωνική διάσταση της εθνικής πολιτικής, όπως αυτή απορρέει κυρίως από τον νόμο 4009/2011 και τον νόμο 4485/2017, όπως ισχύει, είναι ισχυρή και αποτυπώνεται κυρίως στην υποστήριξη των φοιτητών καθ' όλη τη διάρκεια των σπουδών τους και ιδιαίτερα όσων ανήκουν σε ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες, μέσα από μια σειρά: 

• εκπαιδευτικών και κοινωνικών ρυθμίσεων, 
• παροχών 
• και διευκολύνσεων. 

Tέλος, σύμφωνα με τον νόμο 4763/2020, βασική πολιτική του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων αποτελεί ο σχεδιασμός, ο συντονισμός, η εποπτεία και η αξιολόγηση των πολιτικών, των δράσεων και των προγραμμάτων στους τομείς της επαγγελματικής εκπαίδευσης, της κατάρτισης, της δια βίου μάθησης και της νεολαίας, δίχως διακρίσεις και αποκλεισμούς, με κύριο σκοπό: 

• τη θωράκιση του ανθρώπινου δυναμικού της χώρας με σύγχρονα προσόντα, προσαρμοσμένα στις πραγματικές ανάγκες της αγοράς εργασίας, 
• την αύξηση της απασχόλησης σε ποιοτικές θέσεις εργασίας, την καλύτερη οργάνωση και ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας, 
• την προσωπική ανάπτυξη και αναβάθμιση των δεξιοτήτων των πολιτών, 
• καθώς και τη διασφάλιση των δικαιωμάτων και των ίσως ευκαιριών του συνόλου των νέων, για την απρόσκοπτη ένταξή τους στην εκπαιδευτική, κοινωνική και οικονομική ζωή της.