2023

Πρόληψη και αντιμετώπιση της βίας και του εκφοβισμού

     Το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο, αναπτύσσει δράσεις και προγράμματα με στόχο την πρόληψη, τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού, καθώς και την ενίσχυση σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας (Ν. 5029/2023). Οι δράσεις και τα προγράμματα περιλαμβάνουν ιδίως:

• την επιμόρφωση εκπαιδευτικών, γονέων ή κηδεμόνων και μαθητών, συμπεριλαμβανομένης και της συμβουλευτικής καθοδήγησης εκπαιδευτικών επί μεθόδων αναγνώρισης περιστατικών ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού,
• την ανάπτυξη σχετικών δράσεων, προγραμμάτων και εκπαιδευτικού υλικού,
• την εκπόνηση επιστημονικών ερευνών για την αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης του εκφοβισμού στα σχολεία,
• τη σύναψη συνεργασιών των αρμόδιων υπηρεσιών του Υπουργείου με κάθε είδους φορείς και δομές,
• την αποστολή σε όλα τα σχολεία κατευθυντηρίων οδηγιών σχετικά με τον τρόπο διαχείρισης περιστατικών διακρίσεων και εκφοβισμού που στρέφονται εναντίον μαθητών που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες λόγω φυλής, αναπηρίας, θρησκευτικών πεποιθήσεων, εθνοτικής καταγωγής, σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας, έκφρασης, χαρακτηριστικών φύλου ή οικογενειακής κατάστασης.

Ο ανωτέρω νόμος προβλέπει, μεταξύ άλλων, τη δημιουργία ειδικής ψηφιακής πλατφόρμας όπου οι μαθητές και οι γονείς θα μπορούν να υποβάλλουν αναφορές για περιστατικά ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού. Ο Διευθυντής του σχολείου θα διαχειρίζεται τα περιστατικά αυτά, σε στενή συνεργασία με τον Σύμβουλο Σχολικής Ζωής και μια ομάδα δράσης αποτελούμενη από ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς και λοιπούς ειδικούς επιστήμονες. 

2022

Ολοήμερο δημοτικό σχολείο – ολοήμερο νηπιαγωγείο (Ν.4957/2022)

Το ολοήμερο πρωτοβάθμιο σχολείο, για το σχολικό έτος 2022/23, προσφέρει διευρυμένο ωράριο μέχρι τις 17:30 μ.μ. (έως και 2 ώρες επιπλέον). Το πρόγραμμα θα υλοποιηθεί πιλοτικά περίπου στο 50% των τμημάτων που λειτουργούν σήμερα ως ολοήμερα, δηλαδή σε σχεδόν 5.000 τμήματα σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και περιφέρεια.

Οι μαθητές συμμετέχουν σε νέες δραστηριότητες, όπως

• ρομποτική,
• πειράματα,
• ρητορική τέχνη,
• διαδίκτυο,
• αθλητισμός,
• παραδοσιακοί ή μοντέρνοι χοροί,
• εικαστικές τέχνες,
• χειροτεχνίες και κατασκευές,
• μουσικά όργανα.

Το νέο πρόγραμμα του ολοήμερου Δημοτικού Σχολείου διευρύνει τον διδακτικό χρόνο για μελέτη/προετοιμασία στη γλώσσα και τα μαθηματικά και τον εμπλουτίζει με σημαντικό αριθμό δημιουργικών και ελκυστικών δραστηριοτήτων. Η επέκταση του προαιρετικού ολοήμερου προγράμματος του Νηπιαγωγείου αποσκοπεί στην παροχή ποιοτικών και δημιουργικών μαθησιακών εμπειριών μέσω του παιχνιδιού, στη δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου των παιδιών, αλλά και στην υποστήριξη της οικογένειας και ειδικότερα των γονέων που εργάζονται. Παρέχεται στα παιδιά η δυνατότητα ελεύθερης έκφρασης και δημιουργικής αλληλεπίδρασης, και, εν τέλει, ανάπτυξης επικοινωνιακών ικανοτήτων.

Εθνικές διαγνωστικές εξετάσεις

Εθνικές διαγνωστικές εξετάσεις Νέας Ελληνικής Γλώσσας και Μαθηματικών στη ΣΤ’ Δημοτικού και Γ’ Γυμνασίου υλοποιήθηκαν για πρώτη φορά το 2022. Οι εξετάσεις αυτές διεξήχθησαν πιλοτικά σε στρωματοποιημένο δείγμα 300 Δημοτικών Σχολείων και 300 Γυμνασίων με συνολικά 6.000 μαθητές Δημοτικού και 6.000 μαθητές Γυμνασίου.

Οι εξετάσεις διενεργούνται ταυτόχρονα στις επιλεγμένες σχολικές μονάδες. Έχει δημιουργηθεί πλατφόρμα από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής για επικοινωνία με τα σχολεία του δείγματος, καθώς και για τη μετάδοση των θεμάτων.

Σκοπός των Εθνικών Διαγνωστικών Εξετάσεων είναι η εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με την εφαρμογή των Προγραμμάτων Σπουδών και η επίτευξη των αναμενόμενων μαθησιακών αποτελεσμάτων σε εθνικό επίπεδο. Τα αποτελέσματα των εξετάσεων είναι ανώνυμα και δεν λαμβάνονται υπόψη από τους εκπαιδευτικούς κατά την αξιολόγηση της επίδοσης των μαθητών.

Αυτά τα διαγνωστικά τεστ χρησιμοποιούνται για τεκμηριωμένη λήψη αποφάσεων σχετικά με βελτιωτικές παρεμβάσεις στα αναλυτικά προγράμματα, εκπαιδευτικό υλικό, προσεγγίσεις διδασκαλίας και μάθησης, πρακτικές συμπεριληπτικής/αντισταθμιστικής εκπαίδευσης και, τέλος, για την ανάπτυξη εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων εστιασμένων στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι μαθητές.

Διδακτικά Βιβλία

Με την Κοινή Υπουργική Απόφαση 160159/ΓΔ4/2022 καθορίζονται, σε συνεργασία με το ΙΕΠ και το Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων Διόφαντος, η δημιουργία, συγκρότηση, λειτουργία και τεχνική υποστήριξη του Μητρώου Διδακτικών Βιβλίων και της ψηφιακής Βιβλιοθήκης Διδακτικών Βιβλίων. Πρόκειται για το αρχικό στάδιο υλοποίησης της μεταρρύθμισης για το Πολλαπλό Βιβλίο.

Το πολλαπλό βιβλίο δίνει τη δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς να επιλέγουν το βιβλίο από το οποίο επιθυμούν να διδάξουν στην τάξη, ενώ ταυτόχρονα όλα τα εγκεκριμένα βιβλία θα είναι διαθέσιμα σε ψηφιακή βιβλιοθήκη, προκειμένου οι μαθητές μας να μπορούν να συνδυάσουν πληροφορίες από διαφορετικές πηγές και να καλλιεργήσουν με τον τρόπο αυτό περαιτέρω την κριτική τους σκέψη.

2021

Αναβάθμιση του Σχολείου και Ενδυνάμωση των Εκπαιδευτικών (Ν. 4823/2021)

Μεγαλύτερη αυτονομία στα σχολεία

1. Ελευθερία στην οργάνωση της διδασκαλίας:

• Ελεύθερη επιλογή σχολικής ύλης από εγκεκριμένα σχολικά εγχειρίδια που προτείνεται σε αντικατάσταση του μοναδικού σχολικού εγχειριδίου.
• Αυτονομία ως προς τη μορφή, τον αριθμό και τη διάρκεια των δοκιμασιών αξιολόγησης των μαθητών.
• Έγκριση εκπαιδευτικών δράσεων και προγραμμάτων από τη σχολική μονάδα (έως σήμερα απαιτείται έγκριση από το Υπουργείο Παιδείας).
• Δυνατότητα διοργάνωσης εκπαιδευτικών ομίλων.

2. Ενίσχυση του ρόλου των εκπαιδευτικών σε θέσεις ευθύνης:

Θέσπιση υποστηρικτικών οργάνων – distributed leadership model: Ενδοσχολικοί Συντονιστές, Μέντορες, Υποδιευθυντές (επιλογή μετά από εισήγηση Διευθυντή), Υπεύθυνοι διασύνδεσης με τη μαθητεία σε ειδικά επαγγελματικά σχολεία κτλ.

Οι εκπαιδευτικοί σε θέσεις ευθύνης αποκτούν την αρμοδιότητα για τη διοργάνωση παιδαγωγικών συναντήσεων, για την άσκηση πειθαρχικού ελέγχου, ενώ παράλληλα έχουν τη δυνατότητα αξιοποίησης των σχολικών εγκαταστάσεων εκτός σχολικού ωραρίου και εξασφάλισης επιπλέον πόρων από τη διοργάνωση εκδηλώσεων και την αποδοχή δωρεών και χορηγιών.

3. Μεγαλύτερη διαφάνεια και λογοδοσία

Καθιερώνονται διαγνωστικά τεστ αποτελεσματικότητας στο πρότυπο του τεστ PISA (Γλώσσα & Μαθηματικά). Η συμμετοχή γίνεται ανώνυμα για μαθητές Στ’ Δημοτικού και Γ΄ Γυμνασίου, ενώ δε συνεκτιμάται ο βαθμός στην αξιολόγηση. Όλες οι σχολικές μονάδες διαθέτουν ιστοσελίδα, η οποία είναι προσβάσιμη από όλους. Στην ιστοσελίδα του σχολείου αναρτώνται πληροφορίες, όπως: εκπαιδευτικοί όμιλοι, έκθεση αξιολόγησης σχολείου, εκπαιδευτικά προγράμματα, αθλητικές/κοινωνικές δράσεις, βιογραφικά των εκπαιδευτικών.

Νέα Προγράμματα Σπουδών

Τα Προγράμματα Σπουδών καθορίζουν το τί, το πώς και το γιατί της μαθησιακής διαδικασίας για κάθε μάθημα, κάθε τάξης της γενικής πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Τα Νέα Προγράμματα Σπουδών ήδη εφαρμόστηκαν πιλοτικά για δύο χρόνια και θα εισαχθούν σταδιακά σε όλα τα σχολεία.

Mε την αναθεώρηση των Προγραμμάτων Σπουδών (ΠΣ) επιδιώκεται ο αναπροσανατολισμός της σχολικής εκπαίδευσης με βάση τις επιστημονικές εξελίξεις και τις αναδυόμενες απαιτήσεις της κοινωνίας του μέλλοντος. Τα Νέα ΠΣ ενσωματώνουν τα θετικά των προηγούμενων ΠΣ ανταποκρινόμενα πρώτα από όλα στις ανάγκες όλων των μαθητών/τριών, στη νέα κοινωνική πραγματικότητα και στα νέα δεδομένα των επιστημών για τη διδασκαλία, τη μάθηση, τα γνωστικά αντικείμενα και τις πρακτικές τους, όπως και την ανάπτυξη των δεξιοτήτων που είναι απαραίτητες για τους πολίτες του 21ου αιώνα.

Τα νέα ΠΣ έχουν ως αφετηρία τα μαθησιακά αποτελέσματα, δηλαδή όλα όσα χρειάζεται να γνωρίζει ο/η μαθητής/τρια, να κατανοεί και να μπορεί να εφαρμόσει μετά την ολοκλήρωση κάθε μαθησιακής διαδικασίας. Η έμφαση μετακινείται από το γνωστικό αντικείμενο, τους/τις διδάσκοντες/ουσες και τη διδακτική διαδικασία προς τους/τις μαθητές/τριες και τα προσδοκώμενα αποτελέσματα μάθησης: επιδιώκεται στην ουσία μια αντίστροφη πορεία σχεδιασμού, όπου η βάση σχεδιασμού είναι τα μαθησιακά αποτελέσματα και όλες οι υπόλοιπες παράμετροι εξαρτώνται από τον καθορισμό αυτών (http://iep.edu.gr/el/nea-programmata-spoudon-arxiki-selida).

Τι αλλάζει;

•   Εκσυγχρονίζεται και αναβαθμίζεται το περιεχόμενο των Προγραμμάτων Σπουδών.

•   Δίνεται έμφαση στην κριτική σκέψη, υιοθετείται η βιωματική προσέγγιση, η διαθεματικότητα και η διεπιστημονικότητα.

•   Καλλιεργούνται οι ψηφιακές δεξιότητες και παρέχεται πλούσιο συνοδευτικό ψηφιακό υλικό σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα.

Εργαστήρια Δεξιοτήτων του 21ου αιώνα

Τα Εργαστήρια Δεξιοτήτων είναι μια καινοτόμος σχολική ενότητα, η οποία ενισχύει κοινωνικές και ψηφιακές δεξιότητες, όσο και δεξιότητες της καθημερινής ζωής (που σχετίζονται με την υγεία, την ασφάλεια και τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις). Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην επικοινωνία, τη συνεργασία, την κριτική σκέψη και τη δημιουργικότητα.

Αυτή η πρωτοβουλία φιλοδοξεί να επιφέρει μια αλλαγή παραδείγματος στην εκπαίδευση: από το γνωσιακό μοντέλο σε μια προσέγγιση που βασίζεται στις δεξιότητες. Αντί να λαμβάνουν και να απομνημονεύουν πληροφορίες που μεταφέρονται από τον δάσκαλο, τόσο οι δάσκαλοι όσο και οι μαθητές συνεργάζονται για να καλλιεργήσουν βασικές δεξιότητες και να μάθουν πώς να μαθαίνουν. Τα εργαστήρια συνδυάζονται με Ευέλικτα Προγράμματα Σπουδών. Οι μαθητές αξιοποιούν καλύτερα τη γνώση και ανταποκρίνονται αποτελεσματικότερα στις σύγχρονες προκλήσεις.

Η ενότητα αποτελεί μέρος του υποχρεωτικού εθνικού προγράμματος σπουδών στην υποχρεωτική εκπαίδευση. Το εκπαιδευτικό υλικό αναπτύσσεται από την κοινωνία των πολιτών, ενώ επιλέγεται και παρακολουθείται από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής. Από τον Σεπτέμβριο του 2021, έχει επιτευχθεί η παρουσίασή τους σε όλες τις τάξεις στη χώρα.

Τα εργαστήρια δεξιοτήτων χωρίζονται σε τέσσερις θεματικές ενότητες, οι οποίες προκύπτουν από τους Παγκόσμιους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης:

• Ευεξία
• Περιβάλλον
• Κοινωνική ενσυναίσθηση και υπευθυνότητα
• Δημιουργική σκέψη και καινοτομία

Ειδικότερα, οι θεματικές είναι οι εξής:

Οι δεξιότητες ομαδοποιούνται σε τέσσερις κύκλους: 

Α) Δεξιότητες 21 ου αιώνα (4cs)

1. Δεξιότητες μάθησης 21 ου αιώνα (4cs) (Κριτική σκέψη, Επικοινωνία, Συνεργασία, Δημιουργικότητα)
2. Ψηφιακή μάθηση 210ου αιώνα (4cs σε ψηφιακό περιβάλλον) (Ψηφιακή επικοινωνία, Ψηφιακή συνεργασία, Ψηφιακή δημιουργικότητα, Ψηφιακή κριτική σκέψη, Συνδυαστικές δεξιότητες ψηφιακής τεχνολογίας, επικοινωνίας και συνεργασίας)
3. Παραγωγική μάθηση μέσω των τεχνών και της δημιουργικότητας.

Β) Δεξιότητες ζωής

1. Δεξιότητες της κοινωνικής ζωής (Αυτομέριμνα, Κοινωνικές δεξιότητες, Ενσυναίσθηση και ευαισθησία, Πολιτειότητα, Προσαρμοστικότητα, Ανθεκτικότητα, Υπευθυνότητα)
2. Δεξιότητες της ψηφιακής ιθαγένειας (Ευχέρεια στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση, Ψηφιακή πολιτειότητα, Ασφαλής πλοήγηση στο διαδίκτυο, Προστασία από εξαρτητικές συμπεριφορές στις τεχνολογίες, ανθεκτικότητα)
3. Δεξιότητες διαμεσολάβησης και κοινωνικής ενσυναίσθησης (Ενσυναίσθηση και ευαισθησία, Διαμεσολάβηση, Επίλυση συγκρούσεων, Πολιτειότητα)
4. Δεξιότητες επιχειρηματικότητας (Πρωτοβουλία, Οργανωτική ικανότητα, Προγραμματισμός, Παραγωγικότητα, Αποτελεσματικότητα).

Γ) Δεξιότητες της τεχνολογίας, της μηχανικής και της επιστήμης

1.  Δεξιότητες της τεχνολογίας (Δεξιότητες δημιουργίας και διαμοιρασμού ψηφιακών δημιουργημάτων, Δεξιότητες ανάλυσης και παραγωγής περιεχομένου σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα, Δεξιότητες διεπιστημονικής και διαθεματικής χρήσης των νέων τεχνολογιών)
2.  Δεξιότητες διαχείρισης των Μέσων (Πληροφορικός γραμματισμός, Ψηφιακός γραμματισμός, Τεχνολογικός γραμματισμός, Γραμματισμός στα μέσα, Ασφάλεια στο διαδίκτυο)
3. Ρομποτική (Δεξιότητες μοντελισμού και προσομοίωσης, Επιστημονική/ Υπολογιστική σκέψη).

Δ) Δεξιότητες του νου

1. Στρατηγική Σκέψη (Οργανωσιακή σκέψη, Μελέτη περιπτώσεων και Επίλυση προβλημάτων)
2. Πλάγια σκέψη (Δημιουργική, παραγωγική, ολιστική σκέψη)
3. Ρουτίνες σκέψης και αναστοχασμός
4. Κατασκευές, παιχνίδια, εφαρμογές
5. Δεξιότητες υπολογιστικής σκέψης (Επιστημονική/ Υπολογιστική σκέψη, διαμεσολάβηση).

Τα εργαστήρια δεξιοτήτων προωθούν και υλοποιούν τους στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, ιδιαίτερα τον Στόχο 4.7 (Έως το 2030, διασφάλιση ότι όλοι οι εκπαιδευόμενοι θα αποκτήσουν τη γνώση και θα καλλιεργήσουν τις δεξιότητες που χρειάζονται για να προάγουν τη βιώσιμη ανάπτυξη, μέσω, μεταξύ άλλων, της εκπαίδευσης για τη βιώσιμη ανάπτυξη και τον βιώσιμο τρόπο ζωής, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ισότητα των φύλων, της προαγωγής της κουλτούρας της ειρήνης και της μη-βίας, της ταυτότητας του παγκόσμιου πολίτη, καθώς και μέσω της αναγνώρισης της πολιτιστικής ποικιλομορφίας και της συμβολής του πολιτισμού στη βιώσιμη ανάπτυξη). Το πρόγραμμα έχει λάβει το Βραβείο Global Education Network Europe (GENE) Global Education Award (2020/21).

Αξιολόγηση Εκπαιδευτικών και Εκπαιδευτικών Στελεχών

Εισάγεται σύστημα αξιολόγησης εκπαιδευτικών, μελών του Ειδικού Εκπαιδευτικού Προσωπικού (Ε.Ε.Π.) και Ειδικού Βοηθητικού Προσωπικού (Ε.Β.Π.), καθώς και στελεχών εκπαίδευσης, το οποίο  αποσκοπεί στη βελτίωση της ατομικής απόδοσής τους και της ποιότητας της δημόσιας εκπαίδευσης και γενικά του παιδαγωγικού, διδακτικού και υποστηρικτικού έργου που προσφέρεται από τις εκπαιδευτικές και υποστηρικτικές δομές. Παράλληλα, καθιερώνεται η μεταξιολόγηση του συστήματος αξιολόγησης. Η υψηλή επίδοση στην αξιολόγηση τόσο στους εκπαιδευτικούς μοριοδοτείται κατά την επιλογή σε θέση ευθύνης. Αντίθετα, σε περιπτώσεις χαμηλής επίδοσης στην αξιολόγηση, στους εκπαιδευτικούς παρέχεται επιμόρφωση, ενώ στα εκπαιδευτικά στελέχη περιορίζεται η συμμετοχή στη διεκδίκηση θέσεων ευθύνης ή και αντικαθίσταται το στέλεχος που κρίνεται ανεπαρκές.

Δομές Υποστήριξης της Εκπαίδευσης

Θεσπίζονται θέσεις Εποπτών Ποιότητας Εκπαίδευσης σε επίπεδο Περιφερειακής Διεύθυνσης και Διεύθυνσης Εκπαίδευσης. Ενισχύονται τα Κέντρα Διάγνωσης, Συμβουλευτικής και Υποστήριξης με νέες οργανικές θέσεις. Στόχος είναι η πρώιμη εκπαιδευτική και υποστηρικτική παρέμβαση σε μαθητές πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και η έγκαιρη υιοθέτηση εξατομικευμένων μέτρων υποστήριξης.

Ενισχυτική Διδασκαλία

Στα Γυμνάσια λειτουργούν προγράμματα ενισχυτικής διδασκαλίας (Υπουργική Απόφαση 126316/Δ2/6-10-2021) και Υπουργική Απόφαση 109161/Δ2/8-9-2022) με στόχο:

• την επανένταξη των μαθητών/τριών στη διαδικασία μάθησης,
• τη βελτίωση της απόδοσής τους ώστε να ολοκληρώσουν την Υποχρεωτική Εκπαίδευση,
• τη μείωση της μαθητικής διαρροής και της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου και 
• την αύξηση των ποσοστών πρόσβασης στη δεύτερη βαθμίδα της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.

Με τον όρο «ενισχυτική διδασκαλία Γυμνασίου» νοείται η παρακολούθηση ενός αυτοτελούς υποστηρικτικού προγράμματος διδασκαλίας μετά τη λήξη του ημερησίου ωρολογίου προγράμματος.