Η Ελλάδα, επίσημα η Ελληνική Δημοκρατία είναι Προεδρευομένη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία. Η Ελληνική Δημοκρατία είναι ένα ενιαίο κράτος οργανωμένο σε αποκεντρωμένη βάση. Περιλαμβάνει δύο επίπεδα διακυβέρνησης, τη διακυβέρνηση του κεντρικού κράτους και την τοπική αυτοδιοίκηση. Το πρώτο ασκείται σε κεντρικό επίπεδο (κυβέρνηση-υπουργεία) καθώς και σε αποκεντρωμένο επίπεδο μέσω των αποκεντρωμένων διοικήσεων, ενώ το δεύτερο ασκείται σε περιφερειακό επίπεδο και σε επίπεδο δήμων.
Ο/Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, που εκλέγεται από το Κοινοβούλιο κάθε πέντε χρόνια, είναι ο/η αρχηγός κράτους. Παρόλο που ο/η Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει περιορισμένη πολιτική εξουσία, καθώς η περισσότερη εξουσία ανήκει στην κυβέρνηση, τα καθήκοντά του/της περιλαμβάνουν τον επίσημο διορισμό του πρωθυπουργού, μετά από σύσταση του οποίου διορίζει ή απολύει μέλη της κυβέρνησης, εκπροσωπεί το κράτος στις σχέσεις του με άλλους Κράτη, κηρύσσει δημοψηφίσματα κ.λπ.
Ο/η Πρωθυπουργός είναι αρχηγός κυβέρνησης. Το Υπουργικό Συμβούλιο, αποτελούμενο από τον/την Πρωθυπουργό, τους Υπουργούς, τους Υφυπουργούς και τους Υπουργούς χωρίς χαρτοφυλάκιο, είναι το συλλογικό όργανο λήψης αποφάσεων που συγκροτεί την Κυβέρνηση της Ελλάδας. Οι γενικές εκλογές διεξάγονται συνήθως κάθε τέσσερα χρόνια, εκτός εάν το Κοινοβούλιο διαλυθεί νωρίτερα. Το εκλογικό σώμα αποτελείται από όλους τους Έλληνες πολίτες που είναι 18 ετών. Κάθε νέα κυβέρνηση, μετά από γενικές εκλογές ή μετά την παραίτηση της προηγούμενης κυβέρνησης, πρέπει να εμφανιστεί ενώπιον του Κοινοβουλίου και να ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης.
Το Ελληνικό Κοινοβούλιο είναι ο ανώτατος δημοκρατικός θεσμός που εκπροσωπεί τους πολίτες μέσω ενός εκλεγμένου σώματος βουλευτών, του οποίου η βασική δραστηριότητα είναι το νομοθετικό έργο και η άσκηση ελέγχου της κυβέρνησης. Αποτελείται από 300 βουλευτές, που εκλέγονται μέσω άμεσης, καθολικής, μυστικής και ταυτόχρονης ψηφοφορίας, για περίοδο τεσσάρων ετών, από πολίτες που έχουν δικαίωμα ψήφου. Η ψηφοφορία είναι υποχρεωτική.
Η νομοθετική εξουσία ασκείται από το Κοινοβούλιο και τον/την Πρόεδρο της Δημοκρατίας.
Η εκτελεστική εξουσία ασκείται από τον/την Πρόεδρο της Δημοκρατίας και την κυβέρνηση.
Η δικαστική εξουσία ασκείται από τα δικαστήρια, των οποίων οι αποφάσεις εκτελούνται στο όνομα του λαού. Το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαστικό σύστημα της Ελλάδας αποτελείται από δύο δικαιοδοσίες, τη διοικητική και την αστική / ποινική, οι οποίες με τη σειρά τους οργανώνονται σε τρεις βαθμίδες:
- τα πρωτοδικεία (κατώτερα, πρωτοβάθμια δικαστήρια),
- τα εφετεία (ανώτερα, δευτεροβάθμια δικαστήρια) και
- τα Ανώτατα Δικαστήρια.
Τα ανώτατα δικαστήρια της χώρας είναι:
- το Συμβούλιο της Επικρατείας, το ανώτατο διοικητικό δικαστήριο της Ελλάδας,
- ο Άρειος Πάγος, το ανώτατο αστικό και ποινικό δικαστήριο και
- το Ελεγκτικό Συνέδριο, αρμόδιο για τον έλεγχο των δαπανών του κράτους, των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης και άλλων νομικών προσώπων.
Από την 1η Ιανουαρίου 2011, η Ελληνική Δημοκρατία απαρτίζεται από επτά Αποκεντρωμένες Διοικήσεις. Οι αποκεντρωμένες διοικήσεις είναι μονάδες του κεντρικού κράτους στην αντίστοιχη περιοχή. Δεν είναι επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης αλλά αποκεντρωμένες αντιπροσωπείες του κράτους. Ασκούν γενική αποφασιστική ευθύνη για κρατικά ζητήματα σύμφωνα με το άρθρο 101 του Συντάγματος.
Οι Δήμοι και οι Περιφέρειες αποτελούν τον πρώτο και το δεύτερο βαθμό αυτοδιοίκησης
Το πρόγραμμα «Καλλικράτης», το οποίο έχει τεθεί σε πλήρη ισχύ από τον Ιανουάριο του 2011, επικεντρώθηκε στην αναδιάρθρωση της αποκεντρωμένης διοίκησης, στη μείωση του αριθμού των δήμων, καθώς και στην αναβάθμισή τους με την ανάθεση νέων λειτουργιών σε τοπικό επίπεδο. Οι μεταρρυθμίσεις του Καλλικράτη εισήγαγαν επίσης συγκεκριμένα μέτρα για την αντιμετώπιση της χρηματοπιστωτικής κρίσης ενισχύοντας τη διαφάνεια, υποστηρίζοντας την καινοτομία και τη χρήση νέων τεχνολογιών, διασφαλίζοντας την οικονομική αυτονομία των τοπικών αρχών και ενισχύοντας τον ρόλο τους στη διαμόρφωση και εφαρμογή πολιτικών σε τοπικό επίπεδο.
Οι Περιφέρειες είναι υπεύθυνες για τη διαχείριση των υποθέσεων της περιοχής τους. Διαμορφώνουν, σχεδιάζουν και εφαρμόζουν πολιτικές σε περιφερειακό επίπεδο βάσει των αρχών της αειφόρου ανάπτυξης και της κοινωνικής συνοχής της χώρας, λαμβάνοντας υπόψη τις εθνικές και ευρωπαϊκές πολιτικές. Σήμερα, υπάρχουν δεκατρείς περιφέρειες σε ολόκληρη τη χώρα. Οι πρώην Νομαρχίες εξακολουθούν να υπάρχουν σε μεγάλο βαθμό, αλλά πλέον ονομάζονται Περιφερειακές Ενότητες και αποτελούν διοικητικά και εδαφικά συστατικά μέρη των Περιφερειών.
Οι Δήμοι είναι υπεύθυνοι για τη διαχείριση των τοπικών υποθέσεων. Διαχειρίζονται και ρυθμίζουν όλα τα τοπικά ζητήματα σύμφωνα με τις αρχές της επικουρικότητας και της εγγύτητας με σκοπό την προστασία, την ανάπτυξη και τη συνεχή βελτίωση των συμφερόντων και της ποιότητας ζωής της τοπικής κοινωνίας.
Μεταξύ των δύο επιπέδων τοπικής αυτοδιοίκησης δεν υπάρχουν σχέσεις ελέγχου και ιεραρχίας, αλλά συνεργασίας και συνεργατικότητας, οι οποίες αναπτύσσονται σύμφωνα με το νόμο, κοινές συμφωνίες, καθώς και με το συντονισμό κοινών δράσεων.
Υπουργεία που σχετίζονται με την Εκπαίδευση
Η εκπαίδευση στην Ελλάδα συγκεντρώνεται κυρίως και διέπεται από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων (ΥΠΑΙΘ) σε όλα τα επίπεδα. Το Υπουργείο ασκεί έλεγχο στα δημόσια σχολεία, διατυπώνει και εφαρμόζει νομοθεσία, διαχειρίζεται τον προϋπολογισμό, συντονίζει τις εξετάσεις εισόδου σε πανεπιστήμια σε εθνικό επίπεδο, καταρτίζει το εθνικό πρόγραμμα σπουδών, διορίζει δημόσιο διδακτικό προσωπικό σχολείου και συντονίζει άλλες υπηρεσίες. Είναι ένα από τα παλαιότερα υπουργεία, που ιδρύθηκε το 1833 και είναι υπεύθυνο για τη διαχείριση του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας και για την επίβλεψη των θρησκειών στην Ελλάδα.
Αν και το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων έχει πρωταρχική ευθύνη για την εκπαίδευση, υπάρχουν και άλλα Υπουργεία που εμπλέκονται σε κάποιο ειδικό τμήμα της εκπαίδευσης:
- Το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων (ιδιωτικές δομές προσχολικής αγωγής και φροντίδας, Επαγγελματικές Σχολές Μαθητείας/ΕΠΑΣ, Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης/ΙΕΚ),
- το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (Ανώτατες Σχολές Δραματικής Τέχνης),
- το Υπουργείο Εσωτερικών (βρεφικοί, βρεφονηπιακοί και παιδικοί σταθμοί αρμοδιότητας κυρίως των Δήμων),
- το Υπουργείο Τουρισμού (δημόσιες σχολές τουριστικής εκπαίδευσης ),
- το Υπουργείο Υγείας (Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης του ΕΚΑΒ) και
- το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας (Στρατιωτικές Ακαδημίες).