6.6. Mesleki ve Teknik Ortaöğretimde Öğretme ve Öğrenme
6.6.1. Öğretim Programları, Konular ve Ders Saatleri
Mesleki ve teknik ortaöğretimde öğrenciler 9. sınıfta ilgi, istek ve yeteneklerine uygun olan meslek alanına yönelik eğitim alırlar. Öğrenciler 10. sınıfta meslek dallarını seçer, 11 ve 12. sınıfta da bu dallara devam ederek mezun olurlar.
Ortaöğretim kademesinde okul türlerine göre Bakanlıkça belirlenmiş ortak dersler, alan/dal dersleri, seçmeli meslek dersleri/sertifika dersleri ve seçmeli dersler bulunmaktadır. Ortak dersler şunlardır: Türk dili ve edebiyatı, din kültürü ve ahlak bilgisi, tarih, coğrafya, matematik, T.C. inkılap tarihi ve Atatürkçülük, fizik, kimya, biyoloji, felsefe, birinci yabancı dil, beden eğitimi ve spor, görsel sanatlar/müzik, sağlık bilgisi ve trafik kültürüdür. Öğrenciler seçmeli dersleri akademik çalışmalar ve insan, toplum, bilim; din, ahlak ve değer; kültür, sanat ve spor ders kategorilerinden seçer.
Program dışı etkinlikler kapsamında her öğrenci ders dışı zamanlarda gerçekleştirilmek üzere mezun olana kadar en az 40 saatlik sosyal sorumluluk programı görevi yapmak zorundadır. Ayrıca “Hayatboyu Öğrenme/Sertifikasyon” kapsamında öğrenciler gönüllü olarak uzaktan veya yüz yüze eğitim içerikli modüllerden kurs alabilirler ve sertifikaları e-portfolyolarına işlenir.
Bununla birlikte Millî Eğitim Bakanlığı Eğitim Kurumları Sosyal Etkinlikler Yönetmeliği 1. maddesi gereği öğrenciler, ilgi ve istekleri doğrultusunda, ders dışında sosyal etkinlikler olarak tanımlanan öğrenci kulübü ve toplum hizmeti çalışmaları ile her türlü gezi, yarışma, yayın, gösteri, tiyatro, spor, münazara ve benzeri diğer faaliyetleri yapar.
Mesleki ve teknik ortaöğretimde öğretimi yapılan alan ve dallara ait öğretim programları, iş piyasası ihtiyaç analizleri, Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi’yle (AYÇ) uyumlu hazırlanan Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi (TYÇ) doğrultusunda ulusal meslek standartları, ulusal yeterlikler uluslararası standartlar ve sınıflamalar, teknolojik ve ekonomik gelişmeler ile uygulamadan alınan dönütler kapsamında yeterlilik temelli kazanımlara dayalı ve modüler yapıda sektör, ilgili sivil toplum kuruluşları, üniversite ve alan uzmanları ve MEB temsilcileri tarafından ortaklaşa hazırlanmakta ve güncellenmektedir. Mesleki eğitim merkezleri öğrencileri ise 9. sınıftan itibaren alan ve dal seçimini yaparlar. Mesleki ve teknik öğretim programları, ulusal ve uluslararası karşılaştırılabilirliğin sağlanması amacıyla uluslararası standartlar ve sınıflamalar (ISCED F, FOED, STCW vb.) dikkate alınarak geniş tabanlı, alana ve dala yönelik kazanımların verilmesini sağlayacak şekilde geliştirilmektedir. 2023-2024 eğitim öğretim yılından itibaren güncellenen meslekî ve teknik ortaöğretim programları 53 alan 114 dalda uygulamaya konulmuştur. Mesleki eğitim merkezlerinde ise 2024-2025 eğitim ve öğretim yılından itibaren 39 alan, 193 dalda eğitim öğretim faaliyeti uygulanmaktadır.
İşitme yetersizliği olan öğrencilerin öğrenim gördüğü özel eğitim meslek liselerinin haftalık ders çizelgesi ile bu liselerde uygulanan programlar, olağan gelişim gösteren öğrencilerin devam ettiği meslekî ve teknik ortaöğretim programları ile aynıdır. İşitme yetersizliği olan öğrenciler yabancı dil dersinden isteğe bağlı olarak muaf tutulurlar.
Hafif düzeyde zihinsel yetersizliği ile görme yetersizliği bulunan öğrencilere akademik becerilerin yanında meslekî becerilerin kazandırılması amacıyla açılmış olan özel eğitim meslek okullarında haftalık ders saati 30 saat olup tamamı zorunludur. Öğrencileri işe ve mesleğe hazırlamaya yönelik 15 saatlik iş eğitimi ve meslek ahlakı dersi bulunmaktadır. Yapılan yeni çalışmalar doğrultusunda özel eğitim meslek okullarına yönelik 18 mevcut program güncellenmiştir. Özel eğitim meslek okuluna yönelik 2 yeni meslek programı (Aile ve Tüketici Hizmetleri Alanı- Pazarlama ve Perakende Alanı) hazırlanmıştır. Özel eğitim meslek okulundaki 18 atölye standardı güncellenmiş ve standardı olmayan 2 yeni meslek edinme atölye ortamı standardı hazırlanmıştır. MYK iş birliği ile özel eğitim ihtiyacı olan bireyler için 6 meslekî yeterlilik (pastacı yardımcısı, reyon görevlisi yardımcısı, atık ayırma işçi yardımcısı, hızlı servis restoran elaman yardımcısı, fermante ürün üretimi elemanı yardımcısı, fırın ve unlu mamuller üretimi elemanı yardımcısı) hazırlanmıştır.
Orta ve/veya ağır zihinsel yetersizliği olan öğrencilerle otizmi bulunan öğrencilerin eğitim gördüğü özel eğitim uygulama okuları III. kademede uygulanan haftalık ders çizelgesi 30 saattir. Özel eğitim uygulama okulları III. kademede akademik bilgi ve becerilerin yanında iş ve beceri uygulamaları eğitimi de yapılmaktadır. Bu program temel alınarak BEP hazırlanır ve bireylerin başarılarının değerlendirilmesinde BEP’lerinde yer alan amaç ve davranışlar dikkate alınır.
Meslekî ve teknik ortaöğretim kurumlarında uygulamalı eğitimin etkin biçimde yürütülebilmesi için gerekli olan atölye, laboratuvar, sınıf, donatım, bakım-onarım, ısınma amaçlı yakacak ve teçhizat ihtiyaçlarına yönelik ödeneklerin planlanması, tahsisi ve takibi ilgili merkezi birimlerce yürütülmektedir. Ayrıca yeni açılan okul, kurum, alan ve dalların donanım gereksinimleri doğrultusunda da bütçelendirme işlemleri gerçekleştirilmektedir.
6.6.2. Öğretim Yöntemleri ve Materyalleri
Her dersin öğretim programı öğretmenler için bir rehber niteliği taşır. Programda dersin genel amaçları, üniteleri, her bir ünitenin kazanımları ve konu başlıkları yer alır. Programlarda ayrıca, etkinlik örneklerine, süreç düzenleme ve değerlendirme örneklerine ve açıklamalara yer verilebilir. Ders kitaplarının da bu programlar temel alınarak yazılmak zorunda olması, öğretmenler için yol gösterici olmaktadır. Tüm öğrencilerimizin; ahlaki, insani, millî, manevi ve kültürel değerleri içeren, Türkçenin doğru ve güzel kullanımını destekleyen, daha etkili bir öğrenme için kolay erişilir ve ilgi çekici öğrenme kaynaklarına olan ihtiyacı göz önünde bulundurularak ders kitapları incelenmekte ve değerlendirilmektedir. Millî Eğitim Bakanlığı tarafından onaylanan ders kitapları tüm eğitim kademelerinde (resmî/özel okullar) öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılmaktadır. Bunun yanı sıra, son yıllarda bilgi teknolojisi altyapısını geliştirmeye yönelik yatırımlara ağırlık verilmektedir.
Her öğretmen kendi dersi ile ilgili olarak programının gerektirdiği hazırlıkları yapmaktan sorumludur. Ortaöğretim okullarında öğretim yılı başında her öğretmenin verdiği dersler için yıllık plan yapması ve bu planın okul müdürünce onaylanmış olması esastır. Eğitim ve öğretim kurumlarında sınıf öğretmeni, alan (branş) öğretmeni ve/veya zümre öğretmenleri tarafından yıllık plana uygun ders planı hazırlanır ve uygulanır.
Öğrenciler okulların özelliklerine göre yazılı sınavların dışında proje ve performans çalışması ile topluma hizmet etkinliklerine yönelik seminer, konferans ve benzeri çalışmalar yaparlar. Öğrenciler, her dönemde tüm derslerden en az bir performans çalışması ile her ders yılında en az bir dersten proje hazırlama görevini yerine getirirler. Mesleki ve teknik ortaöğretimde uygulamaya konulan alan/dal çerçeve öğretim programlarında bulunan alan ve dal derslerine ait ders kitapları/eğitim araçları MEB tarafından hazırlanmakta ve öğrencilerin, öğretmenlerin, kamunun ve ilgili sektör için elektronik ortamda ve basılı olarak kullanıma sunulmaktadır (meslek.meb.gov.tr).
Özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerin devam ettiği özel eğitim programı uygulayan okullar için öğretim programları çerçevesinde eğitim araçları bulunmaktadır. Söz konusu eğitim araçları her yıl okulların talepleri doğrultusunda basılı olarak gönderilmekte ayrıca dijital ortamda da paylaşılmaktadır. Bununla birlikte devam ettiği okul türüne bağlı olmaksızın tüm özel eğitim ihtiyacı olan öğrenciler için yardımcı kaynaklar bulunmakta, bu kaynaklar öğrencilere basılı ve dijital olarak ulaştırılmaktadır. Bu süreçlerin sağlıklı yürütülmesi için eğitim materyallerinin temini, özel eğitim araçlarının üretimi ve dağıtımı ile okullarda bilgi teknolojileri altyapısının geliştirilmesine yönelik ödenek planlaması, tedarik ve lojistik süreçleri ilgili merkezi birimlerce yürütülmektedir.