10.1. Okul Öncesi, İlköğretim ve Ortaöğretim Yönetim Kadrosu
Bu bölümde okulların yönetimindeki personelin görev ve sorumlulukları açıklanarak görevlendirilme ölçütleri ve hizmet koşulları üzerinde durulacaktır.
10.1.1. Atama ve Görevlendirmeler
Türkiye’de, eğitim kurumlarının yöneticileri, Millî Eğitim Bakanlığına (MEB) Bağlı Eğitim Kurumlarına Yönetici Seçme ve Görevlendirme Yönetmeliği çerçevesinde görevlendirilmektedir. Bu Yönetmeliğin amacı, MEB’e bağlı resmî eğitim kurumlarında görevlendirilecek yöneticilerin görevlendirilmelerine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. MEB’e bağlı örgün ve yaygın eğitim okul/kurum yöneticilerinin (müdür, müdür başyardımcısı ve müdür yardımcısı) görevlendirmeleri Eğitim Kurumlarına Yönetici Seçme ve Görevlendirme Yönetmeliği ile yeniden düzenlenmiştir. Söz konusu Yönetmeliğe göre her ünvan için ayrı başlıklarda açıklanmaktadır.
10.1.1.1. Yönetici Olarak Görevlendirileceklerde Aranan Genel Şartlar
Eğitim kurumlarına yönetici olarak atanacak kişilerin yükseköğretim mezunu olması, MEB kadrolarında öğretmen olarak görev yapması ve Eğitim Yönetimi Sertifikasına sahip olması gerekmektedir. Adayların, yönetmelikte belirtilen yazılı ve sözlü sınavlarda başarılı olmaları, görevlendirilecekleri eğitim kurumuna öğretmen olarak atanabilecek nitelikte olmaları ve son dört yıl içinde adlî veya idarî soruşturma sonucu yöneticilik görevinden alınmamış olmaları şarttır. Ayrıca zorunlu hizmet yükümlülüğünü tamamlamış, erteletmiş ya da zorunlu hizmet yükümlülüğünden muaf tutulmuş olması gerekmektedir. Özel statüye sahip eğitim kurumlarının yöneticiliklerine atanacak adaylar için ilgili eğitim kurumlarında daha önce öğretmen olarak atanmış olma şartı aranmamaktadır.
10.1.1.2. Müdür Olarak Görevlendirileceklerde Aranan Özel Şartlar
Müdür olarak atanmak isteyen adayların, daha önce müdür olarak görev yapmış olmaları, MEB kadrolarında öğretmen olarak görev yapmaları veya şube müdürü ya da daha üst ünvanlı bir görevde bulunmuş olmaları gerekmektedir. Bunun yanı sıra, bazı eğitim kurumları için branş bazlı özel şartlar belirlenmiştir. Örneğin, fen liselerinde müdür olarak görevlendirileceklerin matematik, fizik, kimya veya biyoloji öğretmeni; sosyal bilimler liselerinde ise Türk dili ve edebiyatı, tarih, coğrafya, felsefe, psikoloji veya yabancı dil öğretmeni olmaları gerekmektedir. İmam Hatip liseleri için imam hatip lisesi meslek dersleri öğretmeni olma şartı aranırken, anaokulları için okul öncesi öğretmeni ve ilkokullar için sınıf öğretmeni olma şartı bulunmaktadır. Gerekli branşlarda yeterli aday bulunamaması durumunda, diğer branşlardan da görevlendirme yapılabilir.
10.1.1.3. Müdür Yardımcısı Olarak Görevlendirme Şartları
Müdür yardımcısı olarak atanabilmek için adayların daha önce müdür, kurucu müdür, müdür yardımcısı veya müdür yetkili öğretmen olarak görev yapmış olmaları ya da MEB’de şube müdürü veya daha üst ünvanlı bir görevde bulunmuş olmaları veyahut en az iki yıl öğretmenlik yapmış olmaları gerekmektedir.
10.1.1.4. Yönetici Olarak İlk Defa Görevlendirme ve Başvuru Süreci
Boş bulunan yöneticilik kadroları, il millî eğitim müdürlüklerinin internet sitelerinde ilan edilir. Sözlü sınavda başarılı olan adaylar, yalnızca bir yöneticilik ünvanı için başvuruda bulunabilirler ve en fazla 20 eğitim kurumu tercih edebilirler. Müdürlük için atanacak adayların puanları; yazılı sınav puanının %50’si, değerlendirme sonucu alınan puanın %30’u ve sözlü sınav sonucu alınan puanın %20’si dikkate alınarak hesaplanır. Eşit puan durumunda, sırasıyla yazılı sınav puanı, değerlendirme puanı, sözlü sınav puanı, yöneticilik hizmet süresi ve öğretmenlik hizmet puanı dikkate alınarak değerlendirme yapılır.
10.1.1.5. Yönetici Olarak Yeniden Görevlendirme
Görev süresi dolan yöneticiler, uygun görülen başka bir eğitim kurumuna atanabilirler. Aynı eğitim kurumunda en fazla sekiz yıl yönetici olarak görev yapılabilir. Müdür veya müdür yardımcılığına yeniden atanmak isteyen adaylar, yönetici değerlendirme formuna göre puanlanarak atanır. Yeniden atanma sürecinde belirli branşlarda görev yapan yöneticilere ek puan avantajı sağlanmaktadır.
10.1.1.6. Yönetici Görevlendirme Esasları
Yöneticiler dört yıllık süreyle görevlendirilir ve aynı eğitim kurumunda en fazla sekiz yıl görev yapabilirler. Yatılı kız okulları ve kız öğrencisi bulunan kurumlarda en az bir kadın yönetici bulunması zorunludur. Ayrıca, karma eğitim yapılan ve üç veya daha fazla müdür yardımcısı bulunan okullara en az bir kadın müdür yardımcısı atanmalıdır. Özel eğitim kurumlarına yönetici atanırken, özel eğitim alanında deneyim şartı aranmaktadır. Yönetici ihtiyacı karşılanamazsa, öncelikli olarak mevcut yöneticiler arasından görevlendirme yapılır.
10.1.1.7. Özel Program ve Proje Uygulayan Eğitim Kurumlarına Yönetici Atamaları
Özel program ve proje okullarına yönetici ve öğretmen atamaları, Öğretmenlik Mesleği Kanunu ve MEB’e Bağlı Özel Program ve Proje Uygulayan Eğitim Kurumlarına Öğretmen Atama ve Yönetici Görevlendirme Yönetmeliği ̇çerçevesinde gerçekleştirilir. Bu tür eğitim kurumlarına atanacak yöneticilerin, ilgili mevzuatta belirtilen özel şartları taşıması gerekmektedir.
10.1.1.7.1. Başvuru Şartları ve Görev Süreleri
MEB’e bağlı eğitim kurumlarında yönetici olarak görevlendirilecek adayların belirli şartları taşıması gerekmektedir. Bu kapsamda, yöneticilik başvurularında adaylardan beklenen genel ve özel şartlar aşağıda belirtilmiştir.
10.1.1.7.2. Genel Başvuru Şartları
Yönetici olarak atanacak kişilerin, Devlet Memurları Kanunu’na göre öğretmen olarak görev yapıyor olmaları gerekmektedir. Proje okullarına görevlendirilecek yöneticilerin, okul türüne uygun olarak aynı türdeki okul ya da kuruma öğretmen olarak atanabilecek nitelikte olmaları şarttır. Ayrıca, başvurunun son günü itibarıyla son dört yıl içinde herhangi bir adlî veya idarî soruşturma sonucu yöneticilik görevi üzerinden alınmamış olması gerekmektedir. Zorunlu çalışma yükümlülüğü öngörülen yerler dışındaki proje okullarına atanacaklar bakımından ise ilgili mevzuata göre zorunlu hizmet yükümlülüğünü tamamlamış, erteletmiş ya da bu yükümlülükten muaf tutulmuş olması gerekmektedir.
10.1.1.7.3. Müdür Olarak Görevlendirme Şartları
Müdür olarak atanacak adayların, yönetmelikte belirtilen özel şartlardan en az birini taşımaları gerekmektedir. Daha önce okul veya kurumlarda müdür olarak görev yapmış veya hâlihazırda bu görevde bulunuyor olmak, en az iki yıl müdür başyardımcılığı yapmış olmak ya da kurucu müdür, müdür yardımcısı veya müdür başyardımcısı olarak toplamda en az üç yıl görev yapmış olmak gerekmektedir. Ayrıca MEB bünyesinde şube müdürü veya daha üst ünvanlı bir kadroda görev yapmış kişiler de müdürlük için başvuruda bulunabilirler.
Müdür olarak görevlendirilecek adaylarda, bazı eğitim kurumlarına atanacaklar için ek branş şartları bulunmaktadır. Meslekî ve teknik ortaöğretim kurumları için atölye, laboratuvar veya meslek dersleri öğretmeni olmak gerekmektedir. Özel eğitim kurumları için özel eğitim öğretmeni olma şartı aranırken, fen liseleri için matematik, fizik, kimya veya biyoloji öğretmeni, sosyal bilimler liseleri için Türk dili ve edebiyatı, tarih, coğrafya, felsefe, psikoloji veya yabancı dil öğretmeni olma şartı bulunmaktadır. Güzel sanatlar liselerine atanacak müdürlerin görsel sanatlar/resim veya müzik öğretmeni olmaları gerekirken, spor liselerine atanacak müdürlerin ise beden eğitimi öğretmeni olması gerekmektedir.
10.1.1.7.4. Müdür Yardımcısı Olarak Görevlendirme Şartları
Müdür yardımcısı olarak atanacak adayların, daha önce müdür, kurucu müdür, müdür başyardımcısı veya müdür yardımcısı olarak görev yapmış veya hâlihazırda bu görevde bulunuyor olmaları ya da MEB bünyesinde şube müdürü veya daha üst ünvanlı bir kadroda görev yapmış olmaları gerekmektedir. İmam Hatip liselerine müdür yardımcısı olarak atanacak adayların, bünyesinde imam hatip ortaokulu bulunan kurumlarla sınırlı olmak üzere ve en az iki müdür yardımcısı normu bulunması şartıyla, müdür yardımcılarından birinin ortaokul öğretmenleri arasından belirlenmesi esas alınmaktadır.
Öğrencilerinin tamamı kız öğrenci olan proje okullarının müdürü ile müdür yardımcılarından en az birinin ve yatılı kız öğrencisi bulunan proje okullarının müdür yardımcılarından en az birinin kadın adaylar arasından görevlendirilmesi zorunludur. Ayrıca, müdür yardımcısı sayısı üç ve daha fazla olan ve karma eğitim yapılan proje okullarında, müdür yardımcılarından en az birinin kadın adaylardan seçilmesi gerekmektedir.
10.1.1.8. Öğretmen ve Yöneticilerin Görev Süresi
Öğretmenler dört yıllığına atanır ve yöneticiler dört yıllığına görevlendirilir. Aynı ünvanla aynı proje okulunda sekiz yıldan fazla süreyle öğretmen veya yönetici olarak görev yapılamaz. Bu süre sonunda öğretmen ve yöneticilerin farklı eğitim kurumlarına atanması gerekmektedir.
Bu esaslar çerçevesinde, eğitim kurumlarına yapılacak yönetici görevlendirmeleri belirlenen mevzuat kapsamında yürütülmekte olup ilgili şartları sağlayan adayların başvuruları değerlendirmeye alınacaktır.
10.1.1.8.1. Görev, Yetki ve Sorumluluklar
MEB Öğretmenlik Mesleği Kanunu, Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği ve Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği doğrultusunda okul yöneticilerinin görev, yetki ve sorumlulukları belirlenmiştir. Bu kapsamda okul müdürleri, müdür yardımcıları ve müdür yetkili öğretmenler belirli görevleri yerine getirmekle yükümlüdürler.
10.1.1.8.2. Okul Müdürünün Görev, Yetki ve Sorumlulukları
Okul öncesi eğitim ve ilköğretim kurumları, ilgili mevzuat hükümleri doğrultusunda okul müdürü tarafından yönetilir. Okul müdürü; öğrenci işleri, eğitim ve öğretim faaliyetleri, yönetim, personel yönetimi, Malî işler, taşınır mal yönetimi, yazışmalar, eğitici ve sosyal etkinlikler, yatılılık, bursluluk, taşımalı eğitim, güvenlik, beslenme, bakım, koruma, temizlik, düzen, nöbet hizmetleri, halkla ilişkiler ve MEB Okul-Aile Birliği Yönetmeliği kapsamında verilen görevleri yerine getirmekle yükümlüdür. MEB ve il/ilçe millî eğitim müdürlüklerince verilen diğer görevlerin de yürütülmesini sağlar.
Ayrıca okul müdürü, eğitim ortamlarında öğrencilerin cep telefonları ve kayıt özelliği bulunan dijital cihazları kurallara uygun bir şekilde kullanmalarına yönelik gerekli tedbirleri almakla sorumludur. MEB tarafından kabul edilen eğitim öğretim programlarının uygulanmasını denetleyerek faaliyetlerin bu programlara uygun şekilde yürütülmesini sağlar.
10.1.1.8.3. Müdür Yardımcısının Görev, Yetki ve Sorumlulukları
Müdür yardımcısı, okul müdürünün olmadığı zamanlarda ona vekâlet eder ve okul yönetiminde müdürden sonra birinci derecede sorumlu kişidir. Müdür yardımcısı, görev tanımında yer alan sorumlulukları yerine getirmenin yanı sıra, okul müdürü tarafından kendisine verilen görevleri de yürütmekle yükümlüdür.
10.1.1.8.4. Müdür Yetkili Öğretmenin Görev, Yetki ve Sorumlulukları
Bağımsız müdürlüğü bulunmayan ilkokullarda, sınıf öğretmenlerinden biri müdür yetkili öğretmen olarak görevlendirilir. Müdür yetkili öğretmen, okul müdürünün görev, yetki ve sorumluluklarını üstlenir ve ilgili yönetmelik hükümleri doğrultusunda okulun yönetiminden sorumlu olur.
10.1.1.9. Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliğine Göre Müdür, Müdür Yardımcısı ve Diğer Yönetici Görevleri
MEB Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği’ne göre okul müdürü, müdür başyardımcısı ve müdür yardımcılarının görevleri ilgili yönetmelikte tanımlanmıştır. Bu yönetmelik kapsamında, okul yöneticileri eğitim öğretim faaliyetlerinin planlanması, yürütülmesi ve denetlenmesi, öğrenci disiplin süreçlerinin yönetilmesi, okulun Malî işlerinin yürütülmesi, eğitim ortamlarının düzenlenmesi ve geliştirilmesi gibi çeşitli görevlerden sorumludur.
Bu doğrultuda, okul yöneticileri eğitim kurumlarının etkin ve verimli yönetilmesini sağlamak, eğitim kalitesini artırmak ve öğrencilerin eğitim süreçlerini en iyi şekilde sürdürmek amacıyla mevzuat kapsamında kendilerine verilen görevleri yerine getirmekle yükümlüdürler.