9.2. Öğretmenlerin Hizmet Koşulları 

Bu bölüm Türkiye’de öğretmenlerin hizmet koşullarıyla ilgili bilgileri sunmaktadır.

9.2.1. Planlama Politikası

Millî Eğitim Bakanlığı öğrencilere yönelik yapacağı çalışmaları ve öğretmen istihdam politikalarını kalkınma planları, orta vadeli programlar, Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programları, Millî Eğitim Bakanlığı Stratejik Planlarındaki hedef ve amaçlara uygun olarak sürdürmektedir.

9.2.2. Mesleğe Giriş

Öğretmenlik mesleğine giriş için Devlet Memurları Kanunu’na göre devlet memuru olmak için gereken şartların yanında, Millî Eğitim Bakanlığı Öğretmen Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nde belirlenen özel şartların da sağlanması gerekmektedir.
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 4’üncü maddesinin (a) fıkrası kapsamında kadrolu öğretmen veya aynı kanunun 4’üncü maddesinin (b) fıkrası kapsamında sözleşmeli öğretmen olarak atanma koşulları şunlardır:

• Mezun olunan yükseköğretim programının, Bakanlığın öğretmenliğe atanacakların tespitine ilişkin kararına göre atama yapılacak alana uygun olması,
• Yurt dışındaki yükseköğretim kurumlarından mezun olanların, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Başkanlığı tarafından yükseköğrenimlerinin ve/veya pedagojik formasyon belgelerinin yurt içinde-ki yükseköğretim kurumlarına veya programlarına denkliğinin kabul edilmiş olması,
• İlk atama kapsamında atanacakların, KPSS’den atanacakları alanlar için belirlenen taban puan ve üzerinde puan almış olmaları, Devlet memurluğundan veya öğretmenlik mesleğinden çıkarılmayı gerektiren bir ceza alınmamış olması.

Kadrolu öğretmen statüsündeki atamalar, MEB tarafından sayısal olarak belirlenen ihtiyaçlar çerçevesinde; KPSS sınav sonuçlarıyla adayların il/okul tercihleri dikkate alınarak MEB tarafından (merkezi düzeyde) elektronik ortamda yapılmaktadır.

Sözleşmeli öğretmen statüsündeki atamalarda; öğretmen adaylarından başvurular alınır, ilan edilen kontenjanın üç katı kadar aday KPSS puan üstünlüğüne göre belirlenerek sözlü sınava tabi tutulur. Atamalar, adaylardan alınan kurum tercihleri sonrasında sözlü sınav başarı puanına (KPSS puanının %50’si ile sözlü sınavdan alınan puanın %50’sinin toplanmasıyla elde edilen puan) göre yapılır.
Öğretmenlik Mesleği Kanun hükümleri doğrultusunda 1/9/2025 tarihinden sonra sözleşmeli öğretmen olarak atanmak isteyen öğretmen adayları Millî Eğitim Akademisine alanlar itibarıyla belirlenen kontenjan dâhilinde her bir öğretmenlik alanı için Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi Başkanlığı tarafından yapılan Millî Eğitim Bakanlığı Akademi Giriş Sınavı (MEB-AGS) puanı üstünlüğüne göre alınacaktır.

9.2.3. Göreve Başlama

Sözleşmeli öğretmen olarak atananlar, Aday Öğretmenlik ve Öğretmenlik Kariyer Basamakları Yönetmeliği kapsamında eğitim ve uygulama görevlerinden oluşan yetiştirme programına tabi tutulmaktadırlar. Aday öğretmenlerin adaylık süresi 1 yıldan az 2 yıldan çok olamaz. Aday öğretmenlerden adaylık değerlendirme komisyonu tarafından yapılan değerlendirme sonucunda başarılı sayılanların adaylıkları kaldırılır ve atamaları gerçekleştirilir.

Öğretmenlik Mesleği Kanunu hükümleri doğrultusunda 01/09/2025 tarihinden sonra yapılacak sözleşmeli öğretmen istihdamı kapsamında hazırlık eğitimini başarıyla bitirerek tercihleri doğrultusunda puan üstünlüğüne göre sözleşmeli öğretmen olarak eğitim kurumlarına atamaları yapılan adaylar il/ilçe millî eğitim müdürlükleri ile sözleşme imzalayarak görevlerine başlarlar.

9.2.4. Profesyonel Durum 

MEB’e bağlı okullardaki istihdam biçimleri; kadrolu ve sözleşmeli atama şeklinde olmakta, ihtiyaç duyulan yerlerde de geçici statüde de olabilmektedir. Yaygın uygulama biçimi daimi ve sözleşmeli statüdür. Sözleşmeli öğretmenlerden sözleşme gereği üç yıllık çalışma süresini tamamlayanlar talepleri halinde bulundukları yerde öğretmen kadrolarına atanır. Öğretmen kadrolarına atananlar, aynı yerde en az bir yıl daha görev yapar. Görev şartını tamamlayarak kadrolu statü hakkını kazanan sözleşmeli personel ‘yaşam boyu’ iş garantisine sahiptir. Okul öncesi, ilköğretim, ortaöğretim, meslekî ve teknik eğitim, yetişkin eğitiminde görevli öğretmenlerin çalışma koşullarıyla ilgili çeşitli hukuki düzenlemeler bulunmaktadır. Öğretmenlerin seçilmeleri, yetiştirilmeleri, atanmaları, hakları, ödev ve sorumlulukları, ödül ve cezaları, kariyer basamaklarında ilerlemeleri Öğretmenlik Mesleği Kanunu ile düzenlenmiştir. Buna göre öğretmenler;

a) Öğrencilerini; Atatürk inkılap ve ilkelerine ve Anayasada ifadesini bulan Atatürk Millîyetçiliğine bağlı, Türk Milletinin millî, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan, insan haklarına ve Ana-yasanın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devleti olan Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış hâline getirmiş erdemli insanlar olarak yetiştirir.
b)Öğrencilerin bedensel, zihinsel, duygusal, sosyal ve ahlaki bakımdan gelişimi için çaba gösterir, bu doğrultuda meslektaşları, aile ve veli ile iş birliği yapar.
c) Öğrencilerin öğrenme biçimleri ile ilgi ve yeteneklerini dikkate alır ve kişilik haklarına saygı gösterir.
ç) Öğrencilerin, eğitim öğretim ortamında her türlü olumsuz söz, tavır ve davranışlardan korunmaları için çaba gösterir.
d) Bakanlıkça belirlenen öğretim programları çerçevesinde öğrencilerin gelişim özelliklerine ve öğrenme ihtiyaçlarına uygun eğitim araç ve gereçlerini seçer, bu özellik ve ihtiyaçlara uygun öğretim yöntem ve tekniklerini uygular.
e) Eğitim öğretim faaliyetlerini, Millî Eğitim Temel Kanunu’nda düzenlenen Türk millî eğitiminin genel amaçları ve temel ilkeleri ile Bakanlıkça belirlenen öğretim programlarına uygun olarak planlar ve yürütür.
f) Eğitim öğretim faaliyetlerinin etkili bir şekilde yürütülebilmesi için okul içi ve okul dışı imkânları kullanır.
g) Eğitim öğretim faaliyetlerinin niteliğinin artırılması için meslektaşlarıyla iş birliği yapar ve eğitim kurumu yönetimine destek verir.
ğ) Görev yaptığı eğitim kurumundaki eğitim öğretim faaliyetlerini ve sorumluluklarını aksatmadan kurumun yönetimine destek verir.

Kanuna göre, öğretmenler; mevzuatta açıkça belirlenen hususlar ile olağanüstü hâl, genel afet ve salgın hastalık durumları haricinde meslekleriyle ilgili olmayan iş ve faaliyetlerde rızaları dışında görevlendirilemez. Öğretmenler, kendi özel yasalarında hüküm bulunmayan durumlarda Millî Eğitim Temel Kanunu, İlköğretim ve Eğitim Kanunu, Devlet Memurları Kanunu, Emekli Sandığı Kanunu,  Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu gibi genel yasalara tabidirler.

9.2.5. Göreve Ara Verenlere Yönelik Önlemler 

Türkiye’de MEB’e bağlı okullarda,  mazeretli ya da mazeretsiz olarakgöreve gelemeyen öğretmenlerin yerine okuldaki durumu uygun olan öğretmenlerden birisi görevlendirilmektedir. İhtiyaç duyulması durumunda il/ilçe millî eğitim müdürlüklerince okul ve kurumlar arasında geçici görevlendirmeler yapılabilmektedir. 

9.2.6. Destekleyici Önlemler 

MEB’e bağlı okullarda öğretmenlerin desteklenmesi Bakanlık, okul yönetimi ve okul-aile birliği tarafından sağlanır. Bu destekler arasında; seminerler, meslektaş paylaşımı, hizmet içi eğitim, öğretim materyali sağlama, uzaktan eğitim vb. etkinliklerden söz edilebilir. MEB, öğretmenler için Öğretmen Bilişim Ağı (ÖBA) ve EBA zengin bir öğrenme kaynağı olarak hayata geçirmiştir. Okul rehberlik servisleri, öğretmenlere çeşitli konularda destek sağlamaktadır. Mesleğe yeni başlayan öğretmenler, ilk yıl aday öğretmen oldukları için, onları hazırlamaya ve geliştirmeye yönelik özel yetiştirme programları uygulanabilmektedir.

MEB tarafından diğer kurum ve kuruluşlarla iş birliği içerisinde öğretmenlere yönelik birtakım sosyal ve kültürel faaliyetler düzenlemektedir. Ayrıca Bakanlığımız bünyesinde görev yapan öğretmenlere ait çalışmaların, fark yaratan projelerin ve iyi uygulama örneklerinin paylaşıldığı ÖğretmenİZ Platformu mevcuttur.  3 aylık periyotlarla öğretmenimize ait özgün çalışmaların yayınlandığı “ÖğretmenİZ “dergisi yayınlanmaktadır.81 ildeöğretmenlerimizin yaptıkları çalışmalar ve iyi örneklerin 18 farklı kategoride yayınlandığı “ÖğretmenİZ” video kanalı yayınları bulunmaktadır. Bununla beraber farklı firmalarla yapılan iş birlikleri sayesinde öğretmenlere özel indirimlerin sunulduğu “Eğitim Neferlerine Minnet Kampanyası” sürekli hale getirilmiştir. Ayrıca her eğitim öğretim yılı başında öğretmenlere eğitim öğretim yılına hazırlık ödeneği adı altında maddi bir destek sağlanmaktadır.

9.2.7. Maaşlar

MEB’e bağlı okul ve kurumlarda kadrolu olarak çalışan öğretmenlerin maaşları 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda yer alan derece ve kademelere göre belirlenir ve ödenir.  Buna göre; bir mesleğe giriş derecesi, o mesleğin hizmet sınıfı (örneğin öğretmenler için eğitim öğretim hizmetleri sınıfı) ve bireyin eğitim düzeyine göre belirlenir. Meslek içindeki ilerleme ise; her bir yıllık hizmet süresi bir kademe ilerlemesi, ileri düzeydeki eğitimler için ek kademe ilerlemesi (üniversitelerde yapılan yüksek lisans derecesi için bir kademe, doktora derecesi için iki kademe) gerçekleştirilir. Her kademe ilerlemesi (üç yılda bir derece) aynı zamanda maaş artışı anlamına gelir. Öğretmenlere ayrıca, 657 sayılı Kanun doğrultusunda her yıl Cumhurbaşkanlığı tarafından belirlenen oranda eğitim öğretim tazminatı ve yan ödeme ödenir. Yukarıda belirtilen ana maaş ödemesine ek olarak öğretmenlere bazı ek ödemeler de yapılmaktadır. Bunlar kariyer basamağına göre tazminat, eğitim ve öğretime hazırlık ödeneği, ek ders ücreti, yabancı dil tazminatı ve sosyal hak yardımlardır. 

9.2.8. Çalışma Süresi ve Tatiller

İlköğretim okullarında ve liselerde ders yılı süresinin 180 iş gününden az olmaması esastır. Millî Eğitim Bakanlığı Yönetici ve Öğretmenlerinin Ders ve Ek Ders Saatlerine İlişkin Kararda;  eğitim kurumlarında görevli yönetici ve öğretmenler ile merkez ve taşra teşkilâtının diğer görevlilerinin aylık ve ek ders ücreti karşılığında okutacakları veya okutmuş sayılacakları haftalık ders saatlerinin sayısı, ders görevi alacakların nitelikleri ve benzeri diğer hususlar belirlenmiştir. 

Eğitim kurumlarında görevli öğretmenler, görev yaptıkları okulların özelliği ve alanları itibarıyla; okul öncesi ve sınıf öğretmenleri, genel bilgi ve meslek dersleri öğretmenleri ve atölye ve laboratuvar öğretmenleri olmak üzere üç grupta toplanmıştır.  

Okul öncesi ve sınıf öğretmenleri haftada 18 saat aylık karşılığı, 12 saat ek ders ücreti karşılığı; genel bilgi ve meslek dersleri öğretmenleri haftada 15 saat aylık karşılığı, 6 saati zorunlu 9 saati isteğe bağlı olmak üzere 15 saate kadar ek ders ücreti karşılığı; atölye ve laboratuvar öğretmenleri ise haftada 20 saat aylık karşılığı, 20 saati zorunlu 4 saati isteğe bağlı olmak üzere 24 saate kadar da ek ders ücreti karşılığı ders okutmak durumundadır.

Okul öncesi ve sınıf öğretmenleri, görevlerini aynı sınıfta ders bütünlüğünde ve kesintisiz olarak yürüttüklerinden bir günde 6 saat, haftada ise 30 saat ders okutmaktadırlar.  İlköğretim ve Eğitim Kanunu’na göre öğretmenler yaz tatili içinde aralıksız iki ay izinlidirler. Resmî tatil günleri (Cumartesi ve Pazar) ile diğer tatil günlerinde (ulusal bayramlar vb.) öğretmenler izinlidir ve izin günlerinde maaşlarından kesinti yapılmaz.

9.2.9. Terfi ve İlerleme

Öğretmenlik mesleği; öğretmen, uzman öğretmen ve başöğretmen olmak üzere üç kariyer basamağından oluşur. Buna göre uzman öğretmen olmak için; öğretmenlikte en az on yıl hizmet, kademe ilerlemesinin durdurulması cezası bulunmaması ve Millî Eğitim Akademisi Başkanlığı tarafından uzman öğretmenlik için düzenlenen eğitimi tamamlama şartlarının sağlanması gerekmektedir. Başöğretmen olabilmek için uzman öğretmenlikte en az on yıl hizmet, kademe ilerlemesinin durdurulması cezası bulunmaması ve Millî Eğitim Akademisi Başkanlığı tarafından başöğretmenlik için düzenlenen eğitimi tamamlama şartları sağlanmalıdır. 
Öğretmenler Millî Eğitim Bakanlığına  Bağlı Eğitim Kurumlarına Yönetici Seçme ve Görevlendirme Yönetmeliği’ne göre ikinci görev kapsamında okul yöneticisi olarak görevlendirilebilmektedir. Bu doğrultuda okul yöneticiliğine görevlendirmeler dört yıllığına yapılır. Aynı ünvanla aynı eğitim kurumunda sekiz yıldan fazla süreyle yönetici olarak görev yapılamaz. 

Müdür, müdür başyardımcılığı veya müdür yardımcılığına ilk defa görevlendirilecekler ile daha önce yöneticilik görevinde bulunup hâlen öğretmen olarak görev yapanlar, ilk defa görevlendirme kapsamında başvuruda bulunabilir. Yöneticiliğe ilk defa görevlendirme yazılı sınav, değerlendirme formu üzerinden yapılacak değerlendirme ve sözlü sınav formu üzerinden yapılacak sözlü sınav sonuçlarına göre yapılır.

İl/İlçe Millî Eğitim Müdürlüklerine yapılacak olan yönetici atamaları ise Millî Eğitim Bakanlığı Personelinin Görevde Yükselme, Ünvan Değişikliği ve Yer Değiştirme Suretiyle Atanması Hakkında Yönetmelik hükümleri doğrultusunda yapılmaktadır.

9.2.10. Yer Değiştirmeler

Öğretmenlerin yer değiştirme suretiyle atamaları, her yıl yapılan atama plan ve programları çerçevesinde eğitim öğretim faaliyetlerini etkilemeyecek şekilde sonuçlandırılır. Öğretmenlerin sağlık ve can güvenliği mazeretlerine bağlı yer değiştirmeleri yıl içinde yer değiştirme takvimine tabi olmaksızın, diğer mazeretlere bağlı yer değiştirmeleri ise yarıyıl ve/veya yaz tatilinde yapılır. Öğretmenlerin mazeret durumlarına ve isteğe bağlı yer değiştirmeleri, Bakanlığın öğretmen ihtiyacı ve öğretmenin tercihi dikkate alınarak hizmet puanı üstünlüğüne göre yapılır. Öğretmen ve yöneticilere, görev yerlerinin coğrafi durumu, ekonomik ve sosyal yönden gelişmişlik düzeyi, görev yaptığı eğitim kurumunun özellikleri, ulaşım şartları ile hizmet gereklerinin karşılanması hususları göz önünde bulundurularak görev yaptıkları her takvim yılı karşılığında hizmet puanı verilir.

Kadrolu öğretmenlerin Bakanlıkça atandıkları hizmet bölge veya alanlarında en az üç eğitim öğretim yılı görev yapması esastır. Öğretmenlerin atamaları Bakanlıkça il/ilçe emrine veya doğrudan eğitim kurumuna yapılır. Bakanlıkça il/ilçe emrine atama yapılması hâlinde, öğretmenlerin atandıkları ildeki görev yerleri, hizmet puanları ve yeterlikleri dikkate alınarak il millî eğitim müdürünün teklifine göre valilerce belirlenir.  Ancak, sözleşmeli öğretmenler, can güvenliği ve sağlık mazeretleri hariç olmak üzere üç yıl süreyle başka bir yere atanamaz. Aile birliği mazeretine bağlı yer değiştirmelerde bu madde uyarınca istihdam edilen öğretmenin eşi bu öğretmene tabidir. Sözleşmeli öğretmenler, aday öğretmenler için öngörülen adaylık sürecine tabi tutulur. Sözleşmeli öğretmenlerden sözleşme gereği üç yıllık çalışma süresini tamamlayanlar talepleri halinde bulundukları yerde öğretmen kadrolarına atanır. Öğretmen kadrolarına atananlar, aynı yerde en az bir yıl daha görev yapar, bunlar hakkında adaylık hükümleri uygulanmaz.

9.2.11. İşten Çıkarma

Devlet memuru olan öğretmenlerin memuriyetinin sona ermesi çeşitli şekillerde olmaktadır. Devlet Memurları Kanununa göre, öğretmenlerin memurluğa alınma şartlarından herhangi birini taşımadığının sonradan anlaşılması veya memurlukları sırasında bu şartlardan herhangi birini kaybetmesi; memurluktan çekilmesi; istek, yaş haddi, malullük sebeplerinden biri ile emekliye ayrılması ve ölümü hallerinde memurluğu sona erer. Ayrıca, Yüksek Disiplin Kurulu (YDK) kararıyla kişinin memuriyeti sonlandırılabilmektedir.

Ayrıca Öğretmenlik Mesleği Kanunu’na göre Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenen uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti, uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma, kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmak ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanmak, hayâsızca hareketler, müstehcenlik ve fuhuş suçları ile cinsel dokunulmazlığa karşı suçlardan mahkûm olanların öğretmenliği sona erer.

Sözleşmeli̇ Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esaslar’a göre sözleşmeli öğretmen olarak atananlardan; işe alınma açısından gerekli olan niteliklerden herhangi birini taşımadığı sonradan anlaşılanların, işe alınma açısından gerekli olan niteliklerden herhangi birini sonradan kaybedenlerin, sözleşme dönemi içerisinde mazeretsiz ve kesintisiz üç gün veya toplam on gün süreyle görevine gelmeyenlerin, terör örgütleriyle eylem birliği içerisinde olması, bu örgütlere yardım etmesi, kamu imkân ve kaynaklarını bu örgütleri desteklemeye yönelik kullanması ya da kullandırması, bu örgütlerin propagandasını yapması hallerinden herhangi birinin gerçekleşmesi halinde, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca sözleşmesi tek taraflı feshedilir. Ayrıca, sözleşmeli öğretmen kendi isteği ile bir ay önceden haber vermek koşuluyla sözleşmeyi tek taraflı feshedebilir. 

9.2.12. Emeklilik ve Emekli Maaşları

Emeklilikle ilgili hizmet süresi, aylık miktarı, yaş şartı, ilk işe başlama tarihi, sakatlık, malullük, sosyal güvenlik statüleri gibi konuları düzenleyen çeşitli kanunlar çerçevesinde her birey kendine has emeklilik kriterleri açısından değerlendirilmektedir. Bireyin hangi sosyal güvenlik statüsünden emeklilik işleminin yapılacağının tespitinden sonra emeklilik işlemleri gerçekleştirilmektedir. Bütün sosyal güvenlik statüleri itibari ile, akademik personel hariç, en son çalışma yaşı 65’tir.