5.2. İlköğretimde Öğretme ve Öğrenme 

5.2.1. Öğretim Programları, Konular ve Ders Saatleri 

Öğretim programları Temel Eğitim Genel Müdürlüğü Programlar ve Öğretim Materyalleri Dairesi uhdesinde hazırlanmaktadır. Gerekli görülen durumlarda ve çağın gerektirdiği ihtiyaçlar göz önüne alındığında öğretim programlarında güncellemeye veya daha köklü değişikliğe gidilmesi söz konusu olabilmektedir.  Hazırlanan taslak öğretim programları TTKB’ye incelenmesi ve onaylanması için gönderilmektedir.  Programda yer alan dersler, haftalık ders çizelgelerinde zorunlu ve seçmeli olarak ikiye ayrılmıştır. İlköğretim kurumlarında dersler ve ders saatleri sınıf esasına göre düzenlenmiştir. Okutulacak seçmeli dersler, öğrencilerin ilgi, yetenek ve istekleri doğrultusunda velisinin de rehberliğinde öğrenciler tarafından seçilmektedir.  

İlköğretim kurumlarının öğretim programları, Temel Eğitim Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanarak/hazırlatılarak Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığına değerlendirilmek üzere sunulur. Uygun görülen öğretim programları Bakan onayı ile uygulanır. Buna göre Türkiye Yüzyılı Maarif Modeline göre ilköğretim kurumlarında uygulanacak olan derslerin öğretim programları 2024-2025 eğitim öğretim yılından itibaren kademeli olarak uygulanmaya konmuştur. Söz konusu model öğretim programlarının bütüncül eğitim yaklaşımı hazırlanmasını sağlamıştır. Bu doğrultuda öğretim programları öğrenme çıktıları, beceriler ile erdem değer eylem çerçevesine göre ortak bir anlayışla tasarlanmıştır. Günümüz ihtiyaçları ve gelişmeleri takip edilerek okuryazarlık becerileri, program dışı etkinlikler ve programlar arası bileşenler ile zenginleştirilmiştir.  Ayrıca öğrencilerin bireysel ilgi ve ihtiyaçları, gelişim özellik ve düzeyleri farklılaştırılmış öğretim yoluyla desteklenmek üzere öğretim programlarında yerini almıştır. Böylece bireyin ihtiyaçlarını ve toplumun ihtiyaçlarını eğitim yoluyla aynı anda gözeten ve destekleyen öğretim programları eğitim sisteminde yerini almıştır. Şekil 7’de TYMM bütüncül eğitim yaklaşımı detaylı olarak gösterilmiştir. 

İlköğretim kurumlarında haftalık ders saati ilkokulda 30, ortaokulda ise 35 saattir. İmam Hatip ortaokullarında ise haftalık ders saati 36 saattir.  Özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerin eğitim gördüğü okullar ile bu öğrencilerden oluşan özel eğitim sınıflarındaki haftalık ders saati ilkokulda 30, ortaokulda ise 35 saat olup; olağan gelişim gösteren öğrencilerin aldığı derslerin programlarına ilave olarak “Toplumsal Uyum Becerileri” ve “Türk İşaret Dili” gibi özel eğitim alanına özgü derslerin öğretim programları da uygulanmaktadır. Orta ve/veya ağır zihinsel yetersizliği bulunan öğrencilerin eğitim gördüğü özel eğitim uygulama okulu (I. ve II. kademe) haftalık ders saati 30’dur.

5.2.2. Öğretim Yöntemleri ve Materyalleri 

Eğitimde çağın gereksinimleri, acil durum eylem planlarında uyarlanabilir yöntem ve modeller konusunda da birçok faaliyet gerçekleştirilmiştir. Teknolojinin ülke geneli sınıflarda coğrafi erişilebilirlik kapsamında okullarımızda kullanıldığı, bir dönüşüm içerisinde sürekli güncellenen ve uyarlanan bir ekosistem benimsenmiştir. Bu doğrultuda, eğitimin hiç bitmeyen kendini yenileyen ve geliştiren bir süreç olduğu akılda tutularak büyük çapta bir dönüşüm gerçekleştirilmiştir.  

Her öğretmen kendi dersi ile ilgili olarak programın gerektirdiği hazırlıkları yapmakla yükümlüdür. Öğretmen kılavuz kitabı bulunmayan dersler için eğitim öğretim kurumlarında bir veya birkaç ders saati için sınıf öğretmeni, alan (branş)  öğretmeni ve/veya zümre öğretmenleri tarafından yıllık plana uygun ders planı hazırlanır ve uygulanır. Her bir dersin programı öğretmenler için aynı zamanda bir rehber niteliği taşır. Ders kitapları da bu programlar temel alınarak yazılmaktadır. 

MEB tarafından onaylanan ders kitapları tüm eğitim kademelerinde (resmî/özel okullar) öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılmaktadır. Öğrencilerimizin; ahlaki, insani, millî, manevi ve kültürel değerleri içeren, Türkçenin doğru ve güzel kullanımını destekleyen, daha etkili bir öğrenme için kolay erişilir ve ilgi çekici öğrenme kaynaklarına olan ihtiyacı göz önünde bulundurularak ders kitapları incelenmekte ve değerlendirilmektedir. Bununla birlikte eğitim teknolojilerinin derslerde etkin ve yaygın kullanımının sağlanması amacıyla bilgi teknolojisi altyapısını geliştirmeye yönelik yatırımlara ağırlık verilmektedir. Fırsatları Artırma ve Teknolojiyi İyileştirme Hareketi (FATİH) Projesi kapsamında 2024 yılı itibarıyla, 21.576 okulda 1.241.940 adet data ucu ile ağ altyapısı sağlanmıştır. 2024 yılı sonu itibarıyla 626.441 adet etkileşimli tahtanın dersliklere kurulumu tamamlanmıştır. 

Ortaokul-lise kademesinde ilk etapta 3.977 okula bilişim teknolojileri laboratuvarları ve yenilikçi sınıf kurulumları devam etmektedir. COVID-19 salgını nedeniyle kronik rahatsızlığından dolayı okula devam edemeyen öğrencilere, bir üst öğrenime etkin ve verimli bir şekilde hazırlanmalarını sağlamak ve akademik olarak da desteklemek amacıyla 6.500 adet tablet bilgisayar dağıtılmıştır. 

Bunun yanı sıra 6 Şubat 2023 tarihinde Kahramanmaraş merkezli meydana gelen deprem felaketinden etkilenen illerdeki öğrencilerin çevrim içi ders içeriklerine erişebilmelerini sağlayabilmek maksadıyla 82.750 adet tablet bilgisayar setinin dağıtımı gerçekleştirilmiştir. Böylece FATİH Projesi’nin başladığı 2011 yılından bu yana dağıtılan tablet bilgisayar seti 2.208.238’e ulaşmıştır. Bu illerdeki öğrencilerin TRT EBA yayın içeriklerini takip edebilmelerini sağlamak için 30.010 adet TV’nin dağıtımı gerçekleştirilmiştir.

Bu illerimize deprem sonrasında toplam 18.834 adet etkileşimli tahta kurulumu yapılmıştır. Temel Eğitimde 10.000 Okul Projesi’ni desteklemek üzere 1.000 okula bilişim teknolojileri laboratuvarının altyapısı kurulumu tamamlanmıştır.  Eğitim teknolojilerine ilişkin altyapı yatırımlarının sürdürülebilirliğini sağlamak amacıyla resmi okul ve kurumların donatım, bakım-onarım ve teknolojik ihtiyaçlarına yönelik ödenek planlaması ve tahsisi işlemleri ilgili merkezi birimler tarafından yürütülmektedir.

Eğitim öğretim faaliyetlerinde teknolojinin etkin kullanımının sağlanması amacıyla dijital içerikler Eğitim  Bilişim Ağı (EBA) üzerinden öğretmen ve öğrencilerin hizmetine sunulmaktadır. EBA, açık kaynak öğretim araç gereçlerinden farkı olarak uzman öğretmenler ve akademisyenlerce geliştirilen ve pedagojik bir yaklaşımın benimsendiği, filtreli güvenilir bir platformdur. EBA’da okullarda okutulan 3.153 ders ve 70.293 zengin, güvenilir ve etkileşimli içerik (ders kitapları, etkileşimli kitaplar, uygulamalar, testler, konu ve kazanımlara eşleştirilmiş videolu ve/veya etkileşimli anlatımlar, alıştırmalar, özetler, infografikler, proje dokümanları, animasyonlar), 85.629 soru, 3.353 kitap bulunmaktadır. Ayrıca, bu ders içeriklerinin yanı sıra öğretmen, öğrenci ve velilerin kişisel gelişimlerine ve eğlenceli zaman geçirmelerine katkı sağlayacak içeriklere ulaşabileceği bir kütüphane alanı da bulunmaktadır. Burada da farklı kategorilerde çizgi filmler, okuma kitapları, oyunlar, belgeseller, röportajlar ve dergiler gibi binlerce içerik mevcuttur. 

5.2.2.1. EBA İçerik Üretim Çalışmaları

2024 yılı içinde öğretmen ve öğrencilerin ihtiyaçlarına yönelik öğretim programlarıyla uyumlu ve erişilebilirlik standartlarını sağlayan etkileşimli içerikler olan öğretim materyallerinin üretimi 1. sınıftan 8. sınıfa kadar okutulmakta olan zorunlu dersler için başlanmış ve 15.636 ekrandan oluşan 1.038 adet öğretim materyali üretilerek EBA platformuna yüklenmiştir. Eğitimde yenilikçi ve etkili materyaller üretme kapsamında, kazanımlarla uyumlu 38 adet simülasyon üretilmiştir.

Öğrenme ortamlarında ilgi çekici ve tutarlı bilgiler sunan, öğrencilerin aynı anda birden fazla duyu organına hitap eden ve bu sayede anlatımı zenginleştiren güçlü öğrenme ortamları olan eğitsel videoları üretim planlanmış ve 263 adet video üretilerek EBA’ya yüklenmiştir.

Mevcut ders kitaplarının EBA ile uyumlu etkileşimli tahtalarda ve kişisel cihazlarda kullanılabilir, kolay üretilen ve güncellenebilir olarak öğrenci ve öğretmenlerin kullanımına sunulmuştur. Kitap içeriği zenginleştirilmesi çalışmaları kapsamında; 163 adet kitap, 22.926 adet video, görsel, ses, etkileşimli içerik ve soru ile zenginleştirilerek EBA’da yayımlanmıştır.

5.2.2.2. TRT EBA Çalışmaları

MEB ile Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu (TRT) arasında iş birliği protokolü düzenlenerek TRT EBA kanalı tek bir eğitim kanalı olarak yayın hayatına başlamıştır. Okul-aile iş birliğini güçlendirmek; öğrencilerin, sosyal ve akademik yönden bütünsel eğitimine daha fazla katkı sağlamak amacıyla üretilen içerikler TRT EBA üzerinde yayımlanmaktadır.

Salgın döneminden itibaren uzaktan ve karma eğitim ile yeni bir hibrit öğrenme modeline geçilmesiyle, eTwinning, FCL ve Scientix Projeleri kapsamında yürütülen webinarlar ve MOOC tabanlı eğitimlerden faydalanan öğretmen sayısı yaklaşık 850.000 olmuştur. Öğretmenler, ilgi ve merakına göre birden fazla eğitime katılma fırsatı sağlamıştır.

Uzaktan eğitim sürecinde özel eğitim ihtiyacı olan öğrenciler için yapılan çalışmalar şunlardır:

• Özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerimiz için “Özel Eğitim Öğrencilerine Uyum Eğitimi Rehberlik Programı” ve “Özel Eğitim Öğrencilerine Uyum Programı” oluşturulmuştur.
• İktisadi İş birliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) tarafından diğer ülkelere örnek gösterilen “Özelim Eğitimdeyim” mobil uygulaması 491.387 mobil kullanıcı tarafından indirilmiş, günlük ortalama 100.000 aktif kullanıcı tarafından kullanılan uygulama, pandemi süreci boyunca yaklaşık 30 milyon kez ziyaret edilmiştir.
• Özel eğitimde 20 dijital uygulama (Kavram Öğretimi, Kelime Treni, Boncuk Dizmece, Çöp Adam, Eşle Oyna, Mevsimler gibi) tamamlanarak EBA ve mobil uygulama üzerinde yayınlanmıştır.
• Özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilere yönelik 6 kitaptan oluşan “Ses Temelli Okuyorum Yazıyorum” eğitim materyal seti tamamlanarak dijital olarak yayınlanmış, 5.000 adet basımı yapılarak okulları-mıza gönderilmiştir.
• Okul öncesi dönemdeki özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerimize yönelik “Eğlenmece Öğrenmece Kutusu” eğitim seti ve öğretmenlerine yönelik “Kapsayıcı Eğitimde Öğretmenin Yol Haritası Kita-bı” dijital olarak yayınlanmış ve tüm okullara gönderilmiştir.
• “Özel Çocuklara Özel Materyaller” projesi kapsamında pandemi süreci başında 2.100 set illere gön-derilmiştir.
• “Türk İşaret Dili Kitabı 1, 2 ve 3” etkileşimli hale getirilerek EBA üzerinden yayınlanmış, “Türk İşaret Dili Web Portalı” içerikleri zenginleştirilmiştir. “Dijital Türk İşaret Dili Sözlüğü” hazırlanarak 5.040 kelimenin işaret dili videoları erişime açılmıştır.
• İşitme yetersizliği olan öğrenciler için 5 kitaptan oluşan “İşitme Yetersizliği olan Öğrenciler İçin Okuma Yazma Öğreniyorum” seti tamamlanmış, dijital olarak yayımlanmıştır.
• Görme yetersizliği olan öğrencilerin istediği kaynağı sesli hale çeviren ve not almalarına olanak sağlayan 400 adet “Orbit Reader Braille Okuma ve Not Alma” dağıtımı yapılmıştır.
• Görme yetersizliği olan öğrencilerimize betimleme yapılarak 170 ders içeriği hazırlanarak EBA platformunda yayımlanmıştır.
• Özel Çocuklara Eğlenceli Etkinlikler Takvimi (ÖÇEET) 3 cilt olarak hazırlanarak öğrencilerin evde yapabilecekleri 600 etkinlik dijital platformlardan yayımlanmıştır.
• 2020 yılı Temmuz ayı içerisinde; işitme, görme ve zihin yetersizliği olan öğrencilere yönelik kültür ve spor becerilerini içeren “Hazır mısın?” programı senaryo ve içerikleri öğretmenler tarafından oluşturulmuş, video çekimleri profesyonel olarak yapılmış ve yaz tatili boyunca TRT EBA TV’de yayımlanmıştır.
• Kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitim gören öğrenciler için Türkçe, matematik, hayat bilgisi, fen bilgisi, sosyal bilgiler, din kültürü ve ahlak bilgisi dersi kazanımlarıyla ilgili toplam 8.000 sayfa ve 33 kitaptan oluşan bir set hazırlanmıştır.