12.7. Yetişkin Eğitimi ve Öğretiminde Öğrencilere Desteğin Ölçütleri

12.7.1. Hedef Grup/Grupların Tanımı

6764 sayılı Kanun’la çıraklık eğitimi zorunlu eğitim kapsamına alınarak MEB meslekî ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğüne bağlanmıştır. Kayıtlar, öğrencinin e-Okul/e-Mesem sistemi veya denklik belgesindeki bilgilerine göre yapılır. MESEM’lerde ise 2023-2024 eğitim öğretim yılında 39 alan, 193 dalda öğretim programı güncellenerek uygulamaya konulmuştur.

MEB Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği’ne göre, mesleki eğitim merkezine devam eden öğrencilerin sınavları, iş dosyası dikkate alınmaksızın yazılı ve/veya uygulamalı sınav şeklinde yapılır. Kalfalık sınavında başarısız olan öğrenciler ise ilk sorumluluk sınavı döneminde beceri sınavı esaslarına göre yeniden kalfalık sınavına alınır.

2025 yılında güncellenen MEB Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği’nde; mesleki eğitim merkezi programı öğrencilerinden kalfalık beceri sınavında başarılı olan ve başarısız dersi bulunmayanlara Kalfalık Belgesi, kalfalardan programlarında öngörülen teorik ve pratik eğitim süresi sonunda yapılan ustalık beceri sınavında başarılı olan ve başarısız dersi bulunmayanlara Ustalık Belgesi düzenlenir. Ustalık/işyeri açma belgesine, dört yıllık mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu diplomasına veya en az ön lisans diplomasına sahip olanlar, okul ve kurumlarca açılan iş pedagojisi kursuna katılabilirler. İş pedagojisi kursu uzaktan eğitim yolu ile de düzenlenebilir ve sınavları e-Sınav şeklinde yapılabilir. Kursu başarı ile tamamlayanlara usta öğreticilik belgesi verilir. Usta öğreticilik belgesi; ustalık/işyeri açma belgesi, dört yıllık mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu diploması veya en az ön lisans diploması ile birlikte kullanılır. Aynı Yönetmelik’te öğrencilerin diploma alabilmesi için en az ortaöğretim kurumu mezunu olup aynı zamanda ustalık belgesi almaya hak kazananlara, istemeleri hâlinde, ilgili alan/dala ait mesleki ve teknik ortaöğretim diploması düzenlenir. Mesleki eğitim merkezi öğrencilerinden bir ortaöğretim kurumu diploması sahibi olmayanlar, diploma alabilmek için ustalık belgesini almaya hak kazanmış olmanın yanında Bakanlıkça belirlenecek fark derslerini mesleki eğitim merkezlerinde düzenlenecek yüz yüze eğitim programları veya açık ortaöğretim kurumları yoluyla başarmak zorundadır. Ustalık belgesine sahip olanların mesleki ve teknik ortaöğretim diploması Mesleki Açık Öğretim Lisesi tarafından düzenlenir.
Mesleki ve teknik ortaöğretim mezunlarına, mezun olduğu alan/dala ait Europass Sertifika Eki düzenlenmektedir. Europass Sertifika Eki Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığınca kabul edilerek uygulamaya konulmuştur. Mesleki ve teknik ortaöğretimde uygulanan her bir alan ve dal için Europass Sertifika Eki hazırlanmıştır. 2013-2014 eğitim öğretim yılından itibaren Europass Sertifika Eki düzenlenmesine başlanmıştır. Europass Sertifika Eki meslekî eğitim için ülkemizde ilk başvuru noktası olan Ulusal Referans Noktası web sitesinde yayımlanmaktadır.

Kalfalık, ustalık ve usta öğretici belgeleri; 6764 sayılı Kanun ve Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği’nde belirlenen usul ve esaslara göre yeniden düzenlenmiştir. 10.10.2017 tarihinden itibaren hazırlanan yeni belgeler kullanılmaya başlanmıştır. 

Önceki öğrenmelerin tanınmasına yönelik olarak hazırlanan “MEB Önceki Öğrenmelerin Tanınması, Denklik ve Ölçme Değerlendirme İşlemleri ile İlgili Usul ve Esaslara İlişkin Yönerge” Ekim 2017 tarihli ve 2721 sayılı MEB Tebliğler Dergisi’nde yayımlanmış ve uygulamaya konulmuştur. “Millî Eğitim Bakanlığı Önceki Öğrenmelerin Tanınması, Denklik ve Ölçme Değerlendirme İşlemleri ile İlgili Usul ve Esaslara İlişkin Yönerge” kapsamında yapılacak olan kalfalık ve ustalık beceri sınavlarında kullanılacak ölçme değerlendirme kriterleri, sarf malzemelerinin tespiti ve yaygın eğitim kurs belgelerinin çıraklıkta uygulanan alan/dallar ile eşleştirilmesi çalışmaları yapılmıştır. MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi zorunluluğu kapsamına alınan 201 mesleğe yönelik ulusal meslek standardı ve ulusal yeterlilik ile MEB’e bağlı meslekî ve teknik eğitim kurumlarınca verilen diplomaların ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu kapsamında düzenlenen ustalık belgelerinin içerikleri incelenerek mesleki ve teknik ortaöğretim diplomaları ve ustalık belgelerine yönelik muafiyet tabloları hazırlanmıştır.
Hayat Boyu Öğrenme Kurumları Yönetmeliği’ne göre, okuma-yazma yeterliliklerinin ölçülmesi ile ilgili iş ve işlemler Bakanlığa bağlı kurumlar tarafından gerçekleştirilmektedir. Aynı yönetmeliğe göre; “Hayat boyu öğrenme kapsamında, bireyin örgün, hayat boyu öğrenme ve/veya serbest öğrenmeler yoluyla edindiği bilgi, beceri ve yetkinlikler, önceki öğrenmelerin tanınmasına yönelik geliştirilen standartlarda ölçme ve değerlendirme yapılarak belgelendirilir. Önceki öğrenmenin tanınması kapsamına alınacak meslekler Bakanlıkça belirlenir.” hükümlerine yer verilmiştir.

Bu kapsamda halk eğitimi merkezleri tarafından açılan yaygın eğitim kurslarını başarı ile tamamlayan kursiyerler. Önceki Öğrenmelerin Tanınması ve Denklik Yönergesi kapsamında meslekî eğitim merkezlerinde gerçekleştirilecek kalfalık veya ustalık beceri sınavlarına katılabilmektedir.

Yetişkin eğitimi (yaygın eğitim), örgün eğitim sisteminin herhangi bir kademesinde bulunan veya bu kademeden ayrılmış ya da bitirmiş bireylerin hayat boyu öğrenme anlayışı kapsamında bireysel, toplumsal ve istihdam ile ilgili bilgi, beceri ve yetkinliklerini geliştirmek amacıyla katıldığı her türlü öğrenme etkinliklerini kapsamaktadır.

Hayat boyu öğrenme kapsamında kabul edilen yetişkin eğitimi halk eğitimi merkezleri, olgunlaşma enstitüleri, açık öğretim okulları tarafından verilmektedir. 

HEM; her yaşta, eğitim, gelir, sosyal statü ve kültür düzeyi farklı vatandaşlara ilgi, istek, yetenek ve beklentilerine yönelik; meslekî, sosyal, toplumsal, ekonomik, sportif ve kültürel alanlarda ücretsiz kurs düzenleyen, yetişkin eğitiminde en kolay erişim sağlanan eğitim kurumlarıdır. HEM; okuma-yazma, genel ve meslekî kurslar ile tüm vatandaşlara eğitim hizmeti sunmaktadır.
HEM; faaliyetlerini il, ilçe ve köyler başta olmak üzere eğitim odalarında, ceza ve ıslahevlerinde, rehabilitasyon gerektiren hastanelerde, kamuya ve özel kuruluşlara ait iş yerlerinde, örgün eğitim kurumlarına ait binalarda ve bunların dışında ihtiyaç duyulan diğer yerlerde gerçekleştirmektedir. Yaygın eğitim hizmetlerinden yararlanmak için belli yaş ve eğitim sınırı yoktur. Ancak uygulanacak programın özelliği gereği yaş ve eğitim seviyesi aranabilmektedir.

Yaygın eğitim programları üç temel kategoride yapılandırılmıştır:

Okuma Yazma Kursları; vatandaşları okuma-yazma öğrenmeye veya ilkokul düzeyinde öğrenim yapmaya teşvik etmek üzere; 2841 sayılı “Zorunlu İlköğrenim Çağı Dışında Kalmış Okuma-Yazma Bilmeyen Vatandaşların, Okur-Yazar Duruma Getirilmesi veya Bunlara İlkokul Düzeyinde Eğitim Öğretim Yaptırılması Hakkında Kanun” çıkartılmıştır. Bu Kanun’un amacı; zorunlu ilköğrenim çağı dışında kalmış okuma ve yazmayı bilmeyen veya çok az bilen bütün vatandaşların, Türk Millî Eğitiminin amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak, devletin gözetim ve denetimi altında okuma ve yazma öğrenmelerini veya ilkokul düzeyinde öğrenim yapmalarını sağlamaktır. Yetişkinler I. Kademe Okuma Yazma Eğitimi Yetişkinler I. Kademe Okuma Yazma Öğretimi ve Temel Eğitim Programı Kursunda veya Yetişkin Okuma Yazma I. Kademe Seviye Tespit Sınavında başarılı olanlara “Okur Yazarlık Belgesi” verilir. Yetişkinler II. Kademe Okuma Yazma Eğitimi Yetişkinler II. Kademe Temel Eğitim Programı Kursunda veya Yetişkin Okuma Yazma II. Kademe Seviye Tespit Sınavında başarılı olanlara “Yetişkinler II. Kademe Eğitimi Başarı Belgesi” verilir. 

Genel kurslar; modüler yapıda olmayan kurslardır. Sağlık, aile okulu, anne çocuk eğitim programları, yurttaşlık eğitim programları, kişisel gelişim ve eğitim, spor, müzik ve gösteri sanatları, can ve mal güvenliği, yabancı diller, din eğitimi kurs programları, sosyal ve zirai alandaki ihtiyaç veya taleplere yönelik kurs programlarından oluşmaktadır. 

Meslekî ve teknik kurslar; modüler yapıdaki kurslardır. Meslek edinme programları, temel beceri geliştirme programları, bilişim ve teknoloji kullanımı programları gibi alan ve dalları kapsamaktadır. Meslekî ve teknik programlar MEB tarafından ilgili kurum ve kuruluşlar ile iş birliği içerisinde geliştirilir ve uygulanır. Meslekî eğitim programlarının modüler yapıda, ulusal meslek standartları ve ulusal yeterliliklere uygun olarak geliştirilmektedir.

Bakanlıkça unutulmaya yüz tutmuş geleneksel sanatlar kapsamında açılacak olan kurslar her yıl komisyon tarafından belirlenmekte ve belirlenmiş mesleklerin listesi makam onayı ile uygulamaya konulmaktadır. 2024 yılı için unutulmaya yüz tutmuş meslekler listesi Bakanlık birimleri ile Kültür ve Turizm Bakanlığı temsilcilerinden oluşan bir komisyon tarafından belirlenmiş, söz konusu kurslar makam onayı sonrasında e-Yaygın sisteminde, ilgili oldukları alanlar altında tanımlanmış ve uygulamaya konulmuştur.

Bakanlığın temel görevlerinden biri olan yetişkin okuma yazma kursları, okuma yazma bilmeyen yetişkinlerin tamamının okuma yazma öğrenmeleri için 1 Şubat 2018 tarihinde başlatılan “Okuryazarlık Seferberliği” kapsamında devam etmektedir. Bakanlığımız adına Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü tarafından çalışmaları gerçekleştirilen seferberlik,  Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip ERDOĞAN ve eşleri Sayın Emine ERDOĞAN’ın himayelerinde yürütülmektedir.

Adalet Bakanlığı ile MEB arasında imzalanan iş birliği protokolüne göre ceza ve infaz kurumlarında görev yapan öğretmenlerin yetişkin okuma yazma kurslarında formatör öğretmen olarak görevlendirilebilmesi amacıyla 25-29 Eylül 2023 tarihlerinde Adalet Bakanlığı Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri Personeli Ankara Eğitim Merkezi Müdürlüğünde “Yetişkinler İçin Okuma Yazma Öğreticiliği Eğitici Eğitimi” konulu hizmet içi eğitim gerçekleştirilmiştir.

Özel eğitim ihtiyacı olan kişilere yönelik meslekî ve teknik ile sosyal ve kültürel alanlarda bilgi ve beceri sahibi yapmak, onları hayata kazandırmak, üretken bireyler hâline getirmek amacıyla kurslar düzenlenir. Kursların düzenlenmesinde Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü, yükseköğretim kurumları ve ilgili kurum ve kuruluşlarla iş birliği yapılır. Özel eğitim ihtiyacı olan bireyler için özel sınıf ve gruplar oluşturulabileceği gibi diğer bireylerin katıldıkları kurslardan da faydalanmaları için gerekli önlem alınır. Hayat Boyu Öğrenme Kurumları Yönetmeliği’ne göre özel eğitim ihtiyacı olan bireylere yönelik düzenlenen kurslarda (kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitim uygulamalarından yararlanabilecekler hariç olmak üzere) kursiyer sayısı dikkate alınmaksızın bir kişiye bile kurs açılmaktadır.

Açık Öğretim Okulları 
MEB Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü bünyesinde, uzaktan eğitim yöntemiyle eğitim hizmeti sunan okullar şunlardır: Açık Öğretim Ortaokulu, Açık Öğretim Lisesi, meslekî Açık Öğretim Lisesi, meslekî ve Teknik Açık Öğretim Okulu ve Açık Öğretim İmam Hatip Lisesi.

Açık Öğretim Ortaokulu

Açık Öğretim Ortaokulunda; 6. 7. ve 8. sınıfla birlikte 4+4+4 eğitim sistemine geçilmesiyle 5. sınıf için öğrenci kabulü yapılmaktadır. Örgün eğitim yaş sınırını geçen öğrenciler için Açık Öğretim Ortaokulunda bir öğretim yılı üç döneme ayrılmış olup 5. sınıfa kayıt olan öğrenciler üç dönemde öğrenimini tamamlayabilmektedirler. 

Açık Öğretim Ortaokuluna kayıt şartları şöyledir:

1. Eğitim öğretim yılı başlangıç tarihi itibarı ile 15 yaşından gün alanlar (Ancak özel eğitime muhtaç, tutuklu hükümlü, çocuk eğitim evlerindekiler ve yurtdışı programlarına kayıt yaptırmak isteyen öğrencilerde yaş sınırı aranmaz. Yurtdışı programına kayıt yaptırıp, daha sonra Türkiye programına geçmek isteyenlerde mecburi öğrenim çağı dışına çıkmış olma şartı aranır),
   2.    İlkokul mezunları ve 4. sınıfı bitirenler,
   3.    İlköğretim ya da ortaokullarının 5., 6., 7., veya 8. sınıfından ayrılanlar,
   4.    Ortaokuldan ayrılanlar veya ortaokulu dışardan bitirme sınavına başvurup mezun olamayanlar,
   5.    Yetişkinler II. Kademe Eğitimi Başarı Belgesi olanlar,
   6.    Yetiştirici ve Tamamlayıcı Temel Eğitim-B Kurs Belgesi olanlar,
   7.    Yurt dışında öğrenim görüp en az ilkokul 4. sınıfını bitirenler düzeyinde denklik belgesi olanlar.

Açık Öğretim Ortaokulundaki tüm derslerde, Türkçenin doğru ve güzel kullanılması temel hedeftir.

Tutuklu, hükümlü ve bedensel yetersizliği olduklarını belgelendirenlerden, özel eğitim gerektirdiğini Özel Eğitim Hizmetleri Kurulundan alınacak belge ile belgelendirenlerden ve yurt dışı programlarında kayıtlı öğrencilerden yaş sınırı aranmaz. Sınavları da ihtiyaca göre merkezi sistem/çevrim içi/e-sınav yöntemleriyle yapılmakta olup özel eğitime ihtiyacı olan ve diğer dezavantajlı öğrencileri kendi özel durumuna uygun ortam düzenlemesiyle sınava alınmaktadır. Yurt dışında yaşayan vatandaşlara Açık Öğretim Ortaokulu yurt dışı programları aracılığıyla eğitim ve öğretim hizmeti verilmektedir. 

Açık Öğretim Lisesi

Açık Öğretim Lisesi program içeriği bakımından örgün eğitimdeki genel liselerin program içerikleriyle aynı olmasına karşın, yapısı ve işleyişi bakımından diğer örgün eğitim kurumlarından farklı, kendine özgü ve merkezi nitelikli bir modeldir. Halen yönetmelik gereği ders geçme ve kredi Sistemine göre mezun vermekte olan Açık Öğretim Lisesinde uzaktan öğretimin temel süreçlerinden yararlanılmaktadır. 2006 yılında tüm okulların 4 yıla çıkarılmasıyla birlikte Açık Öğretim Lisesi de 4 yıla çıkarılmış ve Yönetmeliği de bu çerçevede yeniden düzenlenerek sistem değiştirilmiştir.  

Açık Öğretim Lisesinin kayıt şartları şöyledir:

Yurt dışında yaşayan vatandaşlara Açık Öğretim Lisesi yurt dışı programları aracılığıyla eğitim ve öğretim hizmeti verilmektedir.  

Meslekî Açık Öğretim Lisesi

Açık Öğretim Lisesi bünyesinde mevcut olan meslekî ortaöğretim programlarının daha etkin bir şekilde uygulanabilmesi, yüz yüze eğitim, staj çalışmaları gibi ihtiyaçlar ile bilimsel ve teknolojik gelişmelerin işe entegre edilme çabaları Meslekî Açık Öğretim Lisesinin kuruluşunu zorunlu hâle getirmiştir. 

Meslekî Açık Öğretim Lisesinin amacı; ilköğrenimini tamamlayan ancak ortaöğretime devam edemeyenler ile ortaöğretimden ayrılan, mezun olan ve yükseköğretimden ayrılan veya mezun olanlara farklı alanlarda öğrenim görme fırsatı vererek eğitim öğretim imkânı sağlamaktır. Ayrıca öğrencileri hayata ve yükseköğrenime hazırlamayı, toplumun kültür düzeyinin yükseltilmesini, ortaöğretim düzeyinde fırsat ve imkân eşitliğinin sağlanmasını da alt amaç olarak görmektedir. 

Meslekî Açık Öğretim Lisesi; program içeriği bakımından örgün eğitimdeki meslek liselerinin program içerikleriyle aynı olmasına rağmen, yapısı ve işleyişi bakımından diğer örgün eğitim kurumlarından daha özgün özelliklere sahiptir. Okulda ders geçme ve kredi sistemine göre öğretim yapılmaktadır. Dersler uzaktan eğitim teknolojileriyle öğrencilere sunulurken meslek dersleri eğitimi ise yüz yüze örgün eğitim okullarında yapılmaktadır.  

Meslekî Açık Öğretim Lisesinde meslekî ortaöğretim programları uygulanır. Ölçme değerlendirme ise merkezî sistemle yapılmaktadır. Özel eğitime ihtiyacı olan öğrencilere engel durumlarına uygun sınav tedbir hizmeti sağlanmaktadır. 

Meslekî Açık Öğretim Lisesinin kayıt şartları şöyledir:

1. İlköğretim okulu/ortaokul/imam hatip ortaokulundan mezun olanlar,
2. Ortaöğretim kurumlarından ayrılanlar
3. Açık öğretim kurumları dışındaki örgün eğitim kurumlarında kayıtlı öğrencilerden ilgili mevzuat hükümlerine göre Bakanlıkça açık öğretim liselerine geçişlerine izin verilenler,
4. Ortaöğretim kurumlarından mezun olanlar,
5. Rehberlik ve araştırma merkezlerince düzenlenen özel eğitim değerlendirme kurulu yönlendirme raporuyla açık öğretim liselerine yönlendirilerek il/ilçe özel eğitim hizmetleri kurulu tarafından yerleştirme kararı alınan özel eğitim ihtiyacı olanlardan, (a) ve (b) bentlerindeki şartlardan birini taşıyanlar,
6. Yurt dışında öğrenim görüp (a), (b) ve (ç) bentlerindeki durumlardan birine denkliğini yaptırmış olanlar,
7. (a), (b), (ç) ve (d) bentlerindeki şartlardan birini taşıyan yabancı uyruklular,
8. Yükseköğretim kurumunda öğrenim gören, ayrılan veya mezun olanlar, kayıt yaptırabilir.

Mesleki ve Teknik Açık Öğretim Okulu

Meslekî ve Teknik Açık Öğretim Okulu Millî Eğitim Temel Kanunun genel amaçlarına ve bu Kanun ile meslekî Eğitim Kanunu temel ilkelerine uygun olarak en az ilkokulu bitiren yurttaşlara uzaktan öğretim veya gerektiğinde yüz yüze eğitim programlarını uygulayarak meslek kazandırmayı amaçlayan ve bu yolla onları hayata hazırlayan bir okuldur. 

Açık Öğretim İmam Hatip Lisesi

Açık Öğretim İmam Hatip Lisesi örgün eğitimdeki Anadolu imam hatip liselerinin program içerikleriyle aynıdır. Okulda ders geçme ve kredi sistemi uygulanmaktadır.  Açık Öğretim İmam Hatip Lisesinde okutulan ortak ve seçmeli dersler Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığınca örgün öğretime uygun olarak belirlenmektedir. Uzaktan eğitim ile alınan dersler; MEB, EBA üzerinden, İnternet ortamında, ders anlatım videoları, PDF ders kitapları ve ders materyalleri ile diğer dijital materyallerle desteklenmektedir. Meslek (alan) dersleri eğitimi ise örgün Anadolu imam hatip liselerinde, hafta sonlarında veya okulların ders bitiminde yüz yüze eğitim şeklinde iki dönem olarak yapılmaktadır. 

Açık Öğretim İmam Hatip Lisesinin kayıt şartları şöyledir

1. İlköğretim okulu/ortaokul/imam hatip ortaokulundan mezun olanlar,
2. Ortaöğretim kurumlarından ayrılanlar,
3. Açık öğretim kurumları dışındaki örgün eğitim kurumlarında kayıtlı öğrencilerden ilgili mevzuat hükümlerine göre Bakanlıkça açık öğretim liselerine geçişlerine izin verilenler,
4. Ortaöğretim kurumlarından mezun olanlar,
5. Rehberlik ve araştırma merkezlerince düzenlenen özel eğitim değerlendirme kurulu yönlendirme raporuyla açık öğretim liselerine yönlendirilerek il/ilçe özel eğitim hizmetleri kurulu tarafından yerleştirme kararı alınan özel eğitim ihtiyacı olanlardan, (a) ve (b) bentlerindeki şartlardan birini taşıyanlar,
6. Yurt dışında öğrenim görüp (a), (b) ve (ç) bentlerindeki durumlardan birine denkliğini yaptırmış olanlar,
7. (a), (b), (ç) ve (d) bentlerindeki şartlardan birini taşıyan yabancı uyruklular,
8. Yükseköğretim kurumunda öğrenim gören, ayrılan veya mezun olanlar, kayıt yaptırabilir.

12.7.2. Özel Destek Şartları 

Yaygın eğitimden yararlananlara, çıraklık eğitimi kapsamındakilerin dışında, doğrudan Malî destek yoktur, ancak, dolaylı destek ve teşvik mekanizmaları vardır. Yetişkin eğitimine devam edenlere kursiyer olmalarından dolayı geri ödemesiz burs veya ödemeli kredi gibi destek uygulamaları mevcut değildir. Bununla birlikte meslekî eğitiminin geliştirilmesine yönelik olarak Mesleki Eğitim Kanunu kapsamına giren işyerlerinde Kanun’da belirtilen sınırlar içerisinde ve Bakanlıkça tespit edilen esas ve ölçülere göre çırak, teknik ve meslek lisesi öğrencilerine beceri eğitimi yaptıran gerçek ve tüzel kişilere Gelir ve Kurumlar Vergilerinden fona ödedikleri meblağın % 50’si teşvik primi olarak fondan iade olunur. Özel eğitim kurumlarında açılan yaygın eğitim programlarına katılan bireylerin giderleri (beslenme ve barınma) Bakanlıkça karşılanır. 

Yaygın eğitim ile çıraklık ve meslekî eğitimde doğrudan ve dolaylı olarak yapılan destekler şunlardır: 

Özel Meslek Liselerine Devlet Teşviki 

2012-2013 eğitim öğretim yılından itibaren 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu’nun 12’nci maddesi gereği, Organize Sanayi Bölgelerinde (OSB) açılan meslekî ve teknik eğitim okullarında veya Cumhurbaşkanlığı kararıyla OSB dışında açılan meslekî ve teknik eğitim okullarında öğrenim gören öğrenciler için Hazine ve Malîye Bakanlığı ile Bakanlık tarafından müştereken belirlenen tutarda, eğitim ve öğretim desteği yapılabilmesine imkân verilmiştir. 2016-2017 eğitim öğretim yılından itibaren OSB dışında açılan özel meslekî ve teknik eğitim okullarında öğrenim gören öğrenciler de eğitim ve öğretim desteğinden faydalanmaya başlamıştır.

Beceri Eğitimi ve Staj için İşletmelere Sağlanan Devlet Katkısı

İşletmelerde beceri eğitimi ve staj yaptırmakla yükümlü bulunan işletmeler tarafından öğrencilere ödenen asgari ücretin en az %30’una tekabül eden miktarın 2/3’ü işverenlere devlet katkısı olarak ödenmesi sağlanmaktadır. Böylece daha fazla işletmenin daha çok öğrenciye beceri eğitimi ve staj imkânı sağlanmasının önü açılmaktadır. Ödemeler asgari ücret baz alınarak güncellenmektedir. 

Diğer destekler; sosyal güvenlik (iş kazası ve meslek hastalıkları sigortası) giderleri karşılanır, paso verilir (indirimli ulaşım), bazı öğrencilere ücretsiz pansiyon yatılı okuma) sağlanabilir, öğle yemeği verilir (meslekî Eğitim Merkezlerinde Parasız Yatılı Çırak Öğrenci Okutma ve Bunlara Yapılacak Sosyal Yardımlar ile Pansiyonların Yönetimi Yönetmeliği).

MEB Taşıma Yoluyla Eğitime Erişim Yönetmeliği’ne göre, eğitim hakkından yoksun kalması muhtemel ilköğretim ve ortaöğretim öğrencileri ile özel eğitim öğrenci/kursiyerlerinin öğrenci taşıma uygulaması kapsamında resmi okul/kurumlara erişimleri ücretsiz sağlanmakta olup uygulama kapsamında taşınmakta olan ilköğretim ve ortaöğretim öğrencileri ile taşıma merkezi okullarda açılan özel eğitim sınıflarında eğitim gören öğrencilere ve taşıma merkezi okullarda eğitim gören Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı verilerine göre yoksul olduğu tespit edilen öğrencilere ücretsiz öğle yemeği hizmeti sunulmaktadır.

İlköğretim ve Ortaöğretimde Parasız Yatılı veya Burslu Öğrenci Okutma ve Bunlara Yapılacak Sosyal Yardımlara İlişkin Kanun çerçevesince, maddi imkânlardan yoksun olduğu ilgili kanun hükümlerine göre belirlenen öğrencilere parasız yatılılık ve bursluluk imkânı sağlanmaktadır.

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda yapılan değişiklikle meslekî ve teknik ortaöğretim öğrencilerinin alan eğitimlerine başladıkları tarihten itibaren iş kazası ve meslek hastalıklarına karşı sigortalanmaları sağlanmaktadır. Meslekî açık öğretim öğrencilerinden sosyal güvencesi olmayan öğrencilerin sosyal sigorta primleri, işletmelerde beceri eğitimine başladıkları tarihten itibaren eğitimin sona ermesine kadar Bakanlıkça ödenir. Yetişkin vatandaşları okuma-yazma öğrenmeye veya ilkokul düzeyinde öğrenim yapmaya teşvik etmek üzere; Zorunlu İlköğrenim Çağı Dışında Kalmış Okuma-Yazma Bilmeyen Vatandaşların, Okur-Yazar Duruma Getirilmesi Veya Bunlara İlkokul Düzeyinde Eğitim Öğretim Yaptırılması Hakkında Kanun’u gereğince okuma- yazma öğrenme veya ilkokul düzeyindeki kurslara devam edenlere aşağıdaki şu destek ve kolaylıklar sağlanır:

2012-2013 eğitim öğretim yılından itibaren 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu’nun 12’nci maddesi gereği, Organize Sanayi Bölgelerinde (OSB) açılan meslekî ve teknik eğitim okullarında veya Cumhurbaşkanlığı kararıyla OSB dışında açılan meslekî ve teknik eğitim okullarında öğrenim gören öğrenciler için Hazine ve Malîye Bakanlığı ile Bakanlık tarafından müştereken belirlenen tutarda, eğitim ve öğretim desteği yapılabilmesine imkân verilmiştir. 2016-2017 eğitim öğretim yılından itibaren OSB dışında açılan özel meslekî ve teknik eğitim okullarında öğrenim gören öğrenciler de eğitim ve öğretim desteğinden faydalanmaya başlamıştır.

Beceri Eğitimi ve Staj için İşletmelere Sağlanan Devlet Katkısı

İşletmelerde beceri eğitimi ve staj yaptırmakla yükümlü bulunan işletmeler tarafından öğrencilere ödenen asgari ücretin en az %30’una tekabül eden miktarın 2/3’ü işverenlere devlet katkısı olarak ödenmesi sağlanmaktadır. Böylece daha fazla işletmenin daha çok öğrenciye beceri eğitimi ve staj imkânı sağlanmasının önü açılmaktadır. Ödemeler asgari ücret baz alınarak güncellenmektedir. 

Diğer destekler; sosyal güvenlik (iş kazası ve meslek hastalıkları sigortası) giderleri karşılanır, paso verilir (indirimli ulaşım), bazı öğrencilere ücretsiz pansiyon yatılı okuma) sağlanabilir, öğle yemeği verilir (meslekî Eğitim Merkezlerinde Parasız Yatılı Çırak Öğrenci Okutma ve Bunlara Yapılacak Sosyal Yardımlar ile Pansiyonların Yönetimi Yönetmeliği).

MEB Taşıma Yoluyla Eğitime Erişim Yönetmeliği’ne göre, eğitim hakkından yoksun kalması muhtemel ilköğretim ve ortaöğretim öğrencileri ile özel eğitim öğrenci/kursiyerlerinin öğrenci taşıma uygulaması kapsamında resmi okul/kurumlara erişimleri ücretsiz sağlanmakta olup uygulama kapsamında taşınmakta olan ilköğretim ve ortaöğretim öğrencileri ile taşıma merkezi okullarda açılan özel eğitim sınıflarında eğitim gören öğrencilere ve taşıma merkezi okullarda eğitim gören Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı verilerine göre yoksul olduğu tespit edilen öğrencilere ücretsiz öğle yemeği hizmeti sunulmaktadır.

İlköğretim ve Ortaöğretimde Parasız Yatılı veya Burslu Öğrenci Okutma ve Bunlara Yapılacak Sosyal Yardımlara İlişkin Kanun çerçevesince, maddi imkânlardan yoksun olduğu ilgili kanun hükümlerine göre belirlenen öğrencilere parasız yatılılık ve bursluluk imkânı sağlanmaktadır.

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda yapılan değişiklikle meslekî ve teknik ortaöğretim öğrencilerinin alan eğitimlerine başladıkları tarihten itibaren iş kazası ve meslek hastalıklarına karşı sigortalanmaları sağlanmaktadır. Meslekî açık öğretim öğrencilerinden sosyal güvencesi olmayan öğrencilerin sosyal sigorta primleri, işletmelerde beceri eğitimine başladıkları tarihten itibaren eğitimin sona ermesine kadar Bakanlıkça ödenir. Yetişkin vatandaşları okuma-yazma öğrenmeye veya ilkokul düzeyinde öğrenim yapmaya teşvik etmek üzere; Zorunlu İlköğrenim Çağı Dışında Kalmış Okuma-Yazma Bilmeyen Vatandaşların, Okur-Yazar Duruma Getirilmesi Veya Bunlara İlkokul Düzeyinde Eğitim Öğretim Yaptırılması Hakkında Kanun’u gereğince okuma- yazma öğrenme veya ilkokul düzeyindeki kurslara devam edenlere aşağıdaki şu destek ve kolaylıklar sağlanır:

• Kurs süresince öğrenci kimlik belgesi verilir.
• Bu Kanun’da geçen kurslara katılan ve başarı gösteren muhtaç kişilerin yükseköğrenim yapan ço-cuklarına kredi vermede öncelik tanınır.
• Okuma-yazma öğrenme veya ilkokul düzeyindeki kurslara devam eden annelerin çocuklarına, çalış-tıkları kurum ve kuruluşların kreş ve anaokullarına alınmada öncelik tanınır.
• Okuma-yazma bilenlerin işe alınmalarında okuma-yazma bilmeyenlere göre öncelik tanınır.
• Okuma-yazma öğrenme kurslarında başarılı olanlara kooperatif veya banka kredileri ile tohumluk ve gübre tahsisinde bir defaya mahsus olmak üzere öncelik verilir.
• Kamu kurum ve kuruluşları ile özel kurum ve kuruluşlarda ve her türlü işyerlerinde çalışanlardan, okuma-yazma öğrenme kurslarına devam edenlere, bir defaya mahsus olmak üzere 60 saat; ilkokul düzeyinde kurslara devam edenlere bir defaya mahsus olmak üzere 100 saat ücretli izin verilir.

Zorunlu İlköğrenim Çağı Hakkında Kanun’a göre, okuma-yazma kurslarına katılanlar için özel idareler veya belediyelerce teşvik edici tedbirler alınır. Özel eğitim ihtiyacı olan bireyleri meslekî ve teknik ile sosyal ve kültürel alanda bilgi ve beceri sahibi yapmak, onları hayata kazandırmak, üretken bireyler hâline getirmek amacıyla kurslar düzenlenir. Kursların düzenlenmesinde Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü, yükseköğretim kurumları ve ilgili kurum ve kuruluşlarla iş birliği yapılır. Hayat Boyu Öğrenme Kurumları Yönetmeliği kapsamında özel eğitim ihtiyacı dolan bireyler için özel sınıf ve gruplar oluşturulabileceği gibi normal bireylerin katıldıkları kurslardan da faydalanmaları için gerekli önlem alınır.

Özel eğitim ihtiyacı olan kişilere yönelik meslekî ve teknik ile sosyal ve kültürel alanlarda bilgi ve beceri sahibi yapmak, onları hayata kazandırmak, üretken bireyler hâline getirmek amacıyla kurslar düzenlenir. Kursların düzenlenmesinde Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü, yükseköğretim kurumları ve ilgili kurum ve kuruluşlarla iş birliği yapılır. Hayat Boyu Öğrenme Kurumları Yönetmeliği kapsamında özel eğitim ihtiyacı olan bireyler için özel sınıf ve gruplar oluşturulabileceği gibi normal bireylerin katıldıkları kurslardan da faydalanmaları için gerekli önlem alınır.  Halk eğitim merkezleri bünyesinde öğretmen, öğrenciler ve ailelere yönelik olarak işaret dili kursları açılmaktadır.