6.7. Mesleki ve Teknik Ortaöğretimde Ölçme ve Değerlendirme
6.7.1. Öğrenci Değerlendirmesi
Meslekî ve teknik ortaöğretim okullarında öğrenci değerlendirme süreçleri genel ortaöğretimde öğrenci değerlendirmesi ile aynı olmakla birlikte okul türlerine göre farklılaşan uygulamalar Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği’nde ayrıca belirtilmiştir.
Mesleki eğitim merkezi öğrencilerine sadece derse hazırlık, devam, aktif katılım ve örnek davranışlarına göre performans puanı verilir (Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği). Meslekî eğitim merkezlerinde kurum aynı olmakla birlikte iş yeri değişikliği yapılması durumunda, öğrencinin dönem puanının hesabında dönem içinde en fazla pratik eğitimi aldığı işletmede ilgili usta öğretici/eğitici personelin vereceği puanlar dikkate alınır (Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği).
İşletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler, beceri eğitiminin değerlendirilmesi amacıyla ders yılının son haftasında beceri sınavına alınırlar. Öğrenciler bu süre içerisinde işletmelerce izinli sayılır. Bu sınav, dersin özelliğine göre komisyonca alınacak karar doğrultusunda uygulamalı ve/veya yazılı olarak yapılır. Öğretim programlarında birden fazla uygulamalı ders bulunan alanlarda, işletmede eğitimi yapılan her ders için beceri sınavı, sınav komisyonunun kararına göre birlikte veya ayrı ayrı yapılabilir. Birlikte yapılan sınavların değerlendirmesi ayrı yapılır. Sektörün özelliği, çalışma ve kapasite durumuyla kurum ve iklim şartları da dikkate alınarak yılın belli zamanlarında faal olan ve beceri eğitimi süresi, ders yılı süresini aşan meslek alanlarındaki beceri sınavı, beceri eğitiminin bitimini izleyen hafta içinde yapılır. Beceri sınavları, işletmenin usta öğreticileri veya eğitici personeli ile ilgili alanın alan/bölüm/atölye/laboratuvar şeflerinden birisi, branş öğretmenlerinin ve o meslek alanındaki/dalındaki işveren kuruluşunu temsil eden üyelerden oluşturulan komisyon tarafından yapılır. Beceri sınav puanı, iş dosyası ve sınav değerlendirilmesi sonucu takdir edilen puanların toplamıdır. Beceri sınavı 100 puan üzerinden değerlendirilir. Bunun yüzde 80’i sınav, yüzde 20’si de iş dosyasına takdir edilir. İşletmeye gönderilemeyen öğrenciler için okulda yüz yüze eğitimini aldıkları alan/dal derslerinden beceri sınavı yapılmaz (Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği).
Mesleki eğitim merkezine devam eden öğrenciler, 11’inci sınıftan itibaren her ders yılı sonunda yılsonu beceri sınavına alınır. 11’inci sınıfın sonunda girilen beceri sınavı kalfalık, 12’nci sınıfın sonunda girilen beceri sınavı ustalık sınavı olarak uygulanır. Kalfalık ve ustalık sınavları il istihdam ve meslekî eğitim kurulunun uygun görüşü alınarak ilgili meslek odasının koordinesinde yapılabilir. Sınava girecek öğrenci sayısının fazla olduğu alan/dallarda; alanın özelliğine bağlı olarak zümre toplantısında alınacak karara göre birden fazla komisyon kurulabilir (Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği). Yıl sonu beceri sınavında başarısız olan öğrencilerin bu derslere ait sorumluluk sınavları, iş dosyası dikkate alınmaksızın yazılı ve/veya uygulamalı sınav şeklinde yapılır. Kalfalık sınavında başarısız olan öğrenciler ise ilk sorumluluk sınavı döneminde beceri sınavı esaslarına göre yeniden kalfalık sınavına alınır (Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği).
Olağan gelişim gösteren akranları ile birlikte eğitim gören özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerin hazırlanan eğitim planındaki amaçları gerçekleştirme düzeyleri, devam ettikleri okulun sınıf geçme ve sınav yönetmeliğine göre değerlendirilir. Ancak, yetersizlik durumu ve özellikleri dikkate alınarak sınavlarda gerekli önlemler alınır ve düzenlemeler yapılır. Özel eğitim okul ve sınıflarında eğitim gören öğrencilerin değerlendirilmesinde, öncelikle bireyselleştirilmiş eğitim programlarında konulan amaçların gerçekleştirilmesi esas alınır (Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname).
6.7.2. Öğrencilerin Sınıf Geçmesi
Mesleki ve teknik ortaöğretim okullarında öğrencilerin sınıf geçme koşulları genel ortaöğretimdeki sınıf geçme koşulları ile aynı olmakla birlikte meslekî eğitim merkezi programlarına kayıtlı öğrencilerden; doğrudan veya sorumlu olarak sınıf geçemeyenler ile devamsızlık nedeniyle başarısız sayılanlar sınıf tekrar ederler. Sınıf tekrarı en fazla iki defa yapılır. Öğrenim süresi içinde üçüncü defa sınıf tekrarı durumuna düşen öğrencilerin ders yılı sonunda ilişiği kesilerek öğrenci ve veli talebi doğrultusunda Açık Öğretim Lisesi, Mesleki Açık Öğretim Lisesi veya Açık Öğretim İmam Hatip Lisesine yönlendirilerek kayıtları yapılır (Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği).
6.7.3. Sertifikasyon
Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olanlara, e-Okul/e-Mesem sistemindeki kayıtlar esas alınarak bitirdikleri okul türüne göre diploma verilir. Ortaöğretim diplomaları özel ve resmî kurumlarca ulusal çapta tanınmaktadır. Mesleki ve teknik Anadolu lisesi sağlık alanı mezunlarının diplomaları Sağlık Bakanlığı tarafından tescil edilir. Diplomalarda mezuniyet puanı ve varsa mezuniyet alanı/dalı belirtilir. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olanların diplomalarına, “Bu diploma sahibi 3795 Sayılı Kanun’un 3’üncü maddesine göre eğitimini aldığı alan/dalda ‘Teknisyen’ ünvanını kazanmıştır” ifadesi yazılır (Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği).
Anadolu teknik ve Anadolu meslek programından mezun olanlara öğrenimleri süresinde alanın çerçeve öğretim programında belirlenen sertifikalara ait seçmeli meslek derslerini başarı ile tamamlamaları hâlinde çerçeve öğretim programında belirtilen isim ile sertifika verilir. Sertifika e-Okul/e-Mesem sistemi üzerinden öğrencinin mezun olduğu okul müdürlüğünce düzenlenir. Alana ait çerçeve öğretim programında belirlenen sertifikalar yalnızca aynı alanda/dalda öğrenim gören öğrenciler için verilir (Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği).
Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliğinin 70/A maddesi gereği; mesleki eğitim merkezi programı öğrencilerinden kalfalık beceri sınavında başarılı olan ve başarısız dersi bulunmayanlara Kalfalık Belgesi, kalfalardan programlarında öngörülen teorik ve pratik eğitim süresi sonunda yapılan ustalık beceri sınavında başarılı olan ve başarısız dersi bulunmayanlara Ustalık Belgesi düzenlenir. Ustalık/işyeri açma belgesine, dört yıllık mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu diplomasına veya en az ön lisans diplomasına sahip olanlar, okul ve kurumlarca açılan iş pedagojisi kursuna katılabilirler. İş pedagojisi kursu uzaktan eğitim yolu ile de düzenlenebilir ve sınavları e-Sınav şeklinde yapılabilir. Kursu başarı ile tamamlayanlara usta öğreticilik belgesi verilir. Usta öğreticilik belgesi; ustalık/işyeri açma belgesi, dört yıllık mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu diploması veya en az ön lisans diploması ile birlikte kullanılır. Aynı yönetmeliğin 69’uncu maddesine göre ortaöğretim kurumlarından mezun olanlara, e-Okul/e-Mesem sistemindeki kayıtlar esas alınarak bitirdikleri okul türüne göre diploma verilir. Bütün derslerden başarılı olmasına rağmen stajını tamamlamayanlara diploma düzenlenmez. Meslekî eğitim merkezi öğrencileri diploma alabilmek için ustalık belgesini almaya hak kazanmış olmanın yanında, Bakanlıkça belirlenecek fark derslerini meslekî eğitim merkezlerinde düzenlenecek yüz yüze eğitim programları veya açık ortaöğretim kurumları yoluyla başarmak zorundadır. Bunların diplomaları fark derslerini tamamladıkları kurum tarafından ilgili mevzuatına göre düzenlenir.
2013-2014 eğitim öğretim yılından itibaren mesleki ve teknik ortaöğretim mezunlarına, mezun olduğu alan/dala ait Europass Sertifika Eki düzenlenmektedir. Europass sertifika ekleri, mesleki eğitim için ülkemizde ilk başvuru noktası olan Ulusal Referans Noktası web sitesinde (http://urn.meb.gov.tr) yayımlanmaktadır. 2017 yılında geliştirilen veya güncellenen öğretim programları doğrultusunda Europass sertifika ekleri de güncellenmiştir. Ayrıca, European Credit System for Vocational Education and Training (ECVET) referans alınarak oluşturulan Mesleki ve Teknik Eğitimde Kredi Transfer Sistemi (MKTS) kapsamında, mesleki ve teknik ortaöğretim okullarından mezun olan öğrencilere aldığı, başardığı dersleri, modülleri, kredileri ve işletmelerde mesleki eğitimini gösteren belge düzenlenir. Ayrıca Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nin 13. Maddesi gereği özel eğitim meslek okulu veya özel eğitim uygulama okulu (III. kademe) programını tamamlayan öğrencilere takip ettikleri eğitim programına uygun diploma düzenlenir.