8.3. Yetişkin Eğitimi Hizmeti Veren Kurumlar 

Türkiye’de yetişkin eğitimine yönelik faaliyetler Millî Eğitim Bakanlığı başta olmak üzere birçok kurum ve kuruluş tarafından sunulmaktadır. Okuma yazma kurslarından meslekî eğitimlere, girişimcilik desteklerinden uluslararası hareketlilik programlarına kadar geniş bir yelpazede sunulan bu faaliyetler, bireylerin kişisel ve meslekî gelişimlerine katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Tablo 5’de ilgili kurumlar ve faaliyet alanları özetlenmiştir.

8.3.1. Millî Eğitim Bakanlığı 

Bakanlık bünyesinde yetişkin eğitiminden sorumlu birimler şunlardır: 

8.3.1.1. Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü 

Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğüne bağlı olarak; halk eğitimi merkezleri (HEM), olgunlaşma enstitüleri ve açık öğretim okulları faaliyet göstermektedir. Bu kurumlarda; kurs ve kurs dışı faaliyetler, belge, denklik ve önceki öğrenmelerin tanınması işlemleri, işletmelerde meslekî eğitim faaliyetleri, araştırma, geliştirme ve arşivleme işlemleri, ulusal ve uluslararası tanıtım faaliyetleri, tasarım, üretim ve pazarlama faaliyetleri, nitelikli iş gücü yetiştirilmesinde meslekî ve teknik içerikli eğitim faaliyetleri, her türlü yarışma, fuar, sergi, sempozyum, panel, proje, iş birliği belgesi, sanatsal, sosyal, kültürel ve benzeri etkinlikler düzenleme, katılım sağlama, temsil etme ile yayın hazırlama faaliyetleri, açık öğretim okulları eğitim hizmetleri, uzaktan öğrenme faaliyetleri yürütülmektedir. Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğüne Bağlı Hayat Boyu Öğrenme Kurumları Tablo 6’da gösterilmiştir.

8.3.1.2. Meslekî ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü

Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü (MTEGM), meslekî ve teknik eğitim ve öğretim programlarının hazırlanması, eğitim-istihdam ilişkisini güçlendirecek politika ve stratejilerin geliştirilmesi ve faaliyetlerin koordine edilmesinden sorumlu birimdir. Mesleki ve teknik ortaöğretim okullarında ve meslekî eğitim merkezleri ortaöğretim programı dışında 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’nda belirtilen alan ve dallarda yetişkinlere yönelik belge/diploma programları düzenlenmektedir. Meslekî ve teknik eğitim okul ve kurumları bünyesinde 3308 sayılı Kanunun 37’nci, 38’inci ve 39’uncu maddeleri kapsamında meslek kursları, geliştirme ve uyum kursları ile özel eğitim kursları açılabilir.

8.3.1.3. Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürlüğü 

Özel öğretim kurumları, 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu’na göre gerçek ve tüzel kişiler (şirket, vakıf, dernek) tarafından kurulan ve MEB’e bağlı olarak faaliyet gösteren kurumlardır. Özel okullar, özel eğitim ve rehabilitasyon merkezleri ve yaygın eğitim verilen çeşitli özel kurslar bu kapsamdadır. Özel okullarda resmî okullarda uygulanan müfredat kullanılmaktadır. Ayrıca özel okullar geliştirdikleri öğretim programlarını Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığına onaylatarak uygulayabilir. 

8.3.2. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının (ÇSGB) temel görev ve sorumlulukları 1 nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile belirlenmiştir. Buna göre ÇSGB çalışma hayatını, işçi-işveren ilişkilerini, sosyal güvenlik sistemini düzenlemek ve denetlemekten sorumludur. Bu kapsamda ÇSGB ekonominin gerektirdiği insan gücünü sağlamak için gerekli tedbirleri araştırmak ve uygulanmasına yardımcı olmak ile çalışanların meslekî eğitimlerini sağlayıcı tedbirleri almakla da görevlidir. ÇSGB bu görevleri bağlı birimleri ve ilgili kurumları aracılığıyla yerine getirmektedir.

8.3.2.1. Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü

ÇSGB’nin ilgili kuruluşu olan Türkiye İş Kurumu, 4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nde belirtildiği üzere istihdamın korunması, geliştirilmesi, yaygınlaştırılması ve işsizliğin önlenmesi faaliyetlerine yardımcı olmak, işsizlik sigortası hizmetlerini yürütmek, etkin bir iş gücü piyasası bilgi sistemi oluşturarak, piyasanın ihtiyaçları doğrultusunda iş gücü arz ve talebini eşleştirmek, aktif iş gücü programları yoluyla istihdamı kolaylaştırmak, pasif iş gücü programlarıyla işini kaybedenlere geçici gelir desteği sağlamak ve çalışma hayatına ilişkin düzenlemeleri uygulamaktan sorumlu bir kurumdur.

İş ve meslek danışmanlığı hizmetleri kapsamında; ortaöğretim ve yükseköğretim öğrencilerinin kariyer planlamasına, kişisel özelliklerini göz önüne alarak en uygun mesleği seçmelerine; İŞKUR’a kayıtlı iş arayanların iş bulmalarına, mesleki uyum problemlerini gidermelerine, mesleki becerilerini geliştirmelerine, mesleklerini/işlerini değiştirmelerine destek olunmakta, İŞKUR tarafından yürütülen aktif ve pasif işgücü programlarına yönlendirilmekte; işverenlerin de bağlı oldukları mevzuat çerçevesinde bilgilendirilmeleri sağlanmakta, firma verimliğini ve istihdamını artırmasına destek olunmakta ve niteliklli işgücü temini gibi talepleri karşılanmaktadır. Aktif iş gücü hizmetleri kapsamında meslekî eğitim kursları, işbaşı eğitim programları, toplum yararına programlar, işgücü uyum programı, İŞKUR gençlik programı, nitelikli işgücü yetiştirme programı ve diğer kurs, program, proje ve özel uygulamalar düzenlemektedir. Pasif iş gücü hizmetleri kapsamında işsizlere, çalışanlara ve işverenlere destek amacıyla işsizlik ödeneği, kısa çalışma ödeneği, ücret garanti fonu ödemesi, yarım çalışma ödeneği, nakdi ücret desteği ve iş kaybı tazminatı bulunmaktadır. 

8.3.2.2. Meslekî Yeterlilik Kurumu 

ÇSGB’nin ilgili kuruluşu olan MYK, Avrupa Birliği’yle uyumlu, uluslararası düzeyde kalite güvencesi sağlanmış ulusal yeterlilik sistemini kurmak ve işletmekten sorumludur.  MYK,  iş piyasasının ve eğitim kurumlarının ihtiyaçları dikkate alınarak ulusal meslek standartları ile ulusal yeterliliklerin  hazırlanmasını ve ulusal yeterliliklere dayalı olarak ölçme-değerlendirme ve belgelendirme faaliyetlerinin yetkilendirilmiş sınav ve belgelendirme kuruluşları aracılığıyla yürütülmesini koordine etmektedir.

MYK’nin temel hedefleri ulusal yeterlilik sistemini kurmak ve işletmek, eğitimin istihdamla uyumunu güvence altına alarak nitelikli insan kaynağının oluşmasına öncülük etmektir. Eğitim ve iş dünyasında kalite güvencesi kültürü ve bilincinin yerleşmesini sağlamak, hayat boyu öğrenmeyi teşvik etmek ve iş gücünün hareketliliğini kolaylaştırmak Kurumun öncelikleri arasında yer almaktadır.

8.3.3. Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı (Türkiye Ulusal Ajansı) 

Yetişkin Eğitimine yönelik projelerin desteklendiği bir diğer kurum da Dışişleri Bakanlığına bağlı Avrupa Birliği Başkanlığının ilgili kuruluşu olan Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı (Türkiye Ulusal Ajansı)’dır. Ülkemiz, 1 Nisan 2004 yılında AB Eğitim ve Gençlik Programlarının tam üyesi hâline gelmiş olup söz konusu programların Türkiye’de yürütülmesinden sorumlu kurum olarak Türkiye Ulusal Ajansı görevlendirilmiştir. Başkanlığın misyonu Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programlarından yararlanan ülkeler başta olmak üzere diğer ülkeler ve uluslararası kuruluşlarla, eğitim, gençlik ve spor alanlarında eğitim, öğrenim, gönüllülük ve iş birliği fırsatları sağlayan programların yürütülmesidir.

8.3.4. Diğer Bakanlıklar, Kamu Kurum ve Kuruluşları 

8.3.4.1. Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı 

8.3.4.2. Tarım ve Orman Bakanlığı 

Tarım ve Orman Bakanlığı ise Uluslararası Tarımsal Eğitim Merkezi Müdürlüğü (UTEM) ile alandaki faaliyetleri organize etmektedir. El Sanatları Eğitim Merkezleri ve köy kursları ile faaliyetlerini sürdürmektedir (UTEM, 2018).

8.3.4.3. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı 

Bakanlığın misyonu “Bireyin, ailenin ve toplumsal değerlerimizin korunması, güçlendirilmesi ve geliştirilmesine yönelik bütüncül ve adil sosyal hizmet modelleri geliştirmek ve uygulamaktır.” Bakanlığın yetişkin eğitimine yönelik görevleri şunlardır:

• Özel gereksinimli bireylerin meslekî rehabilitasyonunu sağlayacak tedbirler almak
• Öncelikle çocuğun aile içinde yetiştirilmesi ve desteklenmesi amacıyla aileyi eğitim, danışmanlık ve sosyal yardımlarla güçlendirmek
• Ailenin bütünlüğünü korumak, parçalanmış ailelerin korunmaya, yardıma ve bakıma muhtaç fertleriyle çocuklarına her türlü maddî, manevî ve sosyal destek sağlamak; bu amaçla gerekli planlamaları yapmak, eğitim faaliyetlerinde bulunmak.

8.3.4.4. Yerel Yönetimler

Türkiye Belediyeler Birliği (TBB), bünyesinde oluşturduğu Belediyeler Birliği Akademisi ile yerel yönetim birimlerinde çalışanların meslekî becerilerinin geliştirilmesi amacıyla faaliyetlerini sürdürmektedir. Ayrıca yerelde belediyeler bünyesinde oluşturulan eğitim birimleri, millî eğitim müdürlükleri ile iş birliği hâlinde kurslar düzenlemektedir.

8.3.4.5. Gençlik ve Spor Bakanlığı 

Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından eğitsel, sosyal, kültürel ve sportif eğitimler başlığı altında her türlü kurs, atölye, tematik kamp, yarışma, geleneksel sanatlar ve hobi kursları, gezi, seminer, konferans, konser, rehberlik ve danışmanlık ile sportif etkinlik ve benzerleri gerçekleştirilmektedir. Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından merkez ve taşra teşkilatı bünyesinde düzenlenen eğitsel, sosyal, kültürel ve sportif etkinliklerle ilgili tüm usul ve esaslar 4371 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile düzenlenmektedir. 

8.3.4.6. Meslek Kuruluşları 

TOBB, TESK ve diğer meslek kuruluşları üyelerine yönelik meslekî eğitim faaliyetlerini organize etmekten sorumludur. Faaliyetleri kendi kaynakları ile oluşturulan fonlar ya da eğitim bütçeleri ile finanse etmektedir.