9.1. Öğretmenlerin Hizmet Öncesi Eğitimi
9.1.1. Öğretmen Yetiştiren Eğitim Kurumları ve Öğretmen Yetiştirme Modelleri
Türkiye’de okul öncesi eğitimi, ilköğretim ve ortaöğretime yönelik hizmet öncesi öğretmen eğitimi 1982’den beri üniversiteler tarafından yürütülmektedir. Öğretmen eğitiminde uygulanan temel metot ‘eş zamanlı’ model; ana kurum ise eğitimi fakülteleridir. Öğretmen yetiştiren tüm lisans programlarında genel kültür, alan bilgisi ve öğretmenlik formasyon dersleri verilmektedir.
Bunun yanında, öğretmenliğe kaynak teşkil eden bölümlerden mezun olanlar 2022-2023 eğitim-öğretim yılı Bahar döneminden itibaren taleplerine bağlı olarak lisans eğitimi sürecinde bu program öğrencilerine yönelik Pedagojik Formasyon Eğitimi Sertifika programları yürütülmektedir. Öğretmen eğitiminin yapı ve programlar bakımından ana yönlendiricisi Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı (YÖK)’dur. 2020 yılından itibaren Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi ile Millî Eğitim Bakanlığı tarafından belirlenen Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri dikkate alınarak öğretmenlik lisans programlarının güncellenmesi ilgili yükseköğretim kurumlarına bırakılmıştır.
Eğitim öğretim hizmetlerini yürüten öğretmenlerin seçilmelerini, yetiştirilmelerini, atanmalarını, haklarını, ödev ve sorumluluklarını, ödül ve cezalarını, kariyer basamaklarında ilerlemelerini ve öğretmenlik mesleğine ilişkin diğer hususlar ile Millî Eğitim Akademisi Başkanlığının kurulması, görevleri, teşkilat yapısı ve personeline ilişkin konuları düzenleyen Öğretmenlik Mesleği Kanunu 18.10.2024 tarihinde yayımlanmıştır. Kanun hükümleri doğrultusunda 01.09.2025 tarihinden sonra istihdam edilecek öğretmenler göreve başlamadan önce Millî Eğitim Akademisi Başkanlığında öğretmenlik mesleği yeterlikleri çerçevesinde belirlenen teorik ve uygulamalı derslerden oluşan üç veya dört dönem süresince hizmet öncesi hazırlık eğitimine alınır. Öğretmen adaylarına, hazırlık eğitimi sürecinde belirlenen tutarda ödeme yapılır.
9.1.2. Kabul Koşulları
Türkiye’de tüm yükseköğretim programlarına girişte olduğu gibi öğretmen yetiştiren yükseköğretim programlarına girişte de bir ortaöğretim kurumdan mezun olma ve merkezi olarak yapılan sınavlardan başarılı olma koşulu aranmaktadır. Lisans programlarına alınacak öğrencilerin seçimi ve tercihlerine göre yerleştirilebilmeleri amacıyla, Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) tarafından Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS) yapılmaktadır. YKS ve kabul koşullarına ilişkin ayrıntılı bilgiler Lisans Kabul Koşulları (7.2.2.2 Kabul Koşulları) altında yer almaktadır. Merkezi sınavla öğrenci alan öğretmenlik programlarına yerleştirme işlemlerinde en düşük 300 bininci, özel yetenek sınavı ile öğrenci alan öğretmenlik programlarını tercih edebilme veya ön kayıt yaptırabilmek için ise en düşük 800 bininci başarı sırası şartı aranmaktadır.
01.09.2025 itibariyle öğretmen adayları Millî Eğitim Akademisi Başkanlığı tarafından verilecek hazırlık eğitimine, alanlar itibarıyla belirlenen kontenjan dâhilinde, her bir öğretmenlik alanı için ÖSYM tarafından yapılan Millî Eğitim Bakanlığı Akademi Giriş Sınavı (MEB-AGS) puanı üstünlüğüne göre alınacaktır.
MEB-AGS, Akademi Giriş Sınavı (AGS) ve Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi (ÖABT) olmak üzere 2 oturumda düzenlenecektir. Buna göre, biyoloji, coğrafya, fen bilimleri/fen ve teknoloji, fizik, ilköğretim matematik, kimya/kimya teknolojisi, matematik, okul öncesi, rehberlik, sınıf öğretmenliği, sosyal bilgiler, tarih, Türkçe, Türk dili ve edebiyatı, beden eğitimi, din kültürü ve ahlak bilgisi/imam hatip lisesi meslek derslerinin öğretmen adayları her iki oturuma da katılacaklardır. Yabancı dil öğretmenliği adaylıkları için ise AGS ve Yabancı Dil Seviye Tespit Sınavı (YDS veya e-YDS) esas alınacaktır. ÖABT ya da YDS uygulanması planlanmayan diğer öğretmen adaylıkları için de MEB-AGS puanı, sadece AGS ile oluşturulacaktır.
9.1.3. Müfredat, Uzmanlaşma Düzeyi ve Öğrenme Çıktıları
Öğretmen yetiştiren lisans programları; alan eğitimi, öğretmenlik meslek bilgisi ve genel kültür derslerinden oluşmaktadır. Öğretmenlik meslek bilgisi derslerine (teorik ve pratik) ayrılan süre; hem temel eğitim hem de ortaöğretim öğretmenlik programlarında, toplam öğretim zamanının %30-35 arasında değişmektedir. Bu kapsamda eğitim/eğitim bilimleri fakültesinde öğrenim gören öğrenciler 72 saat, öğretmenlik mesleğine kaynaklık teşkil eden diğer fakültelerdeki öğrenciler ise 96 saat uygulama öğrencisi olarak Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı okullarda öğretmenlik uygulaması yapmaktadırlar.
01/09/2025 tarihinden itibaren öğretmen adaylarına Millî Eğitim Akademisi Başkanlığında uygulanacak olan hazırlık eğitimi, öğretmenlik mesleğinin gerektirdiği bilgi, beceri, tutum ve değerleri içeren öğretmenlik mesleği yeterlikleri çerçevesinde belirlenen teorik ve uygulamalı derslerden oluşmaktadır. Hazırlık eğitiminin süresi dört dönemdir. Bu süre, öğretmen adayının mezun olduğu yükseköğretim programına göre üç dönem olarak uygulanabilir.
9.1.4. Öğretim Üyeleri ve Görevlileri
Her düzeydeki eğitim kademelerine (okul öncesi eğitimi de dâhil) yetiştirilen öğretmenlerin öğrenim gördüğü kurumlarda çalışan eğitim personeli (öğretmenlik eğitimi veren öğretim elemanları) lisansüstü eğitim (yüksek lisans ve doktora) programları ile yetiştirilmektedir. Ayrıca, öğretmen adaylarının yetiştirilmesi sürecinde Millî Eğitim Bakanlığına bağlı okullarda yapılan öğretmenlik uygulaması çalışmalarında okullarda çalışmış seçilmiş/tecrübeli öğretmenler, öğretmenlik uygulaması yapan öğretmen adaylarına meslekî konularda danışman olarak görevlendirilmektedir. Hazırlık eğitiminde üniversitelerde görev yapan öğretim üyeleri, MEB’de görev yapan öğretmen yönetici ve diğer personel sözleşmeli olarak görev yapabilecektir.
9.1.5. Nitelikler, Değerlendirme ve Sertifikalar
Hizmet öncesi öğretmen eğitiminde öğrencilerin derslerdeki başarılarının ölçülmesi ve değerlendirilmesi, yazılı sınavlar, ödevler, portfolyo (yapılan çalışmaların dosyalanmış hali) değerlendirmeleri, öğretme performansının gözlenmesi vb. yollarla olmaktadır. Eğitim/Eğitim Bilimleri fakülteleri öğrencileri; öğretim üyeleri ve öğretmenlik uygulaması yaptıkları okullardaki derslerin öğretmenleri tarafından izlenmekte ve değerlendirilmektedirler. Mezun olabilmek için, öngörülen toplam kredinin elde edilmesi ve öğretmenlik uygulaması dersinden başarılı olunması gerekir. Öğrencilerin mezun oldukları alanları belirten diplomayla birlikte AKTS kredilerinin yer aldığı “diploma eki” verilir.
Öğretmenlik Mesleği Kanun hükümleri doğrultusunda 1/9/2025 tarihinden sonra sözleşmeli öğretmen olarak atanmak isteyen öğretmen adaylarının Akademide alacakları hazırlık eğitimini başarıyla tamamlamaları gerekmektedir. Hazırlık eğitiminin sonunda, teorik derslerin başarı notlarının aritmetik ortalamasının yüzde kırkı, uygulamalı derslerin başarı notlarının aritmetik ortalamasının yüzde altmışı toplanarak atamaya esas başarı puanı belirlenir. Adayların eğitim kurumlarına atamaları tercihleri dikkate alınarak atamaya esas başarı puanı üstünlüğüne göre gerçekleştirilir.