12.4. Okul Öncesi, İlköğretim ve Ortaöğretimde Rehberlik ve Danışmanlık
Rehberlik ve Psikolojik Danışma hizmetleri; Türk millî eğitiminin genel amaçları çerçevesinde eğitimde rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri; kendini tanıyan, kendine sunulan eğitsel ve meslekî fırsatları değerlendirebilen, sorumluluk alabilen bireyler yetiştirilmesini ve bireylerin toplum içinde sağlıklı bir şekilde yaşamlarını sürdürebilmeleri için sosyal duygusal, akademik ve kariyer gelişimlerini desteklemeyi amaçlar. RAM’lar: Eğitim öğretim kurumlarındaki rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin etkin ve verimli bir şekilde yürütülmesine ilişkin gerekli her türlü çalışmalarla birlikte ildeki özel eğitim gerektiren bireylerin tanılanmaları ve tüm bireylere yönelik rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri il ve ilçelerde rehberlik ve araştırma merkezi/merkezlerince yürütülür. Eğitim kurumlarındaki rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri ise okullardaki rehberlik ve psikolojik danışma servisleri aracılığıyla yürütülür. Rehberlik ve psikolojik danışma servisleri bulundukları il/ilçe rehberlik ve araştırma merkeziyle koordineli çalışır.
RAM’lar; rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri bölümü ve özel eğitim hizmetleri bölümü olmak üzere iki bölümden oluşur.
Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri bölümü genel olarak, merkezin çalışma alanında yer alan eğitim öğretim kurumları özellik, kademe ve türlerine göre ayrı ayrı olarak rehberlik ve psikolojik danışma müşavirlik hizmeti sunar. Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri bölümü, üniversiteler ve ilgili kuruluşlarla iş birliği yaparak öğrencilerin zihinsel, psikolojik ve sosyal bakımlardan dengeli ve sağlıklı bir şekilde kapasitelerini geliştirmeleri, yapıcı ve yaratıcı olmaları, özelliklerini tanımaları ve değerlendirmeleri ile bu yönde akademik ve kariyer gelişim alanına yönelik rehberlik ve psikolojik danışma hizmetinde (MEB Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Yönetmeliği) bulunulması için grup rehberlik etkinliklerine yönelik programları hazırlar ve uygulanmasında okullara gerekli yardımlarda bulunur. Eğitim kurumlarının rehberlik ve psikolojik danışma servislerinden gelen öğrenciler ile bireysel olarak merkeze başvuran bireylere gerekli psikolojik yardım hizmetini verir. Verilecek hizmetin niteliğine göre çeşitli psikolojik ölçme araçlarını bilimsel standartlara göre uygular. Yönlendirmeye ilişkin rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerini, servisler ile ilgili kurum ve kuruluşların da görüşlerini alarak plânlar. Çevrenin gereksinimlerini belirlemek, hizmetleri geliştirmek, niteliği ve verimi artırmak için araştırmalar yapar. Öğrencilerin yönelebilecekleri üst öğrenim kurumları, iş alanları ve mesleklere ilişkin bilgileri kapsayacak, onların çeşitli alanlardaki gelişimlerini destekleyecek yayınlar hazırlar ve eğitim öğretim kurumlarına ulaştırır. Hizmetlerde kullanılacak psikolojik ölçme araçları ile diğer araç ve tekniklerin tespiti, çoğaltımı, sağlanması, geliştirilmesi ve servislere dağıtımı için il düzeyinde yapılabilecek çalışmaları planlar, yürütür ve sonuçlandırır.
12.4.1. Akademik Rehberlik
Akademik gelişim alanına yönelik çalışmalar rehber öğretmenler ve sınıf rehber öğretmenleri tarafından yürütülmektedir. Rehber öğretmenler her eğitim öğretim yılı başında hazırladıkları okul rehberlik ve psikolojik danışma programı çerçevesinde öğrencilerin ihtiyaçları doğrultusunda hedef belirleme, motivasyon, zaman yönetimi, sınav kaygısı, devamsızlık, okula uyum ve üst öğrenim kurumlarının tanıtımı gibi konularda bireysel veya grupla rehberlik çalışmaları yürütür. Sınıf rehberlik programında her sınıf seviyesinde akademik gelişim alanına yönelik kazanımlar bulunmaktadır. Söz konusu kazanımlara yönelik etkinlikler rehberlik ders saatlerinde sınıfta bulunan öğrencilere uygulanmaktadır.
12.4.2. Sosyal Duygusal Rehberlik
Sosyal duygusal gelişim alanına yönelik olarak karar verme, akran ve aile ilişkileri, gelişim dönemi özellikleri, duygu düzenleme, bağımlılıkla mücadele, travmayla baş etme, problem çözme, sosyal beceri geliştirme gibi konularda bireysel veya grupla rehberlik çalışmaları yürütülür. Bu çalışmalar gelişimsel ve önleyici olarak sunulabildiği gibi iyileştirici hizmetler kapsamında da problem ortaya çıktıktan sonra psikolojik danışma süreciyle yürütülebilmektedir. Bireysel veya grupla psikolojik danışma, bireylere kendini tanıma, karar verme ve problem çözme becerisi kazandırmayı, bireylerin kişisel ve toplumsal uyumlarını gerçekleştirmelerini ve iyilik hallerini geliştirmelerini amaçlayan, bireysel ve grupla profesyonel olarak yürütülen psikolojik yardım sürecidir.
12.4.3. Kariyer Rehberliği
Erken yaşta tespit edilen özel yetenekli öğrenciler dâhil her tür özel eğitim ihtiyacı olan öğrenciler, ilköğretim eğitimlerinden itibaren izlenir ve ilgili kurumlarca ek eğitimler sağlanır. İlkokul-ortaokul kademesinde, ise öğrencinin ilgi ve yeteneklerinin farkında olması, motivasyonu, başarısı ve bireysel özellikleri oranında gelişimine uygun programlara yönlendirilir. Ortaöğretim kademesinde öğrenciyi bir üst öğrenim kurumuna hazırlayıcı, özelliklerine ve gelişimine uygun programlara hazırlama ve çalışma becerilerini geliştirme çalışmaları yapılır.
Kariyer gelişim alanında sunulan hizmetler ile öğrencilerin bireysel ve sosyal gelişimlerine yönelik olarak grupla rehberlik etkinlikleri de psikolojik danışma hizmetleri kapsamında düzenlenir. Kariyer gelişim alanına yönelik yürütülen rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri bireyin ilgi, yetenek, değer ve kişilik özelliklerini tanıması, meslekî seçenekleri fark etmesi, mesleklerin gerektirdiği nitelikler ile kişisel özellikleri arasında bağ kurması, mesleklere yönelik olumlu tutum geliştirmesi, kariyer farkındalığı kazanması, iş yaşamı ile eğitim arasındaki ilişkiyi ve yaşam boyu öğrenmenin kariyer gelişimi açısından önemini fark etmesini içeren çalışmaları içerir (MEB Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Yönetmeliği).