13.2. Yükseköğretimde Hareketlilik
13.2.1. Öğrenci Hareketliliği
Türkiye’de uluslararası öğrenci hareketliliğinde ağırlık yükseköğretim kademesindedir. Erasmus+ Yükseköğretim Öğrenci Hareketliliğine yükseköğretim kurumlarında örgün eğitimde kayıtlı (veya program kuralları çerçevesinde yeni mezun) öğrenciler katılabilmektedir. Açık öğretim ve benzeri (uzaktan eğitim) programlarda öğrenim gören öğrenciler hareketlilik faaliyetlerinden yararlanamaz. Öğrenci hareketliliği; öğrenim hareketliliği ve staj hareketliliği olmak üzere iki şekilde gerçekleşir:
Öğrenim Hareketliliği
Erasmus+ Öğrenci Öğrenim Hareketliliği, Türkiye Ulusal Ajansı tarafından yürütülen Erasmus+ Yükseköğretim Hareketlilikleri bünyesinde, yükseköğretim kurumunda kayıtlı öğrencinin öğreniminin bir bölümünü kurumlar arası anlaşma ile ortak olunan yurt dışındaki bir yükseköğretim kurumunda gerçekleştirmesidir. Hareketlilik, Yükseköğretim için Erasmus Beyannamesi (ECHE) ve yükseköğretim kurumunun var olan kurumlar arası anlaşmaları çerçevesinde gerçekleştirilir. Öğrenim dönemi bir staj faaliyeti de içerebilir. Ayrıca yeni dönemde öğrenciler, içerisinde fiziksel hareketlilikle beraber sanal öğrenme de bulunan “karma hareketlilikler” gerçekleştirebilir veya uygun bulunması halinde “karma yoğun programlar” kullanılabilir. Faaliyet süresi her bir öğrenim kademesi için ayrı ayrı geçerli olmak üzere aynı akademik yıl içerisinde tamamlanabilecek 2 ay (veya bir akademik dönem) ile 12 ay arasında bir süre olabilir.
Erasmus+ döneminde, yükseköğretim öğrenci öğrenim hareketlilikleri ülke merkezli olarak Program Ülkeleri Arasında Yükseköğretim Hareketlilikleri faaliyeti kapsamında Avrupa Ülkelerine ve programla ilişkili olan ve olmayan ülkelerle Yükseköğretim Öğrenci ve Personel Hareketlilikleri faaliyeti ile tüm dünyadan pek çok ülkeye gerçekleştirilmiştir.
Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanun ve buna bağlı Türk Öğrencilerin Yabancı Ülkelerde Öğrenimleri Hakkında Yönetmeliğe dayalı olarak yükseköğretim kurumlarının öğretim elemanı ile kamu kurum ve kuruluşlarının yetişmiş insan kaynağı ihtiyacının karşılanması amacıyla MEB tarafından resmî burslu statüde lisansüstü öğrenim görmek üzere yurt dışına öğrenci gönderilerek öğrenim hareketliliği gerçekleştirilmektedir. Bursiyer olmak üzere programdan faydalanacak kişiler için gerekli tüm bilgiler MEB internet sayfasında yer almakta olup bu konudaki tüm iş ve işlemler ilgili genel müdürlükçe yürütülür.Söz konusu eğitim, karşılıklı bir mutabakattır. Kanuna göre, eğitim tamamlandığında lisansüstü eğitim amacıyla yurt dışında geçirilen sürenin iki katı kadar mecburi hizmet yapılması zorunludur. Bu hizmet, adına öğrenim görülen üniversitede akademik personel olarak ya da adına öğrenim görülen kurumda alınacak görevde geçirilecek hizmet süresini ifade etmektedir. Kanun kapsamında yurt dışına gönderilecek bursiyerler, öncelikle yazılı sınavdan ALES’ten alınacak bir taban puan ve belirli bir lisans mezuniyet ortalaması şartını taşımalıdırlar. ALES veya yazılı sınav puanının %40’ı, sözlü sınav puanının %40’ı ile lisans mezuniyet not ortalamasının %20’si dikkate alınarak yerleştirme puanı belirlenir. Yerleştirme puanı 70 ve üzeri olan adaylar, tercihleri ve puan üstünlüğüne göre kontenjanlara yerleştirilir. Boş kalan kontenjanlara ek yerleştirme yapılabilir. Puan eşitliği hâlinde yabancı dil puanı daha yüksek olan adaya öncelik verilir (Türk Öğrencilerin Yabancı Ülkelerde Öğrenimleri Hakkında Yönetmelik). Bursiyerlere ödenen miktarlar, eğitim alınan ülkenin yerel şartlarına göre değişiklik arz etmektedir. Güncel burs miktarları 32316 sayılı Tebliğ hükümlerine göre belirlenir.
2025 Ocak ayı itibarıyla toplamda resmî burslu öğrenci sayısı 2.994’tür. 2023 Yurt Dışına Lisansüstü Öğrenim Görmek Üzere Gönderilecek Adayları Seçme ve Yerleştirme (YLSY) Burs Programı için 565 öğrenci bursiyer olmaya hak kazanmıştır. 2024 yılında YLSY kapsamında lisansüstü öğrenim görmek üzere yurt dışına gönderilecek öğrencileri belirlemek amacıyla 27 farklı kamu kurumu ve Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Başkanlığı aracılığı ile 81 farklı üniversiteden gelen talepler doğrultusunda 850 kontenjan ayrılmıştır. Kontenjanların 619’unda belirlenen stratejik alanlara yer vermiştir. Stratejik alanlara ayrılan kontenjanın toplam kontenjana oranı 72,8 olarak tespit edilmiştir. Başvurular ve sözlü sınav neticesinde 565 öğrenci YLSY bursiyeri olmaya hak kazanmıştır (MEB 2024 Yılı İdare Faaliyet Raporu).
Staj Hareketliliği
Öğrenci Staj Hareketliliği, Türkiye Ulusal Ajansı tarafından yürütülen Erasmus+ Yükseköğretim Hareketlilikleri bünyesinde, bir yükseköğretim kurumunda kayıtlı öğrencinin yurt dışındaki bir işletmede staj yapmasına imkân sağlamaktadır. Faaliyete her kademeden yükseköğretim öğrencileriyle uygun bulunması halinde yeni mezunlar katılabilir. Staja yönelik öğrenci hareketliliğinde, gönderen kuruluş ECHE sahibi bir yükseköğretim kurumu olmalıdır. Ev sahibi kuruluş ise iş gücü piyasasında ya da eğitim alanında faaliyet gösteren kamu kuruluşu ya da özel kuruluş olabilir.
Erasmus+ Program Rehberine göre, faaliyet süresi her bir öğrenim kademesi için ayrı ayrı geçerli olmak üzere 2 ile 12 ay arasında bir süredir. Öğrenciler fiziksel staj faaliyetini öğrenim süresi içerisinde ve mezun olduktan sonraki 12 ay içerisinde gerçekleştirilebilir. Ayrıca yeni Erasmus+ Programı (2021-2027) kapsamında öğrenciler, içerisinde fiziksel hareketlilikle beraber sanal öğrenme de bulunan “karma hareketlilikler” de gerçekleştirebilir veya uygun bulunması halinde “karma yoğun programlar” kullanılabilir. Öğretmen adayları için öğretmen asistanlığı ile öğrenciler ve doktora adayları için araştırma asistanlığı da staj kapsamında desteklenmektedir. Staj faaliyetleri yalnızca program ülkeleri ile değil, programla ilişkili olmayan üçüncü ülkeler ile de gerçekleştirilebilmektedir.
13.2.2. Akademik ve İdari Personel Hareketliliği
Bu başlıkta akademik personel hareketliliğinin yanı sıra idari personel hareketliliği de yer almaktadır. Personel Ders Verme Hareketliliği
Türkiye Ulusal Ajansı tarafından uygulanan Erasmus+ kapsamında personel ders verme hareketliliği;
Türkiye’de ECHE sahibi bir yükseköğretim kurumunda ders vermekle yükümlü olan bir personelin veya bir şirkette çalışan bir kişinin, yurt dışında ortak bir yükseköğretim kurumunda öğrencilere ders vermesine imkân sağlayan faaliyet alanıdır. Erasmus+ Program Rehberine göre bir personel hareketliliği dönemi, personel ders verme hareketliliği ile personel eğitim alma hareketliliğini birlikte içerebilir. Ders verme ve eğitim alma hareketlilikleri öğrenci hareketliliğinde olduğu gibi karma hareketlilik olarak da gerçekleştirilebilir.
Personel Eğitim Alma Hareketliliği
Personel eğitim alma hareketliliği Türkiye’de ECHE sahibi bir yükseköğretim kurumunda istihdam edilmiş herhangi bir personelin, program ülkelerinden birindeki bir yükseköğretim kurumu, şirket veya başka ilgili bir kuruluşta eğitim almasına imkân sağlayan faaliyet alanıdır. Bu faaliyet kapsamında kişinin mevcut işi ile ilgili konularda sahip olduğu becerileri geliştirmek üzere çeşitli eğitimler (işbaşı eğitimleri, gözlem süreçleri gibi) alması mümkündür. Konferans katılımları ise faaliyet kapsamında desteklenememektedir. Bir personel hareketliliği dönemi, personel ders verme hareketliliği ile personel eğitim alma hareketliliğini birlikte içerebilmektedir. Bu birleşik hareketlilik “ders verme dönemi” olarak ele alınmaktadır. Ders verme ve eğitim alma hareketlilikleri öğrenci hareketliliğinde olduğu gibi karma hareketlilik olarak da gerçekleştirilebilmektedir. Diğer taraftan, Dışişleri Bakanlığı kanalı ile gelen talepler doğrultusunda Bakanlıklar arası Ortak Kültür Komisyonu marifetiyle Türk dilinin öğretilmesi amacıyla yurt dışında bulunan üniversitelerin Türkoloji kürsülerinde/yabancı dil bölümlerinde veya Büyükelçiliklerimiz/Başkonsolosluklarımız nezdinde açılan Türk kültür merkezlerinde okutman görevlendirilmektedir. 2025 Ocak ayı itibarıyla 42 ülkede 155 okutman bulunmaktadır.