6764 sayılı Kanunla çıraklık eğitimi zorunlu eğitim kapsamına alınarak MEB Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğüne bağlanmıştır. 6764 sayılı Kanunda yapılan değişiklikler 26.03.2017 ve 16.09.2017 tarihlerinde Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliğine yansıtılmıştır. Ortaöğretim kurumlarına kaydolmak için ortaokulu veya imam-hatip ortaokulunu bitirmiş ve öğretim yılının başlayacağı tarihte 18 yaşını bitirmemiş olma şartı aranır. Yaş şartını taşımayan öğrencilerin örgün ortaöğretim kurumlarına kayıtları yapılmaz. Kayıtlar, öğrencinin e-Okul sistemi veya denklik belgesindeki bilgilerine göre yapılır. Evli olanların kayıtları yapılmaz, öğrenci iken evlenenlerin okulla ilişiği kesilerek kayıtları e-Okul üzerinden Açık Öğretim Lisesine, Mesleki Açık Öğretim Lisesine veya Açık Öğretim İmam-Hatip Lisesine gönderilir. Ancak Mesleki Eğitim Merkezi öğrencileri için bu hüküm uygulanmaz. Mesleki eğitim merkezlerinde, ortak derslerinde Türk Dili ve Edebiyatı, Matematik, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ve Mesleki Gelişim Dersleri okutulmaktadır. Mesleki eğitim merkezlerinde ise 2016-2017 eğitim-öğretim yılında 27 alan, 141 dalda öğretim programı güncellenerek uygulamaya konulmuştur.

Mesleki eğitim merkezine devam eden öğrenciler, 10 uncu sınıftan itibaren her ders yılı sonunda yılsonu beceri sınavına alınır. 11 inci sınıfın sonunda girilen beceri sınavı kalfalık, 12 nci sınıfın sonunda girilen beceri sınavı ustalık sınavı olarak uygulanır. Kalfalık ve ustalık sınavları il istihdam ve mesleki eğitim kurulunun uygun görüşü alınarak ilgili meslek odasının koordinesinde yapılabilir. Sınava girecek öğrenci sayısının fazla olduğu alan/dallarda; alanın özelliğine bağlı olarak zümre toplantısında alınacak karara göre birden fazla komisyon kurulabilir (Madde 47-7). Yıl sonu beceri sınavında başarısız olan öğrencilerin bu derslere ait sorumluluk sınavları, iş dosyası dikkate alınmaksızın yazılı ve/veya uygulamalı sınav şeklinde yapılır. Kalfalık sınavında başarısız olan öğrenciler ise ilk sorumluluk sınavı döneminde beceri sınavı esaslarına göre yeniden kalfalık sınavına alınır (Madde 58-3).

2017 yılında güncellenen Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliğinin 70/A Maddesi’nde; Mesleki eğitim merkezi öğrencilerinden 11 inci sınıfın sonunda yapılan kalfalık sınavlarında başarılı olan ve başarısız dersi bulunmayanlara Kalfalık Belgesi, kalfalardan programlarında öngörülen teorik ve pratik eğitim süresi sonunda yapılan ustalık sınavlarında başarılı olanlara Ustalık Belgesi düzenlenir. Ustalık ve işyeri açma belgesine sahip olanlar ile ustalık belgesi kullanılmayan alanlar için gördükleri öğrenim bakımından en az ustalık seviyesinde yeterliliğe sahip olanlardan okul ve kurumlarca açılan iş pedagojisi kurslarını başarı ile tamamlayanlara usta öğreticilik/iş pedagojisi eğitimi bitirme belgesi düzenlenir. Aynı yönetmeliğin 69. Maddesi’nde öğrencilerin diploma alabilmesi için en az ortaöğretim kurumu mezunu olup aynı zamanda ustalık belgesi almaya hak kazananlara, istemeleri hâlinde, ilgili alan/dala ait mesleki ve teknik ortaöğretim diploması düzenlenir. Mesleki eğitim merkezi öğrencilerinden bir ortaöğretim kurumu diploması sahibi olmayanlar, diploma alabilmek için ustalık belgesini almaya hak kazanmış olmanın yanında Bakanlıkça belirlenecek fark derslerini açık ortaöğretim kurumları yoluyla başarmak zorundadır. Ustalık belgesine sahip olanların mesleki ve teknik ortaöğretim diploması Mesleki Açık Öğretim Lisesi tarafından düzenlenir.

Mesleki ve teknik ortaöğretim mezunlarına, mezun olduğu alan/dala ait Europass Sertifika Eki düzenlenmektedir. Europass sertifika eki Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığınca kabul edilerek uygulamaya konulmuştur. Mesleki ve teknik ortaöğretimde uygulanan her bir alan ve dal için Europass sertifika eki hazırlanmıştır.2013-2014 Eğitim-Öğretim Yılından itibaren Europass sertifika eki düzenlenmesine başlanmıştır. Europass sertifika ekleri mesleki eğitim için ülkemizde ilk başvuru noktası olan Ulusal Referans Noktası web sitesinde (http://urn.meb.gov.tr/) yayımlanmaktadır.

Kalfalık, Ustalık ve Usta Öğretici belgeleri; 6764 sayılı Kanun ve Orta Öğretim Kurumları Yönetmeliğinde belirlenen usul ve esaslara göre yeniden düzenlendi. 10.10.2017 tarihinden itibaren hazırlanan yeni belgeler kullanılmaya başlandı.

Önceki öğrenmelerin tanınmasına yönelik olarak hazırlanan “Millî Eğitim Bakanlığı Önceki Öğrenmelerin Tanınması, Denklik ve Ölçme Değerlendirme İşlemleri ile İlgili Usul ve Esaslara İlişkin Yönerge”  Ekim 2017 tarihli ve 2721 sayılı MEB Tebliğler Dergisinde yayımlanmış ve uygulamaya konulmuştur. “Millî Eğitim Bakanlığı Önceki Öğrenmelerin Tanınması, Denklik ve Ölçme Değerlendirme İşlemleri ile İlgili Usul ve Esaslara İlişkin Yönerge” kapsamında yapılacak olan kalfalık ve ustalık beceri sınavlarında kullanılacak ölçme değerlendirme kriterleri,  sarf malzemelerinin tespiti ve yaygın eğitim kurs belgelerinin çıraklıkta uygulanan alan/dallar ile eşleştirilmesi çalışmaları yapılmıştır. Yapılan bu çalışmalar doğrultusunda kalfalık/ustalık beceri sınavlarının ilki Şubat 2018’de yapılmıştır. Valiliklerden gelen görüş ve öneriler doğrultusunda; Yönerge, Sınav Esasları ve Beceri Sınavları Kriterlerinin revize çalışmaları yapılacaktır. MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi zorunluluğu kapsamına alınan 81 mesleğe yönelik ulusal meslek standardı ve ulusal yeterlilik ile Milli Eğitim Bakanlığına bağlı mesleki ve teknik eğitim kurumlarınca verilen diplomaların ve 3308 sayılı mesleki eğitim kanunu kapsamında düzenlenen ustalık belgelerinin içerikleri incelenerek mesleki ve teknik ortaöğretim diplomaları ve ustalık belgelerine yönelik muafiyet tabloları hazırlanmıştır.

MEB’in 2014-2018 Hayat Boyu Öğrenme Strateji Belgesi önceki öğrenmelerin tanınmasına güçlü bir vurgu yapmakta ve yaygın biçimde kullanılmasını öngörmektedir. Belgede yer alan hedefler dikkate alınarak hazırlanan 2018 yılında yayımlanan Hayat Boyu Öğrenme Kurumları Yönetmeliğinin;

Okuma yazma yeterliklerinin ölçme ve değerlendirilmesi başlıklı 73. Maddesi aşağıdaki şekildedir :

(1)- Yetişkin Okuma Yazma I. Kademe Seviye Tespit Sınavı ile Okur Yazarlık Belgesi ve Yetişkin Okuma Yazma II. Kademe Seviye Tespit Sınavı ile Yetişkinler II. Kademe Eğitimi Başarı Belgesi alacak kişilerin yeterliliklerinin doğrudan ölçülerek belgelendirilmesinde sınavlarla ilgili genel hükümler uygulanmaz. 

(2) Kişilerin başvurusu ile kurum müdürünün başkanlığında biri sınıf öğretmeni olmak üzere üç kişiden oluşan komisyonca Yetişkinler Okuma Yazma Öğretimi ve Temel Eğitim Programına (I ve II. Kademe) uygun olarak bilgi ve becerilerini ölçmek amacıyla yazılı/sözlü/uygulamalı sınav yapılır. Sınava alınacak özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin yetersizlik türüne göre uzman bir komisyon üyesi belirlenir. Bireylerin yetersizlik türlerine göre sınavlarda gerekli tedbirler alınır. Sınavda başarılı sayılabilmek için her dersten en az geçer puan alınması gerekmektedir.

(3) Yetişkinler I. Kademe Okuma Yazma Eğitimi Kursunda veya Yetişkin Okuma Yazma I. Kademe Seviye Tespit Sınavında başarılı olanlara “Okur Yazarlık Belgesi” verilir. 

(4) Yetişkinler II. Kademe Okuma Yazma Eğitimi Kursunda veya Yetişkin Okuma Yazma II. Kademe Seviye Tespit Sınavında başarılı olanlara “Yetişkinler II. Kademe Eğitimi Başarı Belgesi” verilir. 

(5) Okuma yazma yeterliliklerinin doğrudan ölçülmesinde aday sayısı ve zaman kısıtlaması şartları aranmaz. Sınav komisyonlarında görevli yöneticiler dışındaki öğretmenlere ilgili mevzuatta belirtilen sınav ücreti ödenir. 

Bu hükümler kapsamında okuma-yazma yeterliliklerinin ölçülmesi ile ilgili iş ve işlemler Genel Müdürlüğümüze bağlı kurumlarımız tarafından gerçekleştirilmektedir.

Aynı yönetmeliğin Önceki öğrenmelerin tanınması başlıklı 74. Maddesi ise şu şekildedir:

(1) Hayat boyu öğrenme kapsamında, bireyin örgün, hayat boyu öğrenme ve/veya serbest öğrenmeler yoluyla edindiği bilgi, beceri ve yetkinlikler, önceki öğrenmelerin tanınmasına yönelik geliştirilen standartlarda ölçme ve değerlendirme yapılarak belgelendirilir. 

(2) Önceki öğrenmenin tanınması kapsamına alınacak meslekler Bakanlıkça belirlenir.

hükümlerine yer verilmiştir. 

Bu kapsamda halk eğitimi merkezleri tarafından açılan yaygın eğitim kurslarını başarı ile tamamlayan kursiyerler 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanununun 35. maddesi ile MEB Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği 63/a maddesi hükümlerine göre hazırlanan 02/10/2017 tarihli ve 1557502 resmî sayılı Önceki Öğrenmelerin Tanınması ve Denklik Yönergesi kapsamında Meslekî Eğitim Merkezlerinde gerçekleştirilecek kalfalık veya ustalık beceri sınavlarına katılabilmektedir.

Türkiye’de yetişkin eğitimi (yaygın eğitim), örgün eğitim sisteminin herhangi bir kademesinde bulunan veya bu kademeden ayrılmış ya da bitirmiş bireylerin hayat boyu öğrenme anlayışı kapsamında bireysel, toplumsal ve istihdam ile ilgili bilgi, beceri ve yetkinliklerini geliştirmek amacıyla katıldığı her türlü öğrenme etkinliklerini kapsamaktadır (Hayat Boyu Öğrenme Kurumları Yönetmeliği/2018). 

Hayat Boyu Öğrenme kapsamında kabul edilen yetişkin eğitimi ile ilgili Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğüne bağlı faaliyet gösteren kurumlar; 

a) Halk eğitimi merkezlerinden,

b) Olgunlaşma enstitülerinden,

c) Açık öğretim okullarından

oluşur ve bu kurumlarda; 

a) Kurs ve kurs dışı faaliyetler,

b) Belge, denklik ve önceki öğrenmelerin tanınması işlemleri,

c) İşletmelerde mesleki eğitim faaliyetleri,

ç) Araştırma, geliştirme ve arşivleme işlemleri,

d) Ulusal ve uluslararası tanıtım faaliyetleri,

e) Tasarım, üretim ve pazarlama faaliyetleri,

f) Nitelikli iş gücü yetiştirilmesinde mesleki ve teknik içerikli eğitim faaliyetleri,

g) Her türlü yarışma, fuar, sergi, sempozyum, panel, proje, iş birliği belgesi, sanatsal, sosyal, kültürel ve benzeri etkinlikler düzenleme, katılım sağlama, temsil etme ile yayın hazırlama faaliyetleri,

ğ) Açık öğretim okulları eğitim hizmetleri,

h) Uzaktan öğrenme faaliyetleri,

gerçekleştirilir (Hayat Boyu Öğrenme Kurumları Yönetmeliği/2018). 

Halk okuma odaları ile eş zamanlı olarak halka bilgi, beceri kazandırmak, davranış geliştirmek ve halkın toplumsal, kültürel ve ekonomik kalkınmasına eğitim yoluyla rehberlik eden hizmetler sunmuştur. Halk eğitimi merkezleri bu hizmetlerini halka ulaştırabilmek için sosyal ve kültürel kurslar ile mesleki ve genel bilgi kursları düzenleyen yaygın eğitim kurumları olmuştur. 2018 yılında yayımlanan Hayat Boyu Öğrenme Kurumları Yönetmeliği" ile çalışma disiplinleri belirlenmiştir. 

HEM’leri; her yaşta, eğitim, gelir, sosyal statü ve kültür düzeyi farklı vatandaşlara ilgi, istek, yetenek ve beklentilerine yönelik; mesleki, sosyal, toplumsal, ekonomik, sportif ve kültürel alanlarda ücretsiz kurs düzenleyen, yetişkin eğitiminde en kolay erişim sağlanan eğitim kurumlarıdır. HEM okuma-yazma, genel ve meslekî kurslar ile tüm vatandaşlara eğitim hizmeti sunmaktadır.

HEM faaliyetlerini il, ilçe ve köyler başta olmak üzere eğitim odalarında, ceza ve ıslahevlerinde, rehabilitasyon gerektiren hastanelerde, gecekondu bölgelerinde, kamuya ve özel kuruluşlara ait işyerlerinde, örgün eğitim kurumlarına ait binalarda ve bunların dışında ihtiyaç duyulan diğer yerlerde gerçekleştirmektedir. Yaygın eğitim hizmetlerinden yararlanmak için belli yaş ve eğitim sınırı yoktur. Ancak uygulanacak programın özelliği gereği yaş ve eğitim seviyesi aranabilmektedir.

Yaygın eğitim programları üç temel kategoride yapılandırılmıştır:

Okuma Yazma Kursları; vatandaşları okuma-yazma öğrenmeye veya ilkokul düzeyinde öğrenim yapmaya teşvik etmek üzere; 2841 sayılı “Zorunlu İlköğrenim Çağı Dışında Kalmış Okuma-Yazma Bilmeyen Vatandaşların, Okur-Yazar Duruma Getirilmesi Veya Bunlara İlkokul Düzeyinde Eğitim Öğretim Yaptırılması Hakkında Kanun” çıkartılmıştır. Bu Kanun’un amacı; zorunlu ilköğrenim çağı dışında kalmış okuma ve yazmayı bilmeyen veya çok az bilen bütün vatandaşların, Türk Millî Eğitiminin amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak, Devletin gözetim ve denetimi altında okuma ve yazma öğrenmelerini veya ilkokul düzeyinde öğrenim yapmalarını sağlamaktır. Okuma-yazma kurslarına katılanlara yönelik yerel yönetimler tarafından teşvik edici tedbirler alınır (Zorunlu İlköğrenim Çağı Dışında Kalmış Okuma-Yazma Bilmeyen Vatandaşların, Okur-Yazar Duruma Getirilmesi Veya Bunlara İlkokul Düzeyinde Eğitim Öğretim Yaptırılması Hakkında Kanun Madde 8). Okuma-yazma kurslarının I. kademesi 120 saat, II. kademesi 180 saat olmakla birlikte okuma-yazma kursları ücretsizdir ve kurs sonunda okur-yazarlık belgesi verilmektedir. Hayat Boyu Öğrenme Kurumları Yönetmeliği md. 45 hükümlerine göre okuma-yazma kurslarında kursiyer sayısı dikkate alınmamakta, gerekli olması durumunda bir kişiye bile kurs açılmaktadır. 

Genel kurslar; sağlık, aile hayatı, anne çocuk eğitim programları, yurttaşlık eğitim programları, kendini geliştirme programları, sosyal ve zirai alandaki ihtiyaç veya taleplere yönelik kurs programlarından oluşmaktadır. 

Mesleki kurslar; meslek edinme programları, temel beceri geliştirme programları ve teknoloji kullanımı programları gibi alan ve dalları kapsamaktadır. Meslekî programlar MEB tarafından ilgili kurum ve kuruluşlar ile işbirliği içerisinde geliştirilir ve uygulanır. Mesleki eğitim programlarının modüler yapıda, ulusal meslek standartları ve ulusal yeterliliklere uygun olarak geliştirilmektedir. 

Toplamda 70 alan altında 639’u genel, 2.692’si mesleki ve teknik olmak üzere toplam 3.331 kurs programı yayınlanmıştır.

Ayrıca özel eğitim ihtiyacı olan kişilere yönelik meslekî ve teknik ile sosyal ve kültürel alanlarda bilgi ve beceri sahibi yapmak, onları hayata kazandırmak, üretken bireyler hâline getirmek amacıyla kurslar düzenlenir. Kursların düzenlenmesinde Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü, yükseköğretim kurumları ve ilgili kurum ve kuruluşlarla iş birliği yapılır. Özel eğitim ihtiyacı olan bireyler için özel sınıf ve gruplar oluşturulabileceği gibi normal bireylerin katıldıkları kurslardan da faydalanmaları için gerekli önlem alınır. Hayat Boyu Öğrenme Kurumları Yönetmeliği md. 45 hükümlerine göre özel eğitim ihtiyacı olanlara yönelik düzenlenen kurslarında kursiyer sayısı dikkate alınmamakta, gerekli olması durumunda bir kişiye bile kurs açılmaktadır. 

Açık Öğretim Okulları

Millî Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü bünyesinde yer alan, Açık Öğretim Daire Başkanlığına bağlı, uzaktan eğitim yöntemiyle eğitim hizmeti sunan 

1. Açık öğretim ortaokulu, 
2. Açık öğretim lisesi, 
3. Mesleki açık öğretim lisesi, 
4. Mesleki ve teknik açık öğretim okulu ve 
5. Açık öğretim imam hatip lisesi 

Açık Öğretim Ortaokulu

Açık Öğretim Ortaokulu; Türk Millî Eğitiminin genel amaç ve temel ilkeleri doğrultusunda, gelişmiş iletişim araçlarını ve yeni teknolojileri kullanarak; ilköğretimini tamamlayamayan ve mecburi ilköğretim yaş sınırını aşan yetişkinlere; ilköğretimlerini tamamlayabilmelerine olanak tanıyarak toplumun eğitim ve kültür düzeyini yükseltmeyi, toplumun gelişmesine ve güçlenmesine ortam hazırlamayı amaç edinmiş öğretim kurumudur. 

Açık Öğretim Ortaokulu; Kasım 2011´e kadar Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü bünyesinde hizmet verirken 11.11.2011 tarihli Bakanlık hizmet birimlerinin alt birimleri ve görevleri hakkındaki Makam Oluru ile kurulan HBÖGM bünyesinde bulunan Açık Öğretim Daire Başkanlığı´na bağlanmıştır. 21.07.2012 tarihinde Millî Eğitim Bakanlığı Açık İlköğretim Okulu Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile adı "Açık Öğretim Ortaokulu" olarak değişmiştir. Açık öğretim ortaokulu öğrencilerinin kayıt işlemleri ve veri girişleri 2012/45 sayılı Genelge ile halk eğitimi merkezlerine devredilmiştir. 20.09.2010 tarihinde yayınlanan 56 sayılı Genelge ile de Açık İlköğretim Okulu öğrencilerinin kayıt işlemleri ve veri girişleri örgün eğitimde olduğu gibi adrese dayalı nüfus sistemi üzerinden yapılmaya başlanmıştır. Açık öğretim okulları 22.09.2001 tarihli ve 24561 sayılı Resmî Gazete de yayınlanan Millî Eğitim Bakanlığı Açık Öğretim Ortaokulu Yönetmeliğinde (Değişik: RG-21.07.2012-28360) belirtilen usul esaslara göre iş ve işlemler yürütülmektedir. http://aio.meb.gov.tradresinden okulun web sayfasına erişim sağlanabilmektedir.     

Açık Öğretim Ortaokulunda; 6, 7 ve 8. sınıfla birlikte 4+4+4 eğitim sistemine geçilmesiyle 5. sınıf için öğrenci kabulü yapılmaktadır. 

Örgün eğitim yaş sınırını geçen öğrenciler için Açık İlköğretim Okulu Yönetmeliği´nde yapılan değişiklikle 2009-2010 öğretim yılından itibaren Açık İlköğretim Okulu´nu bitirme süresi üç yıldan bir yıla düşürülmüştür.

Açık Öğretim Ortaokuluna kayıt şartları şöyledir:

• Örgün eğitim kurumları için belirlenen 14 yaşından gün alanlar (Ancak; özel eğitime muhtaç, tutuklu hükümlü, çocuk eğitim evlerindekiler ve yurtdışı programlarına kayıt yaptırmak isteyen öğrencilerde yaş sınırı aranmaz. Yurtdışı programına kayıt yaptırıp, daha sonra Türkiye programına geçmek isteyenlerde mecburi öğrenim çağı dışına çıkmış olma şartı aranır),
• İlkokul mezunları ve 4. sınıfı bitirenler, 
• İlköğretim ya da ortaokullarının 5, 6, 7 veya 8. sınıfından ayrılanlar, 
• Ortaokuldan ayrılanlar veya ortaokulu dışardan bitirme sınavına başvurup mezun olamayanlar, 
• Yetişkinler II. Kademe Eğitimi Başarı Belgesi olanlar,
• Yetiştirici ve Tamamlayıcı Temel Eğitim-B Kurs Belgesi olanlar, 
• Yurt dışında öğrenim görüp en az ilkokul 4. sınıfını bitirenler düzeyinde Denklik Belgesi olanlar.

Açık öğretim ortaokulundaki tüm derslerde, Türkçe’nin doğru ve güzel kullanılması temel hedeftir. Tutuklu, hükümlü ve bedensel engelli olduklarını belgelendirenler ile özel eğitim gerektirdiğini özel eğitim hizmetleri kurulundan alınacak belge ile belgelendirenlerde yaş sınırı aranmaz. Bir yıldan fazla süreli kamu göreviyle yurt dışında görevlendirilen anne, baba veya vasisiyle birlikte bulunduğunu belgelendiren öğrencilerde de yaş sınırı aranmaz. Sınavları da merkezi sistemle yapılmakta olup engelli ve diğer dezavantajlı öğrencileri kendi özel durumuna uygun ortam düzenlemesiyle sınava alınmaktadır.Öğrencilerle ilgili yürütülen kayıt kabul, sınavlar, sınıf geçme, mezuniyet, haberleşme gibi iş ve işlemlerin büyük bir bölümü internet üzerinden yapılmaktadır.

Ayrıca; 1999-2000 eğitim öğretim yılından itibaren; yurtdışı programları ve UNICEF iş birliğiyle de kızlar için açık ilköğretim okulu öğrenme merkezleri uygulamaları başlatılmıştır.

Açık Öğretim Lisesi

Açık öğretim lisesi; 1992 yılında Film Radyo ve Televizyonla Eğitim Başkanlığı bünyesinde kurulmuştur. Daha sonra 03.04.1998 tarihinde Film Radyo ve Televizyonla Eğitim Başkanlığı ile Bilgi İşlem Genel Müdürlüğünün birleştirilmesiyle oluşturulan Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü bünyesinde eğitim öğretim hizmetine devam etmiştir. Kuruluşundan 19 yıl sonra açık öğretim lisesi diğer açık öğretim okullarıyla birlikte 14.09.2011 tarihli ve 652 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile kurulan HBÖGM bünyesinde oluşturulan Açık Öğretim Okulları Daire Başkanlığına bağlanmıştır.

Açık öğretim lisesi; ilköğretimi tamamlayan ancak orta öğretime devam etmeyenler ile orta öğretimden ayrılan, mezun olan ve yükseköğretimden ayrılan veya mezun olanlara farklı alanlarda öğrenim görme fırsatı vererek eğitim öğretim imkânı sağlamayı, orta öğretim düzeyinde fırsat ve imkân eşitliğine, toplumun kültür düzeyinin yükseltilmesine ve güçlendirilmesine katkı vermeyi, öğrencileri hayata ve yükseköğretime hazırlamayı amaçlamaktadır. 

Örgün genel orta öğretim programlarının uygulandığı açık öğretim lisesinde öğrencilerin istemesi ve fizikî mekânın sağlanması durumunda, bazı derslerin kurs niteliğinde yüz yüze öğretiminin yapılmasına imkân sunulmaktadır. Bu okulda okumak isteyen ortaokul diploması olan öğrenciler için yaş sınırı olmadığı gibi öğrenim süresi de sınırsızdır.

Ders geçme ve kredi sistemi ile öğretim veren açık öğretim lisesinde öğrenci kayıtlarından başlayarak, ders programlarına, ders materyallerine kadar birçok hizmet gelişmiş kitle iletişim araçları ve yeni teknolojileri kullanarak öğrencilere sunulmaktadır.

Türkiye Noterler Birliği ile imzalanan protokol ile açık öğretim okullarından mezun öğrenciler mezuniyet ve diploma bilgilerinin teyitleri, noterlerin kullandığı Noterler Bilgi Sistemi ile Açık Öğretim Okulları Bilgi Yönetim Sistemi arasında kurulan web servisiyle yapılabilmektedir. Ayrıca öğrenciler e-Devlet uygulamalarıyla pek çok bilgiye doğrudan ulaşabilmektedir.

Açık öğretim lisesinde sınavlar merkezî sistemle yapılmakta olup, engelli, tutuklu ve hükümlüler kendi şartlarına uygun düzenlenen ortamlarda sınava girmektedir. Ayrıca yurt dışından kayıt yaptıran öğrenciler için de 18 ülkede 32 merkezde sınav yapılmaktadır.

14.12.2005 tarihli ve 26023 sayılı Resmî Gazete, Ocak 2006/2580 sayılı Tebliğler Dergisinde (değişiklik RG Temmuz 2011/2646) yayınlanan Açık Öğretim Lisesi Yönetmeliği” usul ve esaslarına göre çalışmalarını sürdüren açık öğretim lisesi, program içeriği bakımından örgün eğitimdeki genel liselerin program içerikleriyle aynı olmasına karşın, yapısı ve işleyişi bakımından diğer örgün eğitim kurumlarından farklı, kendine özgü ve merkezi nitelikli bir modeldir. http://aol.meb.gov.tradresinden okulun web sayfasına erişim sağlanabilmektedir. 

Mesleki Açık Öğretim Lisesi

Mesleki Açık Öğretim Lisesi 02.02.2006 tarihli ve 1461 sayılı Bakanlık makamının onayı ile Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü bünyesinde kurulmuştur. Ancak öncesinde 1995 yılından 2006 tarihine kadar açık öğretim lisesi içinde mesleki orta öğretim programı düzeyinde öğretim vermiştir. 

Açık öğretim lisesi bünyesinde mevcut olan mesleki orta öğretim programlarının daha etkin bir şekilde uygulanabilmesi, yüz yüze eğitim, staj çalışmaları gibi ihtiyaçlar ile bilimsel ve teknolojik gelişmelerin işe entegre edilme çabaları mesleki açık öğretim lisesinin kuruluşunu zorunlu hâle getirmiştir. Söz konusu zorunluluk üzerine hazırlanan 24.12.2005 tarihli ve 26033 sayılı, Resmî Gazete´de yayımlanan Mesleki Açık Öğretim Lisesi Yönetmeliğinin yayımlanmasıyla okulun kuruluş hükümleri de yasal zemine oturtulmuştur.

Mesleki açık öğretim lisesi de diğer açık öğretim okullarıyla birlikte 14.09.2011 tarihli ve 652 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile kurulan HBÖGM’ne devrolmuştur ve eğitim öğretim hizmetlerine burada devam etmektedir.  

Mesleki açık öğretim lisesinin amacı; ilköğrenimini tamamlayan, ancak orta öğretime devam edemeyenler ile orta öğretimden ayrılan, mezun olan ve yükseköğretimden ayrılan veya mezun olanlara farklı alanlarda öğrenim görme fırsatı vererek eğitim öğretim imkânı sağlamaktır. Beraberinde öğrencileri hayata ve yükseköğrenime hazırlamayı, toplumun kültür düzeyinin yükseltilmesini, orta öğretim düzeyinde fırsat ve imkân eşitliğinin sağlanmasını da alt amaç olarak görmektedir.

Mesleki açık öğretim lisesi; program içeriği bakımından örgün eğitimdeki meslek liselerinin program içerikleriyle aynı olmasına rağmen, yapısı ve işleyişi bakımından diğer örgün eğitim kurumlarından daha özgün özelliklere sahiptir. Okulda ders geçme ve kredi sistemine göre öğretim yapılmaktadır. 2006 yılında tüm okulların 4 yıla çıkarılmasıyla birlikte Mesleki Açık Öğretim Lisesi de 4 yıla çıkarılmış ve Yönetmeliğinde konuyla ilgili düzenleme yapılmıştır. Mesleki açık öğretim lisesinde okutulan ortak ve seçmeli dersler Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığınca örgün öğretime paralel olarak belirlenmiştir. Dersler uzaktan eğitim teknolojileriyle öğrencilere sunulurken meslek dersleri eğitimi ise yüz yüze örgün eğitim okullarında yapılmaktadır. 

http://maol.meb.gov.tradresinden okulun web sayfasına erişim sağlanabilmektedir. Mesleki Açık Öğretim Lisesi 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’nun 26’ncı ve 27’nci maddeleri uyarınca, ilköğretimini tamamlamış her öğrenciye ilgi, istek ve yeteneklerine uygun orta öğretim imkânlarından yararlanma hakkı verilir.

Öğrenci kayıtlarında yaş sınırı aranmadığı gibi öğrenim süresi sınırsızdır.  Mesleki açık öğretim lisesinde örgün imam hatip lisesi programları ile mesleki orta öğretim programları uygulanır.

Ölçme ve değerlendirme ise merkezî sistemle yapılmaktadır. Engelli ve dezavantajlı öğrencilere de şartlarına uygun sınav ortamı sağlanmaktadır.

Mesleki ve Teknik Açık Öğretim Okulu  

Mesleki ve teknik açık öğretim okulunun geçmişi 01.07.1974 tarihinde 420/14053 sayılı Makam oluru ile kurulan Mektupla Öğretim Okulu’na dayanmaktadır. Bu okul daha sonra 08.09.1983 tarihli ve 155 sayılı Talim ve Terbiye Kurulu Kararı ile Mesleki ve Teknik Açık Öğretim Okulu’na dönüştürülmüştür.  Talim ve Terbiye Kurulu Kararını müteakiben 10.10.1983 tarih ve 2149 sayılı Tebliğler Dergisinde Mesleki ve Teknik Açık Öğretim Okulu Yönetmeliği yayınlanmıştır.

Adı geçen Yönetmeliğe dayandırılarak, bilimsel ve teknolojik gelişmeler, yüz yüze eğitimi ve staj çalışmaları ile bugüne kadarki uygulamalardan alınan geri bildirimler sonucunda Millî Eğitim Temel Kanunu genel amaçlarına ve bu Kanun ile Çırak, Kalfa ve Ustalık Kanunu temel ilkelerine uygun olarak en az ilkokulu bitiren yurttaşlara uzaktan öğretim veya gerektiğinde yüz yüze eğitim programlarını uygulayarak meslek kazandırmak ve bu yolla onları hayata hazırlamak amacıyla mesleki ve teknik açık öğretim okulu kurulmuştur 

Mesleki ve teknik açık öğretim okulu Film Radyo ve Televizyonla Eğitim Başkanlığının bünyesinde hizmet verirken 03.04.1998 tarihli ve 4359 sayılı kanunla Film Radyo ve Televizyonla Eğitim Başkanlığının Bilgi İşlem Genel Müdürlüğüyle birleşmesi sonucu Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğünün kurulmasıyla birlikte eğitim öğretim hizmetine burada devam etmiştir. Bugüne gelindiğinde mesleki ve teknik açık öğretim okulu 14.09.2011 tarihli ve 652 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile kurulan HBÖGM bünyesinde eğitim öğretim hizmetini sürdürmektedir. 

http://mtao.meb.gov.tradresinden okulun web sayfasına erişim sağlanabilir. Mesleki ve teknik açık öğretim okulunda meslek edinmek veya mesleğinde ilerlemek isteyen vatandaşlara uzaktan öğretim teknikleri ile meslek kursları ve sertifika programları açmak, eğitim sonunda sınavlarını yaparak başarılı olanlara bitirme veya yetki belgeleri de vermektedir.

Açık Öğretim İmam Hatip Lisesi

Açık öğretim lisesi bünyesinde mesleki orta öğretim programı kapsamında imam hatip programları olarak1995 yılından 2006 yılına kadar öğretim yapılmıştır. Mesleki açık öğretim lisesinin kurulmasından sonra 02.02.2006’dan 22.03.2017 tarihine kadar da Mesleki Açık Öğretim Lisesi bünyesinde eğitim öğretim vermeye devam etmiştir.

Açık Öğretim İmam Hatip Lisesi; 08.08.2016 tarihli ve 8442612 sayılı Bakanlık makamının onayından sonra kuruluş işlemlerini 22.03.2017 tarihinde tamamlayarak HBÖGM bünyesinde müstakil bir okul olarak kurulmuştur.

Açık öğretim imam hatip lisesi örgün eğitimdeki Anadolu imam hatip liselerinin program içerikleriyle aynıdır. Hâlen Mesleki Açık Öğretim Lisesi Yönetmeliğinde belirlenen esaslara göre iş ve işlemleri yürütülmekte olan okulda ders geçme ve kredi sistemi uygulanmaktadır. 

http://aoihl.meb.gov.tr/adresinden okulun web sayfasına erişim sağlanabilir. Açık öğretim imam hatip lisesinde okutulan ortak ve seçmeli dersler Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nca örgün öğretime uygun olarak belirlenmektedir. Uzaktan eğitim ile alınan dersler; MEB Eğitim Bilişim Ağı (EBA) üzerinden, İnternet ortamında, ders anlatım videoları, PDF ders kitapları ve ders materyalleri ile diğer dijital materyallerle desteklenmektedir. Meslek (alan) dersleri eğitimi ise; örgün Anadolu imam hatip liselerinde, hafta sonlarında veya okulların ders bitiminde yüz yüze eğitim şeklinde iki dönem olarak yapılmaktadır. 

Yaygın eğitimden yararlananlara, çıraklık eğitimi kapsamındakilerin dışında, doğrudan mali destek yoktur, ancak, dolaylı destek ve teşvik mekanizmaları vardır. Ancak yetişkin eğitimine devam edenlere kursiyer olmalarından dolayı geri ödemesiz burs veya ödemeli kredi gibi destek uygulamaları mevcut değildir. Bununla birlikte mesleki eğitiminin geliştirilmesine yönelik olarak Mesleki Eğitim Kanunu kapsamına giren işyerlerinde Kanunda belirtilen sınırlar içerisinde ve Bakanlıkça tespit edilen esas ve ölçülere göre çırak, teknik ve meslek lisesi öğrencilerine beceri eğitimi yaptıran gerçek ve tüzelkişilere Gelir ve Kurumlar Vergilerinden fona ödedikleri meblağın % 50'si teşvik primi olarak fondan iade olunur. Özel eğitim kurumlarında açılan yaygın eğitim programlarına katılan bireylerin giderleri (beslenme ve barınma) Bakanlıkça karşılanır.

Yaygın eğitim ile çıraklık ve mesleki eğitimde doğrudan ve dolaylı olarak yapılan destekler şunlardır:

Özel Meslek Liselerine Devlet Teşviki

2017-2018 Eğitim ve Öğretim Yılında Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) içinde açılan özel meslek liselerine 21 alanda öğrenci başına yıllık 4.270 TL ile 6.900 TL arasında devlet teşviki veriliyor. OSB dışında açılan özel meslek liselerine ise 27 alanda devlet teşviki uygulaması başlatılmıştır. Mevcut durumda 70 özel mesleki ve teknik Anadolu lisesi teşvikten faydalanmakta olup bu okullarda 39.283 öğrenci eğitim görmektedir.

Beceri Eğitimi ve Staj için İşletmelere Sağlanan Devlet Katkısı

Öğrencilerin işletmelerde gerçek iş ortamında yaptıkları beceri eğitimleri ve stajlar nitelikli bir mesleki eğitim için büyük bir önem arz etmekte. İşletmelerde beceri eğitimi ve staj yaptırmakla yükümlü bulunan işletmeler tarafından öğrencilere ödenen asgari ücretin en az %30’una tekabül eden 435 TL’nin 2/3’ü olan 290 TL’sinin işverenlere devlet katkısı olarak ödenmesi sağlandı. Böylece daha fazla işletmenin daha çok öğrenciye beceri eğitimi ve staj imkânı sağlanmasının önü açıldı. Ödemeler asgari ücret baz alınarak güncellenecektir.

İşletmede beceri eğitimine devlet teşviki kapsamında ortama aylık 170.103 öğrenci için 31 milyon 574 bin TL devlet desteği gönderilmiştir.  Uygulamanın başladığı Şubat 2017 tarihinden Nisan 2018 tarihine kadar işletmelere 2.381.450öğrenci için toplam 442.036.584TL devlet teşviki ödemesi yapılmıştır.

Diğer destekler ise şunlardır: Sosyal güvenlik (iş kazası ve meslek hastalıkları sigortası) giderleri karşılanır, paso verilir (indirimli ulaşım), bazı öğrencilere ücretsiz pansiyon (yatılı okuma) sağlanabilir, öğle yemeği verilir. (Çıraklık Eğitimi Merkezlerinde Parasız Yatılı Çırak Öğrenci Okutma ve Bunlara Yapılacak Sosyal Yardımlar İle Pansiyonların Yönetimi Yönetmeliği Madde 5, 7, 26, 28, 34) 

Eğitim hakkından yoksun kalması muhtemel ilköğretim ve ortaöğretim öğrencileri ile özel eğitim öğrenci/kursiyerlerinin Öğrenci Taşıma Uygulaması kapsamında ilgili okullara erişimleri sağlanmakta olup uygulama kapsamında taşınmakta olan ilköğretim ve ortaöğretim öğrencileri ile  taşıma merkezi okullarda açılan özel eğitim sınıflarında eğitim gören öğrencilere ve taşıma merkezi okullarda eğitim gören Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı verilerine göre yoksul olduğu tespit edilen öğrencilere öğle yemeği hizmeti verilmektedir. (Millî Eğitim Bakanlığı Taşıma Yoluyla Eğitime Erişim Yönetmeliği)

Maddi imkanlardan yoksun olduğu ilgili kanun hükümlerine göre belirlenen öğrencilere parasız yatılılık ve bursluluk imkanı sağlanmaktadır. (2684 sayılı  İlköğretim Ve Ortaöğretimde Parasız Yatılı Veya Burslu Öğrenci Okutma Ve Bunlara Yapılacak Sosyal Yardımlara İlişkin Kanun)

6764 sayılı Kanuni düzenleme ile 5510 sayılı Kanunda yapılan değişiklikle mesleki ve teknik ortaöğretim öğrencilerinin alan eğitimlerine başladıkları tarihten itibaren iş kazası ve meslek hastalıklarına karşı sigortalanmaları sağlanmıştır. Mesleki açık öğretim öğrencilerinden sosyal güvencesi olmayan öğrencilerin sosyal sigorta primleri, işletmelerde beceri eğitimine başladıkları tarihten itibaren eğitimin sona ermesine kadar Bakanlıkça ödenir. (Millî Eğitim Bakanlığı Meslekî Açık Öğretim Lisesi Yönetmeliği Madde 33). 

Yetişkin vatandaşları okuma-yazma öğrenmeye veya ilkokul düzeyinde öğrenim yapmaya teşvik etmek üzere; Zorunlu İlköğrenim Çağı Dışında Kalmış Okuma-Yazma Bilmeyen Vatandaşların, Okur-Yazar Duruma Getirilmesi Veya Bunlara İlkokul Düzeyinde Eğitim Öğretim Yaptırılması Hakkında Kanun’un 8. maddesi gereğince; okuma - yazma öğrenme veya ilkokul düzeyindeki kurslara devam edenlere, aşağıdaki destek ve kolaylıklar sağlanır.  

● Kurs süresince öğrenci kimlik belgesi verilir.

● Bu Kanunda geçen kurslara katılan ve başarı gösteren muhtaç kişilerin yükseköğrenim yapan çocuklarına kredi vermede öncelik tanınır.

● Okuma-yazma öğrenme veya ilkokul düzeyindeki kurslara devam eden annelerin çocuklarına, çalıştıkları kurum ve kuruluşların kreş ve anaokullarına alınmada öncelik tanınır.

● Okuma-yazma bilenlerin işe alınmalarında okuma-yazma bilmeyenlere göre öncelik tanınır.

● Okuma-yazma öğrenme kurslarında başarılı olanlara kooperatif veya banka kredileri ile tohumluk ve gübre tahsisinde bir defaya mahsus olmak üzere öncelik verilir.

● Kamu kurum ve kuruluşları ile özel kurum ve kuruluşlarda ve her türlü işyerlerinde çalışanlardan, okuma-yazma öğrenme kurslarına devam edenlere, bir defaya mahsus olmak üzere 60 saat; ilkokul düzeyinde kurslara devam edenlere bir defaya mahsus olmak üzere 100 saat; ücretli izin verilir.

Okuma-yazma kurslarına katılanlar için özel idareler veya belediyelerce, teşvik edici tedbirler alınır (Zorunlu İlköğrenim Çağı Hakkında Kanun Madde 8). Engelli kişileri meslekî ve teknik ile sosyal ve kültürel alanda bilgi ve beceri sahibi yapmak, onları hayata kazandırmak, üretken bireyler hâline getirmek amacıyla kurslar düzenlenir. Kursların düzenlenmesinde Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü, yükseköğretim kurumları ve ilgili kurum ve kuruluşlarla iş birliği yapılır. Engelliler için özel sınıf ve gruplar oluşturulabileceği gibi normal bireylerin katıldıkları kurslardan da faydalanmaları için gerekli önlem alınır (Hayat Boyu Öğrenme Kurumları Yönetmeliği).  

Yönetici ve öğretmenler tarafından; aile içinde ve dışında şiddete maruz kalan, ilgisizlik nedeniyle veya zorlanarak kanun ve toplumun etik kurallarına aykırı olan yollara yönelme ihtimali bulunan öğrenci/kursiyerlerle ilgili gerekli önlemler alınır. Öğrenci/kursiyerlerin sarhoşluk veren her türlü madde bağımlılığından ve bu maddeleri bulundurmaktan, kullanmaktan, ayrıca bunların üretim ve kaçakçılığına alet olmaktan; pornografi, teşhir, cinsel sömürü, istismar, taciz ve her türlü olumsuz davranışlardan, diğer öğrenci/kursiyerlerce fiziksel ve ruhsal yönden zarar görmemeleri için dedikoduya, zorbalığa, tehdide, sataşmaya ve onur kırıcı her türlü lakap takılması konularında veli, aile veya usta öğreticilerle de iş birliği yapılarak gerekli tedbirlerin alınması öngörülmektedir (Mesleki Eğitim Merkezleri Ödül ve Disiplin Yönetmeliği, Madde 6).

Ayrıca özel eğitim ihtiyacı olan kişilere yönelik meslekî ve teknik ile sosyal ve kültürel alanlarda bilgi ve beceri sahibi yapmak, onları hayata kazandırmak, üretken bireyler hâline getirmek amacıyla kurslar düzenlenir. Kursların düzenlenmesinde Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü, yüksek öğretim kurumları ve ilgili kurum ve kuruluşlarla iş birliği yapılır. Özel eğitim ihtiyacı olan bireyler için özel sınıf ve gruplar oluşturulabileceği gibi normal bireylerin katıldıkları kurslardan da faydalanmaları için gerekli önlem alınır. Hayat Boyu Öğrenme Kurumları Yönetmeliği md. 45 hükümlerine göre özel eğitim ihtiyacı olanlara yönelik düzenlenen kurslarında kursiyer sayısı dikkate alınmamakta, gerekli olması durumunda bir kişiye bile kurs açılmaktadır(Hayat Boyu Öğrenme Kurumları Yönetmeliği). 

Halk eğitim merkezleri bünyesinde öğretmen, öğrenciler ve ailelere yönelik olarak işaret dili kursları açılmaktadır.