7.5. Doktora Programları
7.5.1. Doktora Çalışmalarının Organizasyonu
Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği’’ne göre doktora programı, tezli yüksek lisans derecesi ile kabul edilmiş öğrenciler için toplam yirmi bir krediden ve bir eğitim öğretim dönemi 60 AKTS’den az olmamak koşuluyla en az yedi ders, seminer, yeterlik sınavı, tez önerisi ve tez çalışması olmak üzere en az 240 AKTS’den oluşur. Lisans derecesi ile kabul edilmiş öğrenciler için de en az kırk iki kredilik 14 ders, seminer, yeterlik sınavı, tez önerisi ve tez çalışması olmak üzere toplam en az 300 AKTS’den oluşur. Doktora programı, bilimsel hazırlıkta geçen süre hariç tezli yüksek lisans derecesi ile kabul edilenler için sekiz yarı yıl olup azami tamamlama süresi on iki yarı yıl; lisans derecesi ile kabul edilenler için on yarı yıl olup azami tamamlama süresi on dört yarı yıldır. Doktora programı için gerekli kredili dersleri başarıyla tamamlamanın azami süresi tezli yüksek lisans derecesi ile kabul edilenler için dört yarı yıl, lisans derecesi ile kabul edilenler için altı yarı yıldır. Bu süre içinde kredili derslerini başarıyla tamamlayamayan veya yükseköğretim kurumunun öngördüğü en az genel not ortalamasını sağlayamayan öğrencinin yükseköğretim kurumu ile ilişiği kesilir.
Sanatta yeterlik çalışması, özgün bir sanat eserinin ortaya konulmasını, müzik ve sahne sanatlarında ise üstün bir uygulama ve yaratıcılığı amaçlayan doktora eşdeğeri bir yükseköğretim programıdır. Sanatta yeterlik programı tezli yüksek lisans derecesi ile kabul edilmiş öğrenciler için toplam yirmi bir krediden ve bir eğitim öğretim dönemi 60 AKTS’den az olmamak koşuluyla en az yedi ders, uygulamalar ile tez, sergi, proje, resital, konser, temsil gibi çalışmalar olmak üzere en az 240 AKTS kredisinden oluşur. Lisans derecesi ile kabul edilmiş öğrenciler için de en az kırk iki kredilik on dört ders, uygulamalar ile tez, sergi, proje, resital, konser, temsil gibi çalışmalar olmak üzere en az 300 AKTS kredisinden oluşur. Sanatta yeterlik programını tamamlama süresi, bilimsel hazırlıkta geçen süre hariç yüksek lisans derecesi ile kabul edilenler için sekiz yarıyıl olup azami tamamlama süresi on iki yarıyıl, lisans derecesi ile kabul edilenler için on yarıyıl olup azami tamamlama süresi on dört yarıyıldır. Sanatta yeterlik programı için gerekli kredili dersleri başarıyla tamamlamanın azami süresi tezli yüksek lisans derecesi ile kabul edilenler için dört yarıyıl, lisans derecesi ile kabul edilenler için altı yarıyıldır. Bu süre içinde kredili derslerini başarıyla tamamlayamayan veya yükseköğretim kurumunun öngördüğü en az genel not ortalamasını sağlayamayan öğrencinin yükseköğretim kurumu ile ilişiği kesilir.
Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği’ne göre tıpta ve diş hekimliğinde uzmanlık doktoraya eş değer düzeyde olup, bu uzmanlık eğitimleri Tıpta ve Diş Hekimliğinde Uzmanlık Eğitimi Yönetmeliği’ne göre yürütülür. Veteriner Hekimliği Uzmanlık Programlarının uzmanlık dalları ve eğitim süreleri Veteriner Hekimliğinde Uzmanlık Eğitimi Yönetmeliği, Eczacılıkta Uzmanlık Programlarının uzmanlık dalları ve eğitim süreleri ise Eczacılıkta Uzmanlık Eğitimi Yönetmeliği hükümleri uyarınca yürütülür.
7.5.2. Kabul Koşulları
Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği’ne göre doktora programına başvurabilmek için adaylar;
a) Tezli yüksek lisans diplomasına sahip olmalı ve başvurdukları programın puan türünde en az 55 ALES puanı almış olmalıdır. Ancak, doktora/sanatta yeterlik, tıpta uzmanlık, diş hekimliğinde uz-manlık, veteriner hekimliğinde uzmanlık ve eczacılıkta uzmanlık mezunları ALES şartından muaf olup, üniversite tarafından 55 ile 75 arasında belirlenen bir ALES puanı ile başvururlar.
b) Tıp, diş hekimliği, veteriner, eczacılık fakülteleri ile hazırlık sınıfları en az on yarı yıl süreli lisans diplomasına veya Sağlık Bakanlığı tarafından düzenlenen esaslara göre bir laboratuvar dalında ka-zanılan uzmanlık yetkisine sahip olmaları ve ALES’ten başvurduğu programın puan türünde, 55 pu-andan az olmamak koşuluyla, senato tarafından belirlenecek ALES puanına sahip olmaları gerekir.
c) Lisans derecesiyle başvuran adayların, lisans mezuniyet not ortalamasının en az 4.00 üzerinden 3.00 olması ve 80 ALES puanına sahip olması gerekir.
d) Merkezi yabancı dil sınavından en az 55 puan alınması veya uluslararası eşdeğer bir sınavdan bu puana eşdeğer bir puan alınması gerekmektedir.
e) Temel tıp bilimlerindeki doktora programlarına başvuru yapabilmek için tıp fakültesi mezunlarının, 50 puandan az olmamak koşuluyla ilgili senato kararı ile belirlenen Tıpta Uzmanlık Eğitimi Giriş Sınavı (TUS) puanına veya ALES sayısal puan türünde en az 55 puana sahip olmaları gerekir. Tıp fakültesi mezunu olmayanların ise yüksek lisans diplomasına sahip olmaları ve ALES sayısal puan türünde en az 55 puan almaları gerekir.
Başvuru değerlendirme sürecinde, ALES puanının yanı sıra yazılı bilimsel değerlendirme, mülakat, lisans ve/veya yüksek lisans not ortalaması da dikkate alınabilir. ALES puanı değerlendirmede %50’den az olmamak koşuluyla ne kadar ağırlıkla değerlendirmeye alınacağı senato kararıyla belirlenir. Üniversiteler yalnız ALES puanı ile de öğrenci kabul edebilir.
7.5.3. Doktora Öğrencilerinin/Adaylarının Durumu
Yükseköğretim kurumları bünyesinde yürütülen doktora/sanatta yeterlik programlarına kabul edilen öğrenciler kendi imkânlarıyla öğrenim görebildikleri gibi, Yükseköğretim Kanunu’nun 50/d maddeleri kapsamında araştırma görevlisi olarak istihdam edilebilmektedir. Ayrıca, ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından belirli mevzuat çerçevesinde yurt dışına doktora eğitimi almak üzere öğrenci gönderilebilmektedir. Bu öğrencilerin statüsü ve özlük hakları ilgili mevzuatta belirlenir. Örneğin, Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanun kapsamında yükseköğretim kurumları ile kamu, kurum ve kuruluşları adına yurt dışında burslu lisansüstü öğrenim görmek üzere öğrenci gönderilmektedir.
7.5.4. Danışmanlık İşleri
Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği’ne göre doktora/sanatta yeterlik programlarında öğrenim gören her öğrenci için kendi üniversite kadrosunda bulunan bir tez danışmanı atanır. Tez danışmanının öğrencinin programı içinde ne zaman atanacağı senato tarafından kabul edilen yönetmelikte belirtilir. Yükseköğretim kurumunda belirlenen niteliklere sahip öğretim üyesi bulunmaması halinde üniversite senatosunun belirlediği ilkeler çerçevesinde başka bir yükseköğretim kurumundan öğretim üyesi danışman olarak seçilebilir. Tez çalışmasının niteliğinin birden fazla tez danışmanı gerektirdiği durumlarda atanacak ikinci tez danışmanı, üniversite kadrosu dışından en az doktora derecesine sahip kişilerden olabilir. Yeterlik sınavında başarılı bulunan öğrenci için bir ay içinde bir tez izleme komitesi oluşturulur. Tez izleme komitesi üç öğretim üyesinden oluşur.
Tıpta ve Diş Hekimliğinde Uzmanlık Eğitimi Yönetmeliği’ne göre uzmanlık eğitimi süresinin ilk yarısı içinde uzmanlık öğrencisine bir tez konusu ve tez danışmanı belirlenir. Tez jürisinin teşkili, danışman tayini, tez sürecinin izlenmesi ve tezin değerlendirmesine yönelik prensipler Kurul tarafından karara bağlanır.
7.5.5. İstihdam Edilebilirlik
Üniversiteler araştırma görevlisi ve öğretim görevlisi teminini “Öğretim Üyesi Dışındaki Öğretim Elemanı Kadrolarına Yapılacak Atamalarda Uygulanacak Merkezi Sınav ile Giriş Sınavına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” uyarınca yapılmaktadır. Söz konusu yönetmelik uyarınca yapılan atamalar Yükseköğretim Kanunu’nun 33’üncü maddesinde belirtilen usule uygun olarak mezkûr Kanunun 50’nci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendi kapsamında yapılmaktadır.
Kamu kurum ve kuruluşları ile özel sektör tarafından yurt dışına doktora eğitimi almak üzere öğrenci gönderilebilmektedir. Doktora eğitimlerini tamamlayanlar ilgili kurumda istihdam edilmektedir. Yükseköğretim kurumları ile kamu kurum ve kuruluşlarının yetişmiş insan kaynağı gereksinimlerinin bir bölümü ile yurt dışında burslu olarak öğrenim gören bursiyerle karşılanmaktadır. Örneğin, Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanun uyarınca doktora programlarında öğrenim gören öğrenciler öğrenimlerini başarıyla tamamlamaları halinde kamu, kurum ve kuruluşlarında istihdam edilir.
7.5.6. Değerlendirme
Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği’ne göre doktora öğrencileri, programdaki dersleri tamamlamış olmak, doktora yeterlik sınavı ile en az üç tez izleme komitesinde başarılı olmak ve tez savunmasını başarıyla tamamlamış olmak durumundadır.
Yeterlik sınavı, derslerini ve seminerini tamamlayan öğrencinin alanındaki temel konular ve kavramlar ile doktora çalışmasıyla ilgili bilimsel araştırma derinliğine sahip olup olmadığının ölçülmesidir.
Öğrencinin yeterlik sınavına ne zaman gireceği senato tarafından kabul edilen yönetmelikle belirlenir. Ancak yüksek lisans derecesi ile kabul edilen öğrenci en geç beşinci yarıyılın, lisans derecesi ile kabul edilmiş olan öğrenci en geç yedinci yarıyılın sonuna kadar yeterlik sınavına girmek zorundadır.
Yeterlik sınavında başarısız olan öğrenci başarısız olduğu bölüm/bölümlerden bir sonraki yarıyılda tekrar sınava alınır. Bu sınavda da başarısız olan öğrencinin doktora programı ile ilişiği kesilir.
Doktora yeterlik sınavını başarı ile tamamlayan öğrenci, en geç altı ay içinde, tez önerisini tez izleme komitesi önünde sözlü olarak savunur. Tez izleme komitesi, öğrencinin sunduğu tez önerisinin kabul, düzeltme veya reddedileceğine salt çoğunlukla karar verir.
Tez önerisi reddedilen öğrenci, yeni bir danışman ve/veya tez konusu seçme hakkına sahiptir. Bu durumda yeni bir tez izleme komitesi atanbilir. Komite tarafından üst üste iki kez veya aralıklı olarak üç kez başarısız bulunan öğrencinin yükseköğretim kurumu ile ilişiği kesilir.
Doktora programındaki öğrenci, tezini jüri önünde sözlü olarak savunur. Tez sınavının tamamlanmasından sonra jüri tez hakkında salt çoğunlukla kabul, ret veya düzeltme kararı verir. Tezi başarısız bulunarak reddedilen öğrencinin yükseköğretim kurumu ile ilişiği kesilir. Tezi hakkında düzeltme kararı verilen öğrenci en geç altı ay içinde gerekli düzeltmeleri yaparak tezini aynı jüri önünde yeniden savunur. Bu savunmada da başarısız bulunan öğrencinin yükseköğretim kurumu ile ilişiği kesilir.
Tıpta ve Diş Hekimliğinde Uzmanlık Eğitimi Yönetmeliği’ne göre uzmanlık öğrencisinin ana dalda uzmanlık eğitimi bitirme sınavına girebilmesi için tez hazırlaması zorunludur. Tezi kabul edilen, uzmanlık eğitimi süresini ve rotasyonlarını başarıyla tamamlayan, uzmanlık eğitimi karnesinin çekirdek eğitim müfredatını belirleyen kısmının tamamlandığı ilgili program yöneticisi tarafından onaylanan uzmanlık öğrencisi, uzmanlık eğitimini bitirme sınavına girmeye hak kazanır. Bu durum on beş gün içerisinde sınav jürileri, sınav yeri ve tarihi belirlenmek üzere fakültelerde ve Bakanlığa bağlı sağlık tesisleri ve üniversitelere ait ilgili birimlerin birlikte kullanıldığı durumlarda dekanlığa, Adli Tıp Kurumunda kurum başkanlığına, eğitim ve araştırma hastanelerinde Bakanlığa veya Bakanlığın yetki devri yaptığı birime, Uzmanlık Eğitimi Takip Sistemine (UETS) kaydedilmek suretiyle bildirilir ve işlemleri tamam olanlar sınava alınır. Uzmanlık eğitimini bitirme sınavları UETS’de ilan edilen yer ve tarihte sınav jürilerince yapılır. Uzmanlık sınavı, aşağıda belirtilen biri meslekî bilgi, diğeri uygulama ve beceri sınavı olmak üzere iki aşamada yapılır. Ortalamaları her iki sınav için de ayrı ayrı altmış ve üzeri ise aday başarılı kabul edilir. Sınav sonucu jüri başkanı tarafından ilgili kurum vasıtasıyla Bakanlığa iletilir. Girdikleri uzmanlık eğitimini bitirme sınavında başarı gösteremeyenler veya sınava girmeyenler altı ay içerisinde tekrar sınava alınır. Bu süre içerisinde uzmanlık öğrencilerinin kadrolarıyla ilişikleri kesilmez Girdikleri ikinci sınavda da başarılı olamayanların veya bu sınava girmeyenlerin, uzmanlık öğrenciliği ile ilişikleri kesilir.
Uzmanlık eğitiminin tamamlanması için; ana dal uzmanlık öğrencileri için tezin kabul edilmiş olması, çizelgelerde belirtilen uzmanlık dalı ile ilgili uzmanlık eğitimi süresinin ve rotasyonların tamamlanmış bulunması, uzmanlık eğitimi karnesinin çekirdek eğitim müfredatını belirleyen kısmının ilgili program yöneticisi tarafından onaylanmış bulunması, uzmanlık eğitimini bitirme sınavında başarılı olunması şarttır.
7.5.7. Sertifikasyon
Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği’ne göre tez savunmasında başarılı olmak ve diğer koşulları da sağlayan, tezi şekil yönünden uygun bulunan öğrenci doktora diploması almaya hak kazanır.
Lisans derecesi ile doktora programına başvurmuş öğrencilerden, doktora tezinde başarılı olamayanlara tezsiz yüksek lisans için gerekli kredi yükü, proje ve benzeri diğer şartları yerine getirmiş olmaları kaydıyla talepleri halinde tezsiz yüksek lisans diploması verilir Sanatta yeterlik çalışmasında tez savunmasında başarılı olmak ve diğer koşulları da sağlamak kaydıyla tezi şekil yönünden uygun bulunan öğrenci, sanatta yeterlik diploması almaya hak kazanır. Sanatta yeterlik çalışmasında başarılı olamayan öğrencilere talepleri halinde teziz yüksek lisans diploması verilir.
Tıpta ve Diş Hekimliğinde Uzmanlık Eğitimi Yönetmeliği’ne göre uzmanlık eğitimini başarıyla tamamlayanların uzmanlık belgeleri Sağlık Bakanlığı tarafından düzenlenir ve tescil edilir. Tıpta, diş hekimliğinde, veterinerlikte ve eczacılıkta uzmanlık doktoraya eşdeğer düzeydedir.
7.5.8. Organizasyonel Çeşitlilik
Türkiye’deki yükseköğretim kurumları bünyesinde yer alan doktora/sanatta yeterlik programları ile tıpta, diş hekimliğinde, veteriner hekimliğinde ve eczacılıkta uzmanlık eğitim programları örgün eğitim yoluyla yürütülmektedir. Açık veya uzaktan öğretim yoluyla yürütülen doktora/sanatta yeterlik ve uzmanlık eğitim programı bulunmamaktadır.