1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanununa göre eğitim ve öğretim hizmetinin, Devlet adına yürütülmesinden, gözetim ve denetiminden Millî Eğitim Bakanlığı sorumludur (Madde 56). Resmî, özel ve gönüllü her kuruluşun eğitimle ilgili faaliyetleri, millî eğitim amaçlarına uygunluğu bakımından Millî Eğitim Bakanlığının denetimine tâbidir (Madde 17). Türkiye’de, 652 sayılı KHK ile MEB bünyesinde oluşturulan HBÖGM başta olmak üzere diğer kurum ve kuruluşlar, özel sektör ve sivil toplum kuruluşları yetişkin eğitimi ile ilgili faaliyetlerini sürdürmektedir. Yetişkin eğitimi ile ilgili faaliyetleri sürdüren kurum ve kuruluşlar tabloda gösterilmiştir.

Türkiye’de Yetişkin Eğitimi ile İlgili Kurum ve Kuruluşlar 

1. Mili Eğitim Bakanlığı

1739 Sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’na göre Türk Millî eğitim sistemi, örgün eğitim ve yaygın eğitim olmak üzere, iki ana bölümden oluşur. 

• Örgün eğitim; okul öncesi eğitimi, ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim kurumlarını kapsar. 
• Yaygın eğitim; örgün eğitim yanında veya dışında düzenlenen eğitim faaliyetlerinin tümünü kapsamaktadır. 

MEB bu amaçla eğitim ve öğretimin her kademesi için ulusal politika ve stratejileri belirlemekte; bunların uygulanması ve denetlemesi ile ilgili faaliyetleri sürdürmektedir.

Bakanlık bünyesinde yetişkin eğitimden sorumlu birimler şunlardır: 

1.1 Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü (HBÖGM)

“Hayata mutlu bireyler hazırlamak için her zaman, her yerde, herkese eğitim” vizyonu kapsamında beşikten mezara kadar rehberlik hizmeti sunma; bireyin bilgi, beceri ve yetkinliklerini geliştirerek insanlığın kalkınmasında sorumluluk almasını destekleme misyonu ile kaliteli eğitimler sunarak “Öğrenen Bireyden Öğrenen Topluma ve Öğrenen Türkiye’ye” doğru bir dönüşümü gerçekleştirmektedir (Hayat Boyu Öğrenme Kurumları Yönetmeliği, 2018).

Hayat Boyu Öğrenme Kurumları Yönetmeliği kapsamında HBÖGM 

• Halk eğitimi merkezleri (HEM) 
• Olgunlaşma enstitüleri ve 
• Açık öğretim okulları ile 

Millî eğitimin ilke ve amaçları doğrultusunda aşağıda belirtilen görevleri yürütmektedir:

a) Kurs ve kurs dışı faaliyetler,

b) Belge, denklik ve önceki öğrenmelerin tanınması işlemleri,

c) İşletmelerde mesleki eğitim faaliyetleri,

ç) Araştırma, geliştirme ve arşivleme işlemleri,

d) Ulusal ve uluslararası tanıtım faaliyetleri,

e) Tasarım, üretim ve pazarlama faaliyetleri,

f) Nitelikli iş gücü yetiştirilmesinde mesleki ve teknik içerikli eğitim faaliyetleri,

g) Her türlü yarışma, fuar, sergi, sempozyum, panel, proje, iş birliği belgesi, sanatsal, sosyal, kültürel ve benzeri etkinlikler düzenleme, katılım sağlama, temsil etme ile yayın hazırlama faaliyetleri,

ğ) Açık öğretim okulları eğitim hizmetleri,

h) Uzaktan öğrenme faaliyetleri.

Genel Müdürlüğe Bağlı Hayat Boyu Öğrenme Kurumları (HBOGM 2020 İzleme Raporu)

2020 Yılında Halk Eğitimi Merkezlerinde Açılan Kurs ve Kurslara Katılan Kursiyer Sayıları

 2020 yılında Türkiye genelinde 196.736 kurs açılmıştır. Bu kurslardan toplam 3.575.718 kişi yararlanmıştır.

Kaynak: Veriler, e-Yaygın Sisteminden elde edilmiş ve 01.01.2020-31.12.2020 tarih aralığını kapsamaktadır.  (HBOGM 2020 İzleme Raporu)

En fazla Kurs Açılan Alanlar

Kursiyerlerin tercih ettikleri kurs alanları incelendiğinde en çok el sanatları teknolojisi , spor, din eğitimi, kişisel gelişim, müzik ve gösteri sanatları, sağlık, okuma yazma, giyim ürerim teknolojisi, yabancı diller ve bilişim teknolojileri alanındaki kurslara yöneldikleri görülmektedir. 

Kursiyerlerin tercih ettikleri kurs programları incelendiğinde ise en çok Gıda ve Su Sektöründe Çalışanlar İçin Hijyen Eğitimi, Sosyal Uyum Ve Yaşam, Kuran-ı Kerim (Elifba) Okuma, Bilgisayar İşletmenliği (Operatörlüğü), İngilizce A1 Seviyesi, Voleybol, İlk Yardım, Futbol, Yetişkinler İçin Kuran-I Kerim (Elif-Be) Okuma ve Türk İşaret Dili (Tid) Kurs Programı gelmektedir.

1.2 Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü (MTEGM)

Meslekî ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü (MTEGM), mesleki ve teknik eğitim ve öğretim programlarının hazırlanması, eğitim-istihdam ilişkisini güçlendirecek politika ve stratejilerin geliştirilmesi ve faaliyetlerin koordine edilmesinden sorumlu birimdir.

Mesleki ve teknik ortaöğretim okullarında ve mesleki eğitim merkezleri ortaöğretim programı dışında 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’nda belirtilen alan ve dallarda yetişkinlere yönelik belge/diploma programları düzenlenmektedir.

Mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumları bünyesinde 3308 sayılı Kanunun 37 nci, 38 inci ve 39 uncu maddeleri kapsamında meslek kursları, geliştirme ve uyum kursları ile özel eğitim kursları açılabilir.

2. Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı

21 Nisan 2021 Tarihli ve 31461 Sayılı Resmi Gazete yayınlanan Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Kurulması ile Kamu Personel İşlemlerinin Yürütülmesine İlişkin Bazı Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinde Değişiklik Yapılmasına Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı kurulmuştur.

Bakanlığın misyonu “Bireyin, ailenin ve toplumsal değerlerimizin korunması, güçlendirilmesi ve geliştirilmesine yönelik bütüncül ve adil sosyal hizmet modelleri geliştirmek ve uygulamak”tır.

Bakanlığın yetişkin eğitimine yönelik görevleri şunlardır:

• Engellilerin mesleki rehabilitasyonunu sağlayacak tedbirler almak,
• Öncelikle çocuğun aile içinde yetiştirilmesi ve desteklenmesi amacıyla aileyi eğitim, danışmanlık ve sosyal yardımlarla güçlendirmek;
• Ailenin bütünlüğünü korumak, parçalanmış ailelerin korunmaya, yardıma ve bakıma muhtaç fertleriyle çocuklarına her türlü maddî, manevî ve sosyal destek sağlamak; bu amaçla gerekli planlamaları yapmak, eğitim faaliyetlerinde bulunmak,

2.1 Mesleki Yeterlilik Kurumu

MYK, Avrupa Birliğiyle uyumlu, uluslararası düzeyde kalite güvencesi sağlanmış ulusal yeterlilik sistemini kurmak ve işletmek amacıyla, 2006 yılında kurulmuştur. MYK, meslek kuruluşlarını, işçi-işveren sendikalarını, üniversitelerin personel belgelendirme faaliyeti yürüten birimlerini, bağımsız personel Belgelendirme Kuruluşlarını yetkilendirme yoluyla ulusal yeterliliklerde (UY) belirlenmiş olan öğrenme kazanımlarının tanınmasını ve belgelendirilmesini sağlamaktadır.

MYK’nın temel hedefleri ulusal yeterlilik sistemini kurmak ve işletmek, eğitimin istihdamla uyumunu güvence altına alarak nitelikli insan kaynağının oluşmasına öncülük etmek, ekonomik ve sosyal ihtiyaçlara göre faaliyetlerin etkin ve verimli şekilde sunulmasını sağlamaktır. Eğitim ve iş dünyasında kalite güvencesi kültürü ve bilincinin yerleşmesini sağlamak, hayat boyu öğrenmeyi teşvik etmek ve iş gücünün hareketliliğini kolaylaştırmak Kurumun öncelikleri arasında yer almaktadır. MYK, eğitim sunan bir kurum olmayıp iş piyasasının ihtiyaçları dikkate alınarak ulusal meslek standartları (UMS) ile ulusal yeterliliklerin (UY) hazırlanmasını ve UY’lere dayalı olarak ölçme-değerlendirme ve belgelendirme faaliyetlerinin Yetkilendirilmiş Belgelendirme Kuruluşları aracılığıyla yürütülmesini koordine etmektedir.

2.2 Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü (İŞKUR)

4904 sayılı Türkiye İş Kurumu Kanunu ile istihdamın korunması, geliştirilmesi, yaygınlaştırılması ve işsizliğin önlenmesi faaliyetlerine yardımcı olmak ve işsizlik sigortası hizmetlerini yürütmek üzere kurulmuştur. Etkin bir işgücü piyasası bilgi sistemi oluşturarak, piyasanın ihtiyaçları doğrultusunda işgücü arz ve talebini eşleştirmek, aktif işgücü programları yoluyla istihdamı kolaylaştırmak, işini kaybedenlere geçici gelir desteği sağlamak ve çalışma hayatına ilişkin düzenlemeleri uygulamaktan sorumlu birimdir. Aktif işgücü hizmetleri kapsamında mesleki eğitim kursları, işbaşı eğitim programları, girişimcilik eğitim programları, toplum yararına programlar ve diğer kurs, program, proje ve özel uygulamalar düzenlenmektedir. Faaliyetleri finanse etmek amacıyla işsizlik sigortası fonu oluşturulmuştur. Fon kapsamında işsizlere, çalışanlara ve işverenlere destek amacıyla işsizlik ödeneği, kısa çalışma ödeneği, ücret garanti fonu ödemesi, yarım çalışma ödeneği ve iş kaybı tazminatını bulunmaktadır (İŞKUR, 2018).

Ülkenin ekonomik ve sosyal ihtiyaçlarının karşılanmasında küçük ve orta ölçekli işletmelerin payını ve etkinliğini artırmak, rekabet güçlerini ve düzeylerini yükseltmek, sanayide entegrasyonu ekonomik gelişmelere uygun biçimde gerçekleştirmek amacıyla, 3624 sayılı yasa ile Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı kurulmuştur. KOSGEB’in yetişkin eğitimine yönelik görevleri şunlardır:

*KOSGEB hizmet merkezlerinde yaygın eğitim programlarının düzenlenmesi, işletmelerin eğitim ihtiyaçlarının tespiti ve gerekli eğitimlerinin sağlanması ile ilgili Uygulamalı Teknik Eğitim Merkezleri’ni kurmak,

*Girişimcilik kültürünün ve ortamının geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması için gerekli tedbirleri almak, bu kapsamda girişimleri ve girişimcileri desteklemek.

3. Dışişleri Bakanlığı, Avrupa Birliği Başkanlığı, Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı (Türkiye Ulusal Ajansı)

Yetişkin Eğitimine yönelik projelerin desteklendiği bir diğer kurum da Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı (Türkiye Ulusal Ajansı)’dır. Türkiye Ulusal Ajansı, 1 Nisan 2004 yılında AB Eğitim ve Gençlik Programlarının tam üyesi hâline gelmiş olup, söz konusu programların Türkiye’de yürütülmesinden sorumlu kurumdur. Başkanlığın misyonu Avrupa Birliği başta olmak üzere diğer ülkeler ve uluslararası kuruluşlarla, eğitim ve gençlik alanında finansal destek, öğrenme ve hareketlilik fırsatları sağlayan programların yürütülmesi ve yenilerinin hayata geçirilmesidir. 2021-2027 yıllarını kapsayan Erasmus+ Programı, AB’nin eğitim, gençlik ve spor alanlarındaki güncel hibe programı olup, Erasmus+’ın (2014-2020) devamı niteliğindedir. Yurt dışında eğitim, öğretim, staj, profesyonel gelişim, yaygın öğrenme temelli gençlik aktiviteleri ile kurumlar arasındaki işbirliklerini desteklemektedir. Programın genel amacı, yaşam boyu öğrenme yoluyla eğitim, öğretim, gençlik ve spor alanlarında bireylerin eğitimini, mesleki ve kişisel gelişimini destekleyerek sürdürülebilir büyüme, meslekte kalite, sosyal uyum, yenilikçiliği teşvik etme, Avrupa kimliğini ve aktif vatandaşlığı güçlendirme boyutlarına katkı sağlamaktır.

Yeni Erasmus+ (2021-2027) Programının genel öncelikleri şöyledir:

• Dahil Etme: Farklı yaşlardan ve farklı kültürel, sosyal ve ekonomik geçmişlerden kişilere ulaşma; engelliler, eğitim güçlükleri veya göçmen geçmişi olanlar ile kırsal ve uzak bölgelerde yaşayanların da içine olduğu imkânları kısıtlı kesimlere odaklanma
• Dijital Gündem: Erişilebilir ve kaliteli dijital öğrenmeyi geliştirme ve dijital araçları kullanma becerilerini artırma, karma öğrenme (blended learning) de dâhil uzaktan öğrenmeyi teşvik etme
• Yeşil Gündem: Uçağa alternatif daha düşük karbonlu araçlarla seyahat etmeye teşvik etme; proje faaliyetleri ile kişilere sürdürülebilir toplumlar ve yaşam tarzları için gerekli anlayış ve becerileri edindirme

4. Tarım ve Orman Bakanlığı

Tarım ve Orman Bakanlığı ise Ulusal Tarım Eğitim Merkezi Müdürlüğü (UTEM) ile alandaki faaliyetleri organize etmektedir. El Sanatları Eğitim Merkezleri ve köy kursları ile faaliyetlerini sürdürmektedir (UTEM, 2018).

5. Yerel Yönetimler

5393 sayılı Belediyeler Kanunu, Millî Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Kurumları Yönetmeliği belediyelere ücretsiz olarak mesleki vb. kurs açma yetkisi verilmiştir. 

Bu kurslara örnek olarak Ankara BŞB’nin BELTEK ve İstanbul BŞB’nin İSMEK kursları örnek olarak gösterilebilir. Ayrıca Türkiye Belediyeler Birliği (TBB), bünyesinde oluşturduğu Belediyeler Birliği Akademisi ile yerel yönetim birimlerinde çalışanların mesleki becerilerinin geliştirilmesi amacıyla faaliyetlerini sürdürmektedir. Ayrıca yerelde belediyeler bünyesinde oluşturulan eğitim birimleri, il Millî eğitim müdürlükleri ile iş birliği hâlinde kurslar düzenlemektedir (TBB, 2017).

6. Meslek Örgütleri

TOBB, TESK ve diğer meslek örgütleri üyelerine yönelik mesleki eğitim faaliyetlerini organize etmekten sorumludur. Faaliyetleri kendi kaynakları ile oluşturulan fonlar yâda eğitim bütçeleri ile finanse etmektedir.