Kurum Türleri
Genel ortaöğretim kurumları, ortaokul veya imam-hatip ortaokulu üzerine öğrenim süresi dört yıl olan yatılı ve/veya gündüzlü olarak eğitim ve öğretim veren kurumlardır. Bu genel ortaöğretim kurumları;Fen Liseleri, Sosyal Bilimler Liseleri, Anadolu Liseleri , Güzel Sanatlar Liseleri ile Spor Liseleridir (ISCED 3). Fen Liseleri, fen ve matematik alanlarında; Sosyal Bilimler Liseleri, edebiyat ve sosyal bilimler alanlarında öğrencilerin bilim insanı olarak yetiştirilmelerine kaynaklık etmeyi, Güzel Sanatlar Liseleri, öğrencilere güzel sanatlarla ilgili temel bilgi ve beceriler kazandırmayı ve güzel sanatlar alanında nitelikli insan yetiştirilmesine kaynaklık etmeyi, Spor Liseleri, öğrencilere beden eğitimi ve spor alanında temel bilgi ve beceriler kazandırmayı, beden eğitimi ve spor alanında nitelikli insan yetiştirilmesine kaynaklık etmeyi hedeflemektedir.
İmam hatip okulları hem mesleğe hem de yükseköğrenime öğrenci hazırlayan kurumlardır. Kültür dersleri ve Temel İslam Bilimleri derslerini öğretim programı içerisinde birlikte sunan bu okullar, üniversitelerin bütün bölümlerine öğrenci yetiştiren, eğitim içeriği, özgünlüğü ve çeşitliliği ile markalaşmış ve ülkemizin telif bir eğitim modeli olmuştur.
İmam hatip okullarında 21. yüzyıl becerileri bağlamında öğrencilerin ilgi, kabiliyet ve kariyer hedeflerine göre uygulanan “Program Çeşitliliği” ile Temel İslam Bilimleriyle birlikte Fen ve Sosyal Bilimler, Uluslararası, Yabancı Diller, Mûsikî, Spor, Geleneksel ve Çağdaş Görsel Sanatlar, Hafızlık ve Teknoloji programları bulunmaktadır.
Coğrafi Erişim
Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Resmi Okullarda Yatılılık, Bursluluk, Sosyal Yardımlar ve Okul Pansiyonları Yönetmeliği ile MEB Taşıma Yoluyla Eğitime Erişim Yönetmeliği esaslarına göre Coğrafi erişim, okul pansiyonu ve öğrenci taşıma uygulamalarıyla desteklenmektedir.
Parasız yatılılık desteği karşılıksız barındırma, harçlık ve sosyal yardım ödemelerini içermektedir. B1739 Sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu ile tanınan eğitim hakkından yoksun kalması muhtemel ilköğretim, ortaöğretim ve özel eğitim okul/kurumlarına devam eden öğrencilerin resmî okul/kurumlarda taşıma yoluyla eğitime erişimleri sağlanmaktadır.
Zorunlu eğitimden herkesin eşit şekilde yararlanması amacıyla öğrenci taşıma uygulaması yapılmaktadır (MEB Taşıma Yoluyla Eğitime Erişim Yönetmeliği). İlgili yönetmeliğe göre toplu taşıma hizmeti bulunmayan, öğrencisi taşıma kapsamına alınacak okul ve yerleşim biriminin seçiminde nüfusun az veya dağınık olması, öğrenci sayısındaki yetersizlik, yerleşim yerinin coğrafi özellikleri, yol şartları, eğitime erişime ihtiyacı olan öğrencinin sürekli veya geçici ikamet ettiği yerleşim yerinde bu ihtiyacını karşılayacağı türde eğitim kurumu bulunmaması veya bu kurumların kapalı olması, doğal afetler, salgın hastalıklar, can ve mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmedik olayların ortaya çıkması ve/veya bu olaylar sonucunda tamir, güçlendirme, bertaraf veya tedavi çalışmalarının yapılıyor olması, göçler ve mevsimlik işçi hareketleri olması gibi özellikler aranır. Ortaöğretim kurumlarında ailesi maddi imkânlardan yoksun öğrencilere Bakanlıkça belirlenen kontenjan çerçevesinde parasız yatılılık desteği sağlanmaktadır.
Kabul Şartları ve Okul Seçimi
Ortaöğretim kurumlarına kabul, resmî ve özel ortaokullar, imam hatip ortaokulları ve geçici eğitim merkezlerinin (GEM) 8’inci sınıflarında öğrenim gören öğrencilerin fen liseleri, sosyal bilimler liseleri, proje uygulayan eğitim kurumları ile mesleki ve teknik Anadolu liselerinin Anadolu teknik programlarına yerleştirilmesi amacıyla Bakanlıkça yapılan merkezî sınavla ve merkezi sınavla öğrenci alan okul programları dışında, ortaöğretim kayıt alanı ve kılavuzla belirlenen usul ve esaslara göre öğrenci alan ortaöğretim kurumlarına ortaöğretim kayıt alanları dikkate alınarak gerçekleştirilir. Ortaöğretim kurumlarına geçişle ilgili başvuru, tercih, yerleştirme ve kayıtlara ilişkin açıklamalar Yönerge ve her yıl Bakanlıkça yayımlanacak kılavuz/kılavuzlarda belirtilir, elektronik ortamda yayımlanarak kamuoyuna duyurulur.
Merkezi sınav isteğe bağlıdır. Sınav, sözel ve sayısal olmak üzere iki bölümden oluşur. Sözel bölümde, Türkçe, din kültürü ve ahlâk bilgisi, T.C. İnkılâp tarihi ve Atatürkçülük ile yabancı dil; sayısal bölümde ise matematik ve fen bilimleri alanlarından sorular yer alır. Sınav aynı gün içerisinde iki oturum hâlinde uygulanmaktadır. Sınav tarihi, yeri, uygulanması ve diğer hususlar her yıl Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğünce hazırlanacak kılavuzda belirtilir. (Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretime Geçiş Yönergesi)
Ortaöğretim kurumlarına kaydolmak için ortaokulu veya imam-hatip ortaokulunu bitirmiş ve öğretim yılının başlayacağı tarihte 18 yaşını bitirmemiş olma şartı aranır. Yaş şartını taşımayan öğrencilerin örgün ortaöğretim kurumlarına kayıtları yapılmaz. Kayıtlar, öğrencinin e-Okul sistemi veya denklik belgesindeki bilgilerine göre yapılır. Evli olanların kayıtları yapılmaz, öğrenci iken evlenenlerin okulla ilişiği kesilerek kayıtları e-Okul üzerinden Açık Öğretim Lisesine, Mesleki Açık Öğretim Lisesine veya Açık Öğretim İmam-Hatip Lisesine gönderilir.
Yaş Düzeyleri ve Öğrencilerin Gruplandırılması
Türkiye’de ortaöğretim süresi 4 yıl olup ortaöğretim 12 yıllık zorunlu eğitimin son 4 yıllık kademesini oluşturur. Ortaöğretim kademesi kuramsal olarak 14 yaşında başlar. Ortaöğretim kurumlarına kaydolmak için ortaokulu veya imam-hatip ortaokulunu bitirmiş ve öğretim yılının başlayacağı tarihte 18 yaşını bitirmemiş olma şartı aranır. Yaş şartını taşımayan öğrencilerin örgün ortaöğretim kurumlarına kayıtları yapılmaz. 18 yaşını bitirmiş olanlar Açık Öğretim Liseleri, Mesleki Açık Öğretim Lisesine veya Açık Öğretim İmam-Hatip Lisesine kayıt yaptırabilirler. Öğrenimine ara vermemiş olanlarda yaş sınırı aranmaz, ancak 22 yaşını tamamladığı eğitim öğretim yılının sonunda sorumluluk sınavlarına girerek okuldan mezun olacaklar hariç olmak üzere okuldan mezun olamayanların ilişiği kesilerek açık öğretim kurumlarına veya mesleki eğitim merkezlerine yönlendirilir.
Bu kademede eğitim, branş öğretmenleri tarafından verilmektedir. Sınıf/şube rehber öğretmeni, öğrencilerin çeşitli konulardaki ihtiyaçlarına göre onlara yardımcı olmaktan sorumludur. Sınıf bazındaki açık kontenjanların her bir şube için fen liseleri, sosyal bilimler liseleri, proje uygulayan eğitim kurumları ile Anadolu teknik programlarında 30, diğer okullarda ise 34 öğrenci olması esastır (Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği , 38-2).
Ders Yılının Düzenlenmesi
Eğitim; yıllık, okul dönemleri, okul haftaları, okul günleri ve okul saatleri şeklinde düzenlenmektedir. Eğitim, eylül ayında başlar ve haziran ayında biter. Ders yılı iki döneme ayrılır. Ders yılının başlaması, birinci yarıyıl ikinci yarıyıl ve yaz tatilleriyle ders kesimi tarihleri Bakanlıkça belirlenir. Ders yılının 180 iş gününden az olmaması esastır. Eğitim sırasında, yarıyıl ve yaz tatili bulunmaktadır.
Okul Günü ve Haftasının Organizasyonu
Eğitim haftada beş gün verilmektedir. Zorunlu ders saatlerinin sayısı önceden belirlenmiştir. Haftalık ders saati azami 40 ders saatidir. Bir saatlik ders tüm sınıflar için 40 dakikadır. Tam gün eğitim veren kurumlarda öğle yemeği arası bulunmaktadır. Dersler arasındaki teneffüsler 10 dakikadan az, öğle arası dinlenme süresi ise 45 dakikadan az olamaz. Gerekli durumlarda dersler blok olarak da yapılabilir. Her blok ders iki ders saati süresiyle sınırlıdır.